مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۲ فروردین ۱۳۳۸ نشست ۲۹۰

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری نوزدهم

قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی

نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم

مجلس شورای ملی ۲۲ فروردین ۱۳۳۸ نشست ۲۹۰

مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره‏۱۹

جلسه: ۲۹۰

صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه بیست و دوم فروردین ماه ۱۳۳۸

فهرست مطالب:

۱- تصویب صورت مجلس جلسات عصر ۲۶ و صبح ۲۷ و عصر ۲۸ اسفند ۳۷

۱-بیانات آقای رئیس دایر به همکاری در حفظ مصالح کشور و صیانت مشروطه سلطنتی

۲-بیانات قبل از دستور آقایان: پرفسور اعلم- دولتشاهی- خلعتبری‏

۴- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای بهبهانی

۵- طرح و تصویب گزارش کمیسیون امورخارجه راجع به اصلاح قانون تعیین حدود آب‏های ساحلی

۶- مذاکره در گزارش شور اول کمیسیون خاص راجع به تشویق صادرات و عدم تصویب ورود در مواد

۷- تعیین موقع جلسه بعد- ختم جلسه‏

مجلس ساعت ده صبح به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.

۱- تصویب صورت مجلس جلسات عصر ۲۶ و صبح ۲۷ و عصر ۲۸ اسفند ۳۷

رئیس- صورت غایبین جلسه قبل قرائت می‌شود. (به ‏شرح زیر قرائت شد)

غایبین بااجازه- آقایان: ابتهاج- امامی خویی- امید سالار- امیر بختیار- برومند- بزرگ‏نیا- مهندس بهبودی- دکتر پیرنیا- توماج- تیمورتاش- جلیلوند- دهقان- ذوالفقاری- دکتر شاهکار- صفاری- عرب شیبانی- محمودی- دکتر نفیسی- قوام-دکتر دادفر- اعظم زنگنه- حشمتی- اورنگ- دولت‏آبادی- اسفندیاری- سلطان‏مراد بختیار- قنات‏آبادی- اخوان- بهبهانی- قراگزلو- دکتر حسن افشار- مهندس فیرو- عباسی- یار افشار- پرفسور اعلم- اسکندری- رامبد- ثقه‏الاسلامی- هدی.

غایبین بی‌اجازه- آقایان: دکتر طاهری- اریه- قرشی- دکتر فریدون افشار.

رئیس- نسبت به صورت جلساتی که توزیع شده نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت مجلس‏ها تصویب شد.

۲- بیانات آقای رئیس دایر به همکاری در حفظ مصالح کشور و صیانت مشروطه سلطنتی‏

رئیس- امروز اولین جلسه مجلس شورای ملی است که در سال ۱۳۳۸ تشکیل می‌شود (نمایندگان- مبارک است) برای تمام همکاران محترم از درگاه خداوند متعال توفیق و سعادت آرزو می‏کنم و امیدوارم به طوری که در سال گذشته همه با روح وحدت و حسن تفاهم با یکدیگر در حفظ مصالح کشور همکاری کردند و اشتراک مساعی نمودند امسال نیز در تحت توجهات ذات مقدس شاهانه به وظایفی که قانون اساسی در نظارت بر اعمال دولت‏ها برعهده آنها قرارداده و همچنین مساعدت و معاضدت نسبت به دولت مورد اعتماد با حسن‏نیت و بی‌نظری که دارند عمل فرمایند (نمایندگان- ان‏شاءالله) کشور ایران برخلاف تبلیغات بی‌اساس دیگران دارای رژیم مشروطه سلطنتی و دموکراسی است (صحیح است- صحیح است) و ما همه علاقمند هستیم با مسئولیتی که دولت در مقابل مجلس دارد امور در مجاری قانون جریان یابد و حقوق مردم محفوظ بماند و ملت از فوائد مشروطیت و آزادی و مزایای امنیت و عدالت و رفاه همواره برخوردار باشد. (ان‏شاءالله)

از رؤسای محترم کمیسیون‏ها تقاضا دارم هر چه زودتر کمیسیون‏ها را تشکیل داده و لوایح موجود را مورد شور و بررسی قرار بدهند.

۳- بیانات قبل از دستور آقایان: پرفسور اعلم- دولتشاهی- خلعتبری‏

رئیس- نطق‏های قبل از دستور شروع می‌شود. آقای پرفسور اعلم‏

پرفسور جمشید اعلم- همان‏طور که جناب آقای رئیس فرمودند در سال گذشته مجلس منشاء اثرات بسیار مطلوب برای مملکت بوده و خدمات بسیار خوبی انجام داده سال نو را به عموم آقایان نمایندگان تبریک گفته و امیدوارم در این سال جدید بتوانیم خدمات بیشتری خدمات بیشتری به مملکت و شاهنشاه انجام دهیم (ان‏شاءالله) آقایان اطلاع دارند اخیراً رادیو مسکو حملات بسیار ناروا و ناجوانمردانه به مقدسات ما کرده است از رادیوی خودمان باید تشکر کنیم که بسیار خوب جواب می‏دهد جواب می‏دهد جواب مهمل را با منطق دادن بسیار مشکل است. ولی رادیوی ما از عهده این کار بسیار خوب برمی‏آید‏ ولی بنده خواستم تقاضا کنم که این جواب را به زبان روسی هم بدهد که آنها هم بفهمند. (مهندس بهبودی- آنها نمی‏توانند رادیو بگیرند حق ندارند) خوب به آنجا هم می‏رسیم اینها کار خودشان را بکنند (دکتر بینا- اینها اخیراً خوب کار می‏کنند) بنده قبل از اینکه وارد مطلب بشوم می‏خواهم دو نکته را برای رادیو مسکو روشن بکنم یکی اینکه ایرانی در طول تاریخ چند هزار ساله خودش همیشه متدین و با ایمان بوده و هیچ‏وقت تاریخ نشان نداده که تحمل بندگی و بردگی را بکند در این ممکلت ما زبان های بی‏شماری داریم کرد هست ترک هست گیلک هست مازندارنی هست بلوچ هست ولی در تمام این زبان های محلی یک کلمه هست که در همه جا یکی است و آن لفظ مقدس شاه است (صحیح است) تنها کلمه‏ای که در همه جا بهش می‏گویند شاه این کلمه مظهر اتحاد ملی است مظهر اتحاد دیگری نداریم سمبل اتحاد ما شاه است و جزو مقدسات ماست ما شاه را ظل‏الله می‏گوییم ایرانی نشان داده است که هروقت به مقدساتش توهین می‌شود یک عکس‏العمل شدیدی انجام می‏دهد و ۲۸ مرداد مظهر یکی از همین عکس‏العمل‏ها است چون در آن روز به یکی از مقدسات ما توهین شده ما از هیچ چیز نمی‏ترسیم و در موقع خودش عکس‏العمل خود را نشان می‏دهیم. رادیو مسکو به دموکراسی ما حمله کرده، به خود چاکر هم تلطفی نموده بنده خیلی خوشوقتم که رادیو مسکو به من حمله کرده است این دلیل این است که حرف‏های من منطقی است. اگر منطقی نبود رادیو مسکو حمله نمی‏کرد به هرکس رادیو مسکو حمله می‏کند دلیل این است که او خوب کار می‏کند و فکر او را تقویت نمی‏کند من از رادیو مسکو سؤال می‏کنم شما که به دموکراسی حمله می‏کنید معنی دموکراسی را می‏فهمید؟ به نظر شما و فکر شما معنی دموکراسی آدم کشی است دموکراسی یعنی هیچ کس نفس نکشد دموکراسی یعنی اگر کشاورزی مطابق میل شما گندم تحویل نداد تیرباران بشود دموکراسی یعنی اگر اینکه یک ملتی گفت که من آزادم و می‏خواهم آزاد بمانم چنان با توپ و تفنگ او را بکوبید که روح چنگیز در قبر تکان بخورد (دکتر بینا- این تصفیه است) اگر این دموکراسی که شما می‏گویید ما این دموکراسی را نمی‏خواهیم اما من از شما سؤال می‏کنم که اگر دموکراسی شما آن بهشتی را که می‏گویید درست کرده‏اید و حقیقت دارد چرا هر روز هزاران هزار مردم از آلمان شرقی به آلمان غربی فرار می‏کنند مگر اینها عقل ندارند توی بهشت به مانند و اگر کسی از بهشت فرار می‏کند عقوبتش همان فرارش است دیگر چرا او را تیرباران می‏کنند دیگر چرا مانع خروجش می‏شوید شما اگر راست می‏گویید و در مملکت‏مان آزادی و دموکراسی هست شما اجازه بدهید دیگران بیایند آن دموکراسی و آزادی را ببینند چرا اجازه نمی‏دهید؟ چرا مانع می‏شوید؟ که مردم بیایند و آزادانه ببینند چرا سرحدات خودتان را با این دیوارهای بلند با این سیم‏های خاردار برق‏دار و نورافکن‏ها نگهداری می‏کنید که مبادا یک کسی بیاید و ببیند مگر چه فجایعی آنجاست آخر شما اگر دموکراسی دارید چرا نمی‏گذارید ببینند این مردمی را که در بهشت شما زندگی می‏کنند، بیایند این جهنم را ببینند و از آن بهشت لذت ببرند آخر این چطور دموکراسی است که شما همه را زیر یوغ خود گرفته‏اید‏ هرکس از شما اسلحه نگیرد هرکس با شما قرارداد نبندد انتقاد می‏کنید به باد فحش می‏گیرید به مقدساتش توهین می‏کنید که چرا به میل شما رفتار نکرده است این یک نوع دموکراسی عجیبی است در هیچ جای دنیا این نوع دموکراسی دیده نشده‏است بنده از رادیو مسکو سؤال می‏کنم که چرا مردم از روسیه فرار می‏کنند آخر بهشت که جای فرار نیست و اگر آزادی دارند و می‏خواهند بروند چرا جلوی‏شان را می‏گیرید ولی می‏دانید چرا جلوی‏شان را می‏گیرید برای اینکه می‏آیند و می‏بینند و می‏فهمند که دموکراسی حقیقی چیست و می‏بینند که در همین ایران آزادی به‏قدری است که هرکس هر کاریی را می‏خواهید می‏کنید جز خیانت ولی در مملکت شما آزادی فقط برای مردن هست برای مرگ هست آن هم به شرطی که تیرباران نکنند شما جای عزراییل هستید وقتی که یک کسی یک همچو دموکراسی دارد وقتی کسی می‏گوید که آنچه من می‏گویم تو باید بگویی و اگر نگفتی پس دموکرات نیستی و آزاد نیستی حق اینکه به مقدسات ما توهین کند ندارد یکی از اصول دموکراسی این است که همسایه را آزاد بگذارند آدم که قوی شد دیگر نباید مهمل بگوید شخص قوی کسی است که منطقش قوی باشد آخر می‌شود فکر کرد که ایرانی که ۲۰ میلیون جمعیت دارد به روسیه‏ای که ۲۰۰ میلیون جمعیت دارد با آن قدرت و عظمت بخواهد حمله بکند این خلاف عقل است ما مسالمت‏آمیز می‏خواهیم زندگی کنیم ما یک زندگی خوب و راحت می‏خواهیم ما اگر قرارداد می‏بندیم برای این است که از دست شما در امان باشیم آخر این چه جور استدلالی است و اگر ما قرارداد بسته‏ایم چرا به ما توهین می‏کنید مگر آزادی و دموکراسی نیست مگر کسی حق ندارد قرارداد ببندد به نفع خودش به نفع استقلال خودش، بنده از رادیو مسکو می‏پرسم تو که این همه دایه مهربان‏تر از مادر شده‏ای آن همه دلسوزی برای ما می‏کنی دلسوزی برای نفت‏مان می‏کنی برای ذخایر زیرزمینی‏مان می‏کنی اگر به تو داده بودیم خوب بود؟ آن روز که ما احتیاج داشتیم و جلوی نفت را گرفتیم که به قول شما امپریالیست ها استفاده نکنند آن روز به ما کمک کردید؟ از ما نفت خریدید؟ (مهندس بهبودی- مطالبات‏مان را نپرداختند). (فضایلی- کار شکنی هم کردند) آن روز چرا نکردی و حالا چه می‏گویی، حالا دل‏تان می سوزد برای دموکراسی آن روز چون در راهی می‏رفتند که ما را به بدبختی، به ذلت به روز سیاه می نشاند حرفی نمی‏زدی حالا دلسوزی می‏کنید ملت ایران، ملتی است بسیار باهوش. ملتی است بسیار فهمیده همین دو روز پیش که شاهنشاه ما به خراسان تشریف‏فرما شدند ملت عزیزترین شخصی را که انتظار داشت زیارت کرد و خودش را انداخت به پای شاهنشاه این احساسات قابل تقدیر است و عوض نمی‌شود. خرچه از این حرف ها بیشتر بگویید ملت بیشتر به مملکت و شاه ایمان پیدا می‏کند و در انجام اوامرش کوشا خواهد بود. بنده این دو سؤال را از رادیو مسکو کردم و امیدوارم که رادیو مسکو جواب منطقی به من بدهد رادیو مسکو جواب بدهد ببینم که آیا حرف‏هایی که همیشه زده است صحیح است یا خیر. (احسنت احسنت)

