مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۵ اردیبهشت ۱۲۸۶ نشست ۸۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۵ اردیبهشت ۱۲۸۶ نشست ۸۷
مذاکرات پنجشنبه ۳ ربیع الثانی ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز سه شنبه غره ربیع الثانی ۱۳۲۵ را آقا میرزا طاهر قرائت کردند.
محتشم السلطنه (معاون وزارت داخله)- چند روز قبل که به مجلس مقدس مشرف شدم در خصوص لایحه که در باب تیول از طرف مجلس مقدس فرستاده شده بود مذاکره بمیان آمد عرض کردم که همین ایام بامضای همایونی می‌رسد و پس از توشیح و امضاء به مجلس مقدس ایفاد خواهد شد اینک امروزه لایحه مزبور بامضای همایونی رسید و بوزارت مالیه فرستاده شده است. عجالة در این خصوص لایحه از طرف وزارت داخله به مجلس مقدس ایفاد شده محض استحضار خاطر محترم وکلا عظام قرائت شود.
آقا میرزا طاهر – لایحه را قرائت کردند قریب باین مضمون بود:
- مجلس مقدس را زحمت اظهار می‌دهد لایحه قانونی مرسله از مجلس مبنی بر چهار فصل امروز از لحاظ انور همایونی گذشت و اجرای آن بوزارت مالیه ابلاغ شد
اظهار تشکر شد.
آقا میرزا محمود خوانساری- ما در این باب سندی را محتاجیم.
محتشم السلطنه – همین رقعه سند است و یا به مهر صورت دیگری هم نوشته شده فرستاده خواهد شد دو فقره لایحه آقا میرزا محمود خوانساری بوزارت داخله داده بودند یکی در خصوص حاکم خوانسار و دیگری در خصوص ایل بختیاری در خصوص اغتشاش خوانسار چون حاکم معین شده می‌رود دستورالعمل لازم داده شد. در خصوص ایل بختیاری همیشه این ایل بر دو تیره بودند ایلخانی و ایل یکی در این اواخر این دو شغل بیک تیره داده شده و باین واسطه لابد بعضی اختلافات شده قرار بر این شد مخابره با حکومت اصفهان که عمل ایل بختیاری راجع باو است شده البته هر وقت جواب رسید بمجلس مقدس اظهار خواهد شد.
آقا سید حسین – از نظامنامه ایالتی اثری ظاهر نشد.
محتشم السلطنه – آنهم تا اوایل هفته آتیه موشح خواهد شد شما هم اقدام کنید نظامنامه حکام هم خوانده شده تصویب شود.
آقا سید حسین – اگر بهمین طوریکه از طرف مجلس اهتمام می‌شود از طرف مقابل هم اقدام می‌شد تاکنون خیلی از کارها پیشرفت کلی حاصل نموده بود.
در این موقع راپورت انجمن عرایض قرائت شد قریب باینمضمون بود:
- اولا قریب یکصد فقره جواب مساعد از عرایض که بوزارت داخله فرستاده شده بود رسیده است.
- ثانیا معلوم نیست که وزیر عدلیه بچه ملاحظه بعد از یک ماه جواب می‌دهد که از من کاری ساخته نمی‌شود و من بین المحظورین واقع شده‌ام و تا امروز بمجلس جواب مساعد داده نشده است
- ثالثا در فقره مسیونوز تکلیف متظلمین از دست او معلوم نیست یکی از آن اشخاص من هستم که قریب بیست هزار تومان بمن ضرر وارد شده خود او که دارد می‌رود نمیدانم وکیل او وکالت در جبران خسارت هم دارد یا خیر باید از وزارت خارجه سئوال شود.
وکیل التجار- در خصوص بی ترتیبی و عدم انتظام وزارت عدلیه بنده حساً شواهدی دارم که در چندی قبل در باب طلبی که از یکی داشته پس از اظهار و طول دو ماه عاقبت جوابی که شنیده شد این بود که هنوز جواب راپورت ترسیده معلوم نیست این راپورت بکجا می‌رود که در این مدت جواب نرسیده.
