سفر علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی به فرانسه و ایالات متحده آمریکا ۸ تا ۱۶ تیر ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی
سخنرانیهای محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بر پایه تاریخ | درگاه علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی | علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی |
۸ تیر ماه ۲۵۳۶ علیاحضرت شهبانو پیش از نیمروز برای شرکت در نشت سالانه هیات امنای بنیاد اسپن راهی ایالات متحده شدند. در فرودگاه مهرآباد سرکار علیه بانو فریده دیبا، هویدا نخست وزیر، علم وزیر دربار شاهنشاهی، رییس مجلس شورای ملی، سفیر امریکا ویلیام سولیوان و بانو، سفیر فرانسه در دربار شاهنشاهی، قائم مقام رییس کل تشریفات شاهنشاهی و شماری از سران کشوری به پسواز علیاحضرت آمده بودند. علیاحضرت شهبانو در این سفر چندین سخنرانی خواهند فرمود و با پرزیدنت امریکا و بانو کارتر و گروهی از پایوران سیاسی، فرهنگی و اقتصادی امریکا دیدار خواهند داشت. در این سفر گنجی وزیر آموزش و پرورش، نهاوندی رییس دفتر مخصوص شهبانو، رییس بانک سرمایه گذاری ایران در اروپا و مشاور عالی دفتر مخصوص، معاون وزارت علوم و آموزش عالی و دبیر کل شورای عالی پژوهشهای علمی کشور، جمشید قرچه داغی عضو هیات امنای بنیاد شهبانو فرح و لیلی امیر ارجمند مدیر عامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در رکاب علیاحضرت شهبانو هستند.
علیاحضرت شهبانو ایوار وارد پاریس شدند. در فرودگاه علیاحضرت شهبانو از سوی پایوران تشریفات کل فرانسه و سفیر شاهنشاه آریامهر در پاریس و هیات نمایندگی ایران در یونسکو پیشباز شدند.
سخنرانی علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی در انجمن بینالمللی آسپن ۱۲ تیر ماه
۱۱ تیر ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی علیاحضرت شهبانو در نشستهای هیات امنای موسسه مطالعات انسان شناسی « آسپن » شرکت فرمودند، در این نشستها شخصیتهای سرشناسی همانند هنری کی سینجر و رابرت مک نامارا وزیران سابق خارجه و دفاع آمریکا شرکت داشتند. علیاحضرت شهبانو در سخنانی که در نشست پیش از کنفرانس آسپن ایراد کردند توجه به مسائل سالخوردگان و پیران را مورد تأکید ویژه قرار دادند. علیاحضرت در این مورد گفتند: هیچ جامعهای نمیتواند به ترقی و تعالی مطلوب برسد مگر اینکه افرادی را که سالهای متمادی به جامعه خود خدمات ارزندهای کردهاند مورد قدردانی و احترام قرار دهد. در نشستهای ۱۱ تیر ماه همچنین نحوه ترکیب هیأت امناء و مشاوران و نیز فعالیت هیأت مختلف و توسعه و تقویت انستیتو آسپن بحث و تبادل نظرهایی بین هیأت مدیره، مشاوران و سایر هموندان آن انجام یافت.
۱۲ تیر ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی علیاحضرت شهبانو ساعت ۲۱ به وقت تهران در نشست دو ساعته هیأت مدیره و جمعی از اعضای انجمن بین المللی آسپن در شهر آسپن در ایلات کلُرادو آمریکا شرکت فرمودند. علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی سخنرانی مهمی درباره حقوق بشر ایراد فرمودند و این انجمن جهانی را به جوان گرایی و شرکت دادن بیشتر زنان در فعالیتهای مربوط به آن تشویق کردند. پیشنهاد علیاحضرت شهبانو از سوی همه اعضای شرکت کننده در کنفرانس پذیرفته شد. علیاحضرت شهبانو همچنین به لزوم داشتن هموندان بیشتر از سه قاره آسیا، آفریقا و آمریکای جنوبی در آسپن اشاره فرمودند.
در نشست ۱۲ تیر ماه آسپن علیاحضرت شهبانو نطق مهمی درباره اهمیت حقوق بشر در دنیای امروز ایراد فرمودند.[۱]
برای من موجب خرسندی است که برای دومین بار طی دو سال اخیر خود را در میان شما مییابم و در اجلاس سالانه هیأت امناء انستیتوی آسپن و مذاکرات شما شرکت میجویم. پس از بازدید قبلی من، ما این خوشوقتی را داشتهایم که مملکت من میزبان سمپوزیوم آسپن- تخت جمشید درباره «ایران گذشته حال و آینده» بوده است. گزارشهایی که در آن سمپوزیوم ارائه شد و مباحثاتی که این گزارشها برانگیخت در کتابی توسط انستیتو انتشار یافته استاین کتاب تحلیلهای روشن و توأم با صراحتی را پیرامون تجارب کشور من در مسئله رشد نشان میدهد.
حقوق بشر
این توجه به حقوق فرد و علاقه به آزادی در جهت شکوفایی هرچه بیشتر شایستگی فردی در تار و پود اعلامیه استقلال آمریکا که شما این هفته مراسم سالگرد آن را برگزار میکنید قرار دارد. توجه به حقوق فرد و رشد فرد در سنتهای کشور من نیز ریشههای عمیق دارد، سنتهایی که مانند دیگر آثار ایران بسیار کهن است. کورش بزرگ ۲۵ سده پیش منشور حقوق بشر را صادر کرد. خردمندان ایران طی قرون و اعصار به ما آموختند که به انسان ارج بنهیم. آنها مردم را راهنمایی کردند که با اعتلا نفس، جهان را از طریق مطالعه و مراقبه در درون خویش جستجو کنند. به گفته یکی از عارفان، محمد نسفی: هر انسان آینهای است که جهان در آن منعکس میگردد. من در کنار هم قرار گرفتن این دو دیدگاه را که یکی توجه به حقوق بشر و دیگری تعلق به رشد و توسعه درونی فر است بسیار شایسته میبینم. در نهایت، توسعه فقط ناشی از دستاورد مادی نیست بلکه مبتنی بر رشد فردی، غنای زندگی درونی و رجوع به حیات باطنی هر فرد نیز هست. البته ما میدانیم که برای تجلی نیروی خلق، برای شکوفایی هنر، موسیقی، ادبیات، علم و فلسفه انسان باید از قید ترس و زنجیر ستمگری آزاد باشد. بدین جهت است که ما حقوق و آزادیهای بشر را گرامی میداریم و به آنها ارج میگذاریم، بدنی جهت است که ما باید از آنها دفاع کنیم و آنها را گسترش دهیم، اما در عین حال میدانیم که حقوق بشر تجزیه ناپذیر است. جهل و فقر فرساینده بردگی را در شکلهای دیگری به انسان تحمیل میکنند، بیماری و محرومیت قید و بندهایی هستند که آزادی را محدود میسازند، خلاقیت را کاهش میدهند و روح را از گسترش بازمیدارند.