رئیس- آقای دولتشاهی‏

ابوالفتح دولتشاهی- چون مقدور نشد که در ایام عید برای تبریک به خانه آقایان شرفیاب‏ شوم و تبریک عرض کنم امروز به همه آقایان تبریک عرض می‏کنم و امیدوارم در سال جاری در ظل توجهات اعلیحضرت همایونی موفق شویم خدمات بیشتری بدین مملکت بکنیم. مطالبی که می‏خواهم عرض کنم مطالبی است که در کمیسیون بودجه به عرض رساندم در کمیسیون بودجه به چند تبصره برخوردیم که اداره غله، اداره چای، اداره باربری را به صورت بازرگانی درآورده‏اند بدبختانه در موقعی که این تبصره‏ها در مجلس مطرح می‏شد بنده مریض بودم و نتوانستم عرایضم را در مجلس عرض بکنم. یکی از فواید اولیه مشروطیت در همه عالم که پایه همه فوائد است تفکیک قواست. بدبختانه دولت به دست خودش برای خودش یک اشکالاتی ایجاد می‏کند که آن اختلاط دو قوه است هیچ جای تردید نیست که در ظل توجهات اعلیحضرت همایونی در این چند سال اخیر معادل سی چهل سال مملکت جلو رفته است و کارهای مهمی در این مملکت انجام شده ولی تصدیق می‏فرمایید یک دسته‏ای هم از این مردم هستند حالا نمی‏خواهم از خودمان تنها گفته باشم در تمام دنیا هستند از این طبقات در انگلستان هم هست در اکثر ممالک دسته فقرا و مردم کوچک هستند در مملکت ما هم دسته‏ای هستند با اینکه الحمدالله هزار مرتبه از آنها بهترند ولی چشم‏شان به یک چیزهای روزمره است تمام هم‏شان روی نان است، آب است، گوشت است، برق است غیر از این چیز دیگری توجه‏شان را جلب نمی‏کند و همه آقایان به خوبی می‏دانند که هنوز هم مردم خیال می‏کنند وقتی نان ارزان می‌شود، شاه ارزان کرده. عرض کنم اختلاط دو قوه اسباب زحمت است مثلاً یک شرکت گوشتی تشکیل دادند حالا این شرکت برای توزیع بود برای تقسیم بود برای هرچه بود این شرکت با دو قوه خواست کار بکند یکی اینکه با قوه حاکمیتش می‏خواهد گوسفند مردم را بگیرد و پولش را ندهد این اگر شرکت بود نمی‏توانست گوسفند مردم را بگیرد و پولش را ندهد فراموش نمی‏کنم وقتی در زمان اعلیحضرت فقید اختلافات بین چوبدارها و قصاب ها به طول انجامید اعلیحضرت فقید دستور فرمودند که حکام رسیدگی بکنند بین محاسبات چوبدار که یک دسته‏گرمی ها بودند که همه آقایان می‏شناسید اینکه بنده عرض می‏کنم برای این است که وارد در این امر هستم هم از حمل صادر کرده گوسفند و هم سال‏ها وارد اختلاف چوبدار و قصاب ها بوده‏ام، حالا ماه هاست این چوبدارها فریاد می‏زنند که پول‏شان را نداده‏اند خوب آقا این یک شرکت توزیع است صبح می‏دهد عصر پولش را می‏گیرد. چرا اسباب زحمت برای مردم فراهم می‏کنند در حالی که گفته می‌شود فوائدی هم دارد چون کاری است که کرده شده و اختلاط دو قوه بوده است دچار زحمت شده‏اند تازه وقتی می‏خواهند اصلاح کنند می‏گویند شرکت گوشت برود قرض بکند، آقا پول مردم را چه کرده است که برود از بانک قرض کند و طلب چوبدارها را بدهد اختلاف دو قوه همین است وقتی اختلاط دو قوه می‌شود ممکن است فردا صبح بانک ملی بگوید حساب‏های جاری را نمی‏دهیم برای اینکه هیئت مدیره سه تا وزیر است گفته است ندهید اینکه منطق ندارد برای یک مملکتی عرض کنم حضورتان بانک‏ها و مؤسسات تعهدشان را انجام نمی‏دهند برای اینکه سه نفر از هیئت مدیره آنها وزیر است کجای دنیا این‏طور است هر کدام حرفی دارید عین سند را ارائه بدهید باربری را از دست مردم می‏گیرند هر دفعه که شما اعلیحضرت همایونی را زیارت می‏کنید فرمایش‏شان این است که کار مردم را به دست خود مردم بدهید حالا نمی‏دانم صلاح است البته دولت خودش این‏طور صلاح است که حق باربری را هم از دست مردم بگیرد و نتیجه گرفتن باربری از دست مردم این است که اگر امروز فلان گاراژچی یا ساعتچی اگر یک باری را کسر آورد می‏روید یقه‏اش را می‏گیرید و اگر شکایتی دارد می‏روید به محکمه شکایت می‏کنید و در آنجا حاکم هستید مدعی هستید پس فردا باربری یک هیئت مدیره تشکیل می‏دهد از سه نفر وزیر آن بدبختی که بارش کم می‏آید چطور می‏تواند برود مطالبه کند بالاخره تا این دو قوه را از هم تفکیک نکنید تا این کارهایی که خودمان برای خودمان درست کرده‏ایم ار بین نرود کارها درست نمی‌شود در همین مجلس آقای وزیر جنگ گفتند گرفتاری داریم گفتم این گرفتاری‏ها را کی فراهم کرده است گفت خودمان فراهم کردیم بالاخره نتیجه این‏ کارها چیست شخص اعلیحضرت همایونی خودشان بزرگ‏ترین مبلغ قوانین مملکت است وقتی می‏خواهد یک‏شاهی چیزی به مردم بفروشد وکیلش می‏رود توی محضر و قباله امضاء می‏کند در حالی که حتی فرامین سلاطین قدیم را امروز محاکم عدلیه و محاکم دادگستری سند رسمی می‏دانند آن وقت یک پادشاهی که ملک خودش را می‏خواهد بدهد مردم و بفروشد آن وقت وکیل او می‏رود محضر و قباله امضاء می‏کند برای اینکه تنها کسی که نسبت به قوانین نهایت احترام را دارد و رعایت می‏کند شخص خود اعلیحضرت همایونی است برای اینکه می‏داند این از اعمال حاکمیت نیست این از اعمال تصدی است وقتی که دولت یک عمل مربوط به اعمال تصدیش بکند باید مثل

مردم عادی تابع مقررات عادی باشد. نه اینکه یک مؤسسه‏ای تعهد کند کتباً حق طرف را امضاء و تصدیق بکند بعد برود و بگوید بنویسد رئیس دولت چون وزیر گفت من نمی‏دهم این کجای دنیا معمول است کجای دنیا همچو شرطی موجود است که یک مؤسسه‏ای در کاری که جزء اعمال تصدی دولت است و باید مثل مردم عادی معامله بکند با مردم بعد از اینکه سال‏ها مردم می‏روند. تازه تعهد می‏کند در مقابل نخست‏وزیر مملکت تعهد می‏کند که بدهد او بپردازد بعد هم یک روز با کمال رشادت به همان نخست‏وزیر می‏نویسید که چون هیئت مدیره گفت بنده نمی‏دهم. (احسنت)

رئیس- آقای ارسلان خلعتبری.