آقا سید هاشم – در خصوص حاج نجفعلی کوه سرخی که بوزارت عدلیه از دست آصف الدوله عارض شده بموجب ورقه که در دست دارد باید در هیجدهم ربیع الاول قطع بشود. تا بحال رسیدگی نشده.
آقا سید حسن تقی زاده – امروز بنده عازم بودم که در خصوص وزارت عدلیه مذاکره نمایم از اتفاق این لایحه هم از طرف انجمن عرایض رسیده این است که عرض می‌کنم وزارت عدلیه بهیچ وجه بوظایف خودش رفتار نمی‌کند و در آنجا هیچ امور عارضین قطع و فصل نمی‌شود واز این رو هر روزه جمعی باین مجلس میایند و متظلم می‌شوند معلوم است این حرکات تمام اسباب تخریب این اساس است که اگر بدین ترتیب بگذارد و وضع وزارت عدلیه مرتب نشود همیشه اوقات این مجس مستغرق فیصله اینگونه امور جزئیه است و بهیچوجه فرصت وضع قانون نخواهد یافت عجالة باید ترتیب صحیحی در این اداره داده شود سایر وزرا که باین اندازه تسامح نورزیده بودند عزل آنها را خواستیم ولی در اینجا تمام بمسامحه می‌گذرد اتمام عمل چوبدارها همینطور مانده است مسئله آصف الدوله موعدش قریب باختتام است تاکنون خبری نرسیده.
وکیل التجار- فقط تغییر شکلی داده شده والا اساس همان اساس است والله عمل هیچ تفاوت نکرده.
معمار باشی – بنده بودم جواب بچوبدارها دادند که شما هر جا خواسته باشید بروید عرایض خودتان را اظهار کنید باین طور که شما گرفته‌اید من نمی‌توانم رسیدگی نمایم.
آقا شیخ حسین – باید وزیر عدلیه خواسته شود و در این باب مذاکره شود.
مشهدی باقر- شاید بواسطه کثرت ازدحام تاکنون کار پیشرفت نکرده باید تحقیق شود.
حاج سید عبدالحسین شهنشاهی – باید لایحه قانونی نوشته شود که اگر عرایض بعد از تحقیق برخلاف ظاهر شد مجازات داده شود.
وکیل التجار- فعلا ترتیبی قرار داده شد که هیچکس نمی‌تواند بحق خود برسد سابق بر این قرار بود که ده یک از عارض و ده نیم از معروض عنه گرفته می‌شد ولی حالیه تمام از عارض گرفته می‌شود در این صورت البته کسی حق کسی را نخواهد پرداخت.
صدیق حضرت – معلوم است اساس مشروطیت بنیانش بر عدل است چه ضرر دارد بوزارت عدلیه نوشته شود که بمحبسهای دولتی رفته رسیدگی نماید اشخاصیکه بی تقصیرند آنها را آزاد کنند.
وکیل الرعایا- وزارت عدلیه عجالة فرصت برسیدگی کارهای شخصی خودشان ندارند چه رسد باینگونه امورات.
آقا سید حسن تقی زاده – این مسئله رسیدگی بمحبوسین بسیار مطلب لازمی است باید مسئله را عمومیت داد که با محبوسین کلیه ولایات همینطور رفتار شود (گفته شد البته همین طور باید عمومیت داده شود
حاج محمد تقی – باید بوزارت خارجه نوشته شود که وقتی بمجلس بیایند تا در باب ارفع الدوله بعضی مذاکرات بعمل آید این ایام مخصوصا نوشتجات و تشکیات زیاد در باب او بود (در این موقع نظامنامه وزارت داخله قرائت شد).