دموکراسی سیاسی
دموکراسی سیاسی بدون دموکراسی اقتصادی چندان مفهومی ندارد و بر همه کشورها فرض است که در جهت توزیع عادلانه درآمد و تأمین یک زندگی متناسب برای همه شهروندان خود گام بردارند. در سراسر جهان سوم، ملتهایی هستند که با شهامت برای چیره شدن بر بار سنگینی که ناشی از دهها و صدها سال عقب ماندگی، فقر و استثمار است پیکار میکنند. بسیاری از آنها میکوشند کار دشواری را که عبارت از تلفیق هدفهای دموکراسی سیاسی است انجام دهند. این کشورها در تلاش آن هستند که نهادهای متناسب با نیازها و سنتهای ویژه خود را تقویت کنند. بدیهی است ملتها با قبول تعهد معنوی لازم و اراده و رهبری سیاسی میتوانند کارهای زیادی برای خود بکنند اما نمیتوانند همه را به تنهایی انجام دهند و نباید همچنین انتظاری را از آنها داشت. ملتها مجموعههای مجزا از یکدیگر نیستند و زمانی که ما از «زمین سفینهای شکل» یا «دهکده جهانی» خود صحبت میکنیم باید بپذیریم که دست کم قسمتی از مسائل اقتصادی کشورهای جهان سوم ناشی از اوضاع و احوالی است که نظام فعلی اقتصاد بین المللی به وجود آورده است. این مسائل با موضوعهای همچون رابطه مبادله، قیمت کالاها، کمک و انتقال تکنولوژی پیوند دارد. بعضی از این موضوعها که در مرکز گفت و شنودهای شمال و جنوب نیز قرار دارند ماه گذشته در گروه کار آسپن در ایران مورد بحث واقع شدند. اینها مسائلی نیستند که ما بتوانیم از آنها غفلت نماییم. واقعیت حاد زمان ما آن است که دو سوم بشریت همچنان در فقر و محرومیت به سر میبرند و نمیتوان پذیرفت که چنین وضعی بتواند بدون وارد ساختن لطمه شدید به سلامت جامعه بین المللی ادامه یابد. تعهد ما نسبت به آسایش و تکامل فرد دارای سه بُعد مرتبط با یکدیگر و وابسته با یکدیگر است. ما به اندیشه پایبند هستیم که باید کوشش فرد در جهت پیشرفت مادی و رشد معنوی باشد. ما واقف هستیم که این کوشش باید با تلاشهای ملی در جهت حمایت حقوق فردی و ایجاد حداقل لوازم مادی برای همه توأم باشد. اما در عین حال ما میپذیریم که برای ریشه کن ساختن فقر و از میان بردن جهل و بیماری و ایجاد شرایطی که افراد بتوانند همه استعدادهای خود را بروز دهند به اقداماتی در سطح جهانی که جامعه بین المللی را در بر بگیرد نیاز داریم.
سعدی شاعر نامدار ما گفته است: «بنی آدم اعضای یکدیگرند که در آفرینش ز یک گوهرند» «چو عضوی بدرد آورد روزگار دگر عضوها را نماند قرار »
ما چارهای نداریم جز آنکه راه حل مسائل جهانی را با یکدیگر جستجو کنیم. من اطمینان دارم که کار انستیتو آسپن از راه ترغیب گفت و شنود و تشویق بررسی مسائل مشترک، کمک مؤثری برای نیل به این هدف خواهد بود.
۱۲ تیر ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی علیاحضرت شهبانو پس از پایان نشست هیأت امنای مؤسسه آسپن با هلیکوپتر به «ویل» در ایالت کلُرادو تشریف فرما شدند و در میهمانی ناهار «جرالد فورد» رئیس جمهوری پیشین آمریکا و بانو فورد شرکت کردند.
«جوزف اسلیتر» رئیس مؤسسه مطالعات انسان شناسی آسپن در مصاحبه با رسانههای همگانی امریکا به مقام جهانی علیاحضرت شهبانو ارج نهاد و گفت که افکار عالی و دلبستگی ویژه شهبانوی ایران به بهبود زندگی افراد و حفظ فرهنگ جامعه برای مردم آمریکا بسیار پرارزش است.
علیاحضرت شهبانو در لس آنجلس
۱۴ تیر ماه ۲۵۳۶ ساعت ۱۳ و سی دقیقه پس از نیمروز علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی وارد فرودگاه لس انجلس شدند و از سوی رییس دانشگاه کالیفرنیای جنوبی، شهردار لس انجلس، فرمانده پادگان و بسیاری از شخصیتهای سیاسی و فرهنگی این شهر پیشباز شدند. علیاحضرت شهبانو از فرودگاه رهسپار دانشگاه کالیفرنیای جنوبی گردیدند تا در آیین باشکوهی که برای معظم له سازمان داده شده بود دکترای افتخاری این دانشگاه را دریافت دارند.
رئیس کالیفرنیای جنوبی در این آیین باشکوه همچنین مساعی آقای اردشیر زاهدی در توسعه روابط دو کشور را ستود و از ایشان به عنوان سفیر فعال شاهنشاه آریامهر در آمریکا نام برد. هنگام برگزاری این مراسم که در آمفی تئاتر بزرگ این دانشگاه انجام شد، اردشیر زاهدی سفیر شاهنشاه آریامهر همراهان علیاحضرت شهبانوی ایران در این مسافرت، گروهی از ایرانیان مقیم آمریکا و شخصیتهای بلندپایه ایالت کالیفرنیا از جمله برادلی شهردار لس آنجلس و رونالد ریگان فرماندار پیشین کالیفرنیا و یکی از ۳ کاندیدای ریاست جمهوری آمریکا و بانو، ۳۵۰ تن از شخصیتهای علمی، استادان، محققان و پژوهشگران دانشگاه کالیفرنیای جنوبی افتخار حضور داشتند.
