مذاکرات مجلس شورای ملی ۵ اسفند ۱۲۸۶ نشست ۲۴۰
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۵ اسفند ۱۲۸۶ نشست ۲۴۰
مذاکرات روز ۳ شنبه ۲۲ شهر محرم الحرام دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز شنبه ۱۹ محرم آقا میرزا مرتضی قلیخان قرائت کردند.
رئیس – یک تلگرافی از تبریز رسیده است با یکدستخطی از طرف بندگان اعلیحضرت اقدس همایونی راجع بواقعات سرحدی باید خوانده شود. (قرائت شد).
سواد دستخط اعلیحضرت همایونی:
- احتشام السلطنه تلگرافی الان مبنی بر حرکت فریق از ساوجبلاغ رسیده چون برای دولت و ملت مژده بود فرستادم ملاحظه نمایید و فردا در مجلس علنی قرائت نمایید که ملت بدانند من آرام و راحت خود را حرام کرده در مراجعت فریق بود و در این پشیمانی طوایف یاغی بدون خون ریزی چقدرها اقدامات و زحمات را کشیده‌ام امیدوارم با همراهی و اتحاد معنوی مجلس مقدس با دولت همه کارها اصلاح شود.
تلگراف از یزد:
- تصدق خاک پای جواهرآسای اقدس همایونت شوم از قرار اخبارات واصله از ساوجبلاغ عصر جمعه ۱۸ محمد فاضل پاشای فریق با اعوان و عساکر خود اعلام می‌کند که برای رفتن به میاندوآب حاضر شوید و پس از حاضر شدن آنها بدواً مهمات حربیه و قورخانه خود راحرکت داده و بعد شبانه بهمراهانش بسمت یسوه رهسپار بشوند و مطابق تلگراف که رسیده است عموم خوانین و سرکردگان اکراد از حرکات سابقه خود پشیمان و بمقام اعتذار و استیمان برآمده‌اند الساعه شاهزاده فرمانفرما امامقلی میرزا را بآن صوب روانه داشته چون تقدیم این بشارت عظمی را از فرایض خانه‌آزادی دانست جسارت بعرض رسانده شهر تبریز را نیز از میامن اقبال بی زوال خسروانه از معارف اشرار لیل‌آباد را گرفتار کردند و در صدد دستگیری سایرین هم می‌باشند مقتدرالدوله نیز سواد دستخط جهان‌مطاع تلگرافی راکه مبنی باظهار رأفت ملوکانه درباره افراد ملت دو روز قبل شرف اصدار یافته بود طبع و نشر نموده عامه اهالی از صمیم خاطر بر مراتب دعاگویی ذات ملکوتی صفات اقدس شهریاری ارواحنا فداء افزودند.
- (علی اکبر تلگرافچی)
مستشارالدوله – در هر یک از امورات مملکتی که رفع غائله می‌شود و مشکلات و حادثه مرتفع می‌گردد لازم است بهمان اندازه اظهار تشکر شود یعنی از طرف ملت تشکر بشود در این مورد نمی‌توان گفت که بالمره غوائل سرحدی مرتفع شده زیرا هنوز نقاط سرحدی چه از طرف عشایر و چه از طرف عساکر عثمانی اشغال شده است چنانچه از طرف ارومیه دشت و مرکور و قدری از مرکور و اشنویه و از طرف ساوجبلاغ مکری کهنه لاهیجان و یسوه و سردشت و از طرف ولایت کردستان بانه و سقز در تصرف عشایر متمرده و دخالت عثمانی است اما مسئله ساوجبلاغ اهمیتی دیگر داشت زیرا که بعضی از نقاط معروضه دیگر جزو آن منطقه متنازع فیه هست که دولت عثمانی گاهی در آن بابت اعتراضاتی داشته است ولی ساوجبلاغ شش هفت فرسخ از منطقه متنازع فیه بطرف داخل بر آن است آمدن فریق باینجا می‌توانست عواقب خیلی وخیمه تولید نماید و دچار بسی مشکلات شویم بحمدالله چنانچه در تلگراف قرائت شد فریق آنجا را تخلیه کرده رو به یسوه حرکت نموده است در هر موفقیتی که بسعی و اهتمام هر وزارت خانه یا دوایر دولتی حاصل شده باشد