رئیس – در تمام نقاط عالم فعلا قریب چهل پنجاه مجلس منعقداست و در هیچ جای عالم معمول نیست که مردم اینطور ازدحام کند و بوکلا سخت بگیرند از بدو افتتاح اینمجلس این ترتیب بوده و آن قانون در تزاید است شخص بنده از اول که وارد در این مجلس شدم هیچ مقصود و منظوری در میان نبوده و نیست جز پیشرفت این اساس مقدس حالا این وضع که ملاحظه می‌شود پیشرفت کار امر مشکلی است چندی قبل در اطاق آسایش حضوراً بوکلا گفتم و مقبولیت استعفای خود را خواستم نپذیرفتند امروز در این مجلس علنا اظهار می‌کنم بعضویت این مجلس کمال افتخار را دارم ولی از ریاست استعفا می‌خواهم.
حاجی محمد اسمعیل آقا – سابقا گفتگو شد حالا هم میگوییم این مجلس محض انجام مهام مملکت تأسیس شده موکلین خیرخواه ما نباید این طور سخت بگیرند که هر روزه وقت عزیز مجلس مصروف اینگونه مذاکرات بشود اگر فرصت بدهند حالا که اساس کار قدری مرتب شده ممکن است در مدت کمی کار مدت زیادی انجام بگیرد.
آقا میرزا محمود خوانساری – در باب استعفای جناب رئیس استدعا می‌کنیم از اینگونه اظهارات را نفرمایید زیرا که اگر جناب رئیس استعفا بدهد رشته اساس مجلس از هم گسسته می‌شود
وکیل تجار - اما اینکه فرمودید از استعفای جناب رئیس رشته اساس مجلس از هم گسسته می‌شود مستدعی هستم این کلمات را هم هرگز بزبان نیاورند تا یک قطره خون در عروق ما و موکلین ما باقی است این اساس منهدم نخواهد شد. اگر روزی صد رئیس استعفا بدهند رئیس دیگر انتخاب خواهیم کرد و امورات را مختل نخواهیم گذاشت اما در خصوص اجتماعات ملت بطور عموم نمی‌توان گفت اجتماع بد است باید تحقیق کرد اجتماعاتی که بتحریک مغرضین می‌شود بطور ملایمی جلوگیری شود ما تاکنون هر چه را بدست آورده‌ایم بوسیله اجتاعات غیورانه ملت بوده پس باید اجتماعاتی راکه باعث تولید مفسده است ممانعت نمود.
حاج سید عبدالحسین – فعلا دولت با مقاصد ملت و مجلس همراه است فقط چیزی که مانع از پیشرفت کار است همین اجتماعات است امروز حال این مجلس و مجلسیان مشابه حال اطبائی است که در صدد معالجه مریض مشرف بموتی باشند در این موقع باید حواس ایشان از هر جهة جمع باشد ملت این وکلا را انتخاب کرده و از برای رتق و فتق امور مملکت باین مجلس فرستاده فعلا نباید حواس ایشان را مغشوش نماید که از کار باز بماند.
حسام الاسلام – هر کس هواخواه نوع است حرکتش صحیح است و هر کس مغرض است اقدام او فاسد است.
حاج سید عبدالحسین شهنشاهی – در باب استعفای جناب رئیس فعلا تکلیف شرعی جناب رئیس نیست که این عنوان را بکنند و ما هم جدا باید بخواهیم که دیگر این مذاکره نشود اما ملت هم باید این اقدامات را نکنند.
وکیل التجار – مگر ملت چه کرده‌اند؟
رئیس- در خصوص استعفا بنده از عضویت استعفا ندادم اما اینکه میگویید ملت چه کرده‌اند ملت چه نکرده‌اند چند نفر هستند اینجا بالای منبر می‌روند و مردم را بهیجان می‌آورند اینها را من مخل پیشرفت کار مجلس میدانم من هیج فرصتی ندارم تحصیل مقامی هم نمی‌خواهم بکنم حالا هر کس رایی دارد اظهار کند شاید سایرین مصلح بیندازند.
آقا سید آقا – دیروز تحقیق شد زنها میگویند بما یاد می‌دهند که بگویید ما قانون اساسی می‌خواهیم معلوم است اینها تحریک است.