ارسلان خلعتبری- بنده امروز یادداشت کتبی ندارم، چون روز اول افتتاح مجلس در سال جدید است امیدوار هستم در این سال هر راهنمایی و تذکر که به نظر برسد و مصلحت باشد مورد توجه دولت واقع بشود. به نظر بنده و بسیاری از مسائل هست که در ایران منحصراً نبوده و در سایر ممالک همه این مسائل وجود داشته و شاید به تاریخ اگر مراجعه بفرمایید خیلی بدتر بوده ولی به تدریج در نتیجه انتقاد و تذکرات و مشورت آن موانع که برای اصلاحات کشور لازم بوده برطرف کرده‏اند. بنده از نظر اینکه اولین روزی است که در این سال نو می‏خواهم مطالبی را به عرض برسانم یک مطلب خیلی اساسی را از لحاظ اداره کردن مملکت به عرض مجلس می‏رسانم و از قضا آن چیزی که بنده در نظر داشتم مقام محترم ریاست مجلس در یک جمله آن را بیان فرمودند و ایشان هر وقت صحبتی می‏کنند به آنهاست اختصار و با مطالب و مطابق با قانون اساسی بیان می‏کنند امروز هم یک مطلبی بیان فرمودند و گفتند امیدوارم در سال نو مجلس شورای ملی حق نظارتی را که بر طبق قانون اساسی دارد اعمال و اجرا بکند بنده هم این آرزو و انتظار را دارم و بیان خودم را از این جمله شروع می‏کنم آقای نخست‏وزیر مکرر چه در مجلس شورای ملی و چه در جلسات خصوصی و چه در جلسات علنی اظهار فرمودند که تعجب می‏کنم که چرا اشخاصی که وضع‏شان بهتر از اشخاص و صنوف دیگر هست چرا آنها اظهار شکایت و عدم رضایت از وضع زندگی خودشان می‏کنند بنده می‏خواهم به ایشان جواب بدهم این اظهار عدم رضایت یا شکایت از اوضاع یک چیزی است که به هر حال باید مورد توجه قرار بگیرد برای اینکه عیب را بیشتر جلوه می‏دهند و محسنات را کمتر اظهار می‏کند. در این چند سال بدون تردید کارهایی دولت انجام داده است ولی یک مطلب اساسی هست و آن این است که باید دولت توجه کند این عدم رضایتی که وجود دارد از چیست و از کجا وجود دارد؟ اگر توجه کرد به عرض بنده می‏رسد ما شاه داریم هیئت دولت داریم می‏خواهیم ببینیم که عدم رضایت از شاه است از رئیس‏الوزرا است از وزرا است مردم وقتی در زندگی‏شان به یک ناملایمی می‏رسند به یک چیزی می‏رسند که به نظر آنها تعهدی و تجاوز است فرقی بین دستگاه هیئت دولت و مأمورین دولت که این کار را انجام می‏دهند. نمی‏گذارند وقتی تعدی از طرف مأمور شد این را به حساب مأمور نمی‏گذارند به حساب دولت می‏گذارند وزرا در تمام موارد استناد به امر مقام بالاتر می‏کنند آن وقت آنها هم خیال می‏کنند که این کارها که شده بسته به جاهای دیگر است در صورتی که این‏طور نیست. (صحیح است)

این یک حقیقتی است که باید گفت حقیقت را وقتی نگفتید روی آن چیزهایی می‏گذارند و آن را به عنوان‏ تبلیغات زهرآلود بخورد مردم می‏دهند ولی وقتی حقیقت را گفتید و به موقع گفتید و از زبان افراد صلاحیتدار جاری شد آن وقت مردم فرق بین تبلیغات مسموم کننده و انتقاد را می‏دهند و وقتی ببینند مرجع و ملحاء هست به خدا قسم گوش به هر رادیویی نمی‏دهند برای اینکه حقیقت جواب قاطع است. بنده می‏خواهم این را عرض کنم به تاریخ مراجعه کنید هر وقت وضعی پیدا شد و مخصوصاً در همین ۱۵ سال اخیر هر وقت وضعی پیدا شد که دولت قدرتی پیدا کرد یک عده‏ای از آن قدرت به نفع شخص خودشان، مقام خودشان جیب و کیسه خودشان، افکار و عقاید خودشان که برای صرف در راه مصالح مردم در اختیار آنها گذاشته شده‏است سوءاستفاده می‏کنند یعنی منشاء تجاوز به حقوق مردم دستگاه‏های دولتند دستگاه‏هایی هستند و اشخاصی هستند که مجری و مسئول هستند و آنها از قدرتی که پیدا شده سوءاستفاده می‏کنندو آن وقت آن تعدیات با کج سلیقه‏گی‏ها با جاه‎طلبی‏ها با اغراض شخصی به حساب آن اشخاص می‏آید‏ که در مملکت اول روی آنها اول فکر می‏کند می‏گویند شاه بعد می‏گویند مجلس شورای مجلس سنا، رئیس‏الوزرا و بعد می‏آیند به سراغ وزرا با اینکه اینهایی که اسم مردم بلااستثناء همیشه در تلاش هستند برای اینکه این تجاوزات نشود این تعدی‏ها نشود ولی با کمال تأسف چون طریق صحیح انتخاب نکرده‏اند و نمی‏کنند یا توجه ندارند که طریق صحیح چیست اینها به نام دستگاه‏های اجرا کننده قوانین و وظایف دولت می‏شوند بنابراین من می‏خواهم تفکیک کنم و بگویم که دولت بداند که این دستگاه‏های دولتی اگر آزاد باشند که هر کاری می‏خواهند انجام بدهند ولو تجاوز به حقوق مردم باشد هرقدر ما قوانین صحیح وضع کنیم هر قدر اعلیحضرت همایون شاهنشاه دستورات مؤکد صادر کنند جناب آقای دکتر اقبال به جای ۱۸ ساعت ۳۰ ساعت در روز کار کند فایده ندارد برای اینکه تمام این زحمات و تمام قوانین و برنامه‏ها را یک مأمور خیلی کوچک یک مدیر کل یک رئیس اداره زیر پا می گذارد دلیل عرایض بنده این است که اگر یک مرجعی برای رسیدگی و برای کنترل وجود داشت این نحوه شکایاتی که از مردم می‏رسد نبایستی باشد یعنی شما می‏بینید هرکس که حتی یک الاغش را در یک دهی می دزدند یک تلگراف می‏کند به تهران به دربار رونوشت نخست‏وزیر، بازرسی شاهنشاهی، مجلس شورای ملی، وزیر دادگستری، بازرسی کل کشور چند روزنامه اطلاعات، کیهان، داد و روزنامه‏های دیگر و هفت هشت وکیل یا هر کسی که به نظر او آشنا باشد این دلیل این است که دستگاه اداره کننده مملکت از لحاظ اداره کرده و از لحاظ نظارت بر امور آن طریقی که مقتضای مملکت است عمل نمی‏کند (صحیح است) تاریخ را ملاحظه بفرمایید هشتصد سال پیش در زمان خواجه نظام‏الملک صد سال پیش زمان میرزا تقی‏خان امیرکبیر از بلوچستان یک کسی شکایت می‏کرد چطور بود که آنها همین‏قدر که پشت یک کاغذ دو کلام می‏نوشتند آن فرماندار و استاندار تکلیف خودش را می‏فهمید آن وقت که رادیو نبود جیپ واتومبیل نبود، راه‏آهن نبود، تلگراف نبود پس چه سری در کار بود که این حکام و استاندارها و اشخاصی که ذی‏نفوذ بودند اینها اسم صدراعظم را که می‏شنیدند مو به تن‏شان راست می‏شد الان ببینید چقدر ما دستگاه بازرسی داریم. بازرسی شاهنشاهی، بازرسی کل کشور، بازرسی نخست‏وزیری، هر وزارتخانه یک بازرسی دارد ولی نتیجه چی؟ اگر یک کسی شکایت کند ۵۰-۶۰ شکایت ضمیمه می‏شود و می‏دهند دست یک مأمور و عیب کار این است بنده تا کنون معتقد نبودم که بازرسی شاهنشاهی تشکیل شود برای اینکه مردم می‏گفتند که خوب اعلیحضرت اطلاع ندارد و حالا هم می‏گویند اعلیحضرت اطلاع ندارد برای اینکه نه این اعلیحضرت، هیچ اعلیحضرتی اطلاع ندارد و نمی‏تواند صدهزار شکایت را رسیدگی کند و نتیجه برسد این نمی‏تواند معجز می‏خواهد، این مسئولیت قبول کردن درست نیست. این است که بنده می‏خواستم علت اینکه مردم ناراضی هستند عرض کنم مردم از دستگاه‏های دولت ناراضی هستند و اگر بگوییم غیر از این است خلاف واقع است مردم از شهرداری ناراضی هستند، مردم از شهربانی ناراضی هستند، از ژاندارمری ناراضی هستند از دادسرا ناراضی هستند از حکام ناراضی هستند از مأمورین مالی ناراضی هستند بنده خودم وکیل عدلیه بودم مکرر دیدم اشخاصی که مالیات هم می‏پرداختند کار هم می‏کردند تعدی یک مأمور سبب شد که از کار دست کشیدند تعدی مأمور دولت موجب شد شرکت صادراتی برچیده شود شرکتی که محصولات کشور را صادر می‏کرد مثل: خرما، دو نفر از مأمورین آن‏قدر بهش تعدی کردندند که در شرکت را بستند اشخاصی را می‌شناسم که کار داشتند لج کردند، از لج وزارت دادایی پنج شش سال پیش کارشان را ترک کردند گفتند ما اصلاً دیگر کار نمی‏کنیم تا صد دینار به دولت ندهیم. اگر یک مأمور مالیه بخواهد به یکی تعدی بکند راه جلویش باز است و عدالت اینکه تعدی و تجاوز می‏کنند این است که اطمینان دارند که اگر کسی شکایت کرد نتیجه‏اش این می‏شود که یک سال باید هیئت برود و برگردد و هی فوق‏العاده و خرج سفر بگیرند و هی گزارش تهیه کنند و آن وقت هی این گزارش‏ها را بریزیند در زنبیل برای اینکه مگر می‏شود صدهزار گزارش و صدهزار نامه را رسیدگی کنند کی رسیدگی کند، یک کسی شکایت کرده بود که مورد ضرب واقع شده آقای دکتر جهانشاه صالح رفتند و معاینه کردند و آن شخص گفته بود که کسی او را زده و مأمور دولت هم بوده. آقای دکتر جهانشاه صالح گفت من جراح هستم و این غیر ممکن است در نتیجه ضرب به وسیله هیزم به عمل آمده باشد برای اینکه ضرب هیزم می‏شکند و خورد می‏کند طور دیگری است هرکسی کرده با تیغ کرده و در اثر معاینه معلوم شد با ژیلت بوده است دو سه روز بعد یک سرهنگی رفت برای بازرسی آن سرهنگ تصدیق کرد که این ضرب چوب است و وسیله تیغ نیست می‏خواستم عرض کنم که این یک نمونه‏ای است که یک جراح درجه اول کشور می‏رود و رسیدگی می‏کند و این‏طور گزارش می‏دهد و یک سرهنگی می‏رود و آن‏طوری که رسیدگی می‏کند و این نتیجه‏اش این می‌شود که از شکایت نتیجه‏ای حاصل نمی‌شود، یک مسئله‏ای است جناب آقای ذوالفقاری بنده این را مکرر به شما عرض کردم حالا هم عرض می‏کنم به خدا قسم است معتقد هستم که یک خرابکاری در دستگاه دولت هست من نمی‏دانم منشاء آن کجاست دود را وقتی انسان ببیند دلالت می‏کند که حریقی وجود دارد من هم می‏بینیم یک جاهایی دولت کار خوب می‏کند کار صحیح می‏کند ولی در بعضی قسمت‏ها مأمورین دولت در کارها مردم را تحریک می‏کنند به شکایت بی‏خود و خیلی از شکایت‏ها هم نامربوط است و دیگر برای هیچ‏کس حیثیتی باقی نمی‏ماند هر کسی به هر کسی مجاز است هر تهمتی بزند به عنوان‏ اینکه آن متهم وکیل مجلس است، به عنوان‏ اینکه متنفذ است به عنوان‏ اینکه دانشمند است به عنوان‏ اینکه استاد است این هم یک حربه‏ای شده‏است برای مردم و این شکایت‏های بی‏خود وقت دولت را گرفته است و می‏خواهم عرض کنم که غالب این شکایاتی که از ولایات می‏رسد. بی‏خود وقت دولت را بگیرد و حقیقت ندارد و هر روزی

