کارخانهها و پیشرفتهای صنعتی ایران در نخستین دهه انقلاب شاه و ملت ۱۳۵۱ - ۱۳۴۱ خورشیدی
رشد صنعتی و تولید کارخانههای کشور در درازای نخستین دهه انقلاب شاه و ملت جهشی شگفتآور داشت ارزش تولیدات صنعتی کشور در سال ۱۳۴۱ بیش از ۸۵٬۷ میلیارد ریال و ارزش افزوده از بابت ساخت کالاهای صنعتی ۳۶٬۴ میلیارد ریال بود. شمار کارکنان یکانهای صنعتی بیش از ۱٬۰۳۸٬۵۰۰ بود. در نخستین سال انقلاب شاه و مردم شمار کارخانههای بزرگ صنعتی ۲۸۱۳ واحد و میزان سرمایه گذاری نوین ۶٬۱ میلیارد ریال بود. در سال ۱۳۵۱ ارزش تولیدات صنعتی کشور به ۵۰۸٬۹ میلیارد ریاب با ارزشی افزوده برابر با ۱۶۳٬۷ میلیارد ریال بالارفت. در سال ۱۳۵۱ شمار کارکنان یکانهای صنعتی از ۱٬۷۱۵٬۳۰۰ فزونی یافت و شمار واحدهای صنعتی بزرگ به ۶۰۱۰ رسید.
این رقمها نشان میدهد که سرمایه گذاری نوین در رشته صنایع در دهمین سال انقلاب ایران به ۶۵٬۱ میلیارد ریال افزایش یافته است. در میان صنایع بزرگ ایران، باید به صنعت خودروسازی و کامیون سازی توجه ویژه کرد زیرا این دو صنعت همگام با رشد شتابان اقتصادی کشور و افزایش درآمد مردم و فعالیتهای اقتصادی گسترش بسیار یافت.
کارخانهها و پیشرفتهای صنعتی ایران در نخستین دهه انقلاب شاه و ملت ۱۳۵۱ - ۱۳۴۱ خورشیدی
سال ۱۳۴۴
روز ششم بهمن ماه سال ۱۳۴۲ درست یک سال پس از روزی که رهبر انقلاب ایران شاهنشاه آریامهر منشور شش مادهای انقلاب شاه و مردم را به آگاهی ملت ایران رساندند که در تاریخ ایران چرخشگاه (نقطه عطف) شد. وزیر کار وقت در زمینی به پهنه ۲۰۰ هزار متر مربع با گرفتن پروانه از شاهنشاه و به نام نامی شاهنشاه آریامهر به زمین زد. پنجاه هزار متر مربع از این زمین برای ساختن کارخانههای جدید آزمایش زیر بنا رفت و کارهای ساختمانی به آن با شتاب آغاز گزدید. این کارخانه در سال ۱۳۴۴ آماده بهره برداری شد و شهره صنعتی آزمایش یک یکان پیشروی صنعتی راه اندازی شد. این
کارخانه لیلاند موتور - کارخانه لیلاند موتور یکی از هزاران پدیده و دستاورد انقلاب شاه و ملت است که در سال ۱۳۴۴ ساختمان آن آغاز شد و پس از ۱۶ ماه بهرهبرداری از این کارخانه انجام یافت. پیشتر کارخانه لیلاند کارخانه کوچکی در خیابان قزوین بود که در آن کامیون مونتاژ میشد. زمانی که سیاست صنعتی دولت بر ساخت خودرو و کامیون قرار گرفت گرفت مهندس اسدی دارنده کارخانه پروانهای به دست آورد و بر پایه معیارهایی که گزارده شده بود ۱۹ قلم از بخشهای گوناگون کامیون در کارخانه لیلاند ساخته شد که رویهم رفته دربرگیرنده ۱۸۶۰ قطعه برای هر کامیون میباشد. پروانهای که از سوی وزارت اقتصاد برای این کارخانه صادر شد دربردارنده ۱۵۰۰ دستگاه کامیون سنگین و ۱۵۰۰ دستگاه وانتهای از ۱٬۵ تُن به بالا در سال میباشد.
از آغاز سال ۱۳۵۱ ورود هر گونه ترابر (وسیله نقلیه) سنگین که همانند آن در ایران ساخته میشد بازداشته شد و به همه سازمانهای دولتی سپارش شد تا کامیونهای ساخت ایران را خریدارای نمایند. این کار به دارندگان صنعت ترابری دلگرمی بیشتری داد که برای ساختن قطعههای یدکی سرمایهگذاری کنند و هم چنین قیمتهای خود را پایین بیاورند.