احسن الدوله – اولا آقایان وکلا باید شرافت خودشان را بدانند که هر کدام از آنها ریاست ملتی دارند و حضرتعالی را احتراما بریاست خود قبول کردند حالا اگر بعضی هم تصور کنند از استعفای رئیس مجلس بهم خواهد خورد خیالی است خام هر رئیس که استعفا داد بجای او رئیس دیگری معین خواهد شد تکلیف وکلا هم این است که هر کدام از این مجلس بیرون می‌روند بملت بفهمانند صبر کنند و منتظر نتیجه باشند.
مرتضی قلیخان – در این میان چند نفرند حالشان معلوم است از اول هم بوده‌اند باید اینها را تبعید نمود.
وکیل التجار – تبعید صحیح نیست باید اعلان شود هر کسی در این عمارت یا درب عمارت نطق هیجان‌آمیزی نمود یا شورشی بکسی یاد داد عمله ضبطیه او را جلب بعدلیه خواهند نمود و مجازات داده خواهد شد.
آقا سید علینقی – مقصود این است هیجانی که مانع از پیشرفت کار مجلس است نکنند.
دکتر ولی الله خان – جناب رئیس استعفا دادند مختارند هر کس استعفا داد نباید تعاقب باو کرد که این تعاقب اسباب خیال او می‌شود قانون همه جا است که هر کس استعفا داد باید قبول شود در باب موکلین هم باید بدانیم موکلین ما اکثر بی اطلاعند باید بزبان لین بآنها حالی کرد که این مجلس امروز خیلی کار دارد و این غوغا و جنجالات باعث اختلاف حواس است تمام معاندین اگر حواس خود را جمع کنند نمی‌توانند باندازه این جنجالات و ازدحام باعث اختلال امور مجلس بشوند.
حسام الاسلام – مگر علت منحصر باین چند نفر شورش طلب است دیگران هم هستند.
دکتر ولی الله خان- باید فهماند که بعضی اقاویل که بگوش آنها میرسانند قبول نکنند مثلا میگویند در فلان مملکت در بیست و چهار ساعت قانون اساسی تمام شد بنده عرض می‌کنم قانونی که در بیست و چهار روز هم تمام شود بدرد نمی‌خورد باید قانون اساسی با کمال دقت از روی ثبات عزم مرتب شود آنهم نوشته شده همین روزها تمام می‌شود.
شیخ حسین شهیدی – زبان لین شما هرگز اثرش زیادتر از تحریک معاندین نیست باید دفعه اول تحذیر شود اگر قبول کردند فبها والا هر حکم لازم است از مجلس صادر شود.
دکتر ولی الله خان – ما بد نمی‌شناسیم تکلیف ما این است که بتمام حسن ظن داشته باشیم و تمام را خیرخواه بدانیم خوب است بلیط ورود درب عمارت داده شود تا از عوام هم بیایند بمجلس و همین مذاکرات را بشنوند.
حاج محمد اسمعیل آقا – این ملت با این مجلس هیچ فرقی ندارد اینکه من عرض می‌کنم اگر حرف ما را پذیرفتند بسیار خوب والا ما هم مجلس را تعطیل می‌کنیم بجهة این است که آنها را از خود میدانیم و تهدید هم نمی‌کنیم حال آنها هر طور صلاح میدانند رفتار کنند.
دکتر ولی الله خان – اجتماع یک گوهر گرانبهایی است باید این گوهر را طوری نگاهداری کنند که بی احترامی نشود.
آقاسید حسین – این هیئتی که از ملت در پای این عمارت اجتماع دارند همان اشخاصی هستند که از زمان رفتن بحضرت عبدالعظیم از برای تأسیس این مجلس زحمت کشیده‌اند و همراهی نموده‌اند آنچه را هم ماداریم تمام از این اجتماعات است کمال تشکر را هم از آنها داریم ولی حالا باید استدعا کنیم که تاکنون این اجتماعات لازم بود حالا چند روز بما مهلت بدهید که بانجام کارها بپردازیم بهان ترتیبی که میل شما است این خواهش هم نه از برای آن است که شما اجتمع نکنید بلکه مقصود این است که در این عمارت اسباب اغتشاش حواس وکلا فراهم نشود.
آقای تقی زاده – مکرر عرض کرده‌ام اینکه اغلب مطالب در این مجلس منجر بحایی نمی‌شود بواسطه دو مطلب است یکی نبودن مجازات و یکی معین نبودن حدود و ما هر وقت گفتگویی می‌شود بنای نصیحت را می‌گذاریم و حال آنکه باید برای آنهایی که از حدود خود تجاوز می‌کنند مجازات را معین نماییم که هر کس از آن حدود تجاوز نمود بمجازات برسد در همین مسئله اجتماع موکلین ما در این عمارت بعضی اوقات آنها مظلوم واقع شده‌اند و بعضی اوقات ما و این نیست مگر بواسطه معین نبودن حدود و مجازات پس تکلیف مجلس است که این مسئله را بیک قانونی منجر نماید و آن این است کلیه هیچ اجماعی ضرر ندارد فقط سه چیز نباید بشود یکی هنگامه و غوغا در این عمارت وقت افتتاح مجلس که حواس مجلسیان را مختل نکنند یکی اینکه در امور داخلی مجلس دخالت نکنند و در سایر ممالک هم قانوناً معمول است هیچکس حق مداخله در امور داخلی مجلس ندارد یکی دیگر اینکه در امور عامه حق دارند مداخله نمایند ولی نه بطور سخت گیری که جلوگیری از وکلا نمایند زیرا که این جمعیت یک جزء از اهالی تمام این مملکت است و این یک جز نمی‌تواند باین طور جلوگیری از پارلمنت یک مملکت نماید حق دارند عقاید خود را اظهار و اخطار نمایند اما بواسطه لوایح نه بطور سخت گیری پس هر کس از این حدود سه گانه تجاوز کرد باید مجازات داده شود.
آقا شیخ حسین – جناب رئیس مکرر گفتند باید استعفا بدهم و امروز هم استعفا دادند واین استعفا بی‌جهة نیست سبب و محرک دارد باید معلوم کرد و بنده تکلیفم این است در مجلسی که رئیس ندارد ننشینم همچنین سایرین.
وکیل التجار – امروز موقع این گفتگو و این کار نیست که تمام ولایات تعطیل کرده و احتمال بروز اغتشاش و فساد می‌رود امروز باید این ریاست را کنار گذاشته و باصلاح این کار مهم مشغول شویم و گمانم این است که باید از جناب رئیس این استعفا قبول شود تا اینکه مسئله اصلاح تعطیل و اغتشاش ولایات بگذرد.
آقا سید حسین – آیا ببینیم بمحض استعفا دادن باید قبول کرد یا این که باید در صدد تحقیق علت استعفا برآمد.
صدیق حضرت – استعفا بر دو قسم است یکی استعفا از عضویت مجلس است و یکی استعفا از مشاغل اما استعفا از عضویت آنرا نه قبول و نه رد می‌کنند. و ده پانزده روز مهلت داده می‌شود شاید آن شخص پشیمان شده استعفا خود را پس بگیرد ولی در باب استعفا شغلی فورا باید او را قبول کرد و حالا که جناب رئیس استعفا از شغل ریاست داده‌اند باید تا رئیس معین نشود از این مجلس بیرون نرویم.
آقای تقی زاده – خوب است این مسئله استعفا را بگذارید باشد گویا این استعفا جناب رئیس مقید است باید رسیدگی نماییم اگر علت دارد وآن علت را رفع کردیم باز هم آنوقت استعفا دادند که هیچ باید قبول نمود و در صدد انتخاب رئیس جدید برآییم والا اگر بطور مطلق است آنهم معلوم شود.
آقا میرزا محسن – پس خوب است برویم بآن اطاق دیگر و از جناب رئیس استفسار شود که اگر استفعا ایشان علت دارد و مقید است معلوم شود شاید رفع آن علت را نماییم والا اگر بطور مطلق است که هیچ باید قبول شود.
(و در این موقع مجلس رسمی علنی منقضی شده عموم وکلا رفتند باطاق دیگر برای تحقیق علت استعفا رئیس).