مذاکرات مجلس شورای ملی ۳ مهر ۱۲۸۶ نشست ۱۶۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱ مهر ۱۲۸۶ نشست ۱۶۲
مذاکرات روز پنجشنبه ۱۷ شعبان دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز سه شنبه ۱۵ را آقا سید محمد تقی قرائت کردند.
رئیس- از طرف مجلس برحسب اظهار متحصنین پریروز عریضه بحضور همایونی عرض شد و حاصل عریضه بنده بودم بعضی دستخط‌ها شرف صدور یافت لازم است که اعضاء مجلس مستحضر شوند خلاصه عریضه اینست که از طرف مجلس عرض شده بود:
- بحضور اقدس اعلی چند روزی است نمایندگان انجمنها در مجلس متحصن و حصول مستدعیات سه گانه خود را خواهانند اولا تامین طرق و شوارع باین قسم که تحصیل این تامین محول بیک نفر شخص کاردانی شده که از عهده انجام آن برآید که موجب اطمینان و آسایش انجمنهای ولایات گردد ثانیا در خصوص سرحدات دستخطی بامراء و سرکردگان صادر شود که انتظام آنرا در عهده گیرند ثالثا در خصوص کمیسیون سرحدی یک نفر شخص امین وطن پرستی ماکمور شود که ملت را از این تشویش آسایش بخشد مفاد دستخط همایونی این بود که دولت در این باب مجاهدات نموده و می‌نماید این انقلابات سرحدی بزودی رفع و قلوب عامه مطمئن خواهد شد در این هفته کمیسیونی فرستاده می‌شود در خصوص سرحدات آذربایجان هم باطلاع وکلا تلگرافات لازمه بحکام و سرحد داران صادر شده دستخطی هم بوزیر داخله شده باین مضمون ‹‹ وزیر داخله امنیت طرق وشوراع لازم است علاء الدوله را خواسته باو واگذار نمائید. ››
رئیس- این دستخط جواب این عریضه است حالا خوب است در جواب عریضه انجمن مرکزی که بمجلس نوشته بودند همین دستخط همایونی ابلاغ شود تا آسوده شوند و بروند در باب کمیسیون هم اقدامات شده با مخبرالسلطنه هم گفتگو شده بود گویا دیشب معین شده باشد در خصوص سرحدات هم تلگرافات شده دیگر چیزی نیست.
حاج امام جمعه- در حقیقت بعضی اقدامات هم شده است.
آقا سید یوسف- عقیده بنده این است که دستورالعمل حکام قبل از قانون اساسی فرستاده شود الحمدالله گذشته است حال نمیدانم آن مسوده را چه کرده‌اند.
رئیس- این چند روزه بواسطه پاره کارهای مهم خواندن قانون اساسی و غیره تاخیر افتاد ولی دیگر وقت هست باید پرسید چه شد؟
آقا شیخ یوسف- خوب است آن چند ماده از نظام نامه داخله که مانده بود مطرح مذاکره شود و تمام گردد.
سیدالحکما - همین طوری که آقای شیخ یوسف فرمودند لازم است که قوانین مرتب شود قوانین وزارت عدلیه را قرار شد کمیسیون شده تقیح نمایند ایا کمیسیون شده است یا خیر (گفتند آن کمیسیون تشکیل شده است)
رئیس- گفته شد که قوانین باید از مجلس بگذرد من مسبوق به کمیسیون نبودم صحیح است باید اول در کمیسیون تصحیح و تنقیح شده بعد در مجلس بیاید که زیاد اسباب تعطیل کار نشود اهم از همه هم قانون اساسی است و خوب است همان قانون اساسی خوانده شود.
آقا سید محمد جعفر- تلگراف حجج اسلام خوانده شود.
رئیس- تلگرافی از حجج اسلام در تشیید مبانی مجلس رسیده تیمنا و تبرکا خوانده شود.