که می‏آید‏ دو مرتبه شکایت می‏کنند یک دولت دیگر هم بیاید باز شکایت می‏کنند این برای این است که حساب درست نیست دولت طریقه‏ای برای کنترل ندارد اینکه می‏گوییم طریقه‏ای برای کنترل ندارد چطور می‌شود که صد سال پیش میرزا تقی‏خان امیرکبیر یا هشتصدسال پیش از آن که با شتر حرکت می‏کردند از گوشه‏های مختلف مملکت ایران می‏شد مملکت ایران را کنترل کرد و حالا با این همه وسایل نمی‌شود کنترل کرد این یک علتی دارد و یک عیبی دارد و البته بگردید آن عیب را جستجو کنید. به نظر من آن عیب این است که نسبت به دستگاه‏های دولت ما کنترل نداریم و دلیلش هم این صدها هزار شکایت است. دولت خودش اولاً به کارهای خودش کنترل ندارد دولت به اغلب مؤسسات خودش کنترل ندارد بی‏مورد ادعا می‏کند و اگر بگوید من قبول نمی‏کنم برای اینکه اگر دولت در دستگاه‏های تابعه خودش کنترل داشته باشد چطور می‏توانیم بگوییم که نمی‏تواند از عهده اینها برمی‏آید‏ شما توجه بفرمایید شما از یک کاسب بپرسید که از مأمورین برزن راضی هستی از مردم بپرسید که از مأمورین شهرداری راضی هستید از مأمورین مالیات راضی هستید از فلان دسته مأمورین راضی هستید به خود من یک بقالی مراجعه کرد یک خانه‏ای می‏خواست بسازد که یک اداره‏ای مانع بود و نمی‌گذاشت با تمام تلاشی که کردم موفق نشدم که از او رفع مزاحمت بکنم او آمد به من گفت. ‏

رئیس- از این دقیقه از وقت آقای بهبهانی که به شما داده‏اند استفاده می‏کنید.

خلعتبری- که از طریق دیگری رفع مزاحمت از خودش کرده است واقعاً برای من وکیل مجلس آبرو باقی نماند که من بتوانم یک امر ساده را برای این بقال انجام دهم و آن وقت این از طریق دیگری کارش را انجام بدهد این را برای نمونه عرض کردم هزارها از این موارد وجود دارد استاندارها و فرماندارها مطابق قانونی که از مجلس دوره دوم گذشت دارای اختیارات هستند و اصلاً اختیارات نمی‏خواهد بنده استاندار بودم می‏دانم که استانداری که کار بخواهد بکند می‏تواند یک نوع کارهایی است که استاندار می‏تواند بکند ولی با کمال تأسف شما می بیند از اکثر ولایات از دزدی الاغ از ضرب و تعدی و تجاوز به تهران شکایت می‌شود این دلیل این است که استاندارهای بدون اختیار مجسمه استاندار هستند والا استانداری که با شاه تماس می‏تواند بگیرد، با دولت می‏تواند تماس بگیرد باید برود در محل و کار مردم را رسیدگی کند و انجام بدهد برای جلوگیری ار شرارت هیچ مملکتی به قدر اینجا قانون ندارد قانون تشدید مجازات قانون اخلال‏گران قانون استعمال اسلحه سرد قانون حفظ امینت اجتماعی کمتر مملکت همچو اختیاراتی دارد مع‏ذلک می‏بیند پشت دروازه تهران چقدر شرارت می‌شود. در مازندران می‏رود باغ های همدیگر را اره درو می‏کنند آقای استاندار قدرت ندارد بهش قدرت بدهید باید استاندار و فرماندار قدرت داشته باشد تا برود و متجاوز را بگیرد اصول محاکمات اروپایی به همان کیفیت در یک مملکتی که صد سال از اروپا عقب‏تر است اجرا می‌شود نتیجه‏اش همین می‏شود. بنده می‏خواستم به این نتیجه برسم دولت باید در طریق اداره کردن ممکلت تجدید‏نظر بکند دکتر اقبال بسیار مرد خوبی است به همه آقایان وزرا ارادت داریم ولی تصدیق بفرمایید آن طریقی که از لحاظ نظارت بر امور مملکت باید وجود داشته باشد بیشترش کاغذ بازی است و تشریفات مواردی را بنده و شما تذکر می‏دهیم اینها می‏روند دنبال می‏کنند البته به نتیجه هم می رسند ولی تمام مردم نمی‏توانند به فرد فرد ما مراجعه بکنند یک تقصیری که به وزرا وارد است من با تمام ارادتی که بآقایان وزرا دارم این است که آقایان وزرا اگر یک چیزی مطابق سلیقه خودشان نباشد حاضر نیستند که حرف صحیح را بشنوند من مکرر آمده‏ام و مطلب صحیحی را با آقایان در میان گذاشته ام و آن وزیر به من گفته که این امر مقام بالاتر است گفتم نیست همچو چیزی امر مقام بالاتر یعنی چه دروغ است من معتقدم واقعاً که وکیل مجلس باید علاقمند به مقام سلطنت باشد و این مقام سلطنت برای ایران لازم است (صحیح است) به خدا لازم است مملکت ایران سلطنت می‏خواهد سلطنت را باید حفظ کرد اما سلطنت را از راه صحیح می‏توان حفظ کرد نه از راه غلط شما که می‏روید خدمت شاه و یک مطلبی را عنوان می‏کنید و به عنوان‏ اینکه فلان وکیل در این کار نفوذ می‏کند و تحریک می‏کند به خدا قسم به شاه خیانت می‏کنید او اگر عقیده‏ای دارد و آن عقیده را نگوید این دشمن شخص شاه است شاه نمی‏تواند به صدها هزار کار در ماه و در سال رسیدگی بکند این چه دشمن است که بعضی‏ها می‏کنند کارهایی را می‏روند می‏کنند و بعد هم می‏روند خدمت شاه اگر وکیلی اظهاری بکند از وکیل شکایت می‏کنند تحریف می‏کنند ایجاد سوء تفاهم می‏کنند در صورتی که ما طالب خدمت مملکت هستیم و خدمت به مملکت هم شرط اولش حفظ مملکت است و در این بحران عالم دیدیم که مقام سلطنت اگر صحیح عمل بکند و پادشاهی را طوری بکند که به تمام طبقات مملکت توجه داشته باشد (پرفسور اعلم- آقا توجه دارند) می‏خواستم عرض کنم آقا که در این ۱۵ سال ما از بحران ها نجات پیدا کردیم در قضیه آذربایجان سیاست مرحوم قوام‏السلطنه بود بدون تردید همکاری مردم بود شجاعت مجلس شورای ملی بود (علامه وحیدی- ولی به رهبری شاهنشاه بود) بلی شاه هم گفت که دست من را ببرید من به افسران پیشه‏وری درجه نمی‏دهم مرحوم رزم‏آرا را مأمور کرد که قشون را تقویت کند و قشون را به آذربایجان بفرستد خواستم این را عرض کنم که ملاحظه کنید آقایان مدیحه گفتن بی‏خودی از شاه صحیح نیست چون اغفال کردن شاه است خدمتگزار شاه آن‏ است که مطالبی که نه تنها به نفع شاه است عرض بکند و آنچه هم که به ضرر و خلاف مصلحت است عرض نکند وزرای قدیم همین‏طور بودند وزرا همیشه در حکومت باشاه شریک بودند در زمان صفویه در زمان قارجاریه در زمان سلاطین دیگر شاه اگر یک وقت یک امری می‏کرد که مطابق مصلحت نبود لااقل وزرا با فاصله انجام نمی‏دادند می‏گذاشتند یک فاصله‏ای واقع بشود بعد در موقع می‏رفتند مطلب را عرض می‏کردند ابا و اجداد اغلب ما وزیر بودند اگر شاه حواله‏ها را می‏دادند که مصلحت نبود صدراعظم‏ها حواله‏ها را می‏گرفتند و نمی‏پرداختند بعد هم می‏رفتند به شاه عرض می‏کردند که اعلیحضرت را اغفال کرده‏اند خدا شاهد است این مطالب را که عرض کردم برای این است که همه مردم بدانند که سیستم و طریقه ما غلط است این سیستم و طریقه اگر درست شد یعنی اگر دولت با مشورت با داخلی‏ها نه بامشورت با مشاورین خارجی یا اشخاص اداری خارجی با مشورت با وکلاء و سناتورها این وکلا و سناتورها اگر مورد اعتماد نبوده و نیستند اینجا چکار می‏کنند و اگر مورد اعتماد هستند پس باید آقایان وظیفه حتمی و مقدس ملی خودتان را انجام بدهید اگر اعلیحضرت همایونی از یک عمارت بخواهند بپرند پایین والله باالله آقا پای نمی‏گذارد می‏گوید قربان پای‏تان می‏شکند او دوست شاه است ما هم با نهایت صداقت عیوب را عرض می‏کنیم، عیوب این است که در دستگاه اداری ما دولت خودش وسیله کنترل صحیح ندارد و اگر کنترل داشت نمی‏گذاشت سازمان برنامه رو سال این طور عمل بکند بعد از دو سال نتیجه‏اش این می‏شود که بیاید به مجلس، آقایان به مذاکرات مجلس مراجعه بفرمایید در دوره اول مجلس اگر یک زمامداری در یک گوشه مملکت به یک فردی تعدی می‏کرد در پشت این تریبون مطرح می‏شد بروید سوابق را ملاحظه بفرمایید چقدر فرماندارهای ولات را احضار کردند به تهران و رسیدگی کردند مجلس به عنوان‏ دیوان عدالت درست شد مجلس باید به شاه کمک بکند کمک به دولت بکند کمک مجلس به دولت این است که دولت و وزرا تخت نظارت بسیار شدید قرار بدهد ما اگر نظارت‏مان را صحیح اجرا می‏کردیم و اگر دولت نظارتش را صحیح اجرا می‏کرد صدی نود این شکایات داده نمی‏شد نمی‏گذاشتیم به مردم تعدی بکنند و حالا هم باید جلو بگیریم اگر جلوی این تعدیات را گرفتند بگذارید رادیو مسکو از این ترهات بگوید این همان مسکویی بود که سه سال پیش اعلیحضرت همایونی را دعوت کرد به مسکو چقدر احترام گذاشتند و صحبت از زندگی مسالمت‏آمیز کردند و گفتند اعلیحضرت بزرگ هستند و احترام و عزت و امیدواری به زندگی برادرانه دارند تجلیل کردند (پرفسور اعلم- بنده که عرض کردم) شما مطالب‏تان خیلی درست بود بنده هم چند دقیقه به شما احسنت گفتم مطالب خوبی گفتید می‏خواستم عرض کنم جلوی مخالفین داخلی و خارجی و سعایت‏کاران و اخلالگران گرفته شود و دولت باید بنشیند فکر بکند یک طریقی در نظارت‏ در دستگاه‏های دولت در نظر بگیرد مجلس باید آنچنان نظارت در اعمال وزرا در هر موردش بکند که وزرا بدانند اینجا مسئولند و اگر خودشان را مسئول دانستند و ما این نظارت را درست اعمال کردیم بنده به قدر یک سرسوزن به هزارتا از این مهملات اهمیت نمی‏دادم برای اینکه ملت ایران می‏داند اینها نسبت بدین مملکت قصد تجاوز داشتند می‏خواستند این مملکت را تصاحب کنند، تجزیه کنند اینها هیچ‏وقت خیرخواه مملکت ما نخواهند شد و این را مردم باید بفهمند که این مزخرفاتی که دیگران می‏خواهند بگویند وکلای مجلس هم می‏گویند.