بازده کارخانه لیلاند بیشتر کامیون باری به گنجایش ۱٬۵ تُن تا ۲۲ تنی و کامیونهای کمپرسی از ۵ تُن تا ۲۰ تن و هم چنین کامیونهای آب پاش و تانکرهای ترابر مایعات از ۲۰۰۰ لیتر تا ۱۸٬۰۰۰ لیتر بود.
از سال ۱۳۴۸ کارخانه آغاز به ساختن کامیونهای ویژه چون کامیونهای زبالهبَر به گنجایش ۲۰ ، ۳۰ و ۵۰ یاردی و کامیون لجن کِش به گنجایش ۸۰۰ گالن و ۱۵۰۰ گالن و هم چنین ماشینهای آتش نشانی به گنجایش ۴۰۰ و ۱۰۰۰ گالن با دستگاه کف و پودر میباشد.
از آنجا که بدنه سازی کامیونها و ترابرهای سنگین کار دست است، کارخانه توانست با بکار گرفتن دستگاههای مدرن، مهارت کارگران ایرانی را به آن اندازه برساند که بازده کار آنها همانند بازده کارگر در کشورهای صنعتی گردد. چنانچه بهای تمام شده کامیونهای آتش نشانی و اتوبوسهای دو طبقه ۳۵٪ ارزانتر از همتاهای وارداتی آن گردید.و تولید این دو ترابر سنگین بی چون و چرا اقتصادی است.
درباره موتورهای لیلاند، وزارت اقتصاد از سال ۱۳۴۷ بر پایه برنامه ریخته شده ایی و پس از بررسی کامل موتور لیلاند را که شناخته شده بود برای ساخت موتور درون کشور برگزید. بر این پایه شرکتی به نام « شرکت سهامی لیلاند دیزل ایران » با سرمایه پانصد میلیون ریال و با مشارکت کمپانی لیلاند انگلستان و چندین سازمان دولتی و ملی ایران بنیاد نهاده شد. برای ساختن دو مدل موتورهای دیزل ۴۰۱ و ۶۸۰ در ایران کارخانهای در تبریز راه اندازی شد ولی هنگام بررسیهای دوباره روشن شد که ساخت این دو گونه موتور به دلیل کمی فروش در ایران از دیدگاه اقتصادی بازدهی ندارد و سودبری آن بسیار اندک است. بنابراین، برای اینکه از سرمایه گزاریهای انجام شده بهره برداری زیادتری نمود، پیشنهاد شد که ساخت موتورهای دیزل کوچک برای وانتها و تراکتورهای کشاورزی به وزارت اقتصاد واگذار شود. سپس بر پایه یک پروژه تکمیلی دیگری، ساخت تراکتورهای مارک لیلاند نیز پیشنهاد گردید.
برای صنایع جوان ایران با توجه به میزان محدود مصرف در درون کشور، اقتصادی نیست که با در صد بالای ساخت آغاز کرد، بلکه باید تولید قطعههایی که ساخت آن با صرفه تر و اقتصادی است بالا برده شود و زیادی تولید صادر شود و به جای آن قطعههایی که تولید آن اقتصادی نیست وارد نماییم. بدین سان میتوانیم همراه با صنعتی نمودن کشور روی یک روش درست بهای تمام شده تولیدات را در سطح رقابت بین المللی قرار دهیم.
گام نخست برای پیشبرد صنایع داخلی کشور پشتیبانی و تشویق کارخانه داران است. دیگر پشتیبانی پیوسته از صنایع داخلی است، تا زمانی که صنایع جوان دارای ریشهای پایدار گردند. سوم اصل زبردستی فنی و دانش فنی است که خوشبختانه با هوشمندی کارگر ایرانی بسیار آسان است. دیگر کمکهای مالی مانند دادن وامهای ارزان و بلند مدت به ویژه برای سرمایه در گردش کارخانه.
در جشن بزرگداشت دهمین سالگرد انقلاب شاه و ملت که در کارخانجات لیلاند با بودن مهندسین، کارمندان، و کارگران شرکتهای وابسته به گروه لیلاند و هم چنین شماری سرپرستان شهرداری پایتخت و شرکت واحد اتوبوسرانی برگزار شد. در این جشن مدیر عامل گروه لیلاند موتور اثر انقلاب شاه و مردم را در دگرگونیها و پیشرفتهای ایران را به
۱۱۱۰ - ۹