- از قصر بطهران ۱۵ شعبان
- جنابان مستطابان عمادی الاسلام آقا سید جعفر شیرازی و آقا شیخ حسین یزدی سلمه الله تعالی تلگراف شریف رسید بحمدالله تعالی مجلس متکفل انتظام امور مسلمین و اعلاء کلمه حقه اسلامیه و تقویت دین و دولت و قطع نفوذ خارجه و اجرای احکام شرعیه و صدور امر به معروف و نهی از منکر و عدم تعدی حدود الهیه عز اسمه و ارفع ظلم و تعدیات مستبدانه که سالها آرزو و تمنا داشتیم برپا شد و برحصول این تمنا و موهبت جسمیه مسروریم و گمان نمی‌رفت احدی از مسلمین و متدیمی مخالف و مخاصم شود خصوصا بعد از تطبیق نظامنامه بر قوانین شرعیه و ضم فصول ابدی برای حفظ آن امر که مجال هیچ تشتت و جای هیچ سخنی مغرضانه باقی نمانده و در هر صورت بر قاطبه مسلمین اهتمام در امر چنین مجلس محترمی واجب و اعراض از وساوس و شبهات واهیه مطبوعه و غیر مطبوعه مخالفین که جز اغراض شخصیه و آثار فتنه و فساد مقصودی ندارند لازم است و احدی تخلف و غفلت نخواهد نمود انشاءالله تعالی
- الاحقر نجل مرحوم حاج میرزا خلیل
- الحقر الجانی محمد کاظم الخراسانی
- الحقر عبدالله مازندرانی.
آقا سید محمد تقی- قبل از آنکه شروع به قرائت قانون اساسی شود استدعا از حضرت ریاست می‌شود همچنان که پیش هم قرار داده شده بود مقرر شود که بدوا چند ماده از قانون خوانده شود و بعد شروع به مذاکرات گردد و کسی هم استدعای خواندن چیزی نکند.
آقا میرزا محمود- چون قانون اهمیت دارد خوب است اعضای کمیسیون مالیه را هم اطلاع بدهند حاضر شوند.
رئیس- چون کمیسیون مالیه خیلی کار دارد و حقوق مردم عقب مانده صحیح نیست آنها را از کار باز داریم شروع به قرات قانون اساسی شد بعد از قرائت قانون رئیس بواسطه آمدن حجج اسلام مجددا شرح عریضه را که در خصوص انجمنها بحضور همایونی عرض شده و جواب دستخطی که صادر کرده بودند مقرر فرمودند قرائت شود.
رئیس- کاغذی از حاجی سیف الدوله رسیده است یکی به من و یکی به آقایان خوانده شود تا جواب معلوم شود قرائت شد قریب باین مفاد که:
- من در خدمات مجلس حاضر بوده امتثالا در عدلیه حاضر شده و با کرامانشاهی‌ها استنطاق شد صورت آن هست در پانزدهم ماه کاغذی از طرف جناب رئیس رسید که قرار چنین شده که شما پنجهزار تومان بدهید آنها بروند دو نفر هم از عدلیه دو نفر هم از وزارت داخله دو نفر هم از مجلس بروند اگر تحقیق شد و تقصیری بر شما وارد نیامد این پول شما واپس داده می‌شود و اگر تقصیری بر شما وارد شد مابقی خسارات را هم شما باید بدهید عرض بنده اینست که از روی چه قانون باید این پنجهزار تومان را بدهم اگر باید تحقیق شود در عدلیه یا در مجلس یا در کرمانشاه در هر جا باشد حاضر هستم.
رئیس- یک همچو کاغذی هم از انجمن قاجاریه رسیده است قرائت مشعر بر این بود که:
- انجمن تا کنون همه قسم خدمتگزار مجلس بوده و تا حال از مجلس استدعائی نکرده در مورد حاجی سیف الدوله به اینکه در عدلیه رسیدگی شد و تقصیری بر او وارد نیامد معلوم شود از چه راه یابد پنجهزار تومان بدهد اگر شاهزاده حاضر نیست در رفتن بکرمانشاه معلوم شود الابی جهت ما حاضر نمی‌شویم که شاهزاده این پول رابدهد و آبروی ما بریزد.