رئیس- نفهمیدم مزخرفات را وکلای مجلس هم می‏گویند.

خلعتبری- جواب مزخرفات آنها را وکلای مجلس می‏گویند.

فضایلی- منظورشان این بود که جواب آنها را می‏گویند.

رئیس- بله جواب آنها را

خلعتبری- بله قربان عرض بنده این است که دولت باید مراقب باشد و نگذارد در یک جا تعدی بشود جلوی تعدی را بگیرد اما نه با سیستم حالا، این سیستم، سیستم کاغذبازی است بنشین و فکرکن، میرزا تقی‏خان امیرکبیر در صد سال پیش و خواجه نظام‏الملک در هشتصد سال پیش چه می‏کردند دستور می‏دادند و اجرا می‏شد این ترتیب اگر ایجاد شد و وزیر اگر خودش را مسئول مجلس دانست و جرأت نداشت خلاف حقیقت را بگوید آن وقت این سیستم کنونی که قانون اساسی ما پیش‏بینی کرده و قانون اساسی این سیستم را برای اجرای عدالت پیش‏بینی کرده است برای حفظ سلطنت، ما که به حفظ سلطنت و حفظ استقلال کشور علاقمندیم باید کنترل صحیحی در اداره مملکت برقرار شود و یک طریقی اتخاذ کنیم که دستگاه‏های دولت نتوانند تعدی بکنند در خاتمه هم باید عرض کنم مردم باید فرق بین دستگاه‏های دولت و خود دولت و شاه و مجلس بگذارند مأمورین دولت را حساب‏شان را به حساب ما نگذارند و اگر ما نتوانیم کنترل صحیح بکنیم آن وقت است که با کمال تأسف

تمام حرف‏ها متوجه ما می‌شود، شکایات مردم متوجه هیئت حاکمه و آنهایی که در رأس هستند می‌شود این است که در روز اول سال به صلاح مملکت و دولت دانستم که این مطالب را به عرض برسانم و امیدوارم که دولت این را از آن طرفی نگاه بکند که طرف دارای حسن‏نیت است با عقلای قوم بنشینید و فکر بکنید که چه باید کرد که شکایات مردم برطرف بشود و حقوق مردم تأمین بشود نگذارید چند نفر در هر وزارتخانه یا چند وزیر یا چند تیمسار یا چند تا فرض کنید وکیل یا چندتا متنفذ به مردم تعدی بکنند و بعد به حساب همه دستگاه بیاید من می‏گویم جلوی اینها را بیایید بگیرید.

۴- تقدیم یک فقره سؤال به وسیله آقای بهبهانی

رئیس- آقای بهبهانی‏

بهبهانی- بنده یک سؤالی است راجع به گوشت تهران که تقدیم می‏کنم.

۵- طرح و تصویب گزارش کمیسیون امورخارجه راجع به اصلاح قانون تعیین حدود آب‏های ساحلی

رئیس- گزارش کمیسیون خارجه راجع به حدود آب‏های ساحلی مطرح است گزارش کمیسیون قرائت می‏شود. (به ‏شرح زیر قرائت شد)

گزارش از کمیسیون امورخارجه به مجلس شورای ملی:

کمیسیون امورخارجه در جلسه ۱۳۳۷/ ۱۱/ ۷ لایح ارسالی از مجلس سنا راجع به اصلاح قانون تعیین حدود آب‏های ساحلی ومنطقه نظارت ایران مصوب ۱۳۱۳/ ۴/ ۲۴ را با حضور آقای معاون وزارت امورخارجه مورد رسیدگی قرارداده مواد مصوبه مجلس سنا را عیناً تصویب نمود اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‏دارد.

ماده ۱- حق حاکمیت ایران در خارج قلمرو خشکی ایران و آب‏های داخلی شامل منطق‏های از دریاها متصل به سواحل ایران که دریای ساحلی نامیده می‌شود می‏باشد.

ماده ۲- حق حاکمیت مزبور شامل فضای هوایی فوق دریای ساحلی و کف و زیر کف دریای ساحلی نیز می‏باشد.

ماده ۳- عرض دریای ساحلی ایران از خط مبدأ آب‏های مزبور ۱۲ (دوازده) میل دریایی است و خط مبدأ را دولت با رعایت قواعد مسلم حقوق بین‏المللی تعیین خواهد کرد.

تبصره- میل دریایی مساوی ۱۸۵۲ متر است.

ماده ۴- در مواردی که سواحل ایران مجاور یا مقابل سواحل کشور دیگری باشد اگر به ترتیب بین طرفین توافق نشده باشد حد فاصل بین آب‏های ساحلی ایران و آن کشور خط منصفی است که کلیه نقاط آن از نزدیک‏تری نقاط خطوط مبداء طرف به یک فاصله باشد.

ماده ۵- هر جزیره متعلقه به ایران اعم از اینکه داخل دریای ساحلی ایران یا خارج از آن باشد دارای دریای ساحلی مخصوص به خود طبق این قانون می‏باشد جزایری که به فاصله کمتر از ۱۲ میل دریایی از هم واقعند مجموعاً در حکم جزیره واحدی بوده و حد دریای ساحلی آن از جزایری محسوب می‏گردد که نسبت به مرکز مجمع الجزایر از همه دورترند.

ماده ۶- آب‏های واقع بین ساحل کشور و خط مبداء و همچنین آب‏های واقع بین جزایر متعلق به ایران که فاصله آنها از یکدیگر از ۱۲ میل دریایی تجاوز نکند آب‏های داخلی کشور محسوب می‏گردد.

ماده ۷- حق صید و سایر حقوقی که ایران در ماوراء دریای ساحلی خود دارد به اعتبار خود باقی است.

ماده ۸- موادی از قانون مصوب ۲۴ تیرماه ۱۳۱۳ و سایر قوانین که با این قانون مغایرت دارد در قسمتی که مغایر است ملغی الاثر می‏باشد.

مخبر کمیسیون امورخارجه- مرآت اسفندیاری.

گزارش از کمیسیون کشور به مجلس شورای ملی کمیسیون کشور درجلسه یکشنبه ۱۳۳۷/ ۱۲/ ۱۰ لایحه ارسالی از مجلس سنا راجع به اصلاح قانون تعیین حدود آب‏های ساحلی و منطقه نظارت ایران مصوب ۱۳۱۳/ ۴/ ۲۴ را مورد رسیدگی قرارداده و با توجه به خبر کمیسیون امورخارجه مواد مصوبه مجلس سنا را تصویب و اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‏دارد.

مخبر کمیسیون کشور- رامبد

رئیس- ماده اول مطرح است مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد) پیشنهادی هم نرسیده رأی گرفته می‌شود. به ماده اول آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده دوم قرائت می‌شود. (به ‏شرح زیر قرائت شد)

ماده ۲- حق حاکمیت مزبور شامل فضای هوایی فوق دریای ساحلی و کف و زیرکف دریای ساحلی نیز می‏باشد.

رئیس- مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد) رأی گرفته می‌شود به ماده دوم آقایان موافقین قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد.

ماده سوم قرائت می‌شود. (به ‏شرح زیر قرائت شد)

ماده ۳- عرض دریای ساحلی ایران از خط مبدأ آب‏های مزبور ۱۲ (دوازده) میل دریایی استو و خط مبدأ را دولت با رعایت قواعد مسلم حقوق بین‏المللی عموم تعیین خواهد کرد.

تبصره- میل دریایی مساوی با ۱۸۵۲ متر است.

رئیس- رأی گرفته می‌شود به ماده سوم با تبصره آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده چهارم قرائت می‌شود. (به ‏شرح زیر قرائت شد)

ماده ۴- در مواردی که سواحل ایران مجاور یا مقابل سواحل کشور دیگری باشد اگر به ترتیب دیگری بین طرفین توافق نشده باشد حد فاصل بین آب‏های ساحلی ایران و آن کشور خط منصفی است که کلیه نقاط آن از نزدیک‏ترین نقاط خطوط مبداء طرف به یک فاصله باشد.

رئیس- رأی گرفته می‌شود به ماده چهارم آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده پنجم قرائت می‌شود. (به شرح زیر قرائت شد)

ماده ۵- هر جزیره متعلقه به ایران اعم از اینکه داخل دریای ساحلی ایران یا خارج از آن باشد دارای دریای ساحلی مخصوص به خود طبق این قانون می‏باشد جزایری که به فاصله کمتر از ۱۲ میل دریایی از هم واقعند مجموعاً در حکم جزیره واحدی بوده و حد دریای ساحلی آن جزایری محسوب می‏گردد که نسبت به مرکز مجع الجزایر از همه دورترند.

رئیس- رأی گرفته می‌شود به ماده پنجم آقایان موافقین قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده ششم مطرح است.

(به ‏شرح زیر قرائت شد)

ماده ۶- آب‏های واقع بین ساحل کشور و خط مبدأ و همچنین آب‏های واقع بین جزایر متعلق به ایران که فاصله آنها از یکدیگر از ۱۲ میل دریایی تجاوز نکند آب‏های داخلی کشور محسوب می‏گردد.

رئیس- رأی گرفته می‌شود به ماده شش آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده هفتم قرائت می‌شود. (به ‏شرح زیر قرائت شد)

ماده ۷- حق صید و سایر حقوقی که ایران در ماوراء دریای ساحلی خود دارد به اعتبار خود باقی است.

رئیس- رأی گرفته می‌شود به ماده هفتم آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد ماده هشتم قرائت می‌شود. (به ‏شرح زیر قرائت شد)

ماده ۸- موادی از قانون مصوب ۲۴ تیر ماه ۱۳۱۳ و سایر قوانین که با این قانون مغایرت دارد در قسمتی که مغایر است ملغی‏الاثر می‏باشد.

رئیس- رأی گرفته می‌شود به ماده هشتم آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد کلیات آخر مطرح است آقای ارباب بفرمایید.

ارباب- بنده در کلیات آخر لازم دیدم چند تذکر عرض کنم جزایر ما فوق‏العاده از لحاظ استعداد تولید از نوع محصولات گرمسیری و چه از لحاظ سوابق تاریخ که تمام این جزایر پر از سکنه بوده و امروز نیست البته حالا تدریجاً می‏خواهند امیدوار بشوند و برگردند باید تشویق کرد اینها را (صحیح است) اما حدودی که در این قانون ذکر شده عواملی از خارج تجاوز می‏کنند در این حدود کراراً تذکر داده شده خود بنده هم در همین مجلس متذکر شده‏ام و یک نظارت صحیح لازم است بر دریاهای جنوب و خلیج فارس تا حقوق ایران برحسب دستور دیگران نگردد در همین جزیره قشم که ۱۵۰ کیلومتر طول این جزیره است در حدود ۴۰ کیلومتر عرض این جزیره است در واقع از لحاظ عرض و طول و اهمیت مثل یک مملکتی است تا چهار سال است که دو سد اختصاصی می‏خواهیم برای عمران آنجا ساخته شود که بودجه هم دارد این مطلب بین بنگاه مستقل آبیاری و سازمان برنامه هنوز حل نشده از جناب آقای معاون محترم نخست‏وزیر جداً استدعا می‏کنم متذکر بشوند و در دولت مطرح کنند ببینند اشکال کجاست او می‏گوید من درست می‏کنم دیگری می‏گوید من درست می‏کنم آقا یک ثالث فنی پیدا کنید که این اختلاف را حل کند و مردم را بیشتر در انتظار نگه دارید.

رئیس- رأی نهایی نسبت بدین گزارش گرفته می‏شود آقایانی که بامجموع مواد موافقتند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد به دولت ابلاغ می‏شود آقای معاون وزارت خارجه چه فرمایشی دارید؟

معاون وزارت امورخارجه- (دکتر صدر) بنده می‏خواستند از حضور آقایان تشکر کنم که این قانون را تصویب فرمودند و البته چون روی این قانون در موقع تصویب بحثی نشد بنده از این فرصت استفاده می‏کنم که عرض کنم چرا این قانون به مجلس تقدیم شده و آقایان هم البته توجه فرموده‏اند که در ضمن اخبار و همان‏طور که در مقدمه قانون ذکر شده آب‏های ساحلی ایران طبق قانون مصوب سال ۱۳۱۳ شش میل دریایی بوده و سال گذشته هم یک کنفرانس بین‏المللی در ژنو تشکیل شد برای چند موضوع بین‏المللی که یکی از آنها هم همین تعیین عرض آب‏های ساحلی بود. همان‏طور که آقایان اطلاع دارند در این موضوع بین دول اختلاف وجود دارد. دول بزرگ سه میل آب‏های ساحلی دارند بعضی دولت‏ها شش میل و بعضی دول کوچک هم علاقه داشتند که عرض آب‏های ساحلی را به ۱۲ میل ببرند ولی دول بزرگ مخالف بودند.

دولی که بحریه بزرگ دارند با این امر مخالفند و در ژنو هم این مسأله حل نشد و به یک کنفرانس بین‏المللی دیگری موکول شد که در آینده تشکیل شود شاید در آنجا بتوانند درباره عرض آب‏های ساحلی توافق بکنند و این مطلب را حل کنند ولی در ضمن کنفرانس بعضی از دول خاورمیانه که در خلیج فارس ساحل دارند عرض آب‏های ساحلی خود را به ۱۲ و دولت ایران هم برای حفظ منافع ایران ناچار شد که تقاضای اصلاح قانون ۱۳۱۳ را بکند و عرض آب‏های میل رسانیدند ساحلی را ۱۲ میل بکند ولی بنده این نکته را می‏خواهم اینجا حضور آقایان عرض بکنم که اگر در کنفرانس‏های بین‏المللی ترتیبی داده شود که غیر از ۱۲ میل باشد و آن توافق هم مورد قبول و اجرای دولی باشد که در خلیج دارای ساحل هستند، آن وقت دولت ایران حاضر است و این کار را خواهد کرد که در این موضوع باز هم تجدید‏نظر بکند. در هر حال اقتضای تقدیم این قانون را خواستم حضور آقایان عرض بکنم و توجه آقایان را به اقدامات بین‏المللی که در این زمینه شده‏است جلب بکنم.

۶- مذاکره در گزارش شور اول کمیسیون خاص راجع به تشویق صادرات و عدم تصویب ورود در مواد

رئیس- گزارش کمیسیون خاص راجع به تشویق صادرات مطرح است. گزارش کمیسیون قرائت می‏شود: (بدین شرح خوانده شد)

گزارش از کمیسیون خاص تشویق صادرات به مجلس شورای ملی‏

لایحه ارسالی از مجلس سنا راحع به تشویق صادرات و تولید که به کمیسیون‏های بازرگانی- دارایی- کشور- صنایع و معادن و گمرکات و انحصارات ارجع گردیده در کمیسیون‏های بازرگانی- کشور و دارایی مورد بررسی واقع لکن در ماده دوم راجع به معافیت کالاهای صدوری از عوارض داخلی شهرداری‏ها اختلاف نظری بوجود آمد در نتیجه مقام ریاست معظم مجلسی شورای ملی طی نامه شماره ۲۵۰۳۹ مورخ ۱۸ بهمن‏ماه ۴۷ اجازه تشکیل کمیسیون واحدی از اعضا منتخب کمیسیون‏های مذکور دادند. این کمیسیون در چند جلسه نسبت با لایحه مزبور با حضور نمایندگان وزارتخانه‏ها رسیدگی و با توجه به این که لغو عوارض کالاهای صدوری در بعضی از شهرها اشکالاتی ایجاد می‏نماید و به کارهای عمرانی و تعهدات آنها لطمه وارد می‏کند و از طرفی به منظور تشویق صادرات و تولید لازم به نظر می‏رسید که اصولاً از کالاهای صدوری عوارض دریافت نگردد. لذا از نیم درصد صورت حساب کالاهای وارداتی مندرج در ماده ۹ این گزارش ۲۵ درصد اختصاص به تأمین کسر بودجه شهرداری‏هایی در نتیجه لغو عوارض ماده ۲ بوجود می‏آید اختصاص داده شد بقیه مواد لایحه نیز با اصلاحاتی که قبلاً در کمیسیون‏های دارایی- بازرگانی کشور به عمل آمده بود تصویب و اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‏دارد.

ماده ۱- مقصود از صادرات ارسال محصولات و مصنوعات کشور به خارج است اعم از اینکه محصولات کشاورزی- دامپروری و معدنی به صورت خام و مواد اولیه باشد یا مصنوعاتی که از مواد اولیه داخلی یا تبدیل مواد اولیه خام خارجی ساخته شده باشد. منظور از تولید تهیه نیرو و هر گونه مواد اولیه کشاورزی- دامپروری و صنعتی و معدنی و یا تبدیل آنها به مواد دیگری می‏باشد که مستقیماً یا با تغییرات دیگری قابل مصرف بشود اعم از اینکه مواد اولیه و خام آنها از خارح و یا در داخل کشور تهیه شده باشد.

ماده ۲- صادارت هر محل از پرداخت هر گونه عوارض داخلی معاف است و انجمن‏های شهر حق ندارند به هیچ عنوان عوارض به کالاهای صدوری هر محل تحمیل یا از کالاهایی که از شهرها عبور می‏نماید عوارض مطالبه نمایند.

تبصره ۱- تبصره ذیل ماده ۲ قانون سازمان مؤسسه سازمان سرم و واکسن‏سازی رازی به قوت خود باقی خواهد بود.

تبصره ۲- عوارض قانونی که وزارت کشاورزی از چوب‏های صادراتی در موقع صدور پروانه دریافت می‏دارند کماکان اخذ و به مصرف احداث خزانه‏ های جنگلی و جنگل‏کاری و تکمیل سازمان جنگلبانی خواهد رسید.

تبصره ۳- غیر از عوارض مصرحه در تبصره‏های یک و دو این اخذ هر نوع عوارض که به موجب قوانین دیگر از محصولات صادراتی اخذ می‏شده ملغی و پس از تصویب این قانون کالاهای صدوری تابع پرداخت هیچ نوع عوارض داخلی نخواهد بود.

ماده ۴- نسبت به عوارضی که با استفاده از وسایل متعلق به دولت از قبیل باربری- انبارداری- مهرسربی و عوارض بندری و بارگیری کشتی از طرف گمرک و کرایه حمل‏ونقل به وسیله راه‏آهن دولتی ایران طبق تعرفه و مقرارت مربوطه دریافت می‏گردد. در مورد کالاهای صادراتی نسبت به محصولات صنعتی و معدنی با پیشنهاد وزارت صنایع و معادن و در مورد سایر محصولات به پیشنهاد وزارت بازرگانی و در هر دو مورد با تصویب هیئت وزیران از پانزده تا هفتاد و پنج درصد تخفیف نسبت به عوارض جاریه و کرایه حمل‏ونقل منظور خواهد گردید.

ماده ۴- هر قسم لوازم بسته بندی از قبیل گونی- پارچ چتایی- ریسمان و طناب علفی- تسمه فلزی- میخ- کاغذ- مقوا- تخته- حلبی‌های ساده یا لاک زده و غیره که برای تهیه قوطی و چلیک و ظروف کالاهای صادراتی اعم از اینکه از طرف شرکت‏ها یا مؤسسات یا بازرگانان صادرکننده وارد گردد به عنوان‏ ورود موقت به شرط تحقق صدور از پرداخت حقوق گمرکی معاف خواهد بود و فقط معادل حقوق گمرکی تعهد قابل ‏قبول گمرک خواهند سپرد که هنگام اعاده آن به خارجه مسترد خواهد گردید.

ماده ۵- شرکت‏ها و مؤسسات و اشخاصی که فعالیت‏های خود را صرف صدور یک یا چند نوع کالای صادراتی و یا استخراج و بهره‏برداری و یا ذوب و تصفیه مواد معدنی و یا تولید محصولات صنعتی و معدنی و کشاورزی نموده و می‏نماید از معافیت های مالیاتی مذکور در قانون اصلاح قانون مالیات بر درآمد مصوب اول تیرماه ۱۳۳۷ استفاده خواهند نمود و معافیت های مالیاتی پنج ساله که به موجب لایحه قانونی تشویق صادرات و تولید مصوب ۱۳۳۳/ ۱۲/ ۲۳ کمیسیون مشترک مجلسین داده شده به قوت خود باقی است.

تبصره ۱- کلیه کارخانه‏ها و مؤسسات تولیدی که قبل از تصویب اصلاح قانون مالیات بردرآمد تأسیس گردیده و یا سفارش ماشین‏آلات آنها داده شده و یا آنکه ساختمان آنها آغاز گردیده از معافیت مالیاتی ۵ ساله قانون تشویق صادرات و تولید مصوب ۱۳۳۳/ ۱۱/ ۲۳ کمیسیون مشترک مجلسین استفاده خواهند نمود.

تبصره ۲- مبداء بهره‏برداری مؤسسات تولیدی و صنعتی از تاریخ فروش محصول محسوب خواهد شد.

ماده ۶- کلیه کارخانه‏ها و ماشین‏های مربوط به تولید یا اصلاح یا تبدیل مواد و محصولات کشاورزی و دامپروری و صنایع معدنی و بسته بندی و کارخانه‏جات تهیه لوازم یدکی و کودسازی و کارخانه‏ها و ماشین‏های تولیدی از قبیل ماشین‏های نساجی- قندسازی- تهیه سیمان- مصالح ساختمانی- شیشه‏ سازی- سفال ‏سازی- پنبه پاک کنی- روغن کشی و تصفیه آن- چای خشک‏کنی- پشم شویی- قالی‏شویی- منگنه‌های عدل بندی- ماشین‏های ضدعفونی نمودن کالا- کنسروسازی- قوطی‏سازی از مقوا- حلبی و انواع مواد پلاستیکی- میوه خشک کنی و تمیز کردن آن- ماشین‏های مخصوص بیرون آوردن هسته میوه‏جات- ماشین‏های تولید سرما که برای انبار حفاظت کالا به کار می‏رود و کارخانه‏جات یخ سازی (به استثنای دستگاه‏های خانگی) ماشین‏های بوجاری غلات وحبوبات و تمیز کردن دانه و رقم‏بندی آنها و ذوب و تصفیه و کارخانه‏جات مولد برق و هرنوع ماشین‏ها و وسایل مشابه دیگری که برای رفع نیازمندی های صنایع داخلی و بهبود نوع و اصلاح طرز رقم بندی و بسته‏بندی و دادن تغییرات در کالا برای مرغوب کردن آن یا برای اینکه کالای صادراتی را به صورت نیم ساخته درآورده وارد کشور شود و همچنین دستگاه‏های سم‏پاشی مربوط به آفات نباتی (با گواهی کمیسیونی مرکب از نمایندگان وزارت صنایع و بازرگانی و گمرکات و انحصارات و کشاورزی) از پرداخت هر نوع حقوق گمرکی معاف خواهند بود.

تبصره ۱- معافیت‏های مندرج در این ماده فقط شامل ماشین‏های نو و غیرمستعمل می‏باشد.

تبصره ۲- نسبت به معافیت مواد اولیه مورد نیاز صنایع داخلی طبق بند ۳۴ ازماده ۲۰ قانون تعرفه گمرکی عمل خواهد شد و تبصره ۱ ماده ۲۰ تعانون تعرفه گمرکی شامل آن قسمت از مواد اولیه و قطعات ماشین‏آلات صنتعی و کشاورزی و دستگاه‏های الکتریکی و وسایل حمل‏ونقل خواهد بود که به مصرف واقعی و پیش‏بینی شده نرسیده باشد.

ماده ۷- در مواقع به روز اختلاف نسبت به شمول معافیت‏ها و تسهیلات پیش‏بینی شده در موار ۴ و ۵ و ۶ این قانون موضوع مورد اختلاف به وسیله کمیسیونی که از نمایندگان وزارتخانه‏های دارایی- صنایع و معادن- بازرگانی- گمرکات و انحصارات و کشاورزی و نماینده بانک ملی ایران و اطاق بازرگانی تهران تشکیل می‌شود رسیدگی به عمل آمده و رأی اکثریت اعضا کمیسیون قطعی و قابل اجرا خواهد بود.

ماده ۸- بیمه صادرات اختیاری است و صادرکنندگان می‏توانند کالای خود را نزد هر شرکت بیمه که مایل باشند بیمه نمایند.

ماده ۹- برای تأمین مصارف مربوط به تشویق و توسعه صادرات و تولید و تشویق صنایع داخلی و کمک به شهرداری‏ها و ایجاد نمایشگاه‏های دائمی داخلی و نمایشگاه‏های خارجی و هزینه تبلیغاتی تجارتی و صنعتی و معدنی و تأسیس و توسعه و تکمیل مؤسسات استاندارد و نرم بندی در داخل کشور و ایجاد اطاق های نمونه در داخله و تمرکز اطلاعات بین‏المللی مربوط به امور تجارتی و صنعتی و معدنی نیم درصد از صورتحساب کالای وارداتی هنگام پرداخت بهای کالا توسط بانک‏های مجاز وصول خواهد شد

تبصره ۱- کالاهایی که در برابر برات وصولی اعم از دیداری یا وعده‏ای وارد کشور می‌شود اسناد آن در صورتی به ذی‏نفع تسلیم می‏گردد که نیم درصد مذکور فوق را به بانک‏ مجاز پرداخته باشد.

تبصره ۲- وجوه حاصله در حساب مخصوص بانک ملی ایران ریخته شده که ۲۵ درصد آن با پیشنهاد وزارت کشور و تصویب کمیسیون کشور مجلسین جهت

تأمین کسر بودجه شهرداری‏هایی که در نتیجه لغو عوارض مندرج در ماده ۲ این قانون بوجود خواهد آمد تخصیص می یابد و ۷۵ درصد بقیه طبق آیین‏نامه‏ای که پیشنهاد وزارتین صنایع و معادن و بازرگانی به تصویب کمیسیون اقتصاد مجلس سنا و کمیسیون بازرگانی مجلس شورای ملی خواهد رسید مصرف خواهد شد و مصرف این وچه تابع مقررات قانون محاسبات عمومی نخواهد بود.

ماده ۱۰- دولت مأمور اجراء این قانون می‏باشد.

مخبر کمیسیون خاص تشویق صادرات مهدی مشایخی‏

رئیس- کلیات شور اول لایحه مطرح است؟ آقای صدرزاده بیانی دارید بفرمایید.

صدرزاده- قبل از اینکه وارد بحث در این قانون بشوم خواستم تذکر بدهم که قانونی که الان تصویب شد در مجلس موقعی که در مجلس سنا مطرح بود صورت مذاکرات مجلس سنا را برای نمایندگان مجلس ارسال می‏داشتند و ما اطلاع کامل داشتیم و خوب بود که آقای معاون وزارت خارجه و همچنین سایر معاونین اگر تذکراتی دارند قبل ار تصویب بفرمایید والا ما توجه داشتیم به قانون و طبق همان مذاکرات مجلس سنا و با توجه به آن رأی دادیم.

اما راجع به این گزارش تشویق صادرات البته لایحه خوبی است ولی شامل تمام مطلوب نیست شامل بعضی از مطلوب است معافیت صادرات و یک بخشودگی‏های مالیاتی نسبت به آن مسئله صادرات ما که به آن‏طوری که میل داریم تأمین نمی‏کند. در این سنوات اخیر اگر آقایان توجه داشته باشند واردات چندین برابر صادرات بوده است و صادرات تنزل داشته ما باید کنجکاوی کنیم که این علت کجاست تنها مسئله مالیات گمرکی و صادرات تنها مانع نیست و نبوده است مطالب دیگری هم در این کار دخالت دارد که دولت بای به موازات این قانون آن کارها را هم بتواند بکند بزرگ‏ترین رقم واردات مملکت ما را مسئله آهن تشکیل می‏دهد یعنی آهن آلات این آمار گمرکی که در سال گذشته تنظیم شده‏است و قبل از عید منتشر شده آقایان مطالعه فرموده‏اند ملاحظه بفرمایید که یک رقم بسیار بزرگ از واردات مملکت را آهن آلات تشکیل می‏دهد به همین مناسبت از اول مشروطیت همیشه مسئله کارخانه ذوب‏آهن در ایران و در مجالس ملی ایران و دولت‏ها مورد بحث بوده است ولی متأسفانه صورت عمل به خودش نگرفته.

البته در دوران سلطنت اعلیحضرت فقید اهتمام زیادی در این باب شد ولی متأسفانه حدوث جنگ دوم سبب شد که این کار صورت عمل به خودش نگرفت بعد از آن هم در سازمان برنامه دوره اول یک مبلغ بزرگی برای این کار پیش‏بینی شد در برنامه دوم رقم بزرگ‏تری تأمین شد ولی باز هم متنج به نتیجه‏ای نشد ملاحظه بفرمایید تمام ترقیاتی که در یک مملکتی پیش می‏آید احتیاج به آهن و سیمان دارد آهن یک مسئله مهم و یک رقم بسیار مهمی است برای ترقیات یک مملکت برای ترقیات صنعتی و کشاورزی یک مملکت و مادام که کارخانة ذوب‏آهن نداشته باشیم و مادام که خودمان آهن آلات را تهیه می‏کنیم همیشه احتیاج به خارج خواهیم داشت و اگر خدای نخواسته یک وقتی هم یک حوادثی پیش بیاید که ارتباط اقتصادی ما با خارج قطع شود تمام دستگاه‏های ما بدون نتیجه خواهد ماند و بنابراین بنده تصور می‏کنم که دولت بایستی نهایت اهتمام را یک‏بار ببرد برای اینکه این کارخانه ذوب‏آهن را هر چه زودتر به نتیجه برساند که در خود مملکت ما بتوانیم آهن‏آلات تهیه کنیم و به نتیجه برسیم. مسئله راه‏آهن است در این مسئله راه‏آهن بنده خیلی تعجب می‏کنم که در سابق یک قانونی از مجلس گذشته است که از قندوشکر یک مبلغی دریافت کنند و در آن قانون این پول اختصاص داده شده‏است به مسئله راه‏آهن حتی یک ماده‏ای است که اگر مأمورین دولت و مسئولین امور این پول را در مجرای دیگری خرج کنند متخلف محسوب می‏شوند و برای آنها هم یک مجازاتی تعیین شده‏است این از لحاظ قانون، اما از لحاظ عمل ملاحظه بفرمایید باز در این آمارهایی که سال گذشته منتشر شد بنده راجع به راه‏آهن چه آمار صنعتی و چه در آمار وزرات صنایع دیدم که در سال ۷۵، ۳۶ میلیون عایدات خالص راه‏آهن بوده است بدین معنی که مبالغ بسیار زیادی از راه‏آهن ایران به دست آمده است که بعد از وضع مخارج و حقوق کارمندان ۷۵ میلیون عایدات خالص داشته عدة کثیری از این راه اعاشه کرده‏اند باز ۷۵ میلیون عایدات راه‏آهن بوده است خوب یک کاری که اینقدر نتیجه دارد برای دولت و یک چنین عایدی خالص بوجود می‏آورد بسیار بسیار زشت است که باز در این کار اهمال کنیم اما اینکه عرض می‏کنم این مسئله در صادرات تأثیر دارد الان با این اهتمامی که در مسئله کشاورزی می‏شود و محصولات کشاورزی دارد بیش از پیش در مملکت بوجود می‏آید مادامی که این وسیله ارزان برای حمل‏ونقل بوجود نیاید هیچ‏وقت امکان صدور آنها نخواهد بود. یکی از نقاط حاصلخیز کشاورزی آقایان اطلاع دارند که منطقه فارس و همسایگان او احتیاج زیادی به محصولات کشاورزی او دارند ولی به واسطه نبودن راه‏آهن و به واسطه نداشتن وسیله حمل‏ونقل ارزان قیمت کشاورزان آن استان نمی‏توانند محصولات خودشان را به خارج حمل کنند و اگر یک وقتی محصولات زیادتر شد اسباب یک نوع کسادی خواهد شد و یک تورمی در بازار بوجود خواهد آمد این است بنده خواستم در این مورد تذکر بدهم هیئت محترم دولت که هم نسبت به مسئله کارخانه ذوب‏آهن و هم راجع به توسعه شبکه راه‏آهن در تمام نقاط ایران توجه و اهتمام زیادی بکنند که این امکانات زودتر عملی شود و برای مردم فراهم شود.

رئیس- آقای فرهودی‏

معاون وزارت کشور (فرهودی)- مذاکراتی که نماینده محترم در شور اول کلیات لایحه فرمودند البته کاملاً از روی دقت و تحلیل واقعی موضوع بود همین‏طور که فرمودند لایحه که به عنوان‏ تشویق صادرات و تولید تقدیم شده‏است مقرراتی دربردارد که این مقررات اگر به تصویب آقایان برسد امیدواری هست که صادرات ما توسعه پیدا کند و هم امیدواری بیشتر هست که تولید مملکت بیشتر بشود چون صرف توجه به صادرات بدون توجه به تولید در اقتصاد امروز ثابت شده‏است که کافی نیست اما راجع به ‏دو موضوع که اشاره فرمودید البته صنعت فلزسازی که ذوب‏آهن هم یکی از شعب این صنعت است آن صنعتی که مورد توجه‏شان است صنعت فلزسازی و فلزکاری است و این همان‏طور که فرمودند از مسائل مهم درجه اول اقتصادی است یعنی این صنعت مادر سایر صنایع است در برنامه دولت که آقایان تصویب فرموده هم این دولت، هم دولت‏های سابق هست که این صنعت را به جایی برسانیم آقا این صنعت به همان درجه که مهم است به همان درجه هم احتیاج به مطالعه و دقت دارد چون مخارج بسیار سنگینی دارد و کارهای بسیار زیادی بایستی صورت بگیرد، بالاخره بشود در مملکت چنین صنعتی را ایجاد کرد. خوشبختانه این مطالب قبلاً هم شده بود که در دوره اعلیحضرت فقید که در برنامه هفت ساله اول هم در قانون برنامه هفت ساله دوم در سه مرحله این مطالعه شده‏است و در هر یک از این مراحل مطالعه هم یکی از این نتایج این بود که مطالعه سابق کامل نبود خوشبختانه حالا به مرحله‏ای رسیده‏ایم که می‏توانیم بگوییم مطالعات در شرف تکمیل است و این کار به مرحله عمل دارد نزدیک می‏شود امیدواریم که دیری نگذرد که آقایان محترم را برای این کار دعوت کنیم. در مسئله راه‏آهن البته احتیاج به توسعه‏ای که مسئله راه‏آهن توسعه‏ای که راه‏های شوسه هر دو مفید به حال صادرات و تولید هست و آقایان قطعاً توجه دارند که در قانون برنامه هفت ساله دوم تصویب فرموده‏اید که چه باید بشود و آن برنامه و آن قانون البته به قوت خودش باقی است اما یک نکته‏ای که باید به آن توجه کرد در مسئله صادرات همانا ایجاد راه‏