|
|
| خط ۱۴: |
خط ۱۴: |
| | مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۶ آبان (عقرب) ۱۳۰۰ نشست ۳۸ | | مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۶ آبان (عقرب) ۱۳۰۰ نشست ۳۸ |
| | | | |
| − | جلسه ۳۹ | + | جلسه ۳۸ |
| | | | |
| − | صورت مشروح مجلس یوم پنج شنبه هجدهم عقرب ۱۳۰۰ مطابق نهم ربیع الاول ۱۳۴۰ | + | صورت مشروح مجلس یوم سه شنبه شانزدهم برج عقرب ۱۳۳۰۰ |
| | | | |
| − | مجلس نیم ساعت قبل از غروب در تحت ریاست آقای مؤتمن الملک تشکیل گردید .
| + | مطابق هفتم شهر ربیع الاول ۱۳۴۰ |
| | | | |
| − | ( صورت مجلس یوم شنبه ۳ شنبه ۱۵ عقرب را آقای تدین قرائت نمودند )
| + | مجلس نیم ساعت قبل از غروب در تحت ریاست آقای مؤتمن الملکت تشکیل گردید . |
| | | | |
| − | رئیس ـ آقای محمد هاشم میرزا ( اجازه )
| + | ( صورت مجلس یوم پنج شنبه یازدهم عقرب را آقای تدین قرائت نمودند ) |
| | | | |
| − | محمد هاشم ـ آقای عماد السلطنه خراسانی و آقای حاج مقبل السلطنه و آقای معتضدالدوله در جلسه گذشته مریض بودند و هنوز هم مریض هستند محض یاد آوری عرض کردم .
| + | رئیس ـ نسبته به صورت جلسه اعتراضی نیست اظهاری نشد |
| | | | |
| − | رئیس ـ آقای امین الشریعه ( اجازه ) | + | رئیس ـ صورت مجلس تصویب شد : دستور امروز اولاً شور ثانی است در عهدنامه بین ایران و چین ثانیاً شور در سه فقره پیشنهاد آقایان سردار معظم و نصرت الدوله .و سلیمان میرزا ثالثاً شور ثانوی در ماده واحده که وزیرمالیه پیشهناد کرده بودند ولی چون وزیر مالیه مستعفی شده اند خواهد ماند که اگر دولت آن ماده را قبول کند در آن شور بشود و الا مسکوت عنه می ماند ( گفته شد صحیح است ) قبل از این که داخل دستور شویم پاره مطلب است که باید به عرض آقایان برسد اولاً چند جلسه قبل مذاکره شد که به هیئت دولت تأکید شود هر چه زودتر بودجه ها را بفرستند تأکیده شد جواب داده اند مشغول تهیه هستند و همین چند روزه پیشنهاد خواهند نمود ثانیاً به آقایان رؤسای کمیسیون ها عرض کرده بودند با یکدیگر مذاکره کنند و اوقاتی را برای تشکیل کمیسیونها معین کنند آقایان اوقاتی معین کرده بودند ولی موقع تشکیل بعضی کمیسیونها با بعضی دیگر صادف پیدا می نمود لذا هیئت رئیسه اوقاتی معین کرده است و باید به نظر آقایان برسد که اگر تصویب کردند از همان قرار اجرا شود پس از ختم مجلس باید آقایان روسای کمیسیونها جلسه تشکیل بدهند و آن صورتی که نوشته شده ملاحظه کنند ثالثاً شعبه اول یک نفر به جای آقای موتمن السلطنه که جزء کمیسیون تحقیق انتخابات آقایان صدرائی و دست غیب بودند و استعفا کردند باید معین کنند در جلسه آتیه هم که روز پنج شنبه پس فردا خواهد بود باید برای کمیسیون خارجه یک نفر تعین شود کمیسیون تحقیق انتخاب آقای نظام الدوله هم مخبر خود را معین نکرده ایشان باید یک نفر مخبر معین کنند کمیسیون عدلیه هم هنوز هیئت رئیسه خود را معین نکرده باید امشب هیئت رئیسه خود را معین نماید شروع به شور دوم عهدنامه ایران و چین می نمائیم فصل اول قرائت شود . |
| | | | |
| − | امین الشریعه ـ بنده هم راجع به آقای مقبل السلطنه می خواستم عرض کنم که مریض بوده اند و به بعضی از آقایان اعضاء هیئت محترم رئیسه هم اطلاع داده اند .
| + | ( آقای تدین به مضمون ذیل قرائت نمودند ) |
| | | | |
| − | رئیس ـ آقای عماد السلطنه ( اجازه )
| + | فصل اول از امروز به بعد دوستی صادقانه و مناسبات حسنه فیما بین ایران و چین و اتباع دولتین مزبور برقرار خواهد بود . |
| | | | |
| − | عمادالسلطنه ـ غیبت بنده پری روز بواسطه عارضه کسالت بوده و نتوانستم شرفیاب شوم و همان روز کتباً به مقام ریاست مجلس اطلاع داده بودم .
| + | رئیس ـ نسبت به فصل اول معارضی هست یا نه ( گفته شد خیر ) |
| | | | |
| − | رئیس ـ این اعتراضات اصلاح می شود دیگر اعتراضی هست ؟ | + | رئیس ـ رای می گیریم به فصل اول آقایانیکه تصویب می کنند قیام بفرمایند ( اغلب قیام نمودند ) |
| | | | |
| − | ( اظهاری نشد )
| + | رئیس ـ تصویب شد فصل دوم قرائت می شود |
| | | | |
| − | صورت مجلس تصویب گردید .
| + | ( آقای تدین به مضمون ذیل قرائت نمودند ) |
| | | | |
| − | درجلسه گذشته که راجع به مواد عهد نامه بین ایران و چین در مجلس رای گرفته شد یکی دو نفر از آقایان بعد از ختم جلسه ایراد کردند که مطابق نظامنامه نباید رای گرفته شود ایرادشان صحیح و بجا بود .
| + | فصل دوم سفرای کبار و وزرای مختار و شارژدافرها که هر یک از دولتین معظمین متعاهدتین نخواهد بود به دربار یکدیگر مأمور نمایند خود و تمام اجراء سفارتی آنها در ممالک طرفین مثل سفراء .و مامورین سیاسی دول متحابه کاملت الوداد پذیرفته را غیر از رسیدگی به مرافعات تبعه دولت خود خواهند بود |
| | | | |
| − | ولی علت اینکه بنده رای گرفتم دو چیز بود یکی اینکه مقصود از روح نظامنامه که میگویند نباید رای گرفته شود این است که اگر آقایان در یکی از مواد یا چند ماده یک عهد نامه ایرادی داشته باشند طوری نشود که در مجلس رد شود و ایراد باید به طریق مراجعه به کمیسیون پیشنهاد شود و چون بنده دیدم ایراداتی شد و بعد خود آقایان قانع شدند و مجلس هم موافق بود رای گرفته شد و دلیل دیگر این بود که چون اغلب از آقایان تازه وارد شده اند و درست مواد نظامنامه را مطالعه نکرده اند اگر بنده در باب رای اظهاری می کردم شاید مفاد ماده ۳۲ نظامنامه کاملاً اجراء نمی شد و برای اینکه عهد نامه بین ایران و چین سابقه نشود و سایر عهدنامه هائی که بعد به مجلس خواهد آمد موافق ماده ۳۲ دیگر موارد رای گرفته نخواهد شد .
| + | رئیس ـ در فصل دوم اعتراضی هست یا نه ( اظهاری نشد ) |
| | | | |
| − | ولی از آقایان تمنا می کنم ماده ۳۲ را به طور دقت مطالعه فرمایند چون در ماده ۳۲ نوشته شده است هر اعتراضی هست باید ۲۴ ساعت قبلاً پیشنهاد شده و طبع و توزیع بشود که روزی که در مجلس در خصوص عهدنامه مذاکره می شود خاطر آقایان از اعتراضاتی که شده است مسبوق باشد و پس از ۲۴ ساعت در ارجاع اعتراضات به کمسیون مذاکره بشود غرض این است که فی المجلس اعتراضاتی نشود .
| + | رئیس ـ رای گرفته می شود آقایانیکه فصل دوم را تصویب می فرمایند قیام نمایند |
| | | | |
| − | عهدنامه که از کمیسیون خارجه خارج شد طبع و توزیع می شود آن وقت هر ایرادی آقایان دارند باید بنویسند به هیئت رئیسه بدهند که به طبع فرستاده بشود و ۲۴ ساعت قبل از جلسه بین آقایان توزیع بشود که مسبوق بشوند و در خود مجلس اعتراض نشود . آقای فهیم الملک ( اجازه )
| + | ( اغلب قیام نمودند ) |
| | | | |
| − | فهیم الملک ـ یک قسمت از عرض بنده راجع به غفلتی بود که در مدلول ماده ۳۲ شده بود که مذاکره فرمودند .
| + | رئیس ـ تصویب شد فصل سوم قرائت می شود . |
| | | | |
| − | قسمت دیگر این است که عهدنام هدولت ایران و سویت و همچنین عهدنامه ایران و افغانستان و اساس نامه مجمع اتفاق ملل مدتی است به کمیسیون خارجه رفته و تا به حال راپورت داده نشده چون عهدنامه ها مدتی است بین دولتین منعقد شده است و باید زودتر از تصویب مجلس بگذرد و می خواستم بدانم علت این که تا به حال تأخیر افتاده و راپورت داده نشده چه بوده است .
| + | ( به مضمون ذیل قرائت شد ) |
| | | | |
| − | نصرت الدوله ـ ( مخبر گمیسیون خارجه ) ـ اولاً راجع به اساس نامه مجمع اتفاق ملل در کمیسیون خارجه مداقه و مطالعات لازمه به عمل آمده ولی چون نسخه فرانسه او بسیار مفصل است و مخصوصاً محتاج به یک ترجمه کامل با دقتی بوده و هنوز خاتمه نیافته به این ملاحظه قدری تأخیر افتاده است در باب عهدنامه ایران و افغانستان و ایران و روسیه این دو عهدنامه کاملاً در تحت مداقه در آمده و کمیسیون نهایت موافقت را با اساس آنها دارد ولی در بعضی از مواد کمیسیون نهایت موافقت را با اساس آنها دارد ولی در بعضی از مواد کمیسیون تأمل و نظریاتی داشتو نقظه نظر حفظ نزاکت ترجیح داد که قبل از تقدیم راپورت خود به مجلس نظر دولت را جلب کند که شاید پس از حصول نتیجه راپورت کمیسیون بطور صحیح و کامل تقدیم مجلس شود معذالک اگر آقایان صلاح بدانند ممکن است راپورت کمیسیون بدون انتظار نتیجه مذاکرات دولت به مجلس تقدیم شده و از طرف کمیسیون هیچ مخالفتی نخواهد شد .
| + | فصل سوم ـ اتباع دولتین معظمین معاهدتین خواه در موقع مسافرت و خواه موقع مسافرت و خواه در موقع اقامت مورد احترام واقع شده کاملا در حفظ و حمایت حکام آن مملکت و مامورین دولت متبوعه خودشان خواهند بود . |
| | | | |
| − | رئیس ـ آقای فهیم الملک ( اجازه ) | + | رئیس ـ آقای سردار معظم ( اجازه ) |
| | | | |
| − | فهیم الملک ـ بنده کاملاً موافقم که باید کمیسیون نتیجه بگیرد و به مجلس راپورت دهد و بعد رای داده شود زیرا همان طور که آقای رئیس فرمودند نظامنامه داخلی رای دادن در مواد را به موقع دانسته است البته باید کار خاتمه پیدا کند معهذا استدعا می کنم حالا که کمیسیون با هیئت وزراء مشغول مذاکره هستند تسریع بفرمایند که زودتر نتیجه حاصل شود .
| + | سردارمعظم ـ نظر به این که فصل ششم این معاهده در موقع بروز اختلاف نسخه فرانسه را معتبر می شمارد لذا باید حتی الامکان در ترجمه سعی شود که عبارات فارسی مطابقه با فرانسه بکند و این عبارت ماده سوم و یکی دو مطلب دیگر همانطور که سابق هم گفته شد موافقت کامل با عبارت فرانسه ندارد آیا ممکن است آقای مخبر قبول بفرمایند که عهد نامه موافق تکست فرانسه در محل بگذرد یا خیر |
| | | | |
| − | رئیس ـ آقای سردارمعظم خراسانی ( اجازه )
| + | مخبر ـ کمیسیون خارجه این اصلاحات عبارتی را می پذیرد و مجدداً بنده فصل سوم را قرائت و این طور اصلاح می کند آقایان توجه نموده و در نسخ خودشان تصحیح فرمایند . |
| | | | |
| − | سردارمعظم ـ بنده با اصل نظریه کمیسیون خارجه موافقم ولی یک مختصر اختلاف نظری دارم و آن این است که بنده با این که موافقم از نطقه نظر مراعات نزاکت قبل از اینکه مذاکراتی که به این دولت و دول مربوطه تمام نشده نباید عهدنامه به مجلس بیاید ولی هیچ مانع نمی بینم قبل از اینکه به مجلس بیاید کمیسیون خارجه اگر مطالعات خودش را تمام کرد راپورت بدهد که طبع شده و بین تمام نمایندگان توزیع شود که آنها هم از نظریه کمیسیون مطلع شوند .
| + | فصل سوم ـ اتباع دولتین معظمین معاهدتین خواه در موقع مسافرت خواه در موقع اقامت مورد احترام واقع شده و کاملاً در حفظ و حمایت مامورین دولت متوقف فیها و مامورین دولت متبوعه خودشان خواهند بود به جای لفظ حکام آن مملکت مامورین دولت متوقف فیها گذاشته شد که بر نسخه فرانسه هم نزدیکتر است |
| | | | |
| − | نصرت الدوله ـ البته آقای سردارمعظم خودشان تصدیق می فرمایند قبل از آن که نتیجه مذاکرات معلوم شود تقدیم یک راپورت رسمی مشکل است ولی اگر مقصودشان فقط این است که خاطر آقایان نمایندگان از نظریه کمیسیون راجع به مواد این عهدنامه مسبوق باشد تصور نمی کنم اشکالی باشد و ممکن است به هر نحو که آقای رئیس صلاح می دانند کمیسیون نظریه خود را به اطلاع آقایان وکلاء
| + | ( آقای تدین فصل سوم را به مضمون فوق قرائت نمودند ) |
| | | | |
| − | برساند .
| + | رئیس ـ با این اصلاح که شد دیگر در فصل سوم مخالفی نیست : |
| | | | |
| − | رئیس ـ آقایانی که مایل باشند می توانند به یک کمیسیون خارجه مراجعه کنند دستور امشب بقیه دستور جلسه قبل است ولی یک راپورتی راجع به آقای آقا شیخ محمد حسن سعادت نماینده لار رسیده است آقایان موافق هستند جزء دستور امروز بشود یا خیر ؟
| + | سدید الملک ـ مامورین دولت متوفق فیها و مامورین دولت متبوعه خودشان لفظ مامورین تکرار شده گمان م کنم دو مرتبه لازم نباشد . |
| | | | |
| − | مخالفی نبود و آقای شیخ العراقین زاده برای قرائت راپورت شعبه پنجم احضار و به مضمون ذیل قرائت نمودند
| + | مخبر ـ تصور می کنم برای اینکه مقصودم معین باشد نباید به این اشکالات اولی اهمیت داد هر چه عبارت روشن تر و واضح تر باشد بهتر است . |
| − | | |
| − | راپورت از شعبه پنجم به مجلس شورای ملی راجع به اعتبارنامه آقای آقا شیخ محمد حسین سعادت .
| |
| − | | |
| − | در یوم سه شنبه هفتم شهر جاری شعبه ۵ برای رسیدگی به دوسیه انتخابات حوزه مرکزی لر منعقد و راجع به صت اعتبارنامه آقای آقا شیخ محمد حسین سعادت راپورت ذیل را به مجلس شورای ملی تقدیم میدارد .
| |
| − | | |
| − | در تاریخ ۱۸ شعبان ۱۳۳۷ حکومت لار حسب امر وزارت داخله هیئت نظار حوزه مرکزی لار را موفق قانون تشکیل هیئت نظار اعلان انتخابات را مطابق ماده ۲۱ قانون انتخابات داده و برای شعبه بندر لنگه دو هزار و پاند ورقه تعرفه و برای شعبه بستک ۱۵۰۰ ورقه تعرفه با دو نفر نماینده مخصوص ارسال داشته و در حوزه مرکزی لار و توابع در مدت مقرره ( ۲۱۶۹ ) ورقه توزیع و تا ۲۵ شوال اخذ آراء نموده منتظر حصول صندوق شعبه بستک و بندر لنگه میشوند در ۲۵ شوال مراسله از بندر لنگه می رسد که ما تابع بندر بوشهر هستیم هر وقت از طرف حکومت بوشهر حکم شد ما شروع به انتخاب خواهیم کرد هیئت نظار مرکزی اخطار می کنند که مطابق صورت موجوده در قانون انتخابات چون بندر لنگه جزء حوزه انتخابیه لار است باید تا اول محرم ۱۳۳۸ انتخابات آنجا را خاتمه داده و صندوق آراء را به حوزه مرکزی ارسال دارند و اگر هر آینه در مدت مذکور صندوق آراء نرسید هیئت نظار مرکزی صندوقهای آراء موجوده را استخراج کرده خاتمه انتخابات را اعلان خواهد نمود
| |
| − | | |
| − | در تاریخ ۱۱ ذی قعده صندوق آراء حوزه بستک رسید و چون در موعد مقرره صندوق آراء بندر لنگه نمی رسد هیئت نظار مرکزی ثانیاً سه هفته ضرب الاجل نموده و اخطار می نماید که بانتخابات خاتخ دهند ولی از بندر لنگه همان جواب سابق رسیده و حاضر برای شرکت در انتخاب نمی شوند هیئت نظار مرکزی در ۲۴ شهر صفر ۱۳۳۸ شروع به استخراج آراء حوزه مرکزی و شعبه بسک نموده و در نتیجه قرائت کلیه آراء که عبارت از ( ۲۱۲۱ ) ورقه رای بود آقا شیخ محمد حسین سعادت دارای اکثریت ( ۹۳۲ ) رای بوده هیئت نظار یک هفته برای اصغاء و شکایات و یک هفته برای رسیدگی تعیین و چون شکایاتی نرسیده خاتخ انتخابات و نمایندگی آقا شیخ محمد حسین سعادت را به اکثریت ( ۹۳۲ ) رای اعلام نماید شعبه ۵ پس از ملاحظه صورت مجلس که شرح فوق نگاشته شده و رسیدگی به دوسیه چون هیچ شکایتی به هیئت نظار و به مجلس شورای ملی نرسیده بود باکثریت تمام صحت جریان انتخابات و نمایندگی آقا شیخ محمد حسین سعادت را تصدیق می نماید .
| |
| − | | |
| − | رئیس ـ نسبت به این راپورت مخالفی نیست .
| |
| − | | |
| − | آقا میرزا علی کازرونی ـ بنده مخالفم .
| |
| − | | |
| − | رئیس ـ می ماند برای جلسه دیگر طبع و توزیع می شود .
| |
| − | | |
| − | ماده واحده ـ کمیسیون بودجه راجع به تعویض قراولخانه مخروبه گذر لوطی صالح به مسجد جنب آن مطرح بحث شده است در این باب مخالفی هست یا نیست ؟
| |
| − | | |
| − | سلیمان میرزا ـ البته بهترین کارها این است که یک قراولخانه خرابه را به یکی از اماکن مقدسه تبدیل نمایند و یک مسجدی دائر می کنند اما ماده که نوشته شده فقط وظیفه را که می رساند این است که این خرابه را تحویل مسجد می دهند آیا همین ققدر که را منتقل کند به مسجد از برای مسجد کفایت میکند ؟ نه بلکه فقط یک زمین خرابه هم جزء مسجد می شود عقیده بنده این است که اگر ممکن باشد یاد آوری یا در راپورت صریحاً بنویسند که بلدیه طهران کاملاً آنجا را بسازد و یک جای مقنحی درست کند و تحویل بدهند .
| |
| − | | |
| − | رئیس ـ آقای مستشارالسلطنه ( اجازه )
| |
| − | | |
| − | مستشارالسلطنه ـ بنده تصور می کنم این محل قراولخانه اگر برای مسجد بطوریکه از طرف آقای حاج آقا جمال تقاضا شده اختصاصی داده شود خودشان برای ساختنم و تعمیر کردن حاضر هستند و گمان می کنم دیگر محتاج به بلدیه نباشد که بلدیه هم متحمل یک مخارجی شود .
| |
| − | | |
| − | رئیس ـ آقای تدین ( اجازه )
| |
| − | | |
| − | تدین ـ این ماده واحده که در کمیسیون بودجه تصویب شده تصریح می کند مطابق پیشنهاد ریاست وزراء عظام و آن پیشنهاد دارای دو ماده است در ماده دوم اشاره می کنند که بلدیه باید ناضر باشد که اراضی قراولخانه مزبور و مصالح آن برای توسعه مسجد و تعمیر آن تخصیص شود و چون در ماده واحده کمیسیون می نویسد مطابق پیشنهاد نمره ۱۱۸۱۱ ریاست وزراء عظام وگذار شود تصور می کنم رفع اشکال شاهزاده هم می شود و در هر صورت بنده موافقم .