آقا میرزا ابوالحسن خان- انروز در این مجلس اگر خاطر آقایان باشد گفتم در محاکمه اینکه با مسالمت و مصالحه گفتگو نمایند صحیح نیست و باید هر چه بر او وارد آمد حتما گرفته شود و بدهند اگر غیر از این باشد هر عارضی که می‌آید پول می‌خواهد حالا هم عقیده بنده این است که همین طور رفتار شود و اگر رسیدگی در اینجا نمی‌توان کرد و از هر جا رعیتی آمد و نتوانست برود مجلس باید آنها را روانه نماید پس در اینصورت دولت اسباب مراجعت آنها را فراهم آورد شاهزاده هم همین امروز حرکت گرده برود در کرمانشاه رسیدگی شود.
وکیل الرعایا- این حقوق که بحکام داده می‌شود از برای چیست؟
رئیس- بلی به آنها مواجب داده می‌شود که حافظ امنیت رعیت باشند.
وکیل الرعایا- برای این است که مال مردم رااگر بردند رد کنند
رئیس- این حکم مجلس نبود که او پنجهزار تومان بدهد زیرا که روی کاغذ مهر مجلس نبود.
وکیل الرعایا- باید حکم نبود که او پنجهزار تومان بدهد زیرا که روی کاغذ مهر مجلس نبود.
وکیل الرعایا- باید بگوئیم که امنیت این ملت از سایر ملل کمتر است یا اینکه این اموالی که جمع کرده‌اند معلوم شود از کجا است چند سال در همدان حکومت کرد و حالا در ملایر صاحب چند کرور ملک است اینها را از کجا پیدا کرده.
رئیس- شما از موضوع خارج نشوید شاهزاده پسر شاهزاده عضدالدوله است و چندین سال حکومت کرده‌است تا صاحب این اموال شده آنشخص که از تبریز با دست خالی آمد حالا دارای کرورها است پس باید از او پرسید که از کجا آورد اینمطالب خارج از موضوع است.
آقا سید حسین- بلی بی تقیری که شاهزاده از برای خود معین می‌کند ایت است که اگر من مقصر بودم یا مال آنها پیش من بود یا من استحضار داشتم در این چند روزه که استنطاق شد معلوم می‌شد هر روز یک طوری بی تقصیری خود را گفته است ما از این پنج نفر که خاطر بودند باید بپرسم که بر آنها چه معلوم شده است.
رئیس- البته باید پرسید ولی از عدلیه حکم قطعی صادر شده است یا خیر؟
آقا سید حسین- خبر صادر نشده است.
آقا میرزا محمود- مکرر عرض کردم کرمانشاهیها نمی‌توانند بطور صحیح استیفاء حقوق خود را در اینجا بنماید لابدغیر از اینها هم عراض هستند پس سیف الدوله با کرمانشاهیها و مامور بروند در آنجا تحقیقات شده احقاق بعمل آمد.
آقا ملا حسن وارث- می‌خواهیم بدانیم حاکم در آنجا بجهت چه بوده با آن استعدادی که ضامن امنیت بوده معهذا مجلس خواهش کرد که این وجه داده شود تا تحقیق بعمل آید.
حاج ملک محمد- من از طرف کرمانشاهیها وکیلم شاهزاده با مامورین بروند کرمانشاه تمام کرمانشاهیها هم حاضرند که پای پیاده عودت کنند.
رئیس- دیگر مطلب ختم است اگر خودش برود حرفی نیست
حاج ملک محمد- خیر حرفی نیست.