در آغاز دکتر «هوبارد» رئیس دانشگاه کالیفرنیای جنوبی ضمن گفتن خوشامد به علیاحضرت شهبانوی ایران از حاضران تقاضا کرد برای آغاز مراسم رسمی تقدیم دکترای افتخاری به علیاحضرت همگی به پا خیزند. پس از سلام شاهنشاهی و سرود رسمی آمریکا رئیس دانشگاه سخنرانی ایراد کرد:
- علیاحضرتا، دانشگاه کالیفرنیای جنوبی بسیار خرسند است که از مقام والای علیاحضرت و خدمات شایانی که به کشور خود و مهمتر از آن به بشر و بشریت انجام دادهاید تقدیر کند. شهبانوی ایران استحضار دارند کمی بیش از دو سال قبل اینجانب افتخار آن را یافتیم که به اعلیحضرت شاهنشاه ایران دکترای افتخاری تقدیم کنم. در این شرفیابی نه تنها افتخار تجلیل از دستاوردهای شاهنشاه به عنوان یک رهبر ملی و جهانی را یافتیم بلکه توانستیم روابط گرم و دیرپایی را که میان کشور شما و دانشگاه ما به وجود آمده است ارج نهیم. من در دیدارهای خود از ایران تحت تأثیر الطاف فوق العاده و دوستی ملت بزرگ شما قرار گرفتهام. از ۲۵ سال پیش دانشجویان ایرانی شروع به ثبت نام در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی کردند که اکنون تعداد آنها به پانصد نفر میرسد و این دانشجویان خوب بزرگترین گروه دانشجویان خارجی از کشورهای گوناگون جهان هستند که در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی به تحصیل اشتغال دارند. برای دانشگاه ما موجب کمال افتخار است که عده بسیاری از دانشجویان فارغالتحصیل این دانشگاه پس از بازگشت به ایران در سمتهای حساس به کشور خود خدمت میکنند. در واقع بسیاری از وزیران کابینه ایران از جمله وزیر فعلی انرژی از دانشجویان این دانشگاه بودهاند. بیش از بیست سال قبل در سال ۱۹۵۴ دانشکده مدیریت عمومی دانشگاه ما امتیاز کمک به تأسیس مدرسه علوم اداری و بازرگانی در دانشگاه معروف تهران را به دست آورد. سه سال قبل با افتخار فراوان موافقتنامه مشترک مبادلات وسیع و جامعی بین دانشگاه کالیفرنیای جنوبی و دانشگاهها و وزارتخانههای ایران در زمینههای پزشکی، دندانپزشکی، علوم کتابداری، تربیت معلم، علوم پایه، مهندسی برق و بهداشت محیط، مدیریت اداری، مدیریت بازرگانی و ارتباطات اعلام کردیم. ما اینک در صددیم این روابط را کامل تر کنیم و در سایر زمینهها از جمله هنرهای نمایشی و مبادله دانشجویی، تعهدات فعلی را گسترش دهیم. عطیه آن شهبانوی گرامی برای ایجاد کرسی مهندسی نفت، موجب سپاس عمیق و افتخار فوق العاده ما شد و ما این کرسی را به افتخار اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر نامگذاری کردیم.
آنچه که لطف این مراسم را دو چندان میکند آن است که ما اینک دکترای افتخاری این دانشگاه را به همسر شایسته شاهنشاه ایران تقدیم میکنیم.
در این هنگام رئیس دانشگاه کالیفرنیای جنوبی سه تن از مهمترین شخصیتهای دانشگاهی را برای تقدیم درجه دکترای افتخاری به شهبانوی ایران به این شرح معرفی کرد، آقای رابرت فلور رئیس هیأت امنای دانشگاه یک شخصیت برجسته در صنایع و بازرگانی ملی، یک فرد فعال در زمینه بین المللی و یکی از دوستداران ایران است، همچنان که همکاران ما به دانشجویان ایرانی توضیح دادند او سابقه دیرینهای در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی دارد. دروتی نلسون رئیس سرشناس مرکز حقوقی ما یک کارشناس صاحب نظر در زمینه مدیریت حقوقی، و یکی از رهبران مشهور در جنبش جهانی زنان است. دکتر گرانت بیگلریان رئیس مدرسه هنرهای نمایشی و اجرایی ما یک آهنگساز شایسته و یک شخصیت ملی در زمینه هنر است و سالیان دراز است که در جهت توسعه روابط هنری کشورهای ما تلاش میکند در این جا بیگلریان تقدیرنامه را خواند:
تقدیم دکترا
- نظر به اختیاراتی که از طرف هیأت امنای دانشگاه به من تفویض شده است بدینوسیله درجه دکترای افتخاری در رشته ادبیات و علوم انسانی را به شما علیاحضرت فرح پهلوی شهبانوی ایران که با همه حقوق و امتیازات و مسئولیتهای مربوطه اش نامزد دریافت آن شدهاید تقدیم میکنم.
اینک خانم دوروتی نلسون به عنوان شاهد اعطای این درجه دیپلم دانشگاه کالیفرنیا جنوبی را که به امضا و مهر هیأت علمی دانشگاه رسیده است به شما تقدیم میکند. در این موقع خان نلسون دیپلم را به علیاحضرت شهبانو تقدیم کرد و علیاحضرت شهبانو با کمک رئیس هیأت امناء دانشگاه ردای دانشگاهی را پوشیدند و فرمودند. [۲]
- آقای رئیس، خانمها، آقایان.