تشکرات ما باید بدواً برأس رئیس قوه مجریه که شخص اعلیحضرت همایونی هستند متوجه بشود زیرا هر اقدامی در هر یک از ادارات دولتی شده باشد در سایه توجهات ایشان است آن روزی که فرمانفرما از ساوجبلاغ بطرف میاندوآب حرکت کرده بود و کمیسیون سرحدی با هیئت وزراء در حضور همایونی در تلگرافخانه باغ مشغول مخابرات بود همه دیدیم که اعلیحضرت همایونی چقدر متأثر بودند و چه قسم اقدامات مجدانه فرمودند و دستخط‌های مؤکد بسرکردگان و رؤسای قشونی صادر فرمودند و معلوم است از آن روز تاکنون چنانچه دستخط مبارک مشعر آن است چقدر اقدامات و اهتمامات همایونی مصروف این کار بوده است ولی برای این که حق بمن نه الحق عاید گردد لازم است تشکرات مخصوصه خود را از حسن اقدامات وزارت جلیله امور خارجه عرض بکنم زیرا همه میدانیم که این موفقیت از اثر اقدامات سیاسی حاصل شده چه دراین پایتخت و چه در پای تختهای دیگر و در حقیقة وزیر امور خارجه در این مورد خیلی زحمت کشیده از او وهمچنین از تلگرافاتی که متولیاً بکمیسیون سرحدی می‌رسد جناب محتشم السلطنه در این باب بحسن تدبیر و اهتمام مصدر خدمات نمایان شده‌اند و چنانکه دولتین واسطه از سابق در رفع اختلافات و مناقشات سرحدی بین دولتین علیتین حسن اهتمام داشته‌اند در این مورد هم مسلم است که اقدامات دوستانه ایشان بی اثر و بیدخل نبوده است همین طوریکه هر وقت از طرف آنها نسبت بحقوق ما تعدی می‌شود مکلف و مجبوریم که اعتراض نمایید همانقسم از حسن مساعدتهای آنها هم باید اظهار تشکر نماییم و چنانچه تشکرات خود را نسبت بشخص اعلیحضرت همایونی شروع کرده بودیم باز ختم می‌کنم بعرض شکرانه از حسن توجهات اقدس همایونی که آنهم حاصل نشده مگر از اتحاد و اتفاق دولت و ملت یعنی مقام سلطنت و مجلس شورای ملی امیدواریم که این اتحاد روزبروز محکم و کاملتر گشته در سایه آن برفع مشکلات دیگر موفق شویم.
رئیس- آنچه حق مطلب بود الحق جناب مستشارالدوله ایفا کردند ولی دو نکته را فروگذار نمودند یکی آن که در این مورد اقدامات کمیسیون سرحدی که خیلی در این مورد اقدامات نموده و زحمت کشیده‌اند بقسمی هر روزی که هر قدر تفنگ و فشنگ حاضر می‌شد هر روزه می‌دانستند و مجلس باید از اجزاء کمیسیون سرحدی خیلی اظهار امتنان و تشکر نمایند و نکته دیگر که یادآوری فرمودید آن محلها متنازع فیه است باید دانست که آنجاها متنازع فیه نیست فقط آن نقسه ایست که گذاشته‌اند برای تصفیه گفتگوی بین دولتین والا ما هم در سلیمانیه و جاهای دیگر حقی داریم منظور اطلاع بوده.
وکیل التجار – آنچه لازم تشکر بود جناب مستشارالدوله فرمودند ولی دستخطی که بجناب رئیس شده خیلی ساده است و بر بنده متأثر آمد.
حاج معین التجار – آنچه لازمه ادای تشکرات بود اظهار شد و از دول همجوار هم خیلی اظهار تشکر می‌نماییم ولی باز بعضی گفتگوهای متناقض درمیان مردم مشهور است ومفسدین چنین شهرت می‌دهند که بندگان اعلیحضرت برخلاف مشروطیت اقدامی می‌کنند و از این طرف هم چنین شهرت داده‌اند که ملت بر ضد سلطنت است در صورتیکه اتحاد و اتفاق کامل فیمابین است خوبست طوری بشود که تمام افراد ملت این القاء شبهه مفسدین را بانند تا رفع این اختلاف و گفتگوها بشود.
آقا میرزا آقا مجاهد- بعد از نطق کافی مستشارالدوله نمی‌شود تجدید کرد و مبنای عرض بنده هم بر تشکر بود ولی همین قدر ملت ایران باید بدانند که حفظ بقای خودشان بسته است بهمراهی و اتفاق ملت با قوه مجریه و این اقدامات دول همسایه نبوده است مگر از توجهات اعلیحضرت پس باید ملت ملتفت بوده در هر مورد همراه باشند.
مؤتمن الممالک – مقصود و عرض بنده را حضرت عالی فرمودید بنده اظهار تشکر از کمیسیون سرحدی مجلس که خیلی زحمت کشیده‌اند می‌نمایم.
وکیل الرعایا- اولا اظهار تشکر می‌کنم از مراحم اعلیحضرت و همچنین از کمیسیون سرحدی و اینکه جناب حاج معین التجار فرمودند آن دسته بندیها که مفسدین کرده بودند هنوز هم از خودشان مأیوس نشده‌اند و باز میخواهنددر هر مورد القاء شبهه نمایند واز هفدهم ذیحجه نمی‌توان فرض کرد که فی الجمله خدای نخواسته قصوری از طرف اعلیحضرت شده باشد واین القاء شبهه هم گمان نمی‌کنم اثری ببخشد.
احسن الدوله – آنچه که وکیل التجار در دستخط ایراد کردند بنده قبول ندارم اینکه این دستخط در کمال سادگی صادر شده بواسطه حسن نیت و محرمت اعلیحضرت است واز صفای باطن خودشان است که این طور دستخط بی اختیارانه ساده صادر شده ودیگر اینکه نسبت باین عشایر یک اندازه اجحافات شده بود و وکلای آذربایجان مسبوقند که چقدر بر آنها زحمت وارد آمده پس باید با این عشایر بطور ملایمت و مهربانی رفتار نمود که آنها هم مستظهر بمراحم اولیای امور بوده با کمال آسودگی مشغول رعیتی باشند.
آقا شیخ محمدعلی- وقت وکیل اشرف از اوقات سایرین است و معادل است با اوقات سی کرور نفوس تا حال موانع نگذاشت که وکلا بوظایف خود عمل کنند ولی حالا عرض می‌کنم که روزهایی که مجلس منعقد می‌شود ولو یکساعت هم باشد قرائت قانون بشود که تا قوای مجریه و عموم ملت بدانند که مجلس مشغول بوظایف خودش است اگرچه این مذاکرات مفید است ولی قانون اهم از تمام کارها است.
وکیل التجار – همان طور که گفته شد اگر آن اطاق منظم شود تمام مملکت وهمه کارها منظم می‌شود از قرار معلوم باز بعضی هستند که نمی‌گذارند توجهات ملوکانه شامل حال ملت باشد و عرایض مردم بسمع مبارکشان برسد برای اینکه چون مجازات نشدند اشخاصی که مخالف مشروطیت حرکت می‌کنند واز قرار معلوم جمعی هستند که شبها در مسجدی که در خیابان مریضخانه واقع است جمع می‌شوند و میگویند هر کس مشروطه طلب باشد یا لفظ مشروطه رابزبان بیاورد قتل او واجب است معلوم است که هنوز مفسدین در صدد افساد و تفتین والقاء شبهه هستند.
حاج معین التجار – این فقره که وکیل التجار بیان کردند راجع بحکومت و نظمیه است و ابداً ربط بمقام مقدس اعلیحضرت ندارد و اما اینکه آقا شیخ محمد علی اظهار داشتند که مجلس هنوز کاری نکرده است چنین نیت اگر درست دقت شود با وجوداین پیش‌آمدها که پیش آمده مجلس خیلی کار کرده میخواهنداز مجلس و پارلمان ایران که یک سال و نیم است دایر شده کارهای پارلمان هفتصد ساله بروز نماید ودر هر مملکت که بدو مشروطیت بوده همین طور بوده تا انقلابات رفع نشود نمی‌شود مشغول کارهای بزرگ شد.
حاج میرزا علی آقا – بنده این مسئله را قانونی میدانم ازکلیات که هر وقت در منشاء هر کاری فتنه وفساد باشد در خارج و اطراف هم بروز و ظهور می‌نماید وقتی منشاء ساکت شد البته خارج هم ساکت می‌شود مثل قلب انسان که اگر فساد داشته باشد در خارج بروز می‌کند و بنده منشاء این فتنه و اختلافات را از بعضی روزنامها و تماشاچیها و ناطقین که بدو امر بعضی چیزها گفتند و کم کم این مسئله نشر کرد پس اعلیحضرت هم دیدند که این طور است اقدامفرموده و رفع شد و هر که باعث این حسن رفتار شده و هر که باعث این حسن رفتار شده است از اعلیحضرت و وکلا و انجمنها و دول متحابه تشکر می‌کنم و ختم می‌کنیم تشکر خود را بسجده شکر بدرگاه حضرت احدیت.
رئیس- این لایحه ایست که بحرالعلوم در باب کرمان و بلوچستان داده چند روز قبل یکدفعه قرائت شده و بواسطه پاره مسائل مهمه دیگر در این باب مذاکره نشد حالا قرائت می‌شود که تکلیف آن معلوم گردد. (لایحه مزبور قرائت شد قریب باین مضمون) چون بم و بلوچستان خاک وسیع وسرحد انگلیس و دور از مرکز کرمان و همیشه غیر منظم و فرستادن قشون بواسطه عدم آذوقه سخت است چنانچه چندماه قبل میرزاعلی خان سرتیپ با ده نفر سرباز کشته شدند باین جهة خوبست که مجری شود.
آقا شیخ محسن خان – اهل البیت ادری بمافی البیت بنده امروز این مطلب را صحیح نمیدانم بجهاتی و یک لایحه هم در این خصوص نوشتم با ملاحظاتی که صحیح نیست یکی آنکه بعد مسافت دارد بمرکز ویکی اینکه چون اساس مشروطیت بپا شد خوبست ملت فروشی نگذاریم بشود آنهاییکه می‌خواهند بلوچستان را مجری نمایند می‌خواهند رعیت آنجا را بفروشندودر فکر فایده هستند یکی اینکه آنجا را بفروشند و در فکر فایده هستند یکی اینکه بلوچستان از گرمسیرات کرمان است و می‌خواهند از آنجا برای خود ایجاد فواید کنند در هر صورت بواسطه این جهات بنده صحیح نمیدانم اگر چه اساسا صحیح است ولی فعلا صلاح نیست و اگر باید مجزی شود باید سایر جاها هم همینطور معمول شود که حکومت از مرکز برود.
آقا میرزا محمود – بنده عرض می‌کنم این مطلب باین مهمی را نمی‌شود چندان کوچک شمرد ورد و قبول آن در همین مجس معین شود خوب است مقرر شود از وکلا و وزراء دراین باب گفتگو کرده در یک مجلس ودر مجلس تبادل افکار نمایند آنوقت نتیجه حاصل شود.
وکیل التجار – علاوه بر این ترتیب که آقا میرزا محمود گفتند این یک مقدمه قانونی هم دارد که هر ایالت و ولایتی که تغییر کند بدواً باید انجمن ایالتی و ولایتی آنجا امضا کند آنوقت در مجلس مطرح شود (گفتند چنین نیست).
حاج معین التجار – بنده عرض می‌کنم که مسبوق ازاین لایحه نبود. ولی همینقدر می‌گویم که بندر کلیة یک اهمیتی دارد خصوصاً بندری که در سرحد واقع شود ودر بلوچستان چند بندر است و هنوز هم گمرک آنجا درست منظم نشده چنانچه در بیست روز قبل نسبت برئیس گمرک صدمه وارد آورده‌اند ومقداری وجه در صندوق او بوده برده‌اند و هنوز اهالی آنجا کاملا تربیت نشده‌اند هیچ عیبی ندارد که یک حاکم مقتدر سیاسی بآنجا برود اگرچه در تحت حکومت کرمان باشد.
سید الحکما – چون در نظامنامه ایالتی نوشته شده که ما چهار ایالت داریم و در باب ایالت چنین نوشته شده که اگر بخواهند یک حاکم جزو به بلوچستان بفرستند در حقیقت کرمان را از ایالت خارج کرده‌اند ولی اگر بخواهند که یک نفر حکومت از مرکز بفرستند برای آنجا که در جزو ایالت کرمان باشد ضرری ندارد.
آقا میرزامرتضی قلیخان – سابقاً گفته شدکه ایالت مرکز حکام جزو است ولی گفته شد که تمام حکام خوبست از خود مرکز برود و تمام ایالات و ولایات بشود و این نیز ضرری ندارد که یک حاکم جزو یک ایالت باشد ولی بواسطه تعدی حکام و مأمورین بلوچها خیلی متفرق و بی پا هستند خوبست که یک حاکم از مرکز برود تا آنکه آنها از این ذلت وبنده فروشی بیرون بیایند بجهت اینکه اشخاصی که ببلوچستان برای وصول مالیات می‌روند مثل دراویش گردش می‌کنند علاوه از اینکه اموال آنها را می‌گیرند و می‌چاپند بچه‌های آنها را هم می‌گیرند میفروشند چنانچه خودم دیدم پس باید یک کاری کرد که این مطلب رفع شود.
آقا شیخ محسن خان – فرمایشات آقا صحیح است و همین طور که گفتند سیصد نفر چارصد نفر میفروشند باید این ملت فروشی را موقوف کرد و این که گفته شد مالیات وصول نمی‌شود این هم اسمی است که حکام گذارده‌اند وبآن بهانه تاخت وتاز می‌نمایند و با وجوداین انقلابات و این بعد مسافت حالا از مرکز حاکم معین شود بعقیده بنده صحیح نیست که فریاد و تظلم آنها ابداً بگوش ما نرسد.
آقا سید حسین – حالا که رجوع بکمیسیون و وزراء می‌شود بسیار خوب وکلا هم باید یک دقتی در این مسئله بنمایند که خیلی اهمیت دارد و برای چهل هزار تومان این قدر بر آن بلوچ‌های بیچاره سخت‌گیری نشودو بنده فروشی ننمایند.
حسنقلی خان نواب – آن موضوع مذاکره که پریروز فرمودید چه شد؟
رئیس- بدواً اظهار شد که امروز اسبابش موجود نیست باشد برای روز پنجشنبه.
مخبرالملک – این لایحه مقدمه دارد و چنین گمان نکنند که چیز تازه ایست مدتی است این لایحه بواسطه بنده بکمیسیون مالیه رسیده وبنظر وزیر مالیه و وزیر داخله نرسیده و آنها هم تصویب کردند ولی بدبختانه هیچکدام عقیده خود را در اینجا ننوشتند بلکه آنحاکم که می‌خواست برود گفتند می‌خواهم مجری کنم چطور است او هم گفت اگر این طور باشد من نمی‌روم بنده عقیده‌ام اینست که باید مجری شود زیرا که کراراً گفته شد هر چه اداره حکومت کوچکتر باشد بهتر است و سالی حکومت کرمان سی چهل هزار تومان بخرج دولت می‌نویسد برای نظم امر بلوچستان در صورتیکه آنهمه مداخل از آنجا می‌برد پس این مطلب تازگی ندارد چیزی که هست در این لایحه نوشته‌ایم جزو آنجا باشد ولی بنده عقیده‌ام این است که بم از بلوچستان دور است ودر این لایحه هم بملاحظه اینکه آب و هوای نجا خوب است ومرکز حکومت آنجا باشد اینطور نوشته ولی باید جزو بلوچستان نباشد و اگر محل حکومت در بمپور بشود که مرکز است خیلی خوب و مفید فایده خواهد بود واین خیلی لازم است و لازم نیست که منتظر بشویم برای کمیسیون باید زود این مطلب را ختم کرد که بسیار مهم است و اسباب آسایش و راحت اهالی آنجا است.
آقا میرزا محمود – بنده خلی تعجب می‌کنم از اینکه عرض کردم این مطلب راجع بکمیسیون می‌شود و اغلب تصویب کردند معهذا باز در اینباب مذاکره می‌نمایند و بنده می‌بینم که اکثر وکلا اطلاع صحیح دراینباب ندارند پس رجوع بکمیسیون شود بهتر است.
حاج معین التجار – باعتقاد بنده باید اکثر ولایتها که اهمیت دارد حکومت آنجا از مرکز برود ولو در تحت اداره ایالت آنجا باشد چنانچه می‌بینید بغداد یک قائم مقام دارد معهذا برای کربلا و نجف و غیره متصرف از مرکز می‌رود و علت این است که این اشخاص که بایالت می‌روند یکسال حاکم هستند وچندسال نیستند و مجبور هستند اجزائی نگاه دارند تا موقع مأموریت خودشان و بواسطه این مبالغی مقروض می‌شوند وقتیکه بحکومت می‌روند باید از آنها نگاهداری کرده و قرض خود را هم بدهد این است که تعدی بملت می‌شود و اینطور که جناب مخبرالملک گفتند سالی مبالغی از بابت تنظیم قشون آنجا در بودجه نوشته می‌شود تنظیم آنجا با بندرات بهتر می‌شود چطور که الان حکم شده به دریابیگی که با کشتی برود آنجا را منظم نماید در هر صورت بلوچستان یکنفر حاکم دانای کافی از مرکز لازم دارد.
آقا میرزا آقا مجاهد- در این مورد تصدیق قول آقا میرزا محمود می‌کنم باید یک انجمن تحقیق باشد برای رسیدگی این لوایح و نظریات خودشان را بنویسند تا اینکه بعد مذاکره شود.
بحرالعلوم کرمانی- خاک بلوچستان وسیع واز کرمان تا آنجا چهل فرسخ است و بواسطه بعد مسافت و دوری او از مرکز است که خراب واهالی آنجا متفرق شده‌اند امروز لازم است که یکنفر حاکم و کارپرداز صحیح برای آنجا معین شودو خاکش یک مقابل خاک فرانسه است حالا عده نفوس آن جا بنصف رسیده چرا نباید آنها آسوده باشند لااقل این بیچاره‌ها مالشان می‌رود جانشان در امن باشد این مطلب را کسی نباید انکار کند.
آقا شیخ حسین – بنده مختصراً عرض می‌نمایم آنروزی که گفتگوی ایالت و ولایت شد و گفتند او مرکز حاکم برود یکی از بزرگان جواب دادند که مخارج این زیاد می‌شود این بود که بهمین ترتیب ماند والا بجهت رفتن حاکم به بلوچستان از مرکز گمانم این است که اکثر وکلا تصویب نمایند.
آقا میرزا حسن – مجزی شدن بلوچستان از کرمان خیلی واضح و صحیح است اما بعد مسافت بم تا بلوچستان بیشتر است تا کرمان در این صورت نمی‌شود جزء بلوچستان باشد.
آقا شیخ محسن خان – این طور که گفتند بلوچستان مجزی شود نمیدانم از برای حکومت آنجا از ملائکه کسی را معین کرده‌اند یا همین اشخاصی هستند که می‌روند بکرمان آنچه که در کرمان می‌کنند در بلوچستان اشد از آن می‌نمایند بنده عرض می‌کنم که این مطلب اساساً صحیح است ولی همانطور که گفتند بکمیسیون رجوع شود.
لسان الحکما – بنده یک کلمه برای صحت این کار عرض می‌کنم که اگر برای ولایات حکومت جزء از کسان خود ایالت باشد سرپوش خود او خواهد بود اما اگر از مرکز برود ناظر اعمال او خواهد بود.
آقای حاج امام جمعه – اینجا یک کلمه گفته شد که خیلی خوب بود که گفتند اوقات وکلا خیلی شریف و بزرگ است در باب بلوچستان غیر از وکلا کرمان که فی الجمله اطلاع دارند گمان نمی‌کنم که سایرین اطلاع کامل داشته باشند و آنچه توضیحات بود گفتند چیزی که دستگیر بنده نشد واینکه ما رأی بدهیم بلوچستان مجزی بشود یا نشود از روی بی اطلاعی خواهد بود پس همانطور که آقا میرزا محمود گفتند رجوع بکمیسیون شده و نیز از حکام سابق آنجا که بی غرض هستند احضار نموده تبادل افکار نموده و توضیحات خود را نوشته بدهند آنوقت مجلس می‌تواند که بیک طرف رأی بدهند.
آقا میرزا آقا مجاهد – یکی از ایراداتی که ما سابق باولیای امور می‌گرفتیم این بود که بدون تحقیق بیک کاری اقدام می‌کردند حالا لایحه باین مهمی که بمجلس آمده در تجریه ولایتی از ایالتی نمی‌شود بدون تحقیق اقدامی کرد پس همانطور که گفته شد رجوع بکمیسیون سرحدی و وزراء شود آراء و افکار خود را روی کاغذ آورده بپارلمان بدهند آنوقت مطرح شود مثل اینکه در سایر ممالک هم اینطور معمول است.
آقا سید علینقی – این مسئله ولایت و ایالت یک امر اعتباری است که نشستند و قراردادند والا دراین باب آیه از آسمان نازل نشده عجالة باید نظر در این کر که آیا آنجا مجزی باشد صلاح است یا نه والا متصل بفلانجا است ربطی ندارد.
آقا سید محمد جعفر- تا قوانین مرتب و منظم نشود هیچ صلاح نیست که جاییرا مجزی نمایند چنان که در فارس ولایات را مجزی کردند بعضی را به بختیاری و بعضیرا بعرب و غیره دادند و آنها همه روزه بیکدیگر تاخت و تاز کرده ویکدیگر را غارت می‌نمایند و اسباب خرابی آنجاها است باین دلیل صلاح نیست تا قانون مرتب و مجری نشود جایی مجزی شود.
حسن علی خان – محض اینستکه نمی‌خواهم بگویم وقت مجلس ببطالت گذشته اگر چه این مذاکرات مفید بود ولی باید از مذاکرات سریع تر نتیجه گرفت حالا عرض می‌کنم که هر لایحه که در مجلس می‌آید اول رأی بگیرند که این مطلب قابل مذاکره است یا نیست اگر هست که باید بکمیسیون برود واگر رد شد که دیگر قابل مذاکره نیست.
رئیس- این لایحه را پانزده نفر از وکلامهر کرده‌اند و یک دفعه در مجلس مذاکره شده واین دفعه هم که دفعه دوم است گفته شد که قابل مذاکره هست راپورتی از کمیسیون عدلیه قرائت شد که سردار معزز برای استرداد اسرای قوچان بکمیسیون آمده و اظهار داشت که هزار سوار خراسانی و عراده توپ و ده هزار تومان برای مخارج سه ماهه اردو داده شود که اسرا را استرداد نمایند وسالار مفخم هم حبس نظر باشد تا اینکه اسرا استرداد شوند بعد از آن اولیا امور هر چه در باره او صلاح دانسته عمل فرمایید.
آقای حاج امام جمعه – این مطلب در کمیسیون عدلیه هنوز تمام نشده بود که بمجلس آمد بنده اطلاعی از این ترتیب ندارم.
رئیس- وقتی که تمام نبود پس چرا آوردند که قرائت شود حال که چنین است خوبست برود دوباره بکمیسیون تا درست ملاحظه شده بعد از آن بیاید بمجلس و راپورتی از کمیسیون خارجه قرائت شد در خصوص اراضی که قونسولگری روس در سیستان خواسته بود برای بنا کردن قونسولخانه در آن راپورت رأی کمیسیون در آن خصوص بر این شد که دولت آن اراضی را که به مساحت سیصد و پنجاه و یک ذرع مربع است به قونسولگری دولت روس واگذار نمایند.