آقا سید حسن تقی زاده- دولت قانونی بعضی تکالیف دارد ولی در اینجا هر اتفاقی که می اقتد به آن طور رفتار نمی‌شود برای اداره یک جایی چند چرخ لازم است اگر یکی از آنها از کار بیفتد همه از کار خواهد افتاد همچنین اداره مملکتی یا یک اردو یا یک دیوان خانه. در این یکسال که ما مملکت خود را قانونی میدانیم دولت سه تکلیف دارد یکی اینکه اگر ضرری کلی در یک جائی وارد بیاید قبل از تحقیق باید دستگیری از آن جمع بشود یک ترتیب مدعی العموم هم باید فراهم شود اگر بعضی مظلوم واقع شدند و متظلم نشدند خود دولت در صدد رسیدگی برآید سیمی ترتیب محاکمات است در این مملکت یک ترتیبی در محاکمات معمول بوده که امروزه هیچ بدرد نمی‌خورد و تقصیر هم تماما با دولت نیست کلیه از مظلومین است که فورا می‌خواهند انتقام نمایند وقتی مدتی فهمیده نمی‌شود اینطور سرگردان می‌مانند و باید بدوا اصلاح کار را از دولت بخواهند که این طورها نشود حالا این مسئله کرمانشاهی نمی‌شود اینطور آنها را روانه نمود بر فرض آنجا هم رفتند هیچ نخواهد شد همان طور که اول گفتیم باید فکری نمود والا در هر کاری عدلیه است اگر رجوع بعدلیه شد دیگر چرا در مجلس گفتگو می‌شود.
آقا میرزا ابوالحسن خان- بنده با عقیده آقای تقی زاده شریکم ولی اینکه گفتند اینکار‌های ما به عدلیه است مخالف با عقیده بنده است بنده می‌گویم حق مجلس است که باید رسیدگی کند ولو اینکه آنها در راه حاجی سیف الدوله تظلم نکنند مجلس باید رسیدگی کند و بفهمد که منشا این کار کی بوده است.
حاج امام جمعه- این مجلس دو کار دارد یکی اصلی و یکی عرضی اما اصلی همان وضع قوانین است و عرضی همین کارها است که اتفاق می‌افتد انکار ندارم که مجلس باید باین کارها رسیدگی کند ولی از روزی که وارد این مجلس شده‌ام قرار بود هفته چهار روز مجلس منعقد شده و مشغول شود و حال آنکه همه روزه مفتوح بوده و هیچ کاری هم پیش نرفته است و می‌بینیم که ملت مؤاخذه می‌نماید که چکار در مدت یکسال صورت داده‌اید و جهت چیست که کار پیش نرفته جهت این است که ما فروع را زیاده بر اصل قرار داده‌ایم و وقت را در آنها مصرف می‌کنیم کار مجلس تنقیح و تصحیح نظامنامه‌ها است که در نظر ملت می‌آید ولی این جزئیات که در حقیقت زحمتش ده مقابل است بنظر ملت نمی‌آید در عوض اینکه مجلس مبالغی وقت خود را صرف این جزئیات می‌کند همت کند وضع عدلیه را صحیح کند تا از این زحمتها خلاص شود همین که عدلیه نداریم در مجلس علنی حضور یکصد و بیست نفر مطالب مطرح می‌شود حل نمی‌گردد پس یک کمیسیون شود و در آنجا مطلب را رسیدگی کرده نتیجه آنرا به مجلس بیاورند شما پریروز در این باب گفتگو کردید نتیجه این شد که شاهزاده می‌گوید من بچه قانون پول بدهم.
آقا میرزا ابوالحسن خان- من منکر عدلیه نیستم ولی قتل و غارت و غیره تکلیف مجلس است که باید رسیدگی کند ما بین مسئله کرمانشاهیها و سایر مسائل جزئی باید فرق گذاشت این مسئله راجع به مجلس است.
حاج امام جمعه- اشتباه شده اگر این مسئله آشوب بود مثل سایر جاها راجع به مجلس بود اما وقتی که دو نفر کارشان رجوع به محاکمه شد این راجع به عدلیه است اگر عدلیه از عهده برنیامد آنوقت حق این مجلس است که گنگره عدالت است
آقا سید حین تقی زاده- وزرا را خواستن و از آنها محاکمه خواستن و استنطاق کردن حق مجلس است اجرا و محاکمه کردن از مجلس نیست اگر بر فرض کرمانشاهیها هم نمی‌آمدند حق مجلس بود که از وزرا بخواهد رسیدگی به این عمل را.
حاج ملک محمد- اینها عریضه کردند که ما اینجا هستیم تا آن ده نفر بیایند اینجا محاکمه شوند.
رئیس- شما میگویید آنها بیایند اینجا اگر آمدند و مقصر نبودند چه میگویید.
حاج ملک محمد- خود سیف الدوله می‌گوید آنها مقصرند.
رئیس- آنها میگویند که اگر ما آمدیم و تقصیر ما ثابت نشد چه میگوئید پس مجلس از امروز کار بکار کرمانشاهیها ندارد رجوع بعدلیه شود.
آقا سید حسن تقی زاده- من می‌گویم که مجلس یک کار باید بکند هر روز نباید مذاکره در این باب بکند آن روز ده روز مهلت داد که در مجلس وزرا ختم کنند باید رجوع کرد به آنها و دانست که در آن ده روز چه کردند.
رئیس- به اینهم قطع و فصل نمی‌شود آنها هم میگویند که خودتان بروید تمام کنید و رجوع به عدلیه نمایید عدلیه باید تمام کند.
آقا سید جعفر- آن اعانه که باید باینها برسد بدهند شهود آنها هم آنجا است با شاهزاده بروند آنجا رسیدگی شود.
رئیس- اول قبول کردند ولی حالا عدلیه تابع کرمانشاهیها شده باید قرار قطعی گذاشت که دیگر حرف نباشد.
آقا میرزا ابوالحسن خان- در اینکه به آنها ظلم شده و اموال آنها غارت شده حرفی نیست در این خصوص به دولت اخطار شده به بینیم دولت چکار کرده.
رئیس- اگر مجلس وزرا و دولت واگذار بشما کنند که تحقیق نمائید چه خواهید گفت.
آقا سید حسن تقی زاده- صحیح نیست که هیئت اجرائیه رای از مجلس بخواهند و این مطلب را از سر خود رفع کنند.
رئیس- پس رفتیم بهمان مطلب که مجلس بکار کرمانشاهیها رسیدگی نخواهد کرد.
حاجی امام جمعه- اینجا دو مطلب است در اینکه مال این بیچاره‌ها را غارت کرده‌اند حرفی نیست فرض می‌نماییم اموال آنها را صاعقه سوزانیده بهیئت وزرا میگوئیم که اینها را باینطور که می‌بینید چه فکری برای آنها کرده‌اید حالا اینها با چند نفر مدعی هستند ربطی به اینکار ندارد باید رفع خسارت این بیچاره‌ها را کرد.
آقا سید حسن تقی زاده- بنده می‌گویم آنهایی که از ترتیبات خارجه مطلعند چرا این کار را داخل در مجلس می‌کنند از وزرا بخواهند که این کار را درست کنند اگر وزرا مسامحه کردند باید استعفا بدهند آنها قوه مجریه ما هستند باید از آنها خواست که چه کرده‌اید.
رئیس- پس مجلس رای بدهد تمام باید رجوع بعدلیه شود و مجلس دیگر حق مداخله ندارد باز وقتی که می‌رویم انها دامن ما را می‌گیرند و فریاد می‌کشند.
آقا میرزا ابوالحسن خان- همانطور که گفته شد باید از وزرا خواست.
رئیس- پس مجلس باید بشاهزاده بنویسد که مجلس مداخله نمی‌کند راجع بعدلیه است.
آقا سید حسن تقی زاده- یعنی این مطلب را راجع بعدلیه می‌کنیم و از هیئت وزرا جدا انجام آنرا می‌خواهیم.
آقا سید محمد جعفر- خوب است خرجی به آنها داده شود که بروند در کرمانشاه با شاهزاده محاکمه کنند.
آقا سید حسن تقی زاده- باید رجوع بهمان هیئت وزراء بشود و مدتی قرار گذاشت اگر تسامح شد باید معزول شوند.
(مجلس ختم شد)