- از امتیازی که امروز دانشگاه شما یکی از برجستهترین مراکز فرهنگی و روشنفکری جهان به من میدهد بسیار سپاسگزارم. این تصمیم نشانه تکریم و تجلیل دانشگاه شما نسبت به کوششهای انسانی ملت ایران در راه توسعه ترقی و بهره برداری از همه امکانات کشور است. از قدیم گفتهاند انسان فقط با نان زندگی نمی کد. مفهوم واقعی این ضربالمثل آن است که برای هر جامعه تنها تأمین امکانات مادی کافی نیست بلکه، بیش از اینها لازم است. توسعه اقتصادی را نمیتوان بدون شکوفایی فعالیتهای فرهنگی حتی قابل تصور دانست. توسعه فرهنگ و فعالیت روشنفکرانه است که انسان را به مراتب عالی میرساند. بعلاوه، توسعه مادی خود مستلزم افزایش امکانات آموزش است که باید بر اساس وجود تعداد کافی مغزهای متفکر و متخصصان واقعی و مدیران و مجریان مجرب پایه گذاری شود و در حقیقت گستره آموزش و فرهنگ مبنای توسعه اقتصادی است. میتوان گفت که برای توسعه مادی ابعادی دیگر لازم است. من در این جا با سربلندی خواهم گفت که نقش و سهمی در ترقی فرهنگی و آموزش کشور خود داشتهام و تمام وجود و قلب خود را به آن اختصاص دادهام. کوشش در این راه برای من منبع شادیها و خشنودیهای بسیار بوده است. شهبانو افزودند: این سعادت بزرگی است که انسان شاهد ترقی زنان کشور خود باشد و ببیند که در این ترقی و رسیدن آنان به امکانات بیشتر سهم و نقش داشته است و درهای جدیدی را در زندگی اجتماعی و فرهنگی به روی آنان گشوده است و باز هم موجب مباهی و افتخار است که انسان شاهد انبساط امکانات خلاقه فکری، روحی و پیشرفت دانش و هنر و ادبیات در میهن خود باشد و بداند در این راه کمکی کرده است. ما در کشور خود ایران، کوشش بزرگ برای دستیابی به همه دستاوردهای فنی قرن بیستم را آغاز کردهایم و همه امکانات فکری و انسانی و منابع طبیعی خود را در این راه بسیج کردهایم. ما میخواهیم بدین وسیله جامعهای مرفه با امکانات بیشتر بسازیم تا زمینه برای شکوفایی استعدادها در هر رشته از جمله هنر و ادبیات فراهم شود.
- سیاست آموزشی
- تفکر و تعقل و حرمت فرهنگ و دانش در سرزمین ما یک سنت باستانی است. من نیازی نمیبینیم که در مقابل چنین جمعی از صاحبنظران دست آوردهای بزرگ ایرانیان را در زمینههای هنر، دانش و ادب در طول بیش از سه هزار سال تاریخ مدون کشورمان یادآور شوم. ما این میراث بزرگ فرهنگی را فراموش نکردهایم و آن را به عنوان بزرگترین گنجینهها و ذخایر خود پاسداری میکنیم و حرمت میگذاریم. ما اکنون در کشور خود مرحلهای جدید از رستاخیز ملی را آغاز کردهایم که بازشناسی میراثهای ملی یکی از مظاهر عمده آن است.
- اکنون که کشور ما بر اثر اصلاحات عمیق و بنیانی پانزده سال اخیر موجبات ترقی سطح زندگی همه ایرانیان چه شهرنشینان و چه روستاییان فراهم شده است، مصمم هستیم که امکانات بهره گیری در فرهنگی و هنر را نیز برای همه افراد ملت ایران و نه تنها یک گروه معدود فراهم آوریم. این در حقیقت مفهوم سیاست جدید آموزش ما است که در همه سطوح به مرحله اجرا درآمده است. مبارزه با بیسوادی تأمین امکان آموزش رایگان در سطوح ابتدایی متوسطه و عالی جلوههای بارز این کوشش و تلاش فرهنگی ما است. ما میدانیم که با آرمانی بزرگ رویارو هستیم. توسعه و ترقی ایران با روح ایرانی و بدون رها کردن میراث فرهنگی و سنتهای ملی ارزندهای که داریم میسر نخواهد بود. ما به دشواریهای ناشی از توسعه سریع و شتابان واقفیم و میدانیم که تغییر سریع اجتماعی تضادهایی با سنت گرایی و طرز زندگی دیرین مردم بوجود میآورد ولی نمیخواهیم که به قیمت از میان بردن عقب افتادگی و عدم تعادلهای گذشته دشواریها و نابسمانیهای تازهای بوجود آوریم و میکوشیم که ثمرات کوشش ما برای توسعه اقتصادی با حداقل مسائل جنبی اجتماعی همراه باشد. از همین رو است که انقلاب اجتماعی و ملی ما فقط از سنتها و افکار ایرانی الهام گرفته و میکوشد که برای مسائل ایران راه حلهای اصیل ایرانی پیدا کند. ما نمیخواهیم فقط گذشته درخشان خود را زنده کنیم و دوباره بشناسیم بلکه میخواهیم از تاریخ گذشته خود درس بگیریم و تجربیات آن را بکار بندیم. در رابطه با این موضوع باید بگویم که البته ما میخواهیم از پیشرفتهای فنی و علمی جهان غرب استفاده کنیم تا آنها را در راه ترقی کشور خود بکار بندیم، ولی در مقابل، جهان غرب را به استفاده از میراثهای فرهنگی و نیز تجربیات کنونی خود دعوت کنیم. من فکر میکنم هر قدر گفته شود که بسیاری از دست آوردها و توفیقهای بشر در زمینه دانش، هنر، ادب و فلسفه نتیجه برخورد و مبادله ملتها بوده است کم است. فرهنگ بسیاری از کشورها در اثر اختلاط و همبستگی میان قدرت خلاقه فکری ملل آنها و تأثیر تمدنهای دیگر توسعه یافته است. خوشبختانه کشور ما از دیر باز نسبت به فرهنگها و اندیشههای دیگران پذیرا بوده است و هرگز دچار تأسف نشده است و همین امر به توسعه فرهنگی و غنای تمدنها بسیار کمک کرده است. قبول تنوع فکری و ضرورت برخورد عقاید و آراء و گفتگوی فرهنگی وجه مشترکی است بین ایران و ایالات متحده آمریکا. کشور بزرگ شما همواره کانونی در پذیرا شدن و درآمیختن اندیشهها و فرهنگها بوده است و اکنون نیز هست. شاید هیچ کشور دیگری در جهان نباشد که تا این اندازه و به این شماره مهاجرانی از ملتهای گوناگون و با فرهنگهای گوناگون پذیرفته و آنان را در یک قالب ملی درآمیخته و پرداخته باشد. آنچه چند دقیقه پیش درباره اهمیت تنوع فرهنگها گفتم بخوبی نقش مطالعات انسانی را در جهان امروز روشن میکند. جهانی که به عقیده بسیاری از صاحب نظران با یک بحران فکری بیپایان روبرو است. تمدن ما نخستین تمدن انسانی است که موفق به بهره برداری کامل از کره زمین و تسخیر فضا شده ولی متأسفانه این پیشرفتهای خارق العاده با با اعتلای معنوی و اخلاقی انسانها همراه نبوده است. نظام ارزشی که بر جوامع بشری حکمفرما بود، اکنون در هم فرو ریخته است. پیش از این هر نسل میکوشید که کار نسلهای قبلی را تکمیل کند و توسعه دهد اما برعکس نسل کنونی با مسئلهای به مراتب دشوارتر روبرو است و آن مقابله با خطراتی است که موجودیت تمدن بشری را تهدید میکند. بشریت امروز پس از این همه ترقیات مادی با بحران عدم اعتماد نسبت به آرزوهای اخلاقی خویش مواجه شده و در جستجوی نظامهای ارزشی نوین است. نخستین وظیفه ما کوشش در این راه است تا اسیر توسعه بی بند و بار تکنولوژی نشویم و اعتماد و اطمینان و ارزشهای والای انسانی خود را از دست ندهیم. در این جا است که نقش و سهم دانشمندان متخصص علوم انسانی نوآوریهای آنان هویدا و آشکار میشود. آشکار است که ترقی مادی اگر با اعتلای معنوی و تأکید بر ارزشهای انسانی همراه نباشد با ناکامی موجه خواهد شد. در ایران بر این است که از خطرات توسعه فنی و مادی پرهیز کنیم و جنبههای انسانی- معنوی و اخلاقی پیشرفت را از یاد نبریم. ما میخواهیم پیشرفت مادی را به خدمت اعتلای معنویت و انسانیت درآوریم و عقیده داریم که همه جوامع بشری باید چنین باشد. نیل به این آرمان آسان نیست ولی ما به خاطر آن میکوشیم. درست است که پیشرفتهای خارق العاده علوم افقها و امیدواریهای تازهای به روی انسانها گشوده است اما در عین حال کاربرد بی بند و بار بعضی از اختراعهای علمی سبب انحطاط ارزشهای انسانی شده است. سادگی و روشنی معادلات ریاضی ما را برمیانگیزد ولی آیا میتوان تنظیم امور اجتماعات بشری را به معادلات ریاضی واگذار کرد؟
- بازگشت به معنویت
- انسان از جامعه چه میخواهد؟ مسلماً زندگی و رفاه بهتر و بینش برتر به انسان زندگی و جهانی که در آن زندگی میکند. در نهایت امر پاسخ به این پرسشها و اعتلای این بینش است که زندگی واقعی را تأمین میکند و تمدنها را پیشرفت میدهد.
- آقای رئیس
- به خاطر همین مسایل و همین تنوعها است که تمدن امروزی کشورهای جهان را به یکدیگر وابسته میکند و انسانها را به سرنوشت یکدیگر علاقمند میسازد. بنابراین در بحرانی که امروز بر اثر پیشرفت تکنولوژی تمدن بشری با آن روبرو است هیچ گروه و هیچ فردی نمیتواند بی تفاوت بماند و خود را از نتایج آن به دور نگاهدارد. از خود بیگانگیهای جوانان بی تفاوتیها و خشونتها و سردیها و ناامیدیها همه نتایج انحطاط اخلاقی و از میان رفتن قضاوت فردی و در هم فرو ریختن نظام پیشرفت، علوم و فنون را با نیاز روزافزون انسانها با معنویات آشتی داد. چگونه میتوان کیفیت زندگی را بهتر کرد، چگونه میتوان از منابع علم و تکنولوژی بهره برداری کرد بدون اینکه میراثهای انسانی از میان برود. این است هدفی که باید به آن برسیم و در این زمینه است که همکاری دانشگاههایی چون دانشگاه شما ضروری و حیاتی است. در حال حاضر هیچ رسالتی برتر و بالاتر از تفکر درباره همه مسایل و دیدنیهای تمدن بشری و انسانها وجود ندارد و من تصور میکنم این تلفیق جامعه انسانی از مسایل موجود بهترین کوششی است که دانشگاهها میتوانند با آرامش و دقت به آن بپردازند. اما فراموش نکنیم که کوششی بدین وسعت و عظمت مستلزم همکاری صمیمانه میان دانشگاههای همه کشورها، چه کشورهای توسعه یافته و چه کشورهای توسعه نیافته است. علیاحضرت شهبانو افزودند: آقای رئیس، خانمها و آقایان! همکاری راه حل مسایل جهانی ما است. تنها با همکاریهای جهانی است که میتوانیم مسایل دشوار عصر خود را حل کنیم. من اطمینان دارم که در این زمینه انسانها راه درست میروند. این اعتقاد من فقط یک آرزو نیست بلکه بر چند اصل استوار است. نخست آنکه دانشمندان جهان هر روز بیش از پیش ضرورت همکاری برای استفاده از پیشرفت تکنولوژی را برای بهبود زندگی انسانها احساس میکنند. دوم آنکه رهبران سیاسی جهان دریافتهاند که تنها از طریق همکاری میتوان با بزرگترین بی عدالتی عصر ما یعنی اختلاف موجود میان ملتهای ثروتمند و ملتهای تهی دست پایان داد. سوم آنکه هر روز گروه بیشتری از صاحب نظران جهان بر ضرورت توجه به مسایل معنوی و اخلاقی در زندگی انسانها تأکید میکنند و بالاخره اینکه غیر از همکاری یک راه بیشتر برای انسانها نیست و آن مبارزه و ستیز میان ملتها است که در وضع کنونی علوم و فنون به انهدام کامل کره زمین خواهد انجامید. اگر انسانها در رهگذر همکاری گام بردارند میتوان به آینده بشری امیدوار بود و اطمینان داشت که جهانی بوجود خواهد آمد که در آن هر انسان از آزادی و احترام و سربلندی بهره مند باشد. دانشگاههای کشورهای ما باید در این زمینه سرمشق و نمونه باشد و دست به دست یکدیگر بدهند و کوشش پر ثمری برای سازندگی تمدن جهانی بر اساس تفاهم و آزادی عقاید و آراء و همکاری میان ملتها آغاز کنند. من اطمینان دارم که نیل به این هدف والا باید اساس و پایه هر کوشش ما باشد.
سخنان علیاحضرت شهبانو در میان کف زدنهای باشندگان (حاضران) به پایان رسید. در پایان این آیین باشکوه، علیاحضرت شهبانو شرکت کنندگان با بانوانشان را به حضور پذیرفتند و آنان را مورد مهربانی شاهانه قرار دادند. آیین تقدیم درجه دکترای افتخاری به علیاحضرت شهبانو از دانشگاه کالیفرنیای جنوبی از شبکههای تلویزیونی و رادیویی در سراسر آمریکا پخش شد و میلیونها تن از مردم آمریکا این آیین باشکوه را تماشا کردند. .
مصاحبه علیاحضرت شهبانو با رسانههای همگانی امریکا و خبرگزاری پارس
علیاحضرت شهبانو نمایندگان بزرگترین شبکههای تلویزیونی آمریکا سی بی اس، ای بی سی، ان بی سی و همچنین نمایندگان دیگر خبرگزاریها و جراید آمریکا را به حضور پذیرفتند و به پرسشهای آنها در زمینه انتشارات خود، دانشجویان ایرانی مقیم خارج از کشور، موضوع مسکن در ایران و شرکت در نشست سالانه مؤسسه مطالعات انسانی آسپن در کلُرادو به پرسشهای خبرنگار خبرگزاری پارس پاسخ دادند.
علیاحضرت فرمودند:
- من امیدوارم دانشجویان ما که در آمریکا یعنی در واقع در کشوری که خود ساخته است سرگرم تحصیل هستند، مفهوم واقعی احترام به تحصیل و کار را به خوبی فرا گیرند. انتظار من از همه دانشجویان ایرانی که در خارج از وطن از جمله در آمریکا سرگرم تحصیل هستند این است که در درجه اول خوب تحصیل کنند و دانش و علوم جدید را به خوبی فرا گیرند تا بتوانند در بازگشت به وطن به کشور خود خدمت کنند. در سازندگی کشور همه افراد ملت سهیم و شریک اند و سهم عمدهای از این سازندگی به عهده دانشجویان است که علوم جدید را چه در داخل و چه در خارج از کشور فرا میگیرند. علیاحضرت شهبانو برای کلیه دانشجویان ایرانی که در خارج از وطن سرگرم تحصیل هستند آرزوی موفقیت کردند.
از علیاحضرت پرسش شد: آیا با اجلاس سالانه مؤسسه مطالعات انسانی آسپن در کلُرادو به نظر علیاحضرت شهبانو سازنده بوده است؟
شهبانو به سازندگی و مثبت بودن این نشست اشاره کردند و فرمودند: در این اجلاس که مربوط به اجتماع امنای مؤسسه آسپن بود موضوعهای گوناگونی مطرح شد که از آن جمله میتوانیم از مسئله حقوق بشر، سیاست بین المللی و آموزش و پرورش یاد کنیم و بطور کلی باید بگویم این اجلاس به نظر من بسیار سازنده بود.
مسئله مسکن
نماینده خبرگزاری پارس این بار از علیاحضرت شهبانو پرسش کرد: علیاحضرتا برخی از دانشجویان ایرانی که در آمریکا سرگرم تحصیل هستند از مسایلی نظیر مسکن و حتی ترافیک پایتخت به عنوان مسایلی در سر راه بازگشت خود به وطن نام میبرند. به نظر علیاحضرت شهبانو آیا در این زمینهها برنامه تازهای در دست اجرا قرار دارد؟
شهبانو فرمودند: باید بگویم این یک واقعیت است که ما در حال حاضر با توسعه سریعی مواجه هستیم و طبعاً این توسعه مشکلاتی را برای ما بوجود میآورد. ما در حال حاضر در زمینه مسکن با تنگناهایی روبرو هستیم زیرا توسعه به اندازهای سریع است که برنامههایی که در زمینه حل مشکل مسکن به مورد اجرا در میآید با توسعه ما برابر نیست. در حال حاضر کمبود مصالح ساختمانی مطرح است. کارگر پیدا نمیشود. با این همه اخیراً به امر شاهنشاه آریامهر دولت برای حل مشکل مسکن سیاست جدیدی را در پیش گرفته است. سیاست جدید مسکن این است که در مرحله اول مسکن بیشتری ساخته شود به موازات این امر مقرر است که اگر بعضی از مردم خانههای خود را اجاره ندهند پس از سه ماه مهلت شهرداری آن را با قیمت عادلانه اجاره دهد و مال الاجاره را در اختیار صاحب خانه بگذارد. علاوه بر آن دولت در اتمام واحدهای مسکونی نیمه ساز به صاحبان آنها کمک میکند تا بناهای خود را به پایان برسانند تا بتوانند آنها را در اختیار دیگران قرار دهند. و به طور کلی با برنامههای متعدد خانه سازی که دولت در دست اجرا دارد مسلماً در آینده واحدهای مسکونی بیشتری در اختیار مردم قرار خواهد گرفت و مشکل مسکن تا حد محسوسی کاهش خواهد یافت.
پیشکش منشور سپاس دانشگاه کلمیبا به علیاحضرت شهبانو ۱۷ تیر ماه
علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی به وقت تهران ساعت ۲۰ و سی دقیقه ۱۷ تیر ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی آقای مک گیل رییس دانشگاه کلمبیا و چند تن از مقامات این دانشگاه را در « هتل والدورف آستوریا » در نیویورک به حضور پذیرفتند. در این باریابی آقای مک گیل در مراسمی منشور سپاس دانشگاه کلمبیا را به پاس خدمات علیاحضرت در راه گسترش آموزش و فرهنگ و نیز اعتلای حقوق انسانی در ایران و سهمی که معظم لها در راه پیشرفت تفاهم میان ملتها داشتهاند به پیشگاه علیاحضرت شهبانو تقدیم داشت.
رییس دانشگاه کلمبیا با ابراز خوشوقتی از این که علیاحضرت شهبانو منشور سپاس این دانشگاه را پذیرفتهاند ابراز امیدواری کرد که این امر گامی نوین در راه گسترش پیوندهای فرهنگی میان ایران و امریکا باشد.
علیاحضرت شهبانو پس از پذیرفتن منشور سپاس دانشگاه کلمبیا در بیاناتی به اهمیت آموزش به عنوان یکی از مهمترین پایههای گسترش اقتصادی در ایران و توجه به گسترش آموزش و رایگان بودن آن در فلسفه انقلاب و شاه ملت اشاره فرمودند و یادآور شدند که هم اکنون بیش از ۸ میلیون تن و یا یک چهارم جمعیت ایران مشغول تحصیل هستند.
علیاحضرت شهبانو هم چنین کوششهای ایران را برای استوار ساختن مبانی فرهنگی در کنار گسترش آموزش یادآوری فرمودند و در پایان ابراز امیدواری کردند که پیوند دانشگاههای میان ایران و آمریکا بر پایه همکاری متقابل روز به روز گسترش یابد.
جایزه بنیاد بیداری وجدان به علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی ۱۷ تیر ماه
به افتخار علیاحضرت فرح پهلوی شهبانوی ایران نیمروز ۱۷ تیر ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی از سوی بیناد وجدان[۳] در هتل « پیر » نیویورک برگزار شد. در این میهمانی همراهات علیاحضرت شهبانو ، اردشیر زاهدی سفیر شاهنشاه آریامهر در واشنگتن، فرماندار و شهردار نیویورک، معاون دبیر کل سازمان ملل متحد، دو تن از معاوان وزارت امور خارجه آمریکا، اورل هریمن سیاستمدار پرآوازه آمریکایی، شماری از دیپلماتهای خارجی، گروه زیادی از زنان برجسته آمریکا چون خانم ونس همسر وزیر امور خارجه امریکا، گروهی از صاحبان صنایع آمریکا و گروهی از ایرانیانی که در آمریکا زندگی میکردند شرکت داشتند. پس از بزرگداشت کوششهای علیاحضرت شهبانوی ایران در زمینه رشد و توسعه نقش زن در ایران،، جایزه مخصوص امسال بنیاد وجدان در آیین بسیار باشکوهی به پیشگاه معظم لها تقدیم شد.
هموندان بنیاد وجدان را بزرگان مذهبی، سیاستمداران، دانشمندان و جامعه شناسان بزرگ آمریکا تشکیل میدهند. رییس بنیاد در سخنان خود به کوششهای علیاحضرت شهبانو در راه اعتلای مقام زن در ایران، گسترش عدالت اجتماعی و تامین حقوق انسانها اشاره کرد. آقای بیم شهردار نیویورک نیز شخصیت جهانی شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو را ارج نهاد و از تشریف فرمایی علیاحضرت شهبانو به این شهر ابراز خوشوقتی نمود و از سوی مردم نیویورک به معظم لها خوش آمد گفت.
آنگاه فرماندار ایالت نیویورک در سخنانی به روابط دوستانه ایران و امریکا اشاره کرد و از کوششهای ایران در حفظ صلح بین المللی قدردانی نمود.
علیاحضرت شهبانو پس از دریافت جایزه بیانات رسایی ایراد فرمودند:
- من با مسرت جایزه ندای وجدان را که از روی لطف به من اعطا کردهاید میپذیرم. دریافت این نشانه احترام و تجلیل از چندین سازمان مهمی که در خدمت بشریت است مایه خرسندی من است. این واقعیت که اعضاء محترم این مجمع بدین طریق مرا مورد تکریم قرار دادهاند اعتقاد مرا به این که «ندای وجدان» دارد جنبه جهانی به خود میگیرد تقویت مینماید. مردان و زنان با انگیزهای که مفهوم آن از بس دقیق و لطیف است شاید از دسترس لفظ و عبارت دور باشد، به سوی سرمنزل مقصودی که معرفت خدا و پیوند با خداست حرکت میکند. ولی فقط وجدان که در زمره مسائل معنوی شان برتری نسبت به فرائض دنیوی دارد راه وصول به مقصود را نشان میدهد. از این مطلب برای همگان تکلیفی نتیجه میشود که عبارت است از احترام به تصمیمات وجدانی هر فرد. این تکلیف عمومی متضمن تحمل و گذشت است هر چند دامنه بسیار وسیع تری دارد.
- مذهب در ایران
- من افتخار میکنم که در ایران از دورههای ساسانی احترام به مذاهب اصولاً و عملاً قبول و اِعمال میشده است. در این جا لازم به تذکر نیست که کورش بزرگ در زمانی که بنیاد شاهنشاهی ایران را در پیشتر از بیست و پنج قرن نهاد آزادی مطلق مذاهب را برای همه مردم اعلام کرد و امروز در محدوده مرزهای ما مردم با اعتقادات مذهبی متفاوت فرائض مذهبی خود را آزادانه به جا میآورند و در کنار برادران مسلمان خود زندگی میکنند و هر یک بخشی از یک جامعه واحد را تشکیل میدهند. طی قرون و اعصار دامنه و عمق تعلیمات مذهبی دگرگونیهایی داشته است ولی امروز در این جا در صدد نیستم که مسیر این تحولات را ضمن تحقیق در مباحثاتی که طی تاریخ پیش آمده است پیگیری و ترسیم نمایم. معنی ابتدائی وجدان خودکفایی ایمان فردی میباشد ولی این معنی بعداً وسعت یافته و تعهد به احترام متقابل مذهبی را هم دربر گرفته است و هم اکنون مفهوم وجدان مستلزم این است که هر یک از ما وظیفه دارد کوشش کند تا شرایط مادی و معنوی لازم برای این که همگان بدون هیچ گونه تبعیضی بتوانند از حداکثر استعدادهای خود بهره گیری کنند استقرار یابد. این بدین معنی نیست که همه پیشرفتهای اجتماعی منحصراً از وجدان سرچشمه میگیرد. هر چند پیشرفتهای مربوط به بهبود وضع افراد محروم وصول به هدفهای اجتماعی را تسهیل میکند معذالک نباید ما را درباره تأثیر ملاحظات وجدانی دچار تردید بسازد. در حقیقت این دو عامل مؤید و مکمل یکدیگر میباشند و همینطور هم باید باشد.
- حقوق زن
- در روزگار ما توسعه تکالیف وجدانی توجه به وضع زنان و کودکان را نیز در بر میگیرد. نظر به اینکه شما به کوششهای من در این زمینه اشاره کردید میل دارم چند کلمهای از آنچه در کشور من انجام یافته است بیان کنم. با الهام از سنتهای دیرینه که از قلب تاریخ کهن ما بر میآید رضاشاه کبیر در صدد بهبود وضع زنان در ایران برآمد. تدابیری که اتخاذ شد با مخالفت کوته بینان روبرو گردید. من میتوانم در این جا بگویم که در تعلیمات مذهب ما مثل سایر مذاهب زنان مورد احترام میباشند. به هر حال، انقلاب شاه و مردم که اوائل دهه ۱۹۶۰ آغاز شد اصل مهم تساوی کامل زنان و مردان را دربرداشت و اهمیت زنان را در توسعه ایران مدرن پذیرفت. اکنون زنان حق رأی دادن و انتخاب شدن را دارند و عملاً همه راههای فعالیت در زمینههای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی به روی آنها گشوده است. قانون جدید حمایت خانواده برای زنان حقوق مساوی در مسائل ازدواج، طلاق و نگاهداری از طفل را شناخته است. بعلاوه، زنان به کلیه مشاغل در همه سطوح منجمله مشاغل سیاسی و مدیریت راه یافتهاند. هم اکنون ۴۰٪ دانش آموزان مدارس ابتدائی و ۳۳٪ مدارس متوسطه و ۲۵٪ دانشجویان دانشگاهها از دختران هستند. این اصلاحات به زنان امکان داد که سهم فعالیت در پیشرفت در عین حال آنها را قادر ساخت که در توسعه همه جانبه میهنشان سهیم باشند. در نتیجه سطح آگاهی زنان به نحو قابل ملاحظهای ارتقاء یافته است. سازمانهای داوطلبانه زنان رو به تزاید است از طریق سازمانها امکانات خدمات عمومی برای زنان فراتر از خدمات معمولی خانوادگی فراهم آمده است. این گونه خدمات طرحهای بهداشتی تربیتی و عمران محلی در مقیاس ملی را در بر میگیرد. هر نوع توفیقی در رشد همه جانبه بایستی متضمن پیوند نیروهای اصلی اجتماع باشد. این به معنی وحدت و یکپارچگی نیروی زنان و مردان، شهرها و روستاها، دهقانان و کارگران، جوانان و پیران، انسان و دانش است. وقتی قرار باشد داستان یک کشور در چند کلمه بیان شود طبیعتاً گرایش به برشمردن دست آوردها، که در واقع فهرست خوشبینانهای است به وجود میآید. چنانچه اوضاع سابق را در نظر بگیرید این دست آوردها بسیار مهم است و دلیل خوبی است که ما بدانها بنازیم لیکن مشکلات موجود هم واحد اهمیت است. موانعی وجود دارد که بطور کلی پیشرفت را کُند میکند: بی سوادی، زیر بنای نامناسب، شیوههای تولید کهنه و نظایر اینها.
- ریشه مشکلات
- ریشه همه این مشکلات و بویژه آنچه وضع خودشان داشته باشند و مانع پیشرفت زنان میباشد عبارت است از سنت اِعمال تبعیضهایی که طی قرون متمادی ریشههای عمیق در ذهنیات مردم بوجود آورده است. به هر حال دگرگونی در این وضع چنانچه توأم با احتیاط نباشد مخاطره آمیز است و ممکن است رنج و دردی که از آن برای انسان به ظهور میرسد عظیم باشد. سنت نباید فقط به خاطر اینک کهنه است طرد شود. ترک سنتها وقتی مطلوب است که وضوحاً با عدالت و هدفهای اجتماعی که جامعه در مجموع برای خود در نظر گرفته است مغایرت داشته باشند. این شعار که «بگذار عدالت اجرا شود هر چند دنیا ویران شود» در جوامع معاصر به عنوان یک اصل معتبر پذیرفتنی نیست. ما ایرانیان حق داریم به آیندهای شکوفا در جامعهای که در آن تساوی و عدل حکومت میکند مطمئن باشیم. یقیناً امید و آرزوی ما به یک آینده درخشان فقط به خاطر خودمان نیست. ما فراتر از این رفتهایم و اکنون در ردههای عمومی و خصوصی در جستجوی دستهایی هستیم که همراه هم یک نظام جهانی که بر آن عدل و مساوات حکومت داشته باشد بوجود بیاوریم. من تصور نمیکنم در چنین مجلس ممتازی لازم باشد که یادآوری کنم که همکاری بین المللی همواره یک عنصر فعال در سیاست ما بوده است. همچنانکه شاعر در شش قرن پیش گفته است:
- بنی آدم اعضای یکدیگرند
- که در آفرینش ز یک گوهرند
- بنی آدم اعضای یکدیگرند
- چو عضوی بدرد آورد روزگار
- دگر عضوها را نماند قرار
- چو عضوی بدرد آورد روزگار
البته مقام همکاری بین المللی در قلب سازمانی نظیر سازمان شما جای مناسبی دارد. سهم بزرگی به عهده شماست و کوششهای شما مسلماً به پیشرفت کمک خواهد کرد. هدف احترام به مذاهب و تفاهم بین المللی هدف مشترک ما و شماست و مساعی شما را در این راه تحسین میکنم.
علیاحضرت شهبانو ساعتی در پایان این آیین باشکوه به دعوت موسسه بین المللی تعلیم و تربیت در نیویورک از آن موسسه دیدن فرمودند. این موسسه یکی از بزرگترین و با تجربهترین سازمانهای مبادلات آموزشی کشور آمریکاست و برنامههای گستردهای در سطح بین المللی در زمینه تعلیم و تربیت دارد.