| |
| | | | |
| | رئیس ـ آقای حاج شیخ اسدالله ( اجازه ) | | رئیس ـ آقای حاج شیخ اسدالله ( اجازه ) |
| | | | |
| − | حاج شیخ اسدالله ـ بنده موافق هستم خواستم ببینم مخالفی هست که بعد از یک مخالف نظریات خود را عرض کنم . | + | حاج شیخ اسدالله ـ بنده تصور می کنم این فصل توضیح لازم دارد و باید مطلب مفهوم بشود که مقصود از حفظ و حمایت مامورین دولت متوفق فیها ومامورین دولت متبوعه خودشان چیست عبارت قدری مبهم است . |
| | | | |
| − | رئیس ـ آقای سلیمان میرزا مخالفند بعد از ایشان بفرمائید .
| + | مخبر ـ در شور اول گمان می کنم توضیحات کافی در این ماده داده شده و در اینجا دو مقصود است یکی اینکه هر یک از اتباع خارجه که به دولت دیگری مسافرت می کند باید در حفظ و حمایت مامورین آن دولت یعنی دولت متوقف فیها باشند مثلاً اگر یک نفر از اتباع چین در ایران بیاید باید در مدت توقفش در ایران کاملاً در حفظ و حمایت مامورین ایران باشد و حقوق او را کلیت حفظ کنند و آن قسمت اخیر راجع به مامورین دولت خودشان برای این است که حق حفاظت هیج دولتی را اتباع خودش در مملکت دیگر نمی وان سلب نمود و این ترتیب همه جا معمول است این جا هم باید معمول باشد . |
| | | | |
| − | سلیمان میرزا ـ بنده مخالف ساختن مسجد نیستم و مخالف ضمیمه قراول خانه مزبور هم به مسجد نیستم .
| + | حاج شیخ اسدالله ـ بنده هم همین توضیح را می خواستم تصور نمی کنم و در تمام جاها معمول باشد که یک نفر مامور دولتی وارد مملکت دیگر می شود دولت حودش حق حفاظت او را داشته باشد زیرا دولت متوقف فیهای آن مامور مکلف است آن مامور را حفظ کند والا اسباب اشکال می شود حالا بنده نمی دانم قابل اصلاح باشد یا نباشد یا قبل تغییر باشد یا نباشد اگر قبل تغییر نیست که اساساً عرض بنده بی مورد است والا بنده با این ترتیب موافق نیستم باید کلیت در تحت حفاظت مامورین دولت متوقف فیها باشد و پس از آنکه مامورین آنها وارد خاک مملکت ما شدند یا مامورین ما داخل داخل در خاک چین شد حفاظت مامورین آن دولت با ما و حفاظت مامورین ما باید با آن دولت باشد دیگر خودشان هیچ حق حفظات ندارند زیرا ممکن است به این عنوان قوه در مملکت ما ایجاد کنند یا ما در مملکت آنها به اسم حفاظت مامورین خود ایجاد کنیم و بنده ابداً این را صلاح نمی دانم |
| | | | |
| − | رئیس ـ مخالف ماده هستید .
| + | مخبر ـ بنده تصور می کنم آقای حاج شیخ اسدالله راجع به فصل سوم اشتباه فرموده اند زیرا نمی نویسد حفظ و حمایت مامورین و اگر درست ملاحظه فرمائید خواهید دید که می نویسد اتباع یک دولتی که در مملکت دیگر مسافرت می کنند و البته اتباع هر دولتی باید در حفظ و حمایت مامورین دولت متوفق فیها |
| | | | |
| − | سلیمان میرزا ـ بلی فقط عرض میکنم برای تکمیل ماده چون در پیشنهاد رئیس الوزراء مصرح است که بلدیه نظارت کند مصالح و اراضی قراول خانه صرف توسعه مسجد شود یک طوری این ماده را کامل کنند که اگر یک وقتی آن مصالح کفایت برای توسعه مسجد نکرد خود بلدیه از عایداتی که دارد مسجد را که یکی از اماکن مقدسه ما است تعمیر نماید و صریح کتاب مذهبی ما است انما یعمر مساجدالله آمن بالله و البوم الا خر بنابراین کسی مخالف ساختن مسجد نمیتواند بشود و البته خیلی بهتر است که زودتر این مسجد را تکمیل می کنند و یک خرابه و مزبله بر خرابه های این شهر افزوده شده تعمیر جزء یکی از اماکن مقدسه بشود نه اینکه یک خرابه را بر یک گوشه مسجد بیفزایند چنانکه حالیه هم هست زیرا این اراضی طوری خراب شده که مصالح آن کفایت تعمیر آنجا را نمی کند و اگر بخود متولی واگذارند هیچ وقت درست نمی شود و فقط محض یادآوری عرض می کنم که باید بلدیه خودش را ذمه دار بداند که نواقص مسجد را رفع بکند و بقیه مصرف آن را از عایدات شهری که دارد بدهد .
| + | باشند و از آن طرف هیچ منطقی نیست که بگوئیم یک دولت متبوعی از نظارت و حفظ اتباع خودش در هر جای عالم باشد صرفنظر کند و این مسئله هم در همه جا معمول است مثلاً امروز اگر به یکی از اتباع ایران در خاک فرانسه یا آلمان یا انگلیس تعدی شود و یک شکایتی داشته باشند یکی باید مراجعه کند باید دانست در این موقع مرجع تظلم آن تبعه دولت خودش است و آن دولت هم موظف است و مکلف است که در حدود قوانین مملکتی متوقف فیها از تبعه خود نگاهداری کند و حقوق او را حفظ ومصون دارد اگر در این عهدنامه فصل چهارم نمی بود البته آنوقت بنده با فرمایش آقای حاج شیخ اسدالله موافق می شدم و کمیسیون هم موفقت می کرد ولی فصل چهارم صریحاً حقوق فضاوتی را از دولتی که مامور میفرستد سلب می کند به این ملاحظه دیگر محل اشکالی برای ما باقی نیست و این ترتیبی هم که در فصل سوم ذکر شده معمول و در همه جا متداول است . |
| | | | |
| − | سردارمعظم مخبر کمیسیون بودجه ـ البته با ساختن مسجد کسی مخالف نیست و همه هم موافق هستند ولی با صرف شدن بعضی عوائد از برای مسجد بنده مخالفم می گویم مخالفم و اهمیتی هم ندارد ( گفتند صحیح است ) افکار عامه ما حالا دیگر پخته تر شده و حقایق را زیادتر و بهتر درک می کنند و به مجرد اینکه گفته شود مسجد ساخته شود نباید بگوئیم هر چیزی صرف مسجد شود خیر البته نظر اینکه مجلس شورای ملی مملکت مجلس مسلمانی است نهایت درجه اشتیاق دارد که تمام معابدش درست و منظم باشد ولی با وجود این نمایندگان نباید و دلسوزتر از خود متولی مسجد باشند و حتی روح نظامات مجلس شورای ملی حق ندارد اضافه خرج بر پیشنهاد دولت تصویب کند این حق را به مجلس ندارد این پیشنهاد دولت هم محتوی درخواست متولی مسجد است و آن مسجد لابد یک موقوفاتی دارد که آن موقوفات تعمیر است مسجد را تامین خواهد کرد فعلاً متولی تقاضای ضمیمه این قراول خانه خراب را کرده خوب است آن را بدون مخالف و بدون حرف زدن تصویب کنیم بعد اگر متولی مسجد دید با عوائد عادی مسجد نمی شود آن را ضمیمه مسجد کرد و مصالحی که آن قراول خانه دارد کافی نیست باز همان دولت مسلمان و همان مجلس مسلمان و همان احساسات اسلام پرستانه هست آنوقت متولی از دولت تقاضا می کند که از عوائد یا غیر بلدیه کمک خرجی به او بدهند دولت هم به مجلس شورای ملی پیشنهاد میکند آنوقت تمام با هم یک صدا تصویب خواهیم کرد که از عوائد بلدیه یا فلان جا فلان مقدار برای تعمیرات مسجد تخصیص داده شود حالا من تصور می کنم دولت و آقایان نمایندگان اکتفاء بفرمایند به واگذاری قراولخانه
| + | رئیس ـ آقای میرزا علی کازرونی ( اجازه ) |
| | | | |
| − | به مسجد خود متولی هم پیش از این توقع ندارد و البته ترویج عقاید مذهبی خیلی خوب است .
| + | آقا میرزا علی کازرونی ـ بنده عرض می کنم که از مصداق این عبارت همچو معلوم می شود که اتباع دولت چین یا ایران در آن واحد متابعت دو قانون مختلف را باید بکنند یعنی هم تابع قوانین مملکت طرف باشند و هم مطیع قوانین مملکتی خودشان و این ترتیب ظاهراً ممکن می باشد در صورتیکه فرمودند در ماده چهارم مخصوصاً مصرح است که کاپیتولاسیون ملغی است یعنی مادام که اتباع آنها در خاک ایران باشند باید تابع قوانین دولت ایران یعنی هر دو طرف باید تابع قوانین دولت متوفق فیها باشند بنابراین گمان می کنم عبارت ثانی زیاد باشد و جمع بین این دو هم ممکن نیست . |
| | | | |
| − | رئیس ـ کمیسیون با پیشنهاد ریاست وزراء مخالفتی ندارد ؟ | + | رئیس ـ خاطر آقایان را متذکر می شوم که در شور ثانی نمی شود زیاد مذاکره کرد اگر ایرادی دارید باید به طریق ارجاع به کمیسیون پیشنهاد نمائید . |
| | | | |
| − | مخبر ـ خیر خلاصه کردم در یک ماده . | + | مخبر ـ بنده در این فصل سوم هیچ عبارتی نمی بینم که مفهومش این باشد که یک نفر از اتباع طرفین در آن واحد تابع دو قانون باشد این است که دوباره بنده فصل سوم را می خوانم ملاحظه فرمائید . |
| | | | |
| − | رئیس ـ پس پیشنهاد دولت بایستی مطرح شور قرار داده شود و چون دو ماده دارد باید اولاً در کلیات مداکره شود و بعد در مواد فعلاً مذاکره در کلیات است ، آقای محمد هاشم میرز ( اجازه )
| + | اتباع دولتین معظمین معاهدتین خواه در موقع مسافرت و خواه در موقع اقامت مورد احترام واقع شده و کاملاً در حفظ و حمایت مامورین دولت متوقف فیها و مامورین دولت متبوعه خودشان خواهند بود . |
| | | | |
| − | محمد هاشم میرزا ـ بند همین قدر می خواهم عرض کنم که این عوائد بلدی که گرفته می شود به درد ساختن مسجد نمی خورد .
| + | در اینجا چیزی مذکور نیست که لازمه حفظ و حمایت این باشد که اتباع طرفین تابع قوانین مملکت خودشان باشند فصل چهارم تصریح دارد به اینکه اتباع طرفین هر مملکتی هستند باید تابع قوانین مملکت باشند حفظ و حمایت مربوط به تبعیت قانون نیتس بنده هر چه فکر می کنم همچو ایرادی نمی بینم . |
| | | | |
| − | رئیس ـ این نه مخالف بود ن موافقت آقای آقا سید فاضل مخالفید ؟ | + | رئیس ـ آقای آقا سید فاضل ( اجازه ) |
| | | | |
| − | آقا سید فاضل ـ بلی بنده موافقم
| + | آقاسید فاضل ـ بنده میخواستم عرض کنم ولو اینکه لفط حمایت عطف به کلمه حفظ است ولی اگر قناعت به کلمه حفظ کنیم بهتر است و یا اینکه عرض کردم این دو کلمه هر دو یکی است ولی اگر قناعت به کلمه حفظ کرده و حمایت را برداریم سودمندتر خواهد بود زیرا بسا هست خدای نخواسته یک وقتی سوء استفاده از این کلمه بشود اگر تنها قناعت به لفظ حفظ کنم بهتر است |
| | | | |
| − | مخبر ـ بنده توضیحی می خواستم چرا ماده کمیسیون طرح نمی شود ؟
| + | معاون وزارت امور خارجه ـ بنده تصور می کنم این مسئله حفظ و حمایت راجع به منافع اتباع است مامورین هر دولتی در خارج مکلف و موظف اند منافع اتباع خود را حفظ کنند و ممکن نیست مانع شد یک دولتی منافع اتباع خود را حفظ نکند . |
| | | | |
| − | رئیس ـ وقتی راپورت کمیسیونها طرح می شود که با پیشنهاد دولت مخالف باشد . | + | رئیس ـ آقای آقا سید فاضل ( اجازه ) |
| | | | |
| − | مخبر ـ ولو اینکه یک اختلاف عادتی هم باشد چون کمیسیون لایحه دولت را کافی نمی دانست به این جهت این راپورت را نوشت و از حیث عبارت که اختلاف دارد ؟
| + | آقا سید فاضل ـ بنده با این جهت موافقم ولیکن عرض کردم حفظ کافی است و برای همین مقصود که آقای معاون وزارت امور خارجه فرمودند لفظ حفظ این معنی را می رساند بسا هست یک وقتی از لفظ حمایت سوء استفاده برای ما روی دهد |
| | | | |
| − | رئیس ـ مفادش یکی است | + | رئیس ـ ( خطاب به آقای سید فاضل ) اگر در ایراد خودتان مصر هستید باید پیشنهاد ارجاع به کمیسیون بفرمائید . |
| | | | |
| − | مخبر ـ بلی البته مفادش غیر قابل اختلاف است یک زمین برای ساختن مسجد خواسته ما هم تصویب کردیم و در تحت یک ماده واحده نوشتیم و ماده بندی هم لازم نبود پس از این نقطه نظر بنده تصور می کنم ظاهراً نظر کمیسیون با نظر دولت شاید موافق نباشد . | + | مخبر ـ بنده باید تذکری به آقای آقا سید فاضل بدهم چنانچه ملاحظه فرموده اند نسخه اصلی و معتبر این عهدنامه نسخه فرانسه است و این لفظ حمایت ترجمه لفنت فرانسه است و آن لغت یک لغت علمی و معمولی است که از برای حمایت یک دولتی از اتباع خودش دردولت دیگر استعمال می شود و مسئله هم اینقدر که تصور می فرمائید اهمیت ندارد و چنانچه عرض کردم وحشت هائی که ممکن است ما داشته باشیم باید از نسخه فرانسه عهدنامه باشد و اگر در نسخه فارسی بخواهیم فقط به لفظ حفظ قناعت بکنیم باز هم نسخه فرانسه آن اعتبار و سندیت خود را خواهد داشت و تفاوتی نخواهد کرد . |
| | | | |
| − | رئیس ـ چون مسئله نظارت بلدیه در لایحه خود رئیس الوزراء پیشنهاد کرده اند ذکر شده و این ماده واحده اشاره به آن لایحه نموده بنابراین این واحده مکفی نخواهد بود زیر هر کس این ماده واحده را در دست بگیبرد باید به پیشنهاد رئیس الوزراء رجوع کند حالا ممکن است پیشنهاد رئیس الوزراء را در دو ماده اصلاح بفرمائید اصلاحات عبارتی هم در آن بشود بعد رای بگیریم .
| + | آقا سید فاضل ـ اهمیتی ندارد ولیکن بنده بر عقیده خود کماکان باقی هستم |
| | | | |
| − | مخبر ـ فرق نمی کند اگر بخواهیم این کار را بکنم باز یک معطلی خواهد داشت
| + | رئیس ـ ( خطاب به آقا سید فاضل ) پیشنهاد بفرمائید |
| | | | |
| − | رئیس ـ آقای محقق العلماء ( اجازه )
| + | آقا سید فاضل ـ بلی پیشنهاد می کنم |
| | | | |
| − | محقق العلماء ـ بنده از فرمایشات بعضی از آقایان خیلی متشکرم مخصوصاً از دیانت حضرت والا شاهزاده سلیمان میرزا و قسمت اخیر فرمایشات آقای سردار معظم ولی عرض می کنم جواب سلام علیکم علیکم السلام است آنها که حالا نخواسته اند دولت خرج کند یا بلدیه خرج کند اصلاً نظارت بلدیه برای چیست ؟ و می خواهد چه کند اگر بنا شود یک متولی با یک تاجر محترمی که بلدیه بخواهد خرج کند نظارت هم می کند دیگر نظارت بلدیه را میخواهد چه کند .
| + | رئیس ـ پیشنهادی که می فرمائید باید بطریق ارجاع به کمیسیون باشد |
| | | | |
| − | رئیس ـ عرض کردمد مذاکره در کلیات است خوب است آقایانی که در نظارت بلدیه اظهاراتی دارند در موقع شور ماده دوم اظهار بفرمایند آقای آقاسید یعقوب راجع به کلیات است ؟
| + | سردارمعظم ـ در پیشنهاد باید رای گرفته شود یا خیر ؟ |
| | | | |
| − | آقا سید یعقوب ـ بلی بنده عرض می کنم اصلاً در این خصوص نباید صحبت بشود برای اینکه بنده خوب مطلع هستم که همین آقای حاج آقا جلال و همین مردم مسلمان و متدین حاضر شده اند که این یک تکه زمین به مسجد ضمیمه بشود و مجلس هم باید به آنها مساعدت بکند و زمین را به آنها بدهد .
| + | رئیس ـ بلی باید رای گرفته شود |
| | | | |
| − | رئیس ـ آقای سلیمان میرزا موافقید ؟
| + | ( آقای آقا سید فاضل پیشنهادی نوشته تقدیم نمودند ) |
| | | | |
| − | سلمان میرزا ـ بلی بنده در کلیات موافقم .
| + | رئیس ـ پیشنهاد جنابعالی صحیح نیست همین قدر باید نوشته باشید مراجعه به کمیسیون شود |
| | | | |
| − | رئیس ـ رای می گیریم که داخل در مواد بشویم یا نه آقایانی که تصویب میکنند داخل در مواد بشویم قیام فرمایند .
| + | آقا سید فاضل ـ اگر اجازه می فرمائید توضیح عرض کنم |
| | | | |
| − | ( عموماً قیام نمودند ) | + | رئیس ـ بعد توضیح بدهید ( خطاب به مجلس ) ایشان پیشنهاد کرده اند فصل سوم برگردد به کمیسیون آیا کمیسیون می پذیرد یا خیر ؟ |
| | | | |
| − | رئیس ـ تصویب شد در ماده اول یک عبارتی اضافه می شود این است ( مجلس شورای ملی تصویب می کند )
| + | مخبر - خبر کمسیون نمی پذیرد |
| | | | |
| − | مخبر ـ خوب است این طور بکنند عبارت ( مطابق پیشنهاد ۱۱۸۱۱ ریاست وزراء عظام را ) از همان ماده کمیسیون بردارند درست می شود .
| + | مشیرالدوله ـ اجازه می فرمائید |
| | | | |
| − | رئیس ـ آن وقت مسئله نظارت بلدیه را نخواهد داشت . | + | رئیس ـ بفرمائید |
| − | | |
| − | مخبر ـ آن وقت آن مسئله ماده دیگر می شود ولی در هر حال فرقی نمی کند .
| |
| − | | |
| − | رئیس ـ این ماده دوباره قرائت می شود بعد رای می گیریم .
| |
| − | | |
| − | ( آقای تدین به مضمون ذیل قرائت نمودند )
| |
| − | | |
| − | مجلس شورای ملی تصویب می نماید که اراضی قراول خانه مخروبه واقعه در گذر لوطی صالح برای توسعه مسجد جنب آن به مسجد مزبور واگذا شود .
| |
| − | | |
| − | رئیس ـ آقایانیکه این ماده را به ترتیبی که قرائت شد تصویب می کنند قیام نمایند تماماً قیام نمودند
| |
| | | | |
| − | تصویب شد ماده دوم قرائت می شود
| + | مشیرالدوله ـ بنده گمان می کنم برای آقای آقا سید فاصل سوء تفاهم حاصل شده باشد در این عهدنامه نوشته و قید شده است که متن عهدنامه نسخه فرانسه اش اعتبار دارد و اگر اختلافی پیدا شد باید به نسخه فرانسه رجع شود و آن نسخه را به فارسی ترجعه کرده اند در فرانسه یک کلمه بود و در فارسی بدو کلمه حفظ و حمایت ترجمه کرده اند حالا اگر ایشان می خواهند ترجمه آن کلمه حفظ باشد اگر میخواهد لفظ حمایت باشد میخواهند هر دو کلمه باشد در هر حال فرق و تفاوتی ندارد برای آنکه کلمه معتبر کلمه فرانسه است و آن کلمه را می شود هم فظ و حمایت یا هم حفظ تنها و هم حمایت تنها ترجمه کرد و بنابراین این هیچ مغایرتی با فرمایش آقاسی فاضل ندارد . |
| | | | |
| − | ( ماده دوم را آقای تدین به مضمون ذیل قرائت نمودند )
| + | آقا سید فاضل ـ اگر همین است که آقای مشیرالدوله می فرمایند صحیح است . |
| | | | |
| − | بلدیه تهران مراقبت خواهد نمود که از قراول خانه مزبور و مصالح آن برای توسعه مسجد و تعمیر آن تخصیص داده شود .
| + | رئیس ـ پس پیشنهاد خودتان را مسترد می نمائید |
| | | | |
| − | رئیس ـ آقای سلیمان میرزا ( اجازه )
| + | آقا سید فاضل ـ بلی بنده پییشنهاد خود را مسترد می نمایم |
| | | | |
| − | سلیمان میرزا ـ آنچه را که بنده می خواستم عرض کنم همان است که آقای سردار معظم متذکر شدند عرض می کنم همان مؤمنین و متدینین که آقای آقا سید یعقوب فرمودند حاضر هستند مخارج کسری این بنا را از جیب فتوت خودشان بدهند اگر اتفاق افتاد و نتوانستند به همت عالی خودشان اقدام بکنند بدانند که مجلس شورای ملی برای اصلاح و تکمیل این بناء فکر را در موقع خودش کرده و حق خواهند داشت یک مبلغی تقاضا کنند و مجلس تصویب خواهد نمو که به آنها داده شود چون این مطلب را آقای سردارمعظم فرمودند بنده دیگر عرضی ندارم .
| + | رئیس ـ پس رای می گیریم فصل سوم آقایانی که فصل سوم را با اصلاحی که آقای مخبر کردند صحیح می دانند و تصویب می کنند قیام نمایند |
| | | | |
| − | رئیس ـ رای می گیریم به ماده دوم آقایانی که با ماده دوم با این اصلاح عبارتی که شد یعنی به اضافه کلمه ( داده ) بعد از لفظ ( تخصیص ) موافقند قیام نمایند .( متفقاً قیام نمودند )
| + | ( اغلب نمایندگان قیام نمودند ) |
| | | | |
| − | رئیس ـ تصویب شد . در کلیات که مخلفی نیست ؟ ( گفته شد خیر ) رای میگیریم به کلیه این لایحه با ورقه آقایانی که تصویب میکنند ورقه سفید و آقایانی که رد می کنند ورقه کبود خواهند داد . | + | رئیس ـ تصویب شد فصل چهارم قرائت می شود |
| | | | |
| − | اخذ آراء به عمل آمده و آقای سهام السلطان آراء را استخراج نمودند و به ترتیب ذیل نتیجه حاصل شد
| + | ( آقای تدین مضمون ذیل قرائت نمودند ) |
| | | | |
| − | عده حضار ۵۶ ورقه سفید ۵۶
| + | اتباع دولتین معظمین معاهدتین مقیم یا مسافر در ممالک همدیگر تابع قوانین محلی بوده و مرافعه و مناقشه و جنحه و جنایت آنها در محاکم محلی ایران و چین رسیدگی و فیصله خواهد گرفت . |
| | | | |
| | + | رئیس ـ نسبت به این فصل مخالفی هست ؟ ( گفته شد خیر ) رای می گیریم به فصل چهارم به ترتیبی که قرائت شد آقایانیکه تصویب می کنند قیام فرمایند . |
| | | | |
| | + | ( غالباً قیام نمودند ) |
| | | | |
| − | اسامی رای دهندگان
| + | رئیس ـ تصویب شد فصل پنجم . |
| | | | |
| − | آقای بیان الملک ـ آقای غضنفر خان ـ آقای رئیس التجار ـ آقای سردارمعظم کردستانی ـ آقای عمادالسلطنه طباطبائی ـ آقای ملک الشعراء ـ آقای نجات ـ آقای سلطان العلماء ـ آقای منتصرالملک ـ آقای فتح الدوله ـ آقای آقا سید قاضی ـ آقای آقا سید کاظم ـ آقای شیخ العراقین زاده ـ آقای رکن الملک ـ آقای مستشار السلطنه ـ آقای تنکابنی ـ آقای سلیمان میرزا ـ آقای مساوات ـ آقای آصف الملک ـ آقای شیخ الاسلام ملایری ـ آقای سردارمفخم ـ آقای سردار معظم خراسانی ـ آقای عدل السلطنه ـ آقای حاج میرزا اسدالله خان ـ آقای نصرت الدوله ـ آقای محقیق العلماء ـ آقای صدر الاسلام ـ آقای شیخ الاسلام اصفهانی ـ آقای حکنم الملک ـ آقای حمید الملک ـ آقای فهیم الملک ـ آقای اقبال السلطان ـ آقای شیخ ابراهیم زنجانی ـ آقای آقا سید یعقوب ـ آقای محمد هاشم میرزا ـ آقای آقا سید حسن کاشانی ـ آقای سهم السلطان ـ آقای حائری زاده ـ آقای حاج شیخ اسدالله ـ آقای ارباب کیخسرو ـ آقای موتمن السلطنه ـ آقای صمصام السلطنه ـ آقای نصیر دیوان ـ آقای وقار الملک ـ آقای احتشام الدوله ـ آقای امیر ناصر ـ آقای دکتر لقمان ـ آقای میرزا هاشم اشتیانی ـ آقای سید محمد تدین ـ آقا میرز ابراهیم خان ملک آرائی ـ آقای بیان الدوله ـ آقای امین الشریعه ـ آقای مشیرالدوله ـ آقای نصیرالسلطنه ـ آقای شیخ محمد جواد ـ آقامیرزا علی کازرونی
| + | ( فصل پنجم به مضمون ذیل قرائت شد ) |
| | | | |
| − | رئیس ـ لایحه به اتفاق آراء تصویب شد
| + | دولتین معمین معاهدتین حق خواهند داشت قنسول ژنرال قیسول و پس قنسول یا وکیل قنسول برای اقامت در شهرهای عمده و در بنادر مملکت یکدیگر که این قبیل مامورین مجاز به اقامت در آنجا هستند مامور نمایند و مامورین مزبور به استثنای حق رسیدگی به امور مراجعه و مشاجره و جنحه و جنایت تبعه در تمام حقوق و امتیازات که به مامورین قنسولگری دول کاملت الوداد داده شده بهره مند خواهند بود |
| | | | |
| − | ارباب کیخسرو ـ اجازه می فرمائید
| + | مامورین مزبور باید قبل از شروع به انجام وظایف ماموریتی خودشان مطابق معمول تصدیق نامه ماموریت را ( اگزگواتر ) از دولتی که در مملکت او اقامت خواهند داشت تحصیل نماید دولتین متعاهدتین اگر مایل شدند یک نفر از تجار را به سمت جنرال قو نسول یا قو نسول یا ویس قونسول یا وکیل قونسولی معین نمایند ماموریت آن افتخاری خواهد بود. |
| | | | |
| − | رئیس ـ بفرمائید
| |
| | | | |
| − | ارباب کیخسرو ـ چون آقای سهام السلطان در موقع شماره بعضی اوراق را فرمودند سفید است می خواستم بدانم فقط نوشته است سفید یا امضاء هم داشت .
| + | رئیس ـ آقای مستشارالسلطنه ( اجازه ) . |
| | | | |
| − | سهام السلطان ـ امضاء هم داشت
| + | مستشارالسلطنه ـ بین مامورین سفراء و وزراء مختار و همچنین قنسولها و ویس قنسولها و آگنت های سیاسی البته تعاونی از حیث حقوق و اختیارات هست چون بنده تصور می کنم در حقوق بین المللی این مسئله باشد از قبیل گذراندن اموال قونسولگریها و ندگانی آنها در ممالک متوقف فیها لابد بین سفراء و وزراء مختار و سایرین در قضایای داخلی هر دولتی که در آنجا مامور هستند از قبیل خانه های خصوصی شان یا قنسول خانها یک تفاوت و معاملاتی در بین است و اینجا در خصوص قنسولها و مامورین سیاسی قیدی نشده که یک مقرراتی دیگر هم غیر از این برای آنها هست بنده تصور می کنم اگر مفصل نمی شود ذکر کرد اینجا یک اشاره بشود که با اطاعت آن مقرراتی که برای قنسول ها و مامورین سیاسی خواهد بد که برساند در معاملاتی که با آنها می شود تفاوتی هست حالا در پروراندن مطلب شاید آقای مخبر توجهی بعرض بنده بفرمایند . |
| | | | |
| − | رئیس ـ در چند روز قبل از طرف آقای سردارمعظم و بعضی از آقایان چند فقره پیشنهاد شد طبع و توزیع و جزء دستور امروز قرار داده شده .
| + | مخبر ـ بنده متاسفانه ملتفت نشدم مقصود معترض محترم چیست آیا مقصود این است که تفاوتی بین قنسولها و وزرای مختار باشد یا اینکه بعد از این عهدنامه راجع به امتیازات قنسولها و وزرای مختار و سفرای کبار مقرراتی نوشته شود مقصود چیست . |
| | | | |
| − | اولاً ـ پیشنهاد راجع به رسیدگی به عملیات دوره فترت لکن در این موضوع جمعی دیگر از آقایان پیشنهادی کرده اند قرائت می شود و بعد رای می گیریم
| + | مستشار السلطنه ـ البته یک مقرراتی بین دولتین هست و لابد آن معاملاتی که با وزرای مختار و سفرای کبار می شود با قنسولها نمی شود یا معامله ای که با خانه قنسول می شود یا قنسول خانه می شود یا همان معامله که نسبت به سفراء و وزرای مختار در مواقع جنحه و جنایت می شود با نمایندگان درجه دوم و سوم نمی شود چون بنده همه را در این فصل دارای یک حق کبیر قائلند برای آگنت درجه دوم و سوم هم قائل شده اند به این مناسبت خواستم بدانم همه در عرض یکدیگر هستند . |
| | | | |
| − | ( آقای تدین پیشنهاد را به مضمون ذیل قرائت نمودند )
| + | مخبر ـ در ماده چهارم مصرح است که ماموریتی که از طرفین معین می شوند از قبیل قونسول و ویس قونسول یا وکیل قنسول به استثنای حقوق قضاوتی که الغای کاپیتولاسیون است دارای حقوق و امتیازاتی هستند که به مامورین قونسولگری دول کاملت الوداد داده شده در این صورت هیچ اشکالی ندارد هر معامله که با سفراء دول کاملت الوداد می شود با سفراء دولتین هم می شود و همچنین قنسولها و سایر مامورین . |
| | | | |
| | + | رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب هم مخالفند ؟ |
| | | | |
| − | مقام منیع ریاست مجلس شورای ملی
| + | آقاسید یقوب ـ می خواهم عرض کنم که اگر ما جدیتی در این معاهدات بکنیم گمان نمی کنم وقت مجلس را تضییع کرده باشیم زیرا ما به قدری زحمت و قشار در این معاهدات کشیده ایم که پوستمان کنده شده عرض می کنم یک معاهده دولت ایران و چین می بندند بنده که حقوق بین المللی را در اروپا نخوانده ام لکن در روزنامه دیده ام که افغانستان و روس با یکدیگر معاهده بسته اند و محل قنسولها را در سه چهار شهر معین کرده اند بنده آن جلسه هم عرض کردم و پیشنهاد کردم خوب است معین کنید در چند شهر حق دارند قنسول بفرستند که آنوقت فرضاً نماینده چین بگوید در بندرعباس یک نفر تبعه من فلانطور شده و قنسول من آنجا نیست . بنده عرض می کنم همانطور سایر دول وقتی معاهده می بندند جای آنها را معین می کنند ما هم محل آنها را معین کنیم که حق دارند در دو شهر یا سه شهر قونسول بفرستند . |
| | | | |
| − | از آنجائی که بحث در مسائل معروضه به مجلس شورای ملی باید با تأمل و فکر باشد خصوصاً در مسائل مهمه که فوق العاده در سیاست ممکلت موثر است ما امضاء کنندگان ذیل پیشنهاد می نمائیم که در موضوع رسیدگی به عملیات زمامداران دوره فترت که به مجلس شورای ملی پیشنهاد شده است قبل از بحث به کمیسیون مبکترات یا کمیسیون دیگری ارجاع شود که کمیسیون مذکور مداقه در پیشنهاد نموده نظریات خود را به مجلس عرض و موضوع بحث واقع گردد .
| + | معاون وزارت امور خارجه ـ این مسئله که می فرمائید محل قنسولها را معین کنند ممکن نیست زیرا بعضی اوقات در بعضی نقاط قونسول لازم نمی شود و بعضی اوقات لازم می شود فلان نقطه که قونسول نداشته بفرستند تعیین قونسول راجع به مصالح مملکتی و مقاصد سیاسی است بعضی اوقات مصالح سیاسی یک دولت اقتضا دارد که در چند نقطه بیشتر قونسول نداشته باشد یا از چند نقطه بخصوص خارج می کنند این ها فقط منوط به مصالح مملکتی است و به این ملاحظه دولت ایران نقاطی را معین نکرده است . |
| | | | |
| − | آقاسید فاضل کاشانی ـ آقا میرزا هاشم آشتیانی ـ شیخ السلام ملایری ـ شیخ العراقین زاده ـ یعقوب الموسوی ـ نصیرالسلطنه ـ آقا سید محمد تدین ـ آقا میرزا سید حسن کاشانی ـ وقار الملک ـ دکتر لقمان ـ محمد حسین ـ آقا میرزا محمد نجات ـ آقا میرزا علی کازرونی ـ محقق العلماء طباطبائی
| + | رئیس ـ آقای سردار معظم ( اجازه ) |
| | | | |
| − | رئیس ـ خاطر آقایان را مسبوق می کنم که این پیشنهاد چون راجع به دستور است حق تقدم دارد بر پیشنهاد آقای سزدار معظم اول باید در خصوص این پیشنهاد رای داده شود بعد درباره پیشنهاد آقای سردارمعظم مذکراتی که حالا می شود راجع به پیشنهاد ثانوی است .
| + | سردارمعظم ـ بنده قسمت آخر ماده را درست نمی فهمم و مایل بودم که آقای مخبر توضیحی بدهند قسمت اخیر میگوید دولتین متعاهدتین اگر مایل شدند یک نفر از تجار را به سمت قونسول یا ویس قونسول معین نمایند مقصود تجار محلی است یعنی در ایران تجار چینی و در چین تجار ایرانی و در هر صورت این عبارت مقصود را نمی پروراند کانه مثل این است که از طرف یکی از دو دولت نباید تاجر به سمت ژنرال قونسول یا قونسول در مملکت دیگر معین شود اگر این طور تعبیر شود تصور می کنم زیاد خوب نباشد زیرا تعیین قونسول بیشتر مربوط به امور تجارت است و اگر ما یک تاجری داشته باشیم و آدم لایقی باشد و دولت ما را برای ژنرال قونسول گری در دولت چین تعیین کند چه اشکالی خواهد داشت خوب است توضیح بفرمائید تا بنده بفهمم . |
| | | | |
| − | حاج شیخ اسدالله ـ اجازه می فرمائید یک اخطار قانونی دارم .
| + | مخبر ـ عبارت فارسی و فرانسه هر دو حاضر است و الان بنده مطالعه می کردم در هر دو بطور مطلق ذکر شده یعنی قید نکرده که تجار محلی یا غیر محلی باشد اجازه می فرمائید بخوانم ؟ |
| | | | |
| − | رئیس ـ بفرمائید
| + | سردارمعظم ـ بفرمائید |
| | | | |
| − | حاج شیخ اسدالله ـ هر پیشنهادی که از طرف نمایندگان به مجلس برسد اول باید راجع به قابل توجه بودن آن رای گرفته شود پس از آنکه قبل توجه شد آنوقت در آن خصوص باید مذاکره شود و مورد دارد والا قبل از آنکه مجلس شورای ملی رای برد یا قبول یک پیشنهاد نه طرح است نه لایحة قانونی و تعیین تکلیف آن با خود مجلس است .
| + | مخبر ـ فرانسه اش را بخوانم |
| | | | |
| − | آقای سردارمعظم ( اجازه )
| + | ( بعضی اظهار نمودند خیر ما فرانسه نمی دانیم ) |
| | | | |
| − | سردارمعظم ـ بنده مخالفم و خواهش می کنم یکی از صاحبان این پی شنهاد توضیح بدهند بعد بند عرایض خود را عرض می کنم . | + | سردارمعظم ـ مرحمت بفرمائید ببینم . |
| | | | |
| − | رئیس ـ چون پیشنهاد رسیدگی به عملیات زمامداران ادوار فترت یکی از آمال ملیون این مملکت است بخصوص برای نمایندگان دوره چهارم که اگر انشاء الله این قضیه صورت خارجی پیدا کرد و انجام افت یک موفقیت فوق العاده حاصل شده از اول کسی که با این پیشنهاد از حیث رسیدگی به عملیات دوره فترت موافق هست شخص بنده هستم ولکن چون رسیدگی به این امر فوق العاده ار بزرگی است لذا اشخاصی هم که باید این مسئله را رسیدگی و قضاوت کنند باید اشخاص بزرگ و فوق العاده باشند و باید فهمید آنها از چه قبیل اشخاص باید باشند و افکار هم از این جهت متشتت است و عقیده شخص بنده در این خصوص این است که اشخصی که در دوره فترت و در مدت غیب ت مجلس شورای ملی متصدی امور و زمامدار معضلات سیاسی بوده اند نباید در این کمیسیون دخالت و شرکت داشته باشند و نظر به اهمیت مسئله و عظمت مطلب و کیفیت آن بوده که بنده با موافقت یک عده از آقایان نمایندگان پیشنهاد کردیم که این امر قبلاً به کمیسیون مبتکرات یا جای دیگر که مجلس صلاح میداند احاله گردد و تا در آنجا مطالعه و در اصل و کیفیت مسئله نموده و نسبت به اشخاصی که باید رسیدگی کنند و همچنین نسبت به سایر مطالب ملاحظات خود را در اطراف قضیه نموده را پورت جامعی به مجلس شورای ملی بدهند تا مجلس تکلیف را معین کنند .
| + | ( نسخه فرانسه عهدنامه را به آقای سردار معظم تسلیم نمودند ) |
| | | | |
| − | آقاسید یعقوب ـ بنده یک توضیحی می خواهم عرض کنم .
| + | مخبر ـ در هر صورت به عقیده بنده بطور مطلق ذکر شدنش هم ضرری ندارد برای اینکه افتخاری هم که باشد و بتواند وظایف قونسولگری را انجام دهد فرقی نمی کند و بنده عیبی نمی بینم ولی عبارت که هیچ توضیحی ندارد که از تجار محلی است یا تجار دیگر . |
| | | | |
| − | رئیس ـ بفرمائید | + | رئیس ـ این فصل متضمن سه فقره مطلب است تلکیک کنیم و مذاکره شود بهتر است فعلاً مذاکره در قسمت اول است . |
| | | | |
| − | آقاسید یعقوب ـ بنده عرض می کنم چهارده دوره تا به حال از مجلس گذشته است و گمان می کردیم در این دوره مشی عملی کنیم نه مشی آرزو و نیز چنانچه در پروگام دولت گفتند همیشه قدمهائی که مجلس بر می دارد باید قدم عملی باشد و دیگر با آن چیزهائی که گفته می شود از قبیل این که مملکت ما جمهوری اتازونی باید بشود نباید پرداخت ما باید مطاب مصالح مملکت خود قدم برداریم ما باید بدانیم آرزوهای مردم برای آتیه مملکت چیست ؟ و نسبت به آن آرزوها و حوائج که برای ما لازم و ضروری و حتمی است گام برداریم آن قدر کار در مملکت هست که اگر متوجه به اصلاحات ان بشویم البته خیلی مهمتر و ضروری تر است و به علاوه باید کاری را شروع کرد که بتوانیم به حصول نتیجة آن موفق و مؤید شویم بلی بنده هم می خواهم زمامداران از یکصد و پنجاه سال قبل در تحت محاکمه و پرسش در آیند ولی آیا ممکن خواهد بود یا خیر ؟ ان امری را باید مجلس شورای ملی اقدام کند که بتواند به حقیقت در آورده و صورت خارجی به او بدهد ما باید امروز کاری کنیم و قدمی برداریم که عملی باشد نه اینکه حرفی بزنیم که صدای احسنت احسنت در پارلمان بلند شود ولیکن عملی نباشد نطق های آتشین و کلمات آهنین مملکت ما را آباد نمی کند زمانی مملکت ما آباد خواهد شد که گام های عملی برداشته و نگاه بطور روشن به عملیات آتیه و حال کنیم یک نفر از آقایان نمایندگان از بنده که جزء کمیسیون عرایض هستم نمی پرسد که در ولایات بر مردم بیچاره چه می آید و به این فلک زدگان بیچاره چه می گذرد و چگونه باید خسارات وارده به این بیچاره هارا که در تحت فشار و سر پنجه ظلم گرفتار و دچار هستند جبران و تلافی نمودند ظلم و تعدی سرتاسر مملکت ایران را فرا گرفته حالا می مانیم و ببینیم در زمان آنفلو آنزا کی گندم را گران کرده و کی مرده است . حالا زنده ها را باید نجات داد باید دید حالیه از شرق و غرب مملکت ما چه فریادها و چه صداها بیرون می آید و چه شکایات رسیده و چه تعدیات به مردم می شود و واقعاً چه خبر است .
| + | آقای آقا سید یعقوب ( اجازه ) |
| | | | |
| − | ما اینها را گذارده به سکوت تلقی می کنیم آن وقت بیائیم ببینیم در سنه ۱۳۳۴ کی در مجلس را بست رفت به قم بنده گمان می کنم این چیزها علمی نباشد این است که بنده به حرضرت والا شاهزاده سلیمان میرزا نصرت الدوله و آقای سردار معظم التماس و تصریح میکنم که مشی عملی کنیم نه مشی آرزو و نه مشی که مجلس شورای ملی می تواند او را بروز دهد پس شما اگر خیلی علاقمند به ایران هستید و البته همه علاقمند هستیم وظیفه مان اصلاح کردن این روزهای تیره است به حمدالله خودتان بصیر تر و بهتر از ما میدانید که باید فعلاً یک قدمهای مفید به حال مملکت برداشت و مرحمی روی زخمها و جراحات امروزه باید گذاشت نه اینکه بیائیم ببینیم در چند سال قبل افغان چه کرده و ترتیبات زمان صفویه چه بوده است
| + | آقا سید یعقوب ـ بنده از مطلبی که آقای معاون بیان کردند قانع نشدم بواسطه اینکه دلیل ندارد ما محل مامورین خودمان را تعیین بکنیم اگر معین کنیم البته از خیلی چیزها راحت می شویم . |
| | | | |
| − | رئیس ـ این توضیح نبود شما اظهار مخالفت با پیشنهاد سردار معظم فرمودید و حال این که این جا پیشنهاد فرموده اند برود به کمیسیون مبتکرات یا کمیسیون دیگر بایستی بدواً مذاکراتی بفرمائید و توضیح بدهید آقای سردار معظم ( اجازه ) | + | رئیس ـ اگر پیشنهاد دارید باید به طریق ارجاع به کمیسیون پیشنهاد کنید . |
| | | | |
| − | سردارمعظم ـ بنده خیلی آهسته حرف خواهم زد بای این که حمل نشود که نطقهای بنده آتشین است یا حرفهایم آهنین خصوصاً که زکام هم وسیله شده بنده وقتی که آقا سید فاضل فرمایشی می کردند خیال می کردم که مخالفت در خودم است که آیا مسئله رسیدگی به عملیات دوره فترت باید به کمیسیون مبتکرات ارجاع یا به کمیسیون دیگر و بالاخره خیال می کردم بعد از آن که در اطراف این قضیه مذاکرات طولانی شده حرفها رد و بدل شد که باید رسیدگی به اعمال زمامداران دوره فترت بشود دیگر در میان آقایان نمایندگان مخالفی پیدا نخواهد شد ولی آقای آقا سید یعقوب زحمت بنده را زیادتر کرده متاسفانه معلوم شد به اصل مطلب مخالف هستند و خیال می کنند در آتیه ما آن قدر کار داریم که نخواهیم توانیست به عملیات دوره فترت رسیدگی کنیم بنده تصور می کنم اگر این اصل را اعمال نکنید یعنی رسیدگی به عملیات دوره فترت نکنیم مسئله خیلی مشکل خواهد بود ضمناً آقای آقا سید یعقوب خیال کرده اند مقصود از رسیدگی به عملیات زمامداران دوره فترت این است که ببینیم کی گندم خریده و جو داده است یا ذغال معامله کرده یا آجر و برنج فروخته است بنده متأسفانه با نظر آقای آقا سید یعقوب مخالفم بنده هم معتقدم که تعدی و ظلم برقرار است ولی باید دانست که این تعدیها ریشه و اساسش از گذشته است تا وقتی که در یک محیط و جامعه مجازات نباشد هیچ چیز جلو سیل تعدی و ظلم را نخواهد گرفت . ظالم برای چه ظلم می کند برای این که بخوبی میداند مجازاتی در کار نیست و می داند مظلوم منتهی کاری که می کند این خواهد بود که عریضه به مجلس داده و امر به ارجاع به وزارت خانه شده و وزارت خانه هم عریضه را به خود ظالم ومتعدی رجوع خواهد کرد و از همان شخص توضیح خواهند خواست آن وقت مطالب تمام است پس باید اصولی اتخاذ شود که کسی که تعدی می کند و به حقوق ملت تجاوز می کند اگر بخواهد قلم روی کاغذ بیاورد دستش بلرزد و بداند که باز خواست در مملکت هست از شما می پرسم اگر مجازات نباشد کی است که از پول یا از مقام بدش بیاید فرد بنده هم در خیال کودتا می افتم و چند نفر هم دست پیدا می کنم .
| + | آقا سید یعقوب ـ چشم پیشنهاد می کنم |
| | | | |
| | + | مخبر ـ بنده آن روز توضیحات مفصلی دادم حالا هم آقای معاون تکرار نمودند نظری که آقای آقا سید یعقوب دارند البته نظر صحیحی است و ممکن است رعایت بشود و در خیلی از عهدنامه ها هم رعایت شده حالا در این عهدنامه ذکر نشده ضرری ندارد برای اینکه اگر دولت چین بخواهد در یک نقاطی قیسول معین کند و دولت ایران نخواهد اختیار دارد و تا تصدیق نامه از طرف دولت ایران نداشته باشد قبول نخواهد بود و اگر آقای آقا سید یعقوب قانع شدند پیشنهاد نفرمایند بهتر است |
| | | | |
| − | هشت کرور مال مردم را می گیریم و بعد سوار یک اتومبیل خارجی شده وبا دست حمایت همان خارجی میروم به بغداد.
| + | رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب پیشنهاد حاضر شده است ؟ |
| | | | |
| − | ایادی من هم در تهران آسوده نشسته به اطمینان اینکه لابد در مجلس یک وکیل پیدا می شود و می گوید ما این قدر کار داریم که نباید رسیدگی به اعمال آنها کنیم. خیر ؟ اولین وظیفه …… مجلس شرای ملی رسیدگی به اعمال گذشته است و ا رسیدگی به گذشته نشود هر چه شما داد و بیداد بکنید که باید جلوگیری از تعدیات حالا و آتیه بکنیم مصنوعی است و کسی اعتقاد نمی کند پس برای اینکه مردم بدانند قدرتی در مملکت هست که بد کار را هر جا که هست او را گرفت و مجازات می کند باید تصمیم بگیرند که مجازات را در مملکت اعمال کنند و تا این تصمیم را نسبت به گذشته اتخاذ نکنیم هیچ اصلاحی واقع نخواهد شد و متعدی از تعدی خویش صرف نظر نخواهد کرد آتیه نتیجه و شیوه گذشته است گذشته رابطة کامل به آتیه دارد تا گذشته را درست نکنیم آتیه را به طریق اولی درست نخواهیم رد و موفقیت هم حاصل نخواهد شد اما اینکه آقا می فرمایند باید کارهای عملی کرد کارهای عملی چیست ؟ کارهای عملی ما عبارت است از تصویب لوایحی که از طرف دولت پیشنهاد می شود کارها واگذاردن یک قراول خانه خرابه است به مسجد یک قانون هم فردا خواهد آمد راجع به تأسیس کنسی دتای یعنی اضافه کردن یک عده اشخاص که باید به آنها حقوقی داده شود اینها کارهای عملی است که ما باید بکنیم خوب بفرمائید ببینم بودجه به مجلس آورده شده است که مانع از اجرای این مقصود باشد کارهای مهم دیگری عجالتاً در مجلس موجود است که مانع از رسیدگی به عملیات ادوار گذشته باشد . خیر پس به عقیده بنده اولین وظیفه ما رسیدگی به اعمال دوره فترت است پس خوب است اگر در میان امضاء کنندگان این پیشنهاد کسی دیگر هم به آقای آقا سید یعقوب هم عقیده هستند بفرمایند و اگر هم نیستند بفرمایند که دیگر آقا این بیان و منطق را تجدید نکنند که چون در آتیه زیاد کار داریم نباید به گذشته رسیدگی کنیم .
| + | آقا سید یعقوب ـ حاضر است فقط دو کلمه می نویسم که مسئولیتم رفع شود . |
| | | | |
| − | تدین ـ کسی با اظهار ایشان موافق نیست
| + | رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب پیشنهاد می کنند این فصل برگردد به کمیسیون ، کمیسیون قبول می کند یا خیر ؟ |
| | | | |
| − | سردارمعظم ـ خوب پس معلوم شد سایر آقایان پیشنهاد کنندگان در اصل مطلب موافقند و بنابراین دیگر بنده در اصل مطلب بیش از این عرض نمی کنم زیرا اگر چنانچه اختلاف نظری بین آقایان پیشنهاد کنندگان حاصل بشود در فروع است بنده تصور می کنم اگر در پیشنهاد ما کاملاً دقت می کردند پیشنهاد ما همان پیشنهاد خودشان بود با اندک تفاوتی منتهی ما شاید یک قدری خودمان زحمت داده و نظامنامه داخلی را مطالعه کرده بودیم که امروزه بدانیم چه نوع از مسائلی باید به کمیسیون مبتکرات رجوع شود یا نشود بلی اگر این پیشنهاد طرح قانونی بود ما خودمان به خوبی میدانستیم که باید چند نفر آن را امضاء کرد با آقای رئیس مجلس تقسیم نمایند ایشان هم ممکن بود یا در مجلس عنوان فرضیه یا عنوان نفر رجوع فرمایند به کمیسیون مبتکرات کمیسیون هم در قابل توجه بودن مطلب اظهار عقیده می کرد آن وقت به مجلس آمده و را گرفته می شد بعد به کمیسیون مربوطه مراجعه می شد و در آن کمیسیون رسیدگی و مطرح می شد با این طرز جریان کار دیر شده بود کاملاً می دانستیم و همان اطلاع به قضیه و سابقه بما اجازه داده که طرحش را یابند کمیسیون مبتکرات نکنیم و در مجلس همیشه کمسیونهای متعدده بر حسب پیشنهاد نمایندگان انتخاب می شود چه فرق می کند بک وقت کمیسیون برای رسیدگی به حسات مسیوبرنارد انتخاب می شود یک وقت برای رسیدگی به عملیات یک دورهشش ساله آیا فرق دارد ؟ خیر ؟ آن پیشنهاد هم برای یک دوره حساب نبود گذشت این پیشنهاد هم برای یک دوره ای است سیاسی و نظامی و تاریخ و بالاخره حرف نفت است آن پیشنهاد بر حسب تقاضای عده ای از وکلای مجلس شورای ملی تقدیم شد نماییدگان آن دوره هم بدون اینکه مراجعه به کمیسیون مبتکرات بشود رای دادن مثلاُ نان تهران خراب بود تقاضا شد یک کمیسیونی برای رسیدگی به نان تهران معین شود و مجلس شورای ملی بدون مراجعه به کمیسیون مبتکرات تصویب نمود و اگر درست مطالعه و دقت فرمائید ملاحظه خواهید فمود که ما چه تقاضائی کرده ایم ما مگر گفته ایم بیائید زمامداران دوره فترت را دار بزنید نه شاید خدمت هم بدهیم یا گفته ایم اگر مال دولت را دزدیده اند و تفریط کرده اند دارائی و ثروت آنها را ضبط کنیم . نه شاید قدرت انجام این امر را هم نداشته باشیم و زورمان نرسد ما فقط همان حرفی را که شما می گوئید گفته ایم یک کمیسیونی معین شود که عده آن دوازده نفر باشد که رسیدگی به اعمال زمامداران دوره فترت بکند شما خودتان معترف شده بودید کهبه کمیسیون مبتکرات یا کمیسیون دیگری رجوع شود ما به همان ملاحظات که عرض کردم کمیسیون مبتکرات را صلاح ندانستیم حالا شما اگر می گوئید یک کمیسیون پنج نفری انتخاب شود برای اینکه در اصل مطلب حرف بزند که آیا صلاح است به عملیات زمامداران دوره فترت رسیدگی کند اگر این است همین جا بفرمائید رای مجلس هم قاطع است اظهار عقیده هم برای همه کس آزاد است هر کسی هر چه بخواهد می گوید بنده هم اگر مخالف باشم صریح می گویم من به این دلید مخالفم که اصلاً داخل در رسیدگی به اعمال دوره فترت بشویم و به این دلیل مخالفم کمیسیون تشکیل شود و یه مجلس رسیدگی بکند حالا اگر این عقیده را دارند که نبایستی رسیدگی کنند خوب است مخالفین رسیدگی به اعمال دوره فترت در اینجا دلائل خود را اقامه کنند تا ما بفهمیم واگرمخالفت در اصل مطلب نیست بلکه در فروع و کیفیت مطلب است شما در پیشنهاد خودتان عده را تعیین نفرمودید ما معین کردیم و گفته ایم مجلس شورای ملی یک کمیسیون دوازده نفری معین کند و البته خود این کمیسیون صلاحیت خواهد داشت که در فروع هر چه مقتضی بداند مطالعه کند یک دلیلی قبلاً اقامه شد به این ترتیب که در مسائلی که راجع به سیاست مملکت است باید دقت کرد بسیار خوب بنده هم با شما و با همه پیشنهاد کنندگان موافقم که باید در کلیه مسائل مملکت دقت شود این هم دو را دارد یا اینکه مجلس شورای ملی باید از آقای رئیس تقاضا میکند که جزء دستور امروز گذارده نشود سه چهار روز بعد جزء دستور گذارده شود در آن صورت همان مطالعه را که یک کمیسیون پنج یا شش نفر خواهد کرد تمام ذوات محترم وقت خواهند داشت که در ظرف سه چهار روز یا یک هفته مطالعه بکنند در فراکسیونها یا در خارج بطور دوستانه صحبت کنند و تبادل افکار نمایند یا خیر ممکن است به طریق دیگری که تابه حال معمول و متداول بوده رفتار شود و آن زیاد حرف زدن است آقای رئیس ما هم الحمدالله خیلی بردبار و سلیم و حلیم هستند و هر گونه حرفهای ما را تحمل خواهند نمود و تمام آقایان نمایندگان عقیده خود را اظهار خواهند نمود آنوقت به قول عثمانیها از اصطکاک افکار با توجه حقیقت چینین خواهد کرد اگر مقصود مخالفت کردن با اص مطلب است واضح باید گفت منتظر کمیسیون نباید شد برای اینکه حقیقتاً کمیسیون مانند چاهی است که اگر مطلبی ر آن داخل شود بیرون آوردن این به نظر من کار مشکل وصعبی خواهد بود اگر مقصود این است که صلاح نیست رسیدگی بشود دلائلی احاله فرمایند شاید ما هم قانع شده آن وقت پیشنهاد خودمان را پس بگیریم و پاره کنیم و اگر در اصل مطلب مخالفت نیست و حفظ مطالبه در اطراف کار اتخاذ وسایل اجرائیه است که تقاضاء فرمایند از دستور امروز خارج شود پس یکی از این شقوق را که بنده هم موافقم باید اتخاذ کنیم و از مذاکرات زیادی صرف نظر نموده و داخل در اصل مطلب شویم اما یکی از آقایان نمایندگان در ضمن مذاکراتشان فرمودند اشخاصی که عضو این کمیسیون خواهند بود زمامدار نبوده اند بنده اساساً به این مسئله موافقم مجلس شورای ملی الحمدالله یک عده وکلاء و نمایندگی دارد که در تمام دوره فترت در تهران نبوده ند نه به حکم اجبار بلکه به میل و دلخواه خود در ولایت خودشان مشغول فلاحت و زراعت و تجارت بوده اند ممکن است اعضاء کمیسیون رسیدگی به اعمال زمامداران دوره فترت را از این اشخاص انتخاب نمایند که با اذهان صاف و با نهایت درجه بی طرفی و بی غرضی داخل در موضوع شوند و رسیدگی به اعمال اشخاصی نمایند خوب را خوب و بد را بد گویند نظریات شخصی نداشته باشند بلی این کار هیچ مانعی ندارد و با کمال سهولت می توان یک عده از این اشخاص را در این مجلس انتخاب کرد .
| + | مخبر ـ خیر کمیسیون قبول نمی کند |
| | | | |
| − | پس بنابر این ممکن است اصل موضوع را تصویب فرمایند و در فروعاتش در خارج از اطاق تنفس تبادل نظر بکنند و بعد به اتفاق آراء دوازده نفر برای عضویب این کمیسیون انتخاب نمائیم و به علاوه خود دوره شش ساله فترت را باید منقسم به ادوار مختله نموده و یقیناً اشخاصی که در یک دوره زمامدار بوده اند در دوره زمامدار نبوده اند مثلاً آقای مشیرالدوله در یکی از ادوار دوره فترت رئیس الوزراء بوده اند چهار ماه زمامدارای کرده اند در این صورت نباید بگوئیم که آقای مشیرالدوله عضو این کمیسیون نباشند .
| + | مشیرالدوله ـ گمان می کنم اگر یک توضیحی داده شود آقای آقا سید یعقوب متقاعد شوند انسان نیز خوب است توجه کنند به این جمله که نوشته است در شهرهای معتبر و در بنادر عمده مملکت که این قبیل مامورین مجاز هستند در آنجا اقامت نمایند ایشان نظرشان این است که شاید در بعضی جاها بتوانیم قنسول یاویس قویسول قبول کنیم به موجب این جمله که نوشته شده است نقاطی که این قبیل مامورین مجاز هستند ما می توانیم در بعضی نقاط قبول کنیم یعنی اگر محظوری نداریم و می توانیم از سایر دول قبول کنیم چین هم از دول کاملت الوداد است چه محظوری دارم که از هیچ دولتی نمی توانیم قبول کنیم از او هم قبول نمی کنیم چنانچه سابق هم بعضی شهرها داشته ایم که هیچ مامور قبول نکرده ایم پس اگر از سایر دول قبول کردیم از چین هم چون دولت کاملت الوداد است باید قبول کنیم والا خیر من نمی دانم برای چه باید محدود شود و برای چه این نظریه را اتخاذ کرده اند . |
| | | | |
| − | زیرا بر فرض بواسطه نهایت درجة خستگی و جدیت قائل شویم که آقای مشیرالدوله حق ندارند
| + | رئیس ـ رای می گیریم پیشنهاد آقای آقا سید یعقوب آقایانی که پیشنهاد ایشان را قابل توجه می دانند قیام نمایند ( کسی قیام ننمود ) |
| | | | |
| | + | رئیس ـ قابل توجه نشد در این قسمت دیگر مخالفی نیست ؟ ( اظهاری نشد ) در قسمت دوم چطور مخالفی هست یا خیر ؟ ( گفته شد خیر ) قسمت سوم آقای سردارمعظم مخالفید ؟ |
| | | | |
| − | در دوره چهار ماه زماداری خود قضاوت بکنند ولی آیا می توان گفت که در ادوار دیگر شش ساله هم حق قضاوت ندارند ؟
| |
| | | | |
| − | خیر بلکه بالعکس من معتقدم که ایشان داخل در جریان امور بوده اند و بهتر از بنده و شما که از مرکز دور بوده ایم و اطلاعاتمان فقط منحصر به آرتلگیهای روزنامه ها و یا مرقومات دوستان خودمان بوده است می توانند در این مسائل قضاوت نند پس بنابراین این ایراد اخر را هم بنده رد می کنم و در خاتمه عرض می کنم خوب است عجالتاً از کمیسیون صرف نظر نموده و در اصل مطلب داخل شویم و به ترتیب موافق و مخالف بیان کنیم و بگوئیم که من مخالف به رسیدگی اعمال زمامداران دوره فترت هستم و در این صورت البته تشکیل کمیسیونی لازم نخواهد بود ولی کسانی که موافقند قهراً اگر صد روز دیگر هم فکر کنند یقیناً و بالاخره خواهد گفت لازمه رسیدگی مطالعه است و بالاخره بایستی کمیسیونی تشکیل شود که مامور انجام امر گردد پس خوب است مطلب را اساساً از کمیسیون مبتکرات تجاوز بدهیم و وارد در ماهیت موضوع بشویم .
| + | سردارمعظم ـ اگر چه همانطور که گفته شد کلمه تجار بطور مطلق نوشته شد . ولی ممکن است بگوئیم بد نوشته شده و بنده تصور می کنم مقصود تعیین همان تجار محلی بوده است نه هر تاجری زیرا هیچ معنی ندارد بگوئیم یک دولتی حق ندارد تاجر را قونسول خودش بکند و منطی هم برای این مسئله نمی دانم تصور کنم پس مقصود همان تجاز محلی حق ندارند غیر از سمت افتخاری سمت دیگری داشته باشد ولی اگر مار نتوانیم یک نفر تاجر ایرانی را فرضاً به سمت قونسول بشانگهای بفرستیم خیلی بد است . |
| | | | |
| − | رئیس ـ آقای نصرالدوله ( اجازه )
| + | معاون وزارت امور خارجه ـ بنده تصور می کنم بطور کلی کسی که تجارت می کند نمی تواند قنسول باشد اعم از اینکه از دولت ایران یا چین باشد یا نباشد برای اینکه وقتی تاجر شد باید مشغول تجارتش بشود و نمی تواند کار قونسول را دارا باشد و عمل تجارت با وظائف قونسولکری مخالف است |
| | | | |
| − | نصرت الدوله ـ بنده چون با پیشنهاد موافقم بعد از یک مخالف عرایض خود را عرض خواهم کرد .
| + | رئیس ـ آقای آقا میرزا هاشم آشتیانی ( اجازه ) |
| | | | |
| − | رئیس ـ آقای حاج شیخ اسدالله با پیشنهاد ثانوی موافقید ؟
| + | آقا میرزا هاشم ـ بنده هم می خواستم همین را عرض کنم که آقای معاون فرمودند این قسمت از مملکت ما هم هست چنانچه مسیو بوناطی از طرف دولت نروژ یا دولت دیگری قونسول است و تجار هم می کند . |
| | | | |
| − | حاج شیخ اسدالله ـ بلی با یک قسمت آن که تعیین طرز رسیدگی به به کمیسیون مخصوص راجع نموده موافقم .
| + | معاون وزارت امور خارجه ـ مسیو بوناطی قونسول افتخاری است عرض کردم قونسولی که جزو تجار باشد نمی شود غیر افتخاری باشد . |
| | | | |
| − | رئیس ـ مقصودتان این است که بایستی این امر به یک کمیسیون مخصوصی مراجعه شود .
| + | آقا میرزا هاشم ـ بنده هم مقصودم همین بود . |
| | | | |
| − | حاج شیخ اسدالله ـ بلی
| + | رئیس ـ آقای زنجانی موافق هستید یا مخالف ؟ |
| | | | |
| − | رئیس ـ بفرمائید
| + | آقاشیخ ابراهیم زنجانی ـ بنده موافقم ولی واضح تر عرض می کنم ممکن است تاجر ایرانی در چین و یا تاجر چینی در ایران یا تاجر مملکت دیگر در ایران و چین قونسول باشند ولیکن افتخاری خواهند بود و تاجر را باید مطلق تصور نکنند . |
| | | | |
| − | حاج شیخ اسدالله ـ بنده قبلاً عرض کردم خوب است نسبت به قابل توجه بودند این پیشنهاد رای گرفته شود ولی چون فرمودید لازم نیست مسکوت عنه ماند .
| + | رئیس ـ دو نفر موافق نمی توانند پش سر یکدیگر نطق بکنند دیگر مخالفی نیست .( گفته شد خیر ) |
| | | | |
| − | در صورتی که بنده این عقیده را ندارم بلکه عقیده ام این است که کلاً باید راجع به قبل توجه بودند او مذاکره و رای گرفته شود بعد از آن در عده اعضاء و چکونگی رسیدگی مذاکره شود . | + | رئیس ـ رای می گریم در فصل پنجم آقایاین که فصل پنجم را تصویب می کنند قیام فرمایند |
| | | | |
| − | حاج شیخ اسدالله ـ فرایضی که کردم از طرف مجلس نبود بلکه نظریات شخصی بود مذاکره در این است که آقایان پیشنهاد کرده اند این مطلب برود به کمیسیون مبتکرات و فرمایشات آقای رئیس کاملاً جواب این پیشنهاد را می دهد زیرا اگر بنا بود به کمیسیون مبتکرات برود پس قبلاً بایستی در قابل توجه بودن او رای گرفته شود اگر قابل توجه بود به کمیسیون مبتکرات برود پس چون این مطلب لازم نیست به کمیسیون مبتکرات برود زیرا طرح قانونی نیست وانگهی برای چه به آن کمیسیون برود این مسئله که پیشنهاد شده مشتمل بر چندین فقره است یک فقره آن راجع به رسیدگی به محاسبات است که اصلاً مربوط به کمیسیون مبتکرات نیست کمسیون مبتکرات چه تصمیمی اتخاذ نمایند ؟ پس بنابر این بنده با رجوع بان مطلب به کمیسیون مبتکرات مخالفم و نسبت به اصل قضیه که رسیدگی به اعمال زمامداران دوره فترت باشد بنده کاملاً عقیده دارم مکرر هم عرض کرده ام که این مسئله عملی است و اگر هم ما موفق به مجازات خائنین بشویم اصلاً یک سلسله حقایقی بگوش افراد این ملت می رسد و اشخاص خائن و صالح تمیز داده می شود و اشخاص شناخته می شوند و البته نتیجه هم خواهیم برد به هیچ وجه مانعی در کارهای مجلس هم نیست مجلس بعد از آنکه داخل در کار شد کمیسیون هم خودش مشغول به عملیات می شود و ممکن است اعضاء کمیسیون هم از اشخاصی انتخاب شودن که در کمیسیونهای دیگر عضویت نداشته باشند و یا اگر عضویت داشته باشند جلساتشان را طوری قرار دهند که مزاحم همدیگر نشود و بعد از رسیدگی راپورت عملیات خود را به مجلس تقدیم دارند پس با اصل مطلب بنده موافقم و موافق مرام و آمال بنده و رفقای من است و در پروگرام عملی و مرام خودتان هم این مطلب قید شده است و اما چیزی را که آقایان پیشنهاد کرده اند گمان می کنم عبارتش ناقص است و درست توضیح داده نشده اگر مقصود مطلبی باشد که بنده عرض می کنم بنده کاملاً موافقم و تصور می کند رفقای من هم موافقت بکنند ممکن است از پیشنهاد کنندگان و رفقای خود تقاضا بنمایم که ایشان هم با این امر موافقت نمایند و آن مطلب این است که طرز رسیدگی مختلف است مثلاً در این لایحه اولی عده منتخبین را دوازده نفر پیشنهاد نموده اند که به حساب زمامداران دوره فترت ..
| + | ( عده ای قیام نمودند و بعضی بلافاصله جلوس کردند ) |
| | | | |
| − | سردارمعظم ـ حساب نیست .
| + | رئیس ـ آقایان ننشینند دوباره رای میگیریم آقایانی که تصویب می کنند قیام نمایند . ( اغلب قیام نمودند ) |
| | | | |
| − | حاج شیخ اسدالله ـ به عملیات زمامداران دوره فترت رسیدگی نمایند و پیشنهاد شده است که از آخر شروع نمایند بنده عرض می کنم شاید از آخر شروع شدنش یک مشکلاتی ایجاد نماید و بالاخره عملی نباشد و اگر از ابتدا شروع شود عملی تر باشد منظورم این است که طرز رسیدگی به اعمال زمامداران گذشته و رای مجلس در این زمینه اتخاذ مینماید روشن باشد بنده مضایقه ندارم یک کمیسیونی مرکب از پنج نفر نمایندگان انتخاب شود و سه نفر آقایان پیشنهاد کنندگان هم در آن کمیسیون عضویت داشته باشند و این کمیسیون هشت نفری در طرز عملیات و حساب زمامداران مطالعه نموده را پورت دهد و اشخاصی که بایستی محاکمه شوند فقط نباید منحصر به زمامداران طبقه ای از وزراء وغیره باشند بلکه بایستی این مر را به مامورین جزء توسعه دهند و این کمیسیون در کیفیت رسیدگی و در طرز اجرای آن مدافعه نموده و عقاید خودرا با یک نظر دقیق تری اظهار نمائید و چون مسئله راجع به امور اقتصادی و سیاسی و خلاف قانونیهائی که شده می باشد پس اگر آقایان پیشنهاد کنندگان این نظریه را تعقیب نمایند بنده کاملاً موافقم ولی اگر مقصود این است که این مسئله به یک کمیسیونی برود و بالاخره معلوم نشود نتیجه آنچه خواهد بود و بالاخرهبه جای وی برود و برنگردد بنده با این عقیده همراه نیستم بکلی بر خلاف تصمیم و عقیده است که ما راجع به رسیدگی به اعمال زمامداران دوره فترت داریم حال اگر این مطلب را توضیح می دهد و با بنده موافقت می کنند والا باید گفت که مجلس شورای ملی نباید شروع به این عملیات نماید .
| + | رئیس ـ تصویب شد ـ فصل ششم . |
| | | | |
| − | رئیس ـ جنابعالی نظریات بنده را سوء تعبیر نمائید بنده نگفتم چون به کمیسیون مبتکرات نبایستی قابل توجه بشود بلکه عرض کردم نظامنامه برای من یک تکلیفی معین نموده و در موقع سکوت آقایان نمایندگان باید موافق آن رفتار نمای. مثلاً وقتی یک عهد نامه به مجلس تقدیم می شود بنده می گویم موافق نظامنامه داخالی باید عهدنامه به کمیسیون خارج رجوع شود ولی ممکن است رای می دهند به کمیسیون داخله رجوع شود در موقعی که آقایان سکوت می کنند بنده موافق نظامنامه عملی می کنیم ولی اگر مجلس خواست طرز دیگری عملی کند البته مختار است در موقعی که آقایان این مسئله را پیشنهاد کردند بنده گفتم چون طرح قانونی نیست نمی توانم آن را به کمیسیون مبتکرات بفرستم ولی اگر مجلس می خواهد رای بدهد مختار است مقصود بنده این بود و لاغیر .
| + | ( آقای تدین فصل ششم را به مضمون ذیل قرائت نمودند ) |
| | | | |
| − | آقای ارباب کیخسرو ـ با پیشنهاد موافق هستید یا مخالف ؟
| + | فصل ششم ـ این عهدنامه در چهار نسخه بالسنه فارسی چینی و فرانسه نوشته خواهد شد و اگر اختلافی در تغییر عبارت فارسی یا چینی روی دهد مطابق نسخه فرانسه که برای طرفین واجب الاجرا است قطع خواهد شد . |
| | | | |
| − | ارباب کیخسرو ـ عرایض بنده راجع به پیشنهاد اولی است .
| + | سردارمعظم ـ اگر لفظ در هر یک اضافه شود بهتر است. |
| | | | |
| − | رئیس ـ آقای تدین ( اجازه )
| + | مخبر ـ بنده این اصلاح را از طرف کمیسیون قبول می کنم به این طور که به هر یک از السنه فارسی و چینی و فرانسه چهار نسخه نوشته خواهد شد . |
| | | | |
| − | تدین ـ بنده موافقم و بعد از یک مخال نظریات خود را عرض کنیم . | + | ( آقای تدین فصل مزبور را به اصلاح فوق به ترتیب ذیل قرائت نمودند ) |
| | | | |
| − | رئیس ـ آقای آقا سید فاضل هم موافقید
| + | فصل ششم ـ این عهدنامه در چهار نسخه به هر یک از السنه فارسی و چینی و فرانسه نوشته خواهد شد اگر اختلافی در تغییر عبارت فارسی یا چینی روی دهد مطابق نسخه فرانسه که برای طرفین واجب الاجرا است قطع خواهد شد . |
| | | | |
| − | آقا سید فاضل ـ بلی
| + | رئیس ـ با این اصلاح معاوضی نیست ؟ |
| | | | |
| − | رئیس ـ آقای نصرت الدوله ( اجازه )
| + | آقامیرزا هاشم آشتیانی ـ بنده مقصود از چهار نسخه را نفهمیدم برای چیست در صورتیکه اگر از هر یک هم دو نسخه نوشته شود جمعاً شش نسخه می شود علت اینکه چهار نسخه است چیست ؟ |
| | | | |
| − | نصرت الدوله ـ بنده یکی از پیشنهاد کنندگان یعنی یکی از امضاء کنندگان پیشنهاد اولی هستم ولی همانطور که گفتم منتظر بودم که بعد از یک مخالفی اظهار عقیده نمایم ولی طرز فرمایشات آقای حاج شیخ اسدالله تکلیف بنده را مشکل کرد چون تحقیقاً نتوانستم کشف کنم دیگر اینکه ایشان جزو موافقین من هستند یا جزء مخالفین ؟
| + | معاون وزارت امور خارجه ـ از هر یک از السنه ایرانی و چینی و فرانسه چهار نسخه نوشته می شود برای یه این که از هر زبان یک نسخه در ایران و یکی در چین و یکی در سفارت خانه ایران و یکی هم در سفارت خانه چین در رم خواهد . |
| | | | |
| − | دیگر اینکه ایشان به نام جمعیت از طرف رفقا اظهار فرمودند و اشاره کردند که در اصل مطلب موافق و در طرز اجرای آن با پیشنهاد اول مخالفند ولی به این حال بنده نظریات خود را عرض می کنم و در قسمت اخیراً اظهارات ایشان عقیده شخصی خود را می گوئیم و گمان میکنم پیشنهاد کنندگان دیگر هم اگر این عقیده را داشته باشند خودشان اظهار خواهند نمود اولاً در اصل مطلب یعنی رسیدگی به اعمال زمامداران دوره فترت گمان نمی کنم مخالفی باشد فقط آقای آقا سید یعقوب در ضمن اظهارات خود مطلبی فرمودن که گمان می کنم قدری
| + | رئیس ـ آقای مستشار السلطنه ( اجازه ) |
| − | | |
| − | | |
| − | فکر خودشان را سوء تعبیر و تفسیر نمودند و شاید خواسته اند از نقطه نظر الا هم فالاهم این مئله را در درجنه قانونی گذارده باشند والا تصور نمی کنم کسی منکر این باشد که یک مجلس بعد از شش سال دوره فترت به اتفاقاتی که در این دوره واقع شده مراجعه بکند ولی باز برای اینکه توضیحی عرض کرده باشم اگر چه آقای سردار معظم کاملاً جواب فرمودند می خواهم یک ماده از پیشنهاد را مجدداً قرائت کنم که شاید در ضمن مذاکرات اینماده از نظرها محو شده باشد در ماده ۲ می گوید کمیسیون تفتیش مزبور اولاً به این کمیسیون اسم تفتیش داده شده نه اینکه اشخاصی که در اینجا عضویت دارند قاضی هستند می گوید کمیسیون تفتیش مزبور به تمام تصمیمات سیاسی و امتیازات و اجارات و انتقالات و معاملات و عوارض بر قرار شده برخلاف قانون و مصارف تصویب شده از طرف دولتهای مختلفه دوره فترت رسیدگی کرده راپورت رسیدگی خود را دوره به دوره به مجلس شورای ملی تقدیم دارد مذاکراتی که می شود راجع به موادی است که در نظرد پیشنهاد کنندگان حقاً داخل در صلاحیت کمیسیون می باشد آنچه بنده می بینم اغلب مسئله ای است که مربوط به وظائف اصلی و خاص مجلس شورای ملی است در ماده پنجم گفته می شود که در نظر پیشنهاد کنندگان اتخاذ هر نوع تصمیمی مربوط به نظر خود مجلس بوده و کمیسیون تقاضا شده کمیسیونی است که باید به تاریخ تاریخچه شش ساله حیات این مملکت رسیدگی نماید همانطوری که یک نفر از آقایان نمایندگان فرمودند البته در شش سال امور زندگانی یک مملکتی بواسطه غیبت مجلس شورای ملی نمی تواند موافق باشد این مملکت ۶ سال زندگانی کرده و در این ۶۵ سال متأسفانه یا بدبختانه بواسطه عللی مجلس شورای ملی منعقد نبوده و کمیسیون باید به عملیات تمام دوره ها رسیدگی کند و دوره به دوره به مجلس شورای ملی راپورت دهد ما گمان می کردیم که این مسئله از وظایف مهم مجلس است و تأثیرش در آتیه مشهور خواهد شد چون بعضی چیزهائی است که تأثیراتش در آتیه باقی می ماند مثلاُ امتیازاتی که داده شده به مجرد اتمام دوره فترت از بین نمی رود ممکن است بعد هم اثراتی داشته باشد و باید مجلس شورای ملی در این باب اظهار قیده نماید یعنی اگر فلان امتیاز منحصر باشد اساساً لغو نماید و اگر مفید است خود مجلس این امتیاز را بدهد ما اینطور فکر کرده ایم و حالا هم تصور نمی کنم که هیچ یک از پیشنها کنندگان وامضاء کنندگان لایحه ثانوی حتی آقای سید یعقوب هم که اظهاراتی کردند با اصل مطلب مخالف نباشند پس باید تأمل به تفکیک مسائل این لایحه شده و مذاکره در اصل مسئله ختم نمائیم و به قسمت قانون بپردازیم و آن قسمت طرز رسیدگی است مثلاً ما در این پیشنهاد تقاضا کردیم که دوازده نفر تعین شوند و عضو این کمیسون باشند حالا ممکن است بعضی دوازده نفر را بدانند و بعضی کم بدانند ما پیشنهاد کردیم از آخر دوره شروع به رسیدگی کنند شاید بعضی ها پیشنهاد می کنند از اول شروع شود چنانکه می بینیم بعض می فرمایند این ترتیب منطق ندارد من مخالف هستم و تصور می کنم یک منطقی هم می شود از برای این ترتیب فرض کرد حالا اگر اکثریت مجلس بگویند از اول باید شروع کنیم یک مطلبی است ب هر حال این مسئله قابل مذاکره است و اگر مذاکرات خودمان را به این قسمت محدود کنیم چنانکه آقای سردار معظم فرمودند ممکن است خیی زودتر توافق نظر حاصل شود ولی بنده بگوش خود شنیدم که یک شق ثالثی را قائل هستند واساساً می خواهند طرز و رویه این رسیدگی درخارج در یک کمیسیونی مطالعه شود و بعد راپورت آن به کمیسیون مبتکرات یا یک کمیسیون خاصی نبرده بودند و آقای حاج شیخ اسدالله فرمودند مجلس پنج نفر تعین کند و سه نفر پیشنهاد کنندگان هم نبودند ضمیمه بشوند و یک کمیسیون مطالعه برای این پیشنهاد تشکیل بدهند و این پیشنهاد را نسبت به قسمت عملی و کیفیت رسیدگی اصلاح کنند و به مجلس بیاورند حالا قبل از آنکه اظهار عقیده بکنیم تصور میکنم خوب است ناطق محترمی که بعد از بنده در کرسی خطابه حاضر می شود مطلب را کاملا ً روشن کند و به این ترتیب که اول از آقای رئیس تقاضای تفکیک بکنیم و نسبته به قسمت اول که راجع به لزوم رسیدگی باشد رای بگیریم آن وقت نسبته به قسمت ثانی یعنی راجع به اختلاف نظر به این پیشنهاد کنندگان اول که شاهزاده سلیمان میرزا و آقای سردارمعظم و بنده هستیم با پیشنهاد کنندگان ثانی که می فرمایند برای تعیین طرز و رویه رسیدگی بدواً کمیسیونی معین شود و یا می گوئیم همین جا معین شود مذاکره می کنیم و در این باب اظهار عقیده می کنیم و ضمناً عرض می کنم آقایانی که پیشنهاد دوم را امضاء ککرده اند نسبت هبه پیشنهاد کنندگان اول یک قدری بی التفاتی کرده اند برای اینکه در مقدمه پیشنهاد خود ذکر کرده اند که چون در این پیشنهاد باید تامل و تفکر شود مثل این است که پییشنهاد کنندگان اول تامل را روا نمی دانند در صورتیکه ممکن است از حیث طرز رویه و سلیقه مختلف باشد ولی در اساس تامل کرده ایم عرض میکنم یک جمعینی در این مجلس هستند که یک پروگرام چاپی هم دارند که الان حاضر است و آقای حاج شیخ اسدالله هم که آن اظهارات رامی فرمودند جزء همان جمعیت هستند مخصوصاً رسیدگی به عملیات دوره فترت مخصوصاً در آن نوشته شده و پیشنهاد فقط از طرف امضاء کنندگان نبوده حالا اگر در طرز رسیدگی اختلافی باشد بنده هم مخالفتی ندارم و البته قابل بحث و مذاکره است حکمیت آقای حاج شیخ اسدالله هم از برای بنده و آقای سردارمعظم از نقطه نظر اینکه عضو این جمعیت هستند شاید قاطع نباشد .
| |
| − | | |
| − | آقاسید یعقوب ـ آقای سردارمعظم یک نسبتی به بنده دادند اجازه فرمایند رفع نسبت از خودم بکنم نزدیک است دیوانه شوم .
| |
| − | | |
| − | رئیس ـ می خواهید توضیح بدهید .
| |
| − | | |
| − | آقاسید بعقوب ـ بلی
| |
| − | | |
| − | رئیس ـ بفرمائید
| |
| | | | |
| − | آقاسید یعقوب ـ آقای سردارمعظم می فرمایند ما میخواهیم رسیدگی کنیم به عملیات زمامداران دوره قبل و عملیات کسی که آمده است هشت کرور ضرر زده است اگر رسیدگی نشود فلان طور می شود و یک وکیل خواهد گفت نباید رسیدگی بشود آقای سردارمعظم بنده نه وکیل بودم نه وزیر بودم نه لیدر بودم نه طرفدار سیدضیاء بودم بنده کسی بودم که سید ضیاء مرا رنجبر کرده بو حبس کرده بود .
| + | مستشارلسلطنه ـ بنده موافقم |
| | | | |
| − | سردارمعظم ـ آقا شی بنده همچو عرض کردم .
| + | رئیس ـ دیگر در فصل ششم مخالفی نیست ( گفته شد خیر ) |
| | | | |
| − | رئیس ـ خطاب به آقای آقا سید یعقوب مقصود شما چه چیز است ؟ | + | رئیس ـ آقایانیکه با فصل ششم موافق هستند قیام فرمایند ( اغلب قیام نمودند ) |
| | | | |
| − | آقا سید یعقوب ـ بنده عرض می کنم من کسی هستم که سید ضیاء مرا حبس کرده بود بنده خودم را به کشتن انداخته بودم آن وقت بنده یک کسی نیستم که مانع باشم از اینکه به عملیات آنها رسیدگی بشود.
| + | رئیس ـ تصویب شد فصل هفتم قرائت می شود . ( به مضمون ذیل قرائت شد ) |
| | | | |
| − | سردار معظم ـ بنده کی همچو عرض کردم بنده قویاً تکذیب میکنم و در اظهارات خودم ابداً به کسی نسبت سوء ندادم ..
| + | فصل هفتم ـ این عهدنامه موافق قوانین مملکت ایران و چین به تصدیق اعلیحضرت شاهنشاه ایران و رئیس جمهوری چین رسید وهر چه زودتر مبادله خواهد شد لهذا وکلای مختار این عهدنامه امضاء نموده و به مهر خود مهمور داشته در شهر رم به تاریخ روز سه شنبه چهاردهم شهر رمضان یک هزار و سیصد و سی و هشت هجری و غره ژوئن یک هزار و نهصد و بیست میلادی سال نهم جمهوری چین امضاء میرزا اسحق خان مفخم الدوله ( محل مهر ) امضای فرانسه . |
| | | | |
| − | آقاسید یعقوب ـ فرمودید یک وکیلی پیدا خواهد شد که بگوید رسیدگی نشود ..
| + | امضاء وان کوان کی |
| | | | |
| − | سردارمعظم ـ بلی یک وکیلی ممکن است باشد که این عقیده را داشته باشد که به عملیات دوره فترت نباید رسیدگی کرد البته در دوره فترت سید ضیاء هم هست بنده مقصودم سر کار نبودید و عقاید آزاد است و از حالا عرض می کنم در تمام عرایض خودم هیچ وقت شخصی را در نظر ندارم .
| + | ( محل مهر ) به خط چینی امضای فرانسه |
| | | | |
| − | رئیس ـ ( خطاب به آقای سید یعقوب ) قانع شدید ؟
| + | سردارمعظم ـ اگر ممکن است در عوض غره ژوئن بنویسند . |
| | | | |
| − | تدین ـ اجازه می فرمائید
| + | معاون وزارت امور خارجه ـ بنده تصور می کنم چون ژوئن ماه فرنگی است و غره هم به معنی اول است تفاوتی ندارد . |
| | | | |
| − | رئیس ـ بفرمائید مختصر است یا مفصل
| + | سردارمعظم ـ چون غره اصطلاحاً برای ماه های قمری است و اول ژوئن مصطلح تر است اگر تغییر بدهند بهتر است .. |
| | | | |
| − | تدین ـ شاید یک قدری مفصل باشد
| + | رئیس ـ فصل هفتم دیگر مخالفی دارد ؟ ( مخالفی نشد ) |
| | | | |
| − | رئیس ـ پس اگر میل دارید بماند برای بعد از تنفس | + | رئیس ـ آقایانیکه فصل هفتم را تصویب میکنند قیام نمایند .( اغلب قیام نمودند ) |
| | | | |
| − | ( جمعی اظهار نمودند ممکن است قبل از تنفس بفرمایند )
| + | رئیس ـ تصویب شد . مذاکرات در کلیات است نسبت به کلیات مخالفی هست یا خیر ؟ |
| | | | |
| − | تدین ـ قبل از آنکه داخل مطلب بشوم برای اینکه جای هیچ گونه سوء تفاهم در خارج باقی نماند و بطور دیگر تعبیر شود ( همانطور که مخالفت با ماده واحده تشکیلات مالیه در خارج اینطور وانمود شده بودکه ما مخالف با اصلاح هستیم در صورتی که ابداً اینطور نبود و ما کاملاً موافق اصلاحات بودیم نهایت با طریقی که ماده واحده معین کرده بود مخالف بودیم ) امروز هم عرض می کنم که بنده و رفقای خودم که این پیشنهاد را امضاء کردیم کاملاً موافقیم که باید به عملیات دوره فترت رسیدگی شود ( بعضی گفتند صحیح است ) این موضوع یک موضوعی است که فوق العاده موقعیت دارد و مؤثر در اصلاحات مملکتی می باشد و بلکه به اندازه مهم است که میتوانم عرض کنم اگر انشاءالله مجلس موفق به انجام این مقصود شد حتی فساد اخلاقی مجلس موفق به انجام این مقصود شد حتی فساد اخلاقی این محیط را هم کاملاً تقلیل خواهد داد برای چه ؟
| + | ارباب کیخسرو ـ چون بنده در موقع شور اول کسالت داشتم و حاضر نبودم حالا مجبورم نظریات خود را عرض کنم بدیهی است معاهد یا برای یک مطالب سیاسی و یا برای امور اقتصادی و یا برای هر دو مطلب منعقد می شود نظر به اطلاعاتی که بنده دارم هیچ ننظر سیاسی بین دولتین ایران و چین نیست و بیشتر گمان می کنم انعقاد این عهدنامه از نقطه نظر اقتصادی است و خیلی میل داشتم آقای معاون وزارت امور خارجه و آقای مخبر توضیح میدادن که چند نظری که در این معاهده برای سهولت امور اقتصادی بین ایران و چین انجام کرده اند بدیهی است تجار ایران و چین خیلی محدود است و متاسفانه چیزی هم که از ایران به چین می رفت در آن خصوص به قدری دولت چین فشار آورد که یک قسمت از تجار ایران را ور شکست نموده و یک قسمت دیگر را هم نمی دانم به چه حال نگاه داشته و آن مسئله تریاک است زیرا مواد خام دیگری از ایران به چین نمی رفت ولی متاسفانه تصور می کنم از انعقاد این معاهده چیزی که به ایران لطمه وارد خواهد نمود ورود امتعه چین است که غالباً جزو تفننات است و البته خیلی زیاد خواهد شد و به وزارت مملکت خواهد افزود و اگر هم چیزی در مملکت باقی باشد به چین خواهد رفت و از طرف دیگر وحشتی که دارم این است که به مجرد انعقاد این معاهده فوراً یک سفارت خانه در چین بر قرار شده و یک خرجهائی برا این مملکت تولید خواهد نمود در صورتی که تصور نمی کنم هیچ نتیجه هم از آن بتوانیم بگیریم چنان که از خیلی سفارتخانه های خود در خارجه علاوه بر آن که نتونسته ایم استفاده کنیم غالب سفرائی را که در آن جاها منصوب کرده ایم هر وقت دولت خواسته است آنها را عوض کند فوراً طرفدارانی پیدا کرده اند که دولت موفق به تغییر آنها نشده و چون در این عهد نامه بنده تصور می کنم نظر سیاسی در بین نبوده عمده راجع به مسائل اقتصادی است خیلی میل داردم توضیح داده بشود که دولت چه نظری برای حفظ منافع ایران و تجار ایرانی اتخاذ کرده است آیا پس از انعقاد این معاهده این سفارت خانه هم در چین تأسیس خواهند کرد و در تعقیب آن معاهد تجارتی منعقد خواهند نمودن ؟ و بالاخره روش را اتخاذ خواهند کرد که واقعه دیگری بر سایر واقعات این مملکت افزوده نشود یا خیر ؟ |
| | | | |
| | + | معاون وزارت امور خارجه ـ عجالتاً دولت برای روابط آتیه خودش با دولت چین نظر قطعی اتخاذ نکرده است ولی شاید در آتیه سفارت فوق العاده برای تعیین روابط بین دولتین اعزام نشود و |
| | | | |
| − | برای اینکه وضعیات اخلاقی در این دوره فترت مطلوب نبود مرکز ثقل افکار ملی نبود حکومت وقت بوسیله پارتیهای مختلف روی کار آمد و سیاستهای مخصوص در روی کار آمدن آنها مؤثر بوده فقط می توانم بگویم آن حکومتی که مردم مایل و شایق بودند و بالطبیعه روی کار آمد و بدون نظریات پارتی بود فقط کابینه آقای مشیرالدوله بود باقی کابینه ها عموماً در تحت تأثیر پارتی بود بدیهی است آقایان خوب میدانند که یک کابینه که در تحت تأثیر پارتی روی کار می آید مجبور است تقاضای غیر محدود پارتی را انجام دهد انجام آن هم غیر مقدور است طبعاً ناراضی می شوند وقتی ناراضی شدند متأسفانه بواسطه سوء اخلاق یک کلمات خیلی شنیع و خیلی مهم به سمت ان حکومت پرتاب می شود عوض اینکه مدارک منتسبه و صحیحه در بین باشد فوراً کلمه خائن .دزد متقلب وکلماتی که در فضای دنیای متمدن فوق العاده مؤثر است و اکر بنا شود گوینده این کلمات نتواند از عهده اثبات برآید کاملاً مجازات می شود از بس این کلیات بدون مدرک یا با مدرک گفته شد و بر آن ترتیب اثری داده نشد متاسفانه تذثیرآن کلمات از بین رفت بنده معقدم که انجام و اعمال این مقصود حقایقی را روشن می کند و آن اشخاصی که حقیقتاً خدمت به نوع خود کرده اند معلوم خواهد شد و آن حرفهائی که در اطراف آنها زده میشود معلوم می شود از نقطه نظر غرضهای شخصی نبود و اشخاصی هم که برخلاف رفتار کرده اند و مصالح و منافع مملکت و ملت را صرف تعیش خود کرده اند معلوم خواهد شد و تمام ملت از حقایق امور آگاه می شوند و البته در نتیجه آن مجازاتهائی که مقتضی باشد برای اشخاص مقصر و یک نوع پاداشهائی برای اشخاص خدمتگذار منظور خواهد شد بنده موضوع را می خواهم توسعه بدهم نسبت دادن این کلمات خشن بقدری زیاد شده که اختصاص به اشخاص درجه اول و زمامداران هم ندارد و به اشخاصی که در درجه دوم و سوم و چهارم هستند نیز پرتاب می شود چه عیب دارد مسئله محاکمه اشخاص و آنهائی که این نسبتها را می دهند در میان بیاید تا اینکه حقیقتاً معلوم شود هر ک چه کاره و دارای چه عملیات بوده است و هر کس در آتیه جرأت نکند یک نسبتهائی به اشخاص پاک و بی آلایش بدهد و در خارج به یک چیزهائی که دارا نیستند مشهور شوند بیش از این نمیخواهم در قسمت محسنات این پیشنهاد وارد شوم عرض می کنم کاملاً موافق هستم و علناً هم عرض می کنم که طرفدار هیچ یک از حکومت های سابق هم نیستم فقط طرفدار حقیقت هستم حقیقت هم آن است که که از محکمه صالحه بیرون می آید آن کسی را می توان خائن گفت که محکمه رای دهد خائن است نه علی الاخراه و علی العما یک حرفهائی در فضا پرت شود و هر چه بخواهند بگویند لکن بنده عقیده ام این است که موضوع به این مهمی که تا کنون هم سابقه ندارد فقط مجلس دوره چهارم می خواهد این اقدام را بکند و رسیدگی به عملیات زمامداران دوره فترت بنماید خود این مسئله یکی از مسائلی است که موجب خواهد شد مجلس آتیه دوام پیدا کند برای اینکه تعویق مجلس هم یکی از جمله چیزهائی است که تا حدی موکول به نظر حکومتهای سابق بود موضوع به این مهمی است و برای موضوع به این مهمی تقاضای کمیسیون تفتیش شده آقای سردارمعظم فرمودند که این کمیسیون با کمیسیونهای دیگر چندان فرقی ندارد بنده عرض می کنم خیلی فرق دارد وظایفی برای این کمیسیون معین شده است و هیچ نمی شود مقایسه کرد با سایر کمیسیونها مثلاً با رسیدگی به انتخاب کسی یا تحقیق انتخاب فلان کس هیچ نمی شود مقایسه کرد ماده اول پیشنهاد می گوید برای رسیدگی به عملیات دوره فترت که از تاریخ تعطیل مجلس شورای ملی دوره سوم تقنینیه شروع می شود کمیسیونی مرکت از ۱۲ نفر از نمایندگان مجلس شورای ملی انتخاب می شود .
| |
| | | | |
| − | ماده دوم راجع به وظایف کمیسیون است و این یک وظیفه فوق العاده بزرگی است که کاملاً در بیان و تقریر نمی شود گفت می گوید کمیسیون تفتیش مزبور به تمام تصمیمات سیاسی و امتیازات و اجارات و انتقالات و معاملات و عوارض برقرار شده بر خلاف قانون مصارف تصویب شده از طرف دولتهای مختلف دوره فترت رسیدگی کرده راپورت رسیدگی خود را دوره به دوره به مجلس شورای ملی تقدیم میدارد
| + | همان طور که آقای ارباب فرمودند این عهدنامه فقط برای دوستی و تجارت است و اظهار میل هم ابتداء از طرف دولت چین شده است و البته در موقعی که یک دولتی با دولت دیگر اظهار میل و دوستی بکند خوب نیست اظهار او رد شده و قبول نشود ولی در موقع عملیات دولت در نظر خواهد گرفت که مناقع تجار ایرانی و مصالح ایران را حفظ کند . |
| | | | |
| − | این کمیسیون یکی از مهمترین کمیسیونها است که در مجلس تشکیل خواهد شد بنابر این بنده معتقد هستم که باید عملی باشد و در مقام عمل بیاید انسان باید قبلاً خیلی دقت کند و اطراف کار را ملاح کندو وسائل اجرا آن را تهیه کند آنوقت شروع نماید تا به نتیجه برسد اگر ما میخواهیم یک حرقی زده باشیم که گفته شود کمیسیونی برای رسیدگی به اعمال زمامداران دوره فترت تشکیل شد و به قول بعضی از آقایان مثل بعضی از کمیسیونها مطالبش در چاه ویل فرو رود و امروز و فردا پس ففردا بشود و بالاخره تا آخر دوره چهارم تقنینیه یک نتیجه از آن مرتب نباشد در این صورت تصور می کنم رای دادن به یک چنین کمیسیونی لازم نیست ولی باید به حرف قناعت کنیم و عقیده آقایان این است که باید عملاً رسیدگی شده و این نظریه به موقع اجراء گذارده شود و قبل از انقضای دوره چهارم تقنینیه این مجلس این موقعیت را دارا باشد بنابراین بنده در کیفیت تشکیل این کمیسیون یک نظریاتی دارم نه در طرز عمل به طرز عمل کاری نداریم کمیسیون می خواهد اول شروع کند میخواهد از آخر شروع کند میخواهد از وسط عقیده ام این است که این حق را به کمیسیون باید داد از اول یا وسط یا آخر هر جا می خواهد شروع کند این مسئله چندان فرقی ندارد حرفی که داریم راجع به کیفیت اعضاء کمیسیون است و شرایطی که باید در آنها منظور شود چراء برای این که ما می خواهیم افراد این کمیسیون طوری انتخاب جای هیچ گونه شک و تنقیدی در خارج نباشد مثلاً ما می خواهیم یک کمیسیون تفتیش تشکیل بدهیم که رسیدگی کند به کارهائی که زمامداران دوره فترت کرده اند این بدیهی است اگر افراد منتخبه در این کمیسیون خودشان جزء زمامداران باشند هر قدر هم صالح باشند بهتر خواهد بود که آنها نباشند برای این که در خارج سوء اثر دارد و تصور می کنیم ممکن نباشد یک نفر هم مدعی و هم مدعی علیه باشد این معقول نیست ما می خواهیم جای هیچ گونه حرف باقی نماند و همچنین راجع به بعضی چیزهای دیگر یک نظریات دیگری است مقصود این است که می خواهیم یک کمیسیونی باشد با کمیسیون مبتکرات یا کمیسیون دیگر حالا عرض می کنم چرا ما مراجعه کردیم به کمیسیون مبتکرات چون وقت می گذرد بطور اجمال عرض می کنم ما به نظامنامه رسیدگی کردیم و این پیشنهاد را یک پیشنهاد بدوی تصور نمودیم چون در نظامنامه می گوید هر گاه مطلب یا طرح قانونی به مجلس بیاید رجوع می شود به شعبه و بعد به کمیسیون های مربوطه تصور کردیم چون پیشنهاد ما بدوی است می شود در تحت عنوان مطلب یا طرح قانونی است چون شامل اوصاف طرح قانونی هم هست طرح قانونی باید دارای مقدمه و مواد باشد این پیشنهاد هم مقدمه دارد و هم دارای مواد هست بنابراین گفتیم اگر مجلس رای دهد ممکن است آن را طرح قانونی بدانند و به کمیسیون مبتکرات مراجعه دهند علی الی حال بطور مقطوع منظور نداشتیم که حتمی به کمیسیون مبتکرات رجوع شود مقصود یک کمیسیونی است که پیشنهاد شده که آن کمیسیون در آن پیشنهاد مدافه کند نسبت به انتخاب اعضاء و نسبت به کیفیت مسئله که آیا از اول شروع کنند بهتر است یا از وسط یا از آخر یا اینکه بطور مطلبق اختیاراتی به این کمیسون داده شود و چون وقت نیست بنده دیگر عرضی نمی کنم همین قدر مقصود ایی بوده است که این مطلب در کمیسیون دقت و مطالعه شود اطراف را خوب ملاحظه کنند و بعد نتیجه را به مجلس راپورت دهند در آن صورت البته مجلس هر چه رای بدهد صحیح است و هیچ منافات با اصل مطلب هم ندارد و بالاخره عرض می کنم که این مسئله یک توپ بسیار بزرگی است و باید طوری خالی کرد که حتماً به نشانه بخورد .
| + | رئیس ـ دیگر مخالفی در کلیات نیست ؟ ( گفته شد خیر ) |
| | | | |
| − | رئیس ـ آقای محقق العلماء مخالفید ؟ | + | رئیس ـ پس باید رای بگیریم به ماده واحده که از طرف وزارت امور خارجه پیشنهاد شده است این ماده که رای دادید به عهدنامه رای داده اید . |
| | | | |
| − | محقق العلماء ـ خیر بنده ا فرمیشات آقای تدین موافقم
| + | آقای تدین ماده واحده را به مضمون ذیل قرائت نمودند . |
| | | | |
| − | رئیس ـ آقای شیخ العراقین زاده ( اجازه )
| + | مجلس شورای ملی عهدنامه دوستی منعقده بین دولت علیه و دولت جمهوری چین را که شامل هفت فصل و ضمیمه به این لایحه است تصویب می نماید . |
| | | | |
| − | شیخ العراقین زاده ـ بنده هم موافقم
| + | مستشارالسلطنه ـ می خواست از آقای معاون وزارت امور خارجه سئوال کنم از تاریخی که این معاهده بین نمایندگان ایران و چین در رم امضاء شده نسخه ای که به یکن فرستاده اند امضاء شده ات یا خیر ؟ |
| | | | |
| − | رئیس ـ آقای نصرت الدوله ( اجازه )
| + | معاون وزارت امور خارجه ـ این نسخه ها بدواً از طرف مامورین ایران و چین در محل انعقاد عهدنامه امضاء می شود و پس از آنکه از مجلس های هر دولت گذشت از طرف روسای دولت امضاء می شود . |
| | | | |
| − | نصرت الدوله ـ بنده با قسمت نطق آقای تدین که راجعبه اصل قضیه بوده موافقت دارم و اگر در تحت عنوان مخالفت حرف می زنم نسبت به پیشنهاد و نظریه است که آقایان دارند بنده در تمام فرمایشات ایشان ( چون میدانم که آقایان خیلی خسته شده اند و میل به تنفس دارند مختصر عرض می کنم )
| + | رئیس ـ رای می گیریم به ماده واحده که قرائت شد آقایانی که ماده واحده را تصویب می کنند قیام نمایند . |
| | | | |
| − | بنده یک چیزی را که مهمتر از همه میدانم و ایشان فرمودند راجع به انتخاب اشخاص است که باید دقت کرد این یک مسئله ای است خیلی سهل و قابل تفکیک و در خود مجلس شورای ملی ممکن است فوراً معلوم شود و محتاج به کمیسیون نیست مطلب اینجا است که
| + | ( اغلب قیام نمودند ) |
| | | | |
| | + | رئیس ـ تصویب شد اگر آقایان موافق باشند چند دقیقه تعطیل شود .( بعضی گفتند صحیح است ) |
| | | | |
| − | در مجلس شورای ملی اشخاصی هستند که جزء زمامداران دوره فترت بوده اند و عده شان خیلی قلیل است سه یا چهار نفر بیشتر نیستند اگر لفظ زمادار را به رئیس الوزراء یا وزیر تفسیر نمایند سه نفر بیشتر نیستند و هیچ کدام در این کمیسیون حاضر نیستند عضویت داشته باشند ولی اگر بخواهند زمامدا را توسعه بدهند ولی در حزب و سیاستمدار و غیر آنها تفسیر کنند تصور می کنم انتخاب همچو کمیسیونی از این مجلس ممکن نشود وباید فکر دیگری کرد برای اینکه اغلب آقایانی که اینجا تشریف دارند همه به مناسباتی داخل در سیاست مملکت بوده اند و گمان نمی کنم در این مدت فترت زندگانی آقایان متوفق بوده همه یک کاری داشته اند یکی جزء حزب بوده یکی سیاستمدار بوده یکی روزنامه نویس بوده همه داخل بوده اند و اگر این توسعه ها را قائل بشویم نمی دانم چه خواهد شد به هر جهت اینجا مذاکره شود بهتر است و ممکن بود اگر این مذاکرات پیش نمی آمد بنده نقطه نظر شخصی مخالفت نکنم ولی حالا که این مطلب مذاکره شد گمان میکنم هم تکلیف بنده مشکل شده هم تکلیف آقایان حتی آقای حاج شیخ اسدالله هم بطور موافقت از طرف یک جمعیتی اظهار کردند تصور می کنم این طور نباشد چرا ؟ برای این که کمیسیون مجلس در بسته و پس پرده است آقایان تماشاچیها روزنامه نویسها در آنجا نیستند که ببینند یک کمیسیون در کیفیت انتخاب اعضاء و طرز جریان آن از روی چه مدرک نتیجه می گیرد و اگر قائل بشوید که بالاخره آن نتیجه به مجلس می آید و مباحثه می شود پس چه مانع دارد که حالا همین جا مذاکره بشود و اگر می فرمائید مذاکراتی که آنجا می شود در اینجا گفته نشود من کاملاً مخالفم و تصور می کنم هیچ کدام از رفقای جمعیتی من هم با این مطلب موافق باشند چراء برای اینکه ما وکلای ملت هستیم وظیفه ما این است که حرف را روبه روی مردم بزنیم فرمودند این یک توپ بزرگی است و باید طوری بزنیم که به هدف و نشانه بخورد بنده عرض می کنم نه فقط این توپ را باید اینطور خالی بکنیم بلکه تمام توپها را باید اینطور انداخت نظر بنده هم این است که توپ و در اطراف این قضیه یک حرفهائی است چه عیبی دارد ان حرفها این جا گفته شود شاید بعضی آقایان یک ملاحظاتی دراند بنده اینطور احساس می کنم که شاید یک قسمتی از این ملاحظات مربوط باشد به مقامات سیاسی که بعضی بر آن مسائل استثناء قائل هستند ولی شخص بنده اساساً استتار را قائل نبوده و اگر خاطر آقایان باشد در همین جا در موضوع پروگرام دولت و در وقتی که پروگرام دولت مطرح بحث بود در عدم استتار مطالب سیاسی شرح مبسوطی عرض کردم و از دولت تقاضا کردم کا استتار سیاست را ترک کند و به علاوه در مسئله تعیین کمیسیون و صلاحیت اشخاص طرز زندگی و شروع از اول یا آخر یک چیزهائی بنده نمی بینم که مذاکره آن به سیاست مملکت بر میخورد واگر یک چیزهائی در بین هست خوب است گفته شود که بنده هم ملتفت شوم تا بعد اگر نظریه داشته باشم عرض کنم یک نکته دیگر هم عرض می کنم که در پایان آن مذاکرات بنده تمام شود و آن این است که بنده از نقطه نظر عمل عرض می کنم که اگر این کاری را که اگر امروز متفقاً می خواهیم بکنیم مجلس سوم کرده بود زمامداران کابینه های دوره فترت آسوده بودند و تا اینکه تکیه گاه ملی نداشته ودر نتیجه نمی توانستند در ایام فترت به افکار عمومی مجلس شورای ملی تکیه کنند یا مواقع فوق العاده و رستاخیز گیتی جنگ بین المللی و سیاستهای مختلفی که سرتاسر دنیا در ضمن ایران را هم فرا گرفته بود ای بسا اشکالات که از کردن آنان ساقط می شد این است حالا که بنده استدعا می کنم که اکثریت مجلس شورای ملی موافقت کند و هر حرفی در بین هست در همین جا گفته شود چون میدانم بالاخره رای کمیسیون هم هرچه باشد به مجلس شورای ملی برخواهد گشت و اگر یک مخالفی هم فرضاً پیدا شود چاره ای جز تبعیت نخواهد داشت . | + | در این موقع آقایان نمایندگان برای تنفس از مجلس خارج شده و پس از نیم ساعت مجدداً جلسه تشکیل گردید . |
| | | | |
| − | رئیس ـ آقای تدین ( اجازه ) | + | رئیس ـ چون جمعی از آقایان تشریف برده اند وعده برای مذاکرات کافی نیست لهذا جلسه را باید ختم کنیم جلسه آتیه پس فردا که روز پنج شنبه است خواهد بود و در دستور هم بقیه دستور امروز . |
| | | | |
| − | تدین ـ بنده ناچارم مختصری راجع به فرمایشات شاهزاده نصرت الدوله عرض کنم والا بنده عرض می کردم که در کمیسیون مطالب قطع شود و به عرض مجلس برسد بدیهی است بدواً مطالب در کمیسیون دقت کامل شده و در واقع پخته و حلاجی میشود بعد را پورت کمیسیون به مجلس خواهد آمد و بعد از اینکه راپورت کمیسیون به مجلس آمد البته مجلس شورای ملی حق خواهد داشت آن را جرح و تعدیل یا رد کند
| + | مجلس یک ساعت و نیم از شب گذشته ختم شد |
| | | | |
| − | ثانیاً ـ بنده خیلی میل دارم که مسائل در همین جا گفتگو شود و بنده از جمله اشخاصی هستم که همواره معتقد به استتار سیاست نیستم و اگر مجلس رای میدهد در همین جا گفتگو و بحث بشود چندان فرقی نخواهد داشت تنها فرقی که هست این است که مذاکراتی که در کمیسیون می شود مقتضی تر خواهد بود و آنوقت نتیجه آن به عرض مجلس خواهد رسید حالا اگر مجلس رای میدهد در اینجا مذاکره شود ما هم عقیده خود را نسبت به طرز اجرای این پیشنهاد اشخاص و اساساً به هیچ وجه علاقمند به استتار حقایق نبوده و در آن مواقعی که هیج کس جرأت و قدرت اظهار عقاید خود را نداشت بنده با صدای رسا و منبة و بی پروا می گفتم .
| |
| | | | |
| − | رئیس ـ گویا موقع تنفس رسیده باشد
| |
| | | | |
| − | در این موقع که دو ساعت از شب گذشته بود جلسه برای تنفس تعطیل و دیگر تشکیل نشد
| |
| | | | |
| | | | |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۶ آبان (عقرب) ۱۳۰۰ نشست ۳۸
مجلس شورای ملی دوره چهارم تقنینیه
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۶ آبان (عقرب) ۱۳۰۰ نشست ۳۸
جلسه ۳۸
صورت مشروح مجلس یوم سه شنبه شانزدهم برج عقرب ۱۳۳۰۰
مطابق هفتم شهر ربیع الاول ۱۳۴۰
مجلس نیم ساعت قبل از غروب در تحت ریاست آقای مؤتمن الملکت تشکیل گردید .
( صورت مجلس یوم پنج شنبه یازدهم عقرب را آقای تدین قرائت نمودند )
رئیس ـ نسبته به صورت جلسه اعتراضی نیست اظهاری نشد
رئیس ـ صورت مجلس تصویب شد : دستور امروز اولاً شور ثانی است در عهدنامه بین ایران و چین ثانیاً شور در سه فقره پیشنهاد آقایان سردار معظم و نصرت الدوله .و سلیمان میرزا ثالثاً شور ثانوی در ماده واحده که وزیرمالیه پیشهناد کرده بودند ولی چون وزیر مالیه مستعفی شده اند خواهد ماند که اگر دولت آن ماده را قبول کند در آن شور بشود و الا مسکوت عنه می ماند ( گفته شد صحیح است ) قبل از این که داخل دستور شویم پاره مطلب است که باید به عرض آقایان برسد اولاً چند جلسه قبل مذاکره شد که به هیئت دولت تأکید شود هر چه زودتر بودجه ها را بفرستند تأکیده شد جواب داده اند مشغول تهیه هستند و همین چند روزه پیشنهاد خواهند نمود ثانیاً به آقایان رؤسای کمیسیون ها عرض کرده بودند با یکدیگر مذاکره کنند و اوقاتی را برای تشکیل کمیسیونها معین کنند آقایان اوقاتی معین کرده بودند ولی موقع تشکیل بعضی کمیسیونها با بعضی دیگر صادف پیدا می نمود لذا هیئت رئیسه اوقاتی معین کرده است و باید به نظر آقایان برسد که اگر تصویب کردند از همان قرار اجرا شود پس از ختم مجلس باید آقایان روسای کمیسیونها جلسه تشکیل بدهند و آن صورتی که نوشته شده ملاحظه کنند ثالثاً شعبه اول یک نفر به جای آقای موتمن السلطنه که جزء کمیسیون تحقیق انتخابات آقایان صدرائی و دست غیب بودند و استعفا کردند باید معین کنند در جلسه آتیه هم که روز پنج شنبه پس فردا خواهد بود باید برای کمیسیون خارجه یک نفر تعین شود کمیسیون تحقیق انتخاب آقای نظام الدوله هم مخبر خود را معین نکرده ایشان باید یک نفر مخبر معین کنند کمیسیون عدلیه هم هنوز هیئت رئیسه خود را معین نکرده باید امشب هیئت رئیسه خود را معین نماید شروع به شور دوم عهدنامه ایران و چین می نمائیم فصل اول قرائت شود .
( آقای تدین به مضمون ذیل قرائت نمودند )
فصل اول از امروز به بعد دوستی صادقانه و مناسبات حسنه فیما بین ایران و چین و اتباع دولتین مزبور برقرار خواهد بود .
رئیس ـ نسبت به فصل اول معارضی هست یا نه ( گفته شد خیر )
رئیس ـ رای می گیریم به فصل اول آقایانیکه تصویب می کنند قیام بفرمایند ( اغلب قیام نمودند )
رئیس ـ تصویب شد فصل دوم قرائت می شود
( آقای تدین به مضمون ذیل قرائت نمودند )
فصل دوم سفرای کبار و وزرای مختار و شارژدافرها که هر یک از دولتین معظمین متعاهدتین نخواهد بود به دربار یکدیگر مأمور نمایند خود و تمام اجراء سفارتی آنها در ممالک طرفین مثل سفراء .و مامورین سیاسی دول متحابه کاملت الوداد پذیرفته را غیر از رسیدگی به مرافعات تبعه دولت خود خواهند بود
رئیس ـ در فصل دوم اعتراضی هست یا نه ( اظهاری نشد )
رئیس ـ رای گرفته می شود آقایانیکه فصل دوم را تصویب می فرمایند قیام نمایند
( اغلب قیام نمودند )
رئیس ـ تصویب شد فصل سوم قرائت می شود .
( به مضمون ذیل قرائت شد )
فصل سوم ـ اتباع دولتین معظمین معاهدتین خواه در موقع مسافرت و خواه موقع مسافرت و خواه در موقع اقامت مورد احترام واقع شده کاملا در حفظ و حمایت حکام آن مملکت و مامورین دولت متبوعه خودشان خواهند بود .
رئیس ـ آقای سردار معظم ( اجازه )
سردارمعظم ـ نظر به این که فصل ششم این معاهده در موقع بروز اختلاف نسخه فرانسه را معتبر می شمارد لذا باید حتی الامکان در ترجمه سعی شود که عبارات فارسی مطابقه با فرانسه بکند و این عبارت ماده سوم و یکی دو مطلب دیگر همانطور که سابق هم گفته شد موافقت کامل با عبارت فرانسه ندارد آیا ممکن است آقای مخبر قبول بفرمایند که عهد نامه موافق تکست فرانسه در محل بگذرد یا خیر
مخبر ـ کمیسیون خارجه این اصلاحات عبارتی را می پذیرد و مجدداً بنده فصل سوم را قرائت و این طور اصلاح می کند آقایان توجه نموده و در نسخ خودشان تصحیح فرمایند .
فصل سوم ـ اتباع دولتین معظمین معاهدتین خواه در موقع مسافرت خواه در موقع اقامت مورد احترام واقع شده و کاملاً در حفظ و حمایت مامورین دولت متوقف فیها و مامورین دولت متبوعه خودشان خواهند بود به جای لفظ حکام آن مملکت مامورین دولت متوقف فیها گذاشته شد که بر نسخه فرانسه هم نزدیکتر است
( آقای تدین فصل سوم را به مضمون فوق قرائت نمودند )
رئیس ـ با این اصلاح که شد دیگر در فصل سوم مخالفی نیست :
سدید الملک ـ مامورین دولت متوفق فیها و مامورین دولت متبوعه خودشان لفظ مامورین تکرار شده گمان م کنم دو مرتبه لازم نباشد .
مخبر ـ تصور می کنم برای اینکه مقصودم معین باشد نباید به این اشکالات اولی اهمیت داد هر چه عبارت روشن تر و واضح تر باشد بهتر است .
رئیس ـ آقای حاج شیخ اسدالله ( اجازه )
حاج شیخ اسدالله ـ بنده تصور می کنم این فصل توضیح لازم دارد و باید مطلب مفهوم بشود که مقصود از حفظ و حمایت مامورین دولت متوفق فیها ومامورین دولت متبوعه خودشان چیست عبارت قدری مبهم است .
مخبر ـ در شور اول گمان می کنم توضیحات کافی در این ماده داده شده و در اینجا دو مقصود است یکی اینکه هر یک از اتباع خارجه که به دولت دیگری مسافرت می کند باید در حفظ و حمایت مامورین آن دولت یعنی دولت متوقف فیها باشند مثلاً اگر یک نفر از اتباع چین در ایران بیاید باید در مدت توقفش در ایران کاملاً در حفظ و حمایت مامورین ایران باشد و حقوق او را کلیت حفظ کنند و آن قسمت اخیر راجع به مامورین دولت خودشان برای این است که حق حفاظت هیج دولتی را اتباع خودش در مملکت دیگر نمی وان سلب نمود و این ترتیب همه جا معمول است این جا هم باید معمول باشد .
حاج شیخ اسدالله ـ بنده هم همین توضیح را می خواستم تصور نمی کنم و در تمام جاها معمول باشد که یک نفر مامور دولتی وارد مملکت دیگر می شود دولت حودش حق حفاظت او را داشته باشد زیرا دولت متوقف فیهای آن مامور مکلف است آن مامور را حفظ کند والا اسباب اشکال می شود حالا بنده نمی دانم قابل اصلاح باشد یا نباشد یا قبل تغییر باشد یا نباشد اگر قبل تغییر نیست که اساساً عرض بنده بی مورد است والا بنده با این ترتیب موافق نیستم باید کلیت در تحت حفاظت مامورین دولت متوقف فیها باشد و پس از آنکه مامورین آنها وارد خاک مملکت ما شدند یا مامورین ما داخل داخل در خاک چین شد حفاظت مامورین آن دولت با ما و حفاظت مامورین ما باید با آن دولت باشد دیگر خودشان هیچ حق حفظات ندارند زیرا ممکن است به این عنوان قوه در مملکت ما ایجاد کنند یا ما در مملکت آنها به اسم حفاظت مامورین خود ایجاد کنیم و بنده ابداً این را صلاح نمی دانم
مخبر ـ بنده تصور می کنم آقای حاج شیخ اسدالله راجع به فصل سوم اشتباه فرموده اند زیرا نمی نویسد حفظ و حمایت مامورین و اگر درست ملاحظه فرمائید خواهید دید که می نویسد اتباع یک دولتی که در مملکت دیگر مسافرت می کنند و البته اتباع هر دولتی باید در حفظ و حمایت مامورین دولت متوفق فیها
باشند و از آن طرف هیچ منطقی نیست که بگوئیم یک دولت متبوعی از نظارت و حفظ اتباع خودش در هر جای عالم باشد صرفنظر کند و این مسئله هم در همه جا معمول است مثلاً امروز اگر به یکی از اتباع ایران در خاک فرانسه یا آلمان یا انگلیس تعدی شود و یک شکایتی داشته باشند یکی باید مراجعه کند باید دانست در این موقع مرجع تظلم آن تبعه دولت خودش است و آن دولت هم موظف است و مکلف است که در حدود قوانین مملکتی متوقف فیها از تبعه خود نگاهداری کند و حقوق او را حفظ ومصون دارد اگر در این عهدنامه فصل چهارم نمی بود البته آنوقت بنده با فرمایش آقای حاج شیخ اسدالله موافق می شدم و کمیسیون هم موفقت می کرد ولی فصل چهارم صریحاً حقوق فضاوتی را از دولتی که مامور میفرستد سلب می کند به این ملاحظه دیگر محل اشکالی برای ما باقی نیست و این ترتیبی هم که در فصل سوم ذکر شده معمول و در همه جا متداول است .
رئیس ـ آقای میرزا علی کازرونی ( اجازه )
آقا میرزا علی کازرونی ـ بنده عرض می کنم که از مصداق این عبارت همچو معلوم می شود که اتباع دولت چین یا ایران در آن واحد متابعت دو قانون مختلف را باید بکنند یعنی هم تابع قوانین مملکت طرف باشند و هم مطیع قوانین مملکتی خودشان و این ترتیب ظاهراً ممکن می باشد در صورتیکه فرمودند در ماده چهارم مخصوصاً مصرح است که کاپیتولاسیون ملغی است یعنی مادام که اتباع آنها در خاک ایران باشند باید تابع قوانین دولت ایران یعنی هر دو طرف باید تابع قوانین دولت متوفق فیها باشند بنابراین گمان می کنم عبارت ثانی زیاد باشد و جمع بین این دو هم ممکن نیست .
رئیس ـ خاطر آقایان را متذکر می شوم که در شور ثانی نمی شود زیاد مذاکره کرد اگر ایرادی دارید باید به طریق ارجاع به کمیسیون پیشنهاد نمائید .
مخبر ـ بنده در این فصل سوم هیچ عبارتی نمی بینم که مفهومش این باشد که یک نفر از اتباع طرفین در آن واحد تابع دو قانون باشد این است که دوباره بنده فصل سوم را می خوانم ملاحظه فرمائید .
اتباع دولتین معظمین معاهدتین خواه در موقع مسافرت و خواه در موقع اقامت مورد احترام واقع شده و کاملاً در حفظ و حمایت مامورین دولت متوقف فیها و مامورین دولت متبوعه خودشان خواهند بود .
در اینجا چیزی مذکور نیست که لازمه حفظ و حمایت این باشد که اتباع طرفین تابع قوانین مملکت خودشان باشند فصل چهارم تصریح دارد به اینکه اتباع طرفین هر مملکتی هستند باید تابع قوانین مملکت باشند حفظ و حمایت مربوط به تبعیت قانون نیتس بنده هر چه فکر می کنم همچو ایرادی نمی بینم .
رئیس ـ آقای آقا سید فاضل ( اجازه )
آقاسید فاضل ـ بنده میخواستم عرض کنم ولو اینکه لفط حمایت عطف به کلمه حفظ است ولی اگر قناعت به کلمه حفظ کنیم بهتر است و یا اینکه عرض کردم این دو کلمه هر دو یکی است ولی اگر قناعت به کلمه حفظ کرده و حمایت را برداریم سودمندتر خواهد بود زیرا بسا هست خدای نخواسته یک وقتی سوء استفاده از این کلمه بشود اگر تنها قناعت به لفظ حفظ کنم بهتر است
معاون وزارت امور خارجه ـ بنده تصور می کنم این مسئله حفظ و حمایت راجع به منافع اتباع است مامورین هر دولتی در خارج مکلف و موظف اند منافع اتباع خود را حفظ کنند و ممکن نیست مانع شد یک دولتی منافع اتباع خود را حفظ نکند .
رئیس ـ آقای آقا سید فاضل ( اجازه )
آقا سید فاضل ـ بنده با این جهت موافقم ولیکن عرض کردم حفظ کافی است و برای همین مقصود که آقای معاون وزارت امور خارجه فرمودند لفظ حفظ این معنی را می رساند بسا هست یک وقتی از لفظ حمایت سوء استفاده برای ما روی دهد
رئیس ـ ( خطاب به آقای سید فاضل ) اگر در ایراد خودتان مصر هستید باید پیشنهاد ارجاع به کمیسیون بفرمائید .
مخبر ـ بنده باید تذکری به آقای آقا سید فاضل بدهم چنانچه ملاحظه فرموده اند نسخه اصلی و معتبر این عهدنامه نسخه فرانسه است و این لفظ حمایت ترجمه لفنت فرانسه است و آن لغت یک لغت علمی و معمولی است که از برای حمایت یک دولتی از اتباع خودش دردولت دیگر استعمال می شود و مسئله هم اینقدر که تصور می فرمائید اهمیت ندارد و چنانچه عرض کردم وحشت هائی که ممکن است ما داشته باشیم باید از نسخه فرانسه عهدنامه باشد و اگر در نسخه فارسی بخواهیم فقط به لفظ حفظ قناعت بکنیم باز هم نسخه فرانسه آن اعتبار و سندیت خود را خواهد داشت و تفاوتی نخواهد کرد .
آقا سید فاضل ـ اهمیتی ندارد ولیکن بنده بر عقیده خود کماکان باقی هستم
رئیس ـ ( خطاب به آقا سید فاضل ) پیشنهاد بفرمائید
آقا سید فاضل ـ بلی پیشنهاد می کنم
رئیس ـ پیشنهادی که می فرمائید باید بطریق ارجاع به کمیسیون باشد
سردارمعظم ـ در پیشنهاد باید رای گرفته شود یا خیر ؟
رئیس ـ بلی باید رای گرفته شود
( آقای آقا سید فاضل پیشنهادی نوشته تقدیم نمودند )
رئیس ـ پیشنهاد جنابعالی صحیح نیست همین قدر باید نوشته باشید مراجعه به کمیسیون شود
آقا سید فاضل ـ اگر اجازه می فرمائید توضیح عرض کنم
رئیس ـ بعد توضیح بدهید ( خطاب به مجلس ) ایشان پیشنهاد کرده اند فصل سوم برگردد به کمیسیون آیا کمیسیون می پذیرد یا خیر ؟
مخبر - خبر کمسیون نمی پذیرد
مشیرالدوله ـ اجازه می فرمائید
رئیس ـ بفرمائید
مشیرالدوله ـ بنده گمان می کنم برای آقای آقا سید فاصل سوء تفاهم حاصل شده باشد در این عهدنامه نوشته و قید شده است که متن عهدنامه نسخه فرانسه اش اعتبار دارد و اگر اختلافی پیدا شد باید به نسخه فرانسه رجع شود و آن نسخه را به فارسی ترجعه کرده اند در فرانسه یک کلمه بود و در فارسی بدو کلمه حفظ و حمایت ترجمه کرده اند حالا اگر ایشان می خواهند ترجمه آن کلمه حفظ باشد اگر میخواهد لفظ حمایت باشد میخواهند هر دو کلمه باشد در هر حال فرق و تفاوتی ندارد برای آنکه کلمه معتبر کلمه فرانسه است و آن کلمه را می شود هم فظ و حمایت یا هم حفظ تنها و هم حمایت تنها ترجمه کرد و بنابراین این هیچ مغایرتی با فرمایش آقاسی فاضل ندارد .
آقا سید فاضل ـ اگر همین است که آقای مشیرالدوله می فرمایند صحیح است .
رئیس ـ پس پیشنهاد خودتان را مسترد می نمائید
آقا سید فاضل ـ بلی بنده پییشنهاد خود را مسترد می نمایم
رئیس ـ پس رای می گیریم فصل سوم آقایانی که فصل سوم را با اصلاحی که آقای مخبر کردند صحیح می دانند و تصویب می کنند قیام نمایند
( اغلب نمایندگان قیام نمودند )
رئیس ـ تصویب شد فصل چهارم قرائت می شود
( آقای تدین مضمون ذیل قرائت نمودند )
اتباع دولتین معظمین معاهدتین مقیم یا مسافر در ممالک همدیگر تابع قوانین محلی بوده و مرافعه و مناقشه و جنحه و جنایت آنها در محاکم محلی ایران و چین رسیدگی و فیصله خواهد گرفت .
رئیس ـ نسبت به این فصل مخالفی هست ؟ ( گفته شد خیر ) رای می گیریم به فصل چهارم به ترتیبی که قرائت شد آقایانیکه تصویب می کنند قیام فرمایند .
( غالباً قیام نمودند )
رئیس ـ تصویب شد فصل پنجم .
( فصل پنجم به مضمون ذیل قرائت شد )
دولتین معمین معاهدتین حق خواهند داشت قنسول ژنرال قیسول و پس قنسول یا وکیل قنسول برای اقامت در شهرهای عمده و در بنادر مملکت یکدیگر که این قبیل مامورین مجاز به اقامت در آنجا هستند مامور نمایند و مامورین مزبور به استثنای حق رسیدگی به امور مراجعه و مشاجره و جنحه و جنایت تبعه در تمام حقوق و امتیازات که به مامورین قنسولگری دول کاملت الوداد داده شده بهره مند خواهند بود
مامورین مزبور باید قبل از شروع به انجام وظایف ماموریتی خودشان مطابق معمول تصدیق نامه ماموریت را ( اگزگواتر ) از دولتی که در مملکت او اقامت خواهند داشت تحصیل نماید دولتین متعاهدتین اگر مایل شدند یک نفر از تجار را به سمت جنرال قو نسول یا قو نسول یا ویس قونسول یا وکیل قونسولی معین نمایند ماموریت آن افتخاری خواهد بود.
رئیس ـ آقای مستشارالسلطنه ( اجازه ) .
مستشارالسلطنه ـ بین مامورین سفراء و وزراء مختار و همچنین قنسولها و ویس قنسولها و آگنت های سیاسی البته تعاونی از حیث حقوق و اختیارات هست چون بنده تصور می کنم در حقوق بین المللی این مسئله باشد از قبیل گذراندن اموال قونسولگریها و ندگانی آنها در ممالک متوقف فیها لابد بین سفراء و وزراء مختار و سایرین در قضایای داخلی هر دولتی که در آنجا مامور هستند از قبیل خانه های خصوصی شان یا قنسول خانها یک تفاوت و معاملاتی در بین است و اینجا در خصوص قنسولها و مامورین سیاسی قیدی نشده که یک مقرراتی دیگر هم غیر از این برای آنها هست بنده تصور می کنم اگر مفصل نمی شود ذکر کرد اینجا یک اشاره بشود که با اطاعت آن مقرراتی که برای قنسول ها و مامورین سیاسی خواهد بد که برساند در معاملاتی که با آنها می شود تفاوتی هست حالا در پروراندن مطلب شاید آقای مخبر توجهی بعرض بنده بفرمایند .
مخبر ـ بنده متاسفانه ملتفت نشدم مقصود معترض محترم چیست آیا مقصود این است که تفاوتی بین قنسولها و وزرای مختار باشد یا اینکه بعد از این عهدنامه راجع به امتیازات قنسولها و وزرای مختار و سفرای کبار مقرراتی نوشته شود مقصود چیست .
مستشار السلطنه ـ البته یک مقرراتی بین دولتین هست و لابد آن معاملاتی که با وزرای مختار و سفرای کبار می شود با قنسولها نمی شود یا معامله ای که با خانه قنسول می شود یا قنسول خانه می شود یا همان معامله که نسبت به سفراء و وزرای مختار در مواقع جنحه و جنایت می شود با نمایندگان درجه دوم و سوم نمی شود چون بنده همه را در این فصل دارای یک حق کبیر قائلند برای آگنت درجه دوم و سوم هم قائل شده اند به این مناسبت خواستم بدانم همه در عرض یکدیگر هستند .
مخبر ـ در ماده چهارم مصرح است که ماموریتی که از طرفین معین می شوند از قبیل قونسول و ویس قونسول یا وکیل قنسول به استثنای حقوق قضاوتی که الغای کاپیتولاسیون است دارای حقوق و امتیازاتی هستند که به مامورین قونسولگری دول کاملت الوداد داده شده در این صورت هیچ اشکالی ندارد هر معامله که با سفراء دول کاملت الوداد می شود با سفراء دولتین هم می شود و همچنین قنسولها و سایر مامورین .
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب هم مخالفند ؟
آقاسید یقوب ـ می خواهم عرض کنم که اگر ما جدیتی در این معاهدات بکنیم گمان نمی کنم وقت مجلس را تضییع کرده باشیم زیرا ما به قدری زحمت و قشار در این معاهدات کشیده ایم که پوستمان کنده شده عرض می کنم یک معاهده دولت ایران و چین می بندند بنده که حقوق بین المللی را در اروپا نخوانده ام لکن در روزنامه دیده ام که افغانستان و روس با یکدیگر معاهده بسته اند و محل قنسولها را در سه چهار شهر معین کرده اند بنده آن جلسه هم عرض کردم و پیشنهاد کردم خوب است معین کنید در چند شهر حق دارند قنسول بفرستند که آنوقت فرضاً نماینده چین بگوید در بندرعباس یک نفر تبعه من فلانطور شده و قنسول من آنجا نیست . بنده عرض می کنم همانطور سایر دول وقتی معاهده می بندند جای آنها را معین می کنند ما هم محل آنها را معین کنیم که حق دارند در دو شهر یا سه شهر قونسول بفرستند .
معاون وزارت امور خارجه ـ این مسئله که می فرمائید محل قنسولها را معین کنند ممکن نیست زیرا بعضی اوقات در بعضی نقاط قونسول لازم نمی شود و بعضی اوقات لازم می شود فلان نقطه که قونسول نداشته بفرستند تعیین قونسول راجع به مصالح مملکتی و مقاصد سیاسی است بعضی اوقات مصالح سیاسی یک دولت اقتضا دارد که در چند نقطه بیشتر قونسول نداشته باشد یا از چند نقطه بخصوص خارج می کنند این ها فقط منوط به مصالح مملکتی است و به این ملاحظه دولت ایران نقاطی را معین نکرده است .
رئیس ـ آقای سردار معظم ( اجازه )
سردارمعظم ـ بنده قسمت آخر ماده را درست نمی فهمم و مایل بودم که آقای مخبر توضیحی بدهند قسمت اخیر میگوید دولتین متعاهدتین اگر مایل شدند یک نفر از تجار را به سمت قونسول یا ویس قونسول معین نمایند مقصود تجار محلی است یعنی در ایران تجار چینی و در چین تجار ایرانی و در هر صورت این عبارت مقصود را نمی پروراند کانه مثل این است که از طرف یکی از دو دولت نباید تاجر به سمت ژنرال قونسول یا قونسول در مملکت دیگر معین شود اگر این طور تعبیر شود تصور می کنم زیاد خوب نباشد زیرا تعیین قونسول بیشتر مربوط به امور تجارت است و اگر ما یک تاجری داشته باشیم و آدم لایقی باشد و دولت ما را برای ژنرال قونسول گری در دولت چین تعیین کند چه اشکالی خواهد داشت خوب است توضیح بفرمائید تا بنده بفهمم .
مخبر ـ عبارت فارسی و فرانسه هر دو حاضر است و الان بنده مطالعه می کردم در هر دو بطور مطلق ذکر شده یعنی قید نکرده که تجار محلی یا غیر محلی باشد اجازه می فرمائید بخوانم ؟
سردارمعظم ـ بفرمائید
مخبر ـ فرانسه اش را بخوانم
( بعضی اظهار نمودند خیر ما فرانسه نمی دانیم )
سردارمعظم ـ مرحمت بفرمائید ببینم .
( نسخه فرانسه عهدنامه را به آقای سردار معظم تسلیم نمودند )
مخبر ـ در هر صورت به عقیده بنده بطور مطلق ذکر شدنش هم ضرری ندارد برای اینکه افتخاری هم که باشد و بتواند وظایف قونسولگری را انجام دهد فرقی نمی کند و بنده عیبی نمی بینم ولی عبارت که هیچ توضیحی ندارد که از تجار محلی است یا تجار دیگر .
رئیس ـ این فصل متضمن سه فقره مطلب است تلکیک کنیم و مذاکره شود بهتر است فعلاً مذاکره در قسمت اول است .
آقای آقا سید یعقوب ( اجازه )
آقا سید یعقوب ـ بنده از مطلبی که آقای معاون بیان کردند قانع نشدم بواسطه اینکه دلیل ندارد ما محل مامورین خودمان را تعیین بکنیم اگر معین کنیم البته از خیلی چیزها راحت می شویم .
رئیس ـ اگر پیشنهاد دارید باید به طریق ارجاع به کمیسیون پیشنهاد کنید .
آقا سید یعقوب ـ چشم پیشنهاد می کنم
مخبر ـ بنده آن روز توضیحات مفصلی دادم حالا هم آقای معاون تکرار نمودند نظری که آقای آقا سید یعقوب دارند البته نظر صحیحی است و ممکن است رعایت بشود و در خیلی از عهدنامه ها هم رعایت شده حالا در این عهدنامه ذکر نشده ضرری ندارد برای اینکه اگر دولت چین بخواهد در یک نقاطی قیسول معین کند و دولت ایران نخواهد اختیار دارد و تا تصدیق نامه از طرف دولت ایران نداشته باشد قبول نخواهد بود و اگر آقای آقا سید یعقوب قانع شدند پیشنهاد نفرمایند بهتر است
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب پیشنهاد حاضر شده است ؟
آقا سید یعقوب ـ حاضر است فقط دو کلمه می نویسم که مسئولیتم رفع شود .
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب پیشنهاد می کنند این فصل برگردد به کمیسیون ، کمیسیون قبول می کند یا خیر ؟
مخبر ـ خیر کمیسیون قبول نمی کند
مشیرالدوله ـ گمان می کنم اگر یک توضیحی داده شود آقای آقا سید یعقوب متقاعد شوند انسان نیز خوب است توجه کنند به این جمله که نوشته است در شهرهای معتبر و در بنادر عمده مملکت که این قبیل مامورین مجاز هستند در آنجا اقامت نمایند ایشان نظرشان این است که شاید در بعضی جاها بتوانیم قنسول یاویس قویسول قبول کنیم به موجب این جمله که نوشته شده است نقاطی که این قبیل مامورین مجاز هستند ما می توانیم در بعضی نقاط قبول کنیم یعنی اگر محظوری نداریم و می توانیم از سایر دول قبول کنیم چین هم از دول کاملت الوداد است چه محظوری دارم که از هیچ دولتی نمی توانیم قبول کنیم از او هم قبول نمی کنیم چنانچه سابق هم بعضی شهرها داشته ایم که هیچ مامور قبول نکرده ایم پس اگر از سایر دول قبول کردیم از چین هم چون دولت کاملت الوداد است باید قبول کنیم والا خیر من نمی دانم برای چه باید محدود شود و برای چه این نظریه را اتخاذ کرده اند .
رئیس ـ رای می گیریم پیشنهاد آقای آقا سید یعقوب آقایانی که پیشنهاد ایشان را قابل توجه می دانند قیام نمایند ( کسی قیام ننمود )
رئیس ـ قابل توجه نشد در این قسمت دیگر مخالفی نیست ؟ ( اظهاری نشد ) در قسمت دوم چطور مخالفی هست یا خیر ؟ ( گفته شد خیر ) قسمت سوم آقای سردارمعظم مخالفید ؟
سردارمعظم ـ اگر چه همانطور که گفته شد کلمه تجار بطور مطلق نوشته شد . ولی ممکن است بگوئیم بد نوشته شده و بنده تصور می کنم مقصود تعیین همان تجار محلی بوده است نه هر تاجری زیرا هیچ معنی ندارد بگوئیم یک دولتی حق ندارد تاجر را قونسول خودش بکند و منطی هم برای این مسئله نمی دانم تصور کنم پس مقصود همان تجاز محلی حق ندارند غیر از سمت افتخاری سمت دیگری داشته باشد ولی اگر مار نتوانیم یک نفر تاجر ایرانی را فرضاً به سمت قونسول بشانگهای بفرستیم خیلی بد است .
معاون وزارت امور خارجه ـ بنده تصور می کنم بطور کلی کسی که تجارت می کند نمی تواند قنسول باشد اعم از اینکه از دولت ایران یا چین باشد یا نباشد برای اینکه وقتی تاجر شد باید مشغول تجارتش بشود و نمی تواند کار قونسول را دارا باشد و عمل تجارت با وظائف قونسولکری مخالف است
رئیس ـ آقای آقا میرزا هاشم آشتیانی ( اجازه )
آقا میرزا هاشم ـ بنده هم می خواستم همین را عرض کنم که آقای معاون فرمودند این قسمت از مملکت ما هم هست چنانچه مسیو بوناطی از طرف دولت نروژ یا دولت دیگری قونسول است و تجار هم می کند .
معاون وزارت امور خارجه ـ مسیو بوناطی قونسول افتخاری است عرض کردم قونسولی که جزو تجار باشد نمی شود غیر افتخاری باشد .
آقا میرزا هاشم ـ بنده هم مقصودم همین بود .
رئیس ـ آقای زنجانی موافق هستید یا مخالف ؟
آقاشیخ ابراهیم زنجانی ـ بنده موافقم ولی واضح تر عرض می کنم ممکن است تاجر ایرانی در چین و یا تاجر چینی در ایران یا تاجر مملکت دیگر در ایران و چین قونسول باشند ولیکن افتخاری خواهند بود و تاجر را باید مطلق تصور نکنند .
رئیس ـ دو نفر موافق نمی توانند پش سر یکدیگر نطق بکنند دیگر مخالفی نیست .( گفته شد خیر )
رئیس ـ رای می گریم در فصل پنجم آقایاین که فصل پنجم را تصویب می کنند قیام فرمایند
( عده ای قیام نمودند و بعضی بلافاصله جلوس کردند )
رئیس ـ آقایان ننشینند دوباره رای میگیریم آقایانی که تصویب می کنند قیام نمایند . ( اغلب قیام نمودند )
رئیس ـ تصویب شد ـ فصل ششم .
( آقای تدین فصل ششم را به مضمون ذیل قرائت نمودند )
فصل ششم ـ این عهدنامه در چهار نسخه بالسنه فارسی چینی و فرانسه نوشته خواهد شد و اگر اختلافی در تغییر عبارت فارسی یا چینی روی دهد مطابق نسخه فرانسه که برای طرفین واجب الاجرا است قطع خواهد شد .
سردارمعظم ـ اگر لفظ در هر یک اضافه شود بهتر است.
مخبر ـ بنده این اصلاح را از طرف کمیسیون قبول می کنم به این طور که به هر یک از السنه فارسی و چینی و فرانسه چهار نسخه نوشته خواهد شد .
( آقای تدین فصل مزبور را به اصلاح فوق به ترتیب ذیل قرائت نمودند )
فصل ششم ـ این عهدنامه در چهار نسخه به هر یک از السنه فارسی و چینی و فرانسه نوشته خواهد شد اگر اختلافی در تغییر عبارت فارسی یا چینی روی دهد مطابق نسخه فرانسه که برای طرفین واجب الاجرا است قطع خواهد شد .
رئیس ـ با این اصلاح معاوضی نیست ؟
آقامیرزا هاشم آشتیانی ـ بنده مقصود از چهار نسخه را نفهمیدم برای چیست در صورتیکه اگر از هر یک هم دو نسخه نوشته شود جمعاً شش نسخه می شود علت اینکه چهار نسخه است چیست ؟
معاون وزارت امور خارجه ـ از هر یک از السنه ایرانی و چینی و فرانسه چهار نسخه نوشته می شود برای یه این که از هر زبان یک نسخه در ایران و یکی در چین و یکی در سفارت خانه ایران و یکی هم در سفارت خانه چین در رم خواهد .
رئیس ـ آقای مستشار السلطنه ( اجازه )
مستشارلسلطنه ـ بنده موافقم
رئیس ـ دیگر در فصل ششم مخالفی نیست ( گفته شد خیر )
رئیس ـ آقایانیکه با فصل ششم موافق هستند قیام فرمایند ( اغلب قیام نمودند )
رئیس ـ تصویب شد فصل هفتم قرائت می شود . ( به مضمون ذیل قرائت شد )
فصل هفتم ـ این عهدنامه موافق قوانین مملکت ایران و چین به تصدیق اعلیحضرت شاهنشاه ایران و رئیس جمهوری چین رسید وهر چه زودتر مبادله خواهد شد لهذا وکلای مختار این عهدنامه امضاء نموده و به مهر خود مهمور داشته در شهر رم به تاریخ روز سه شنبه چهاردهم شهر رمضان یک هزار و سیصد و سی و هشت هجری و غره ژوئن یک هزار و نهصد و بیست میلادی سال نهم جمهوری چین امضاء میرزا اسحق خان مفخم الدوله ( محل مهر ) امضای فرانسه .
امضاء وان کوان کی
( محل مهر ) به خط چینی امضای فرانسه
سردارمعظم ـ اگر ممکن است در عوض غره ژوئن بنویسند .
معاون وزارت امور خارجه ـ بنده تصور می کنم چون ژوئن ماه فرنگی است و غره هم به معنی اول است تفاوتی ندارد .
سردارمعظم ـ چون غره اصطلاحاً برای ماه های قمری است و اول ژوئن مصطلح تر است اگر تغییر بدهند بهتر است ..
رئیس ـ فصل هفتم دیگر مخالفی دارد ؟ ( مخالفی نشد )
رئیس ـ آقایانیکه فصل هفتم را تصویب میکنند قیام نمایند .( اغلب قیام نمودند )
رئیس ـ تصویب شد . مذاکرات در کلیات است نسبت به کلیات مخالفی هست یا خیر ؟
ارباب کیخسرو ـ چون بنده در موقع شور اول کسالت داشتم و حاضر نبودم حالا مجبورم نظریات خود را عرض کنم بدیهی است معاهد یا برای یک مطالب سیاسی و یا برای امور اقتصادی و یا برای هر دو مطلب منعقد می شود نظر به اطلاعاتی که بنده دارم هیچ ننظر سیاسی بین دولتین ایران و چین نیست و بیشتر گمان می کنم انعقاد این عهدنامه از نقطه نظر اقتصادی است و خیلی میل داشتم آقای معاون وزارت امور خارجه و آقای مخبر توضیح میدادن که چند نظری که در این معاهده برای سهولت امور اقتصادی بین ایران و چین انجام کرده اند بدیهی است تجار ایران و چین خیلی محدود است و متاسفانه چیزی هم که از ایران به چین می رفت در آن خصوص به قدری دولت چین فشار آورد که یک قسمت از تجار ایران را ور شکست نموده و یک قسمت دیگر را هم نمی دانم به چه حال نگاه داشته و آن مسئله تریاک است زیرا مواد خام دیگری از ایران به چین نمی رفت ولی متاسفانه تصور می کنم از انعقاد این معاهده چیزی که به ایران لطمه وارد خواهد نمود ورود امتعه چین است که غالباً جزو تفننات است و البته خیلی زیاد خواهد شد و به وزارت مملکت خواهد افزود و اگر هم چیزی در مملکت باقی باشد به چین خواهد رفت و از طرف دیگر وحشتی که دارم این است که به مجرد انعقاد این معاهده فوراً یک سفارت خانه در چین بر قرار شده و یک خرجهائی برا این مملکت تولید خواهد نمود در صورتی که تصور نمی کنم هیچ نتیجه هم از آن بتوانیم بگیریم چنان که از خیلی سفارتخانه های خود در خارجه علاوه بر آن که نتونسته ایم استفاده کنیم غالب سفرائی را که در آن جاها منصوب کرده ایم هر وقت دولت خواسته است آنها را عوض کند فوراً طرفدارانی پیدا کرده اند که دولت موفق به تغییر آنها نشده و چون در این عهد نامه بنده تصور می کنم نظر سیاسی در بین نبوده عمده راجع به مسائل اقتصادی است خیلی میل داردم توضیح داده بشود که دولت چه نظری برای حفظ منافع ایران و تجار ایرانی اتخاذ کرده است آیا پس از انعقاد این معاهده این سفارت خانه هم در چین تأسیس خواهند کرد و در تعقیب آن معاهد تجارتی منعقد خواهند نمودن ؟ و بالاخره روش را اتخاذ خواهند کرد که واقعه دیگری بر سایر واقعات این مملکت افزوده نشود یا خیر ؟
معاون وزارت امور خارجه ـ عجالتاً دولت برای روابط آتیه خودش با دولت چین نظر قطعی اتخاذ نکرده است ولی شاید در آتیه سفارت فوق العاده برای تعیین روابط بین دولتین اعزام نشود و
همان طور که آقای ارباب فرمودند این عهدنامه فقط برای دوستی و تجارت است و اظهار میل هم ابتداء از طرف دولت چین شده است و البته در موقعی که یک دولتی با دولت دیگر اظهار میل و دوستی بکند خوب نیست اظهار او رد شده و قبول نشود ولی در موقع عملیات دولت در نظر خواهد گرفت که مناقع تجار ایرانی و مصالح ایران را حفظ کند .
رئیس ـ دیگر مخالفی در کلیات نیست ؟ ( گفته شد خیر )
رئیس ـ پس باید رای بگیریم به ماده واحده که از طرف وزارت امور خارجه پیشنهاد شده است این ماده که رای دادید به عهدنامه رای داده اید .
آقای تدین ماده واحده را به مضمون ذیل قرائت نمودند .
مجلس شورای ملی عهدنامه دوستی منعقده بین دولت علیه و دولت جمهوری چین را که شامل هفت فصل و ضمیمه به این لایحه است تصویب می نماید .
مستشارالسلطنه ـ می خواست از آقای معاون وزارت امور خارجه سئوال کنم از تاریخی که این معاهده بین نمایندگان ایران و چین در رم امضاء شده نسخه ای که به یکن فرستاده اند امضاء شده ات یا خیر ؟
معاون وزارت امور خارجه ـ این نسخه ها بدواً از طرف مامورین ایران و چین در محل انعقاد عهدنامه امضاء می شود و پس از آنکه از مجلس های هر دولت گذشت از طرف روسای دولت امضاء می شود .
رئیس ـ رای می گیریم به ماده واحده که قرائت شد آقایانی که ماده واحده را تصویب می کنند قیام نمایند .
( اغلب قیام نمودند )
رئیس ـ تصویب شد اگر آقایان موافق باشند چند دقیقه تعطیل شود .( بعضی گفتند صحیح است )
در این موقع آقایان نمایندگان برای تنفس از مجلس خارج شده و پس از نیم ساعت مجدداً جلسه تشکیل گردید .
رئیس ـ چون جمعی از آقایان تشریف برده اند وعده برای مذاکرات کافی نیست لهذا جلسه را باید ختم کنیم جلسه آتیه پس فردا که روز پنج شنبه است خواهد بود و در دستور هم بقیه دستور امروز .
مجلس یک ساعت و نیم از شب گذشته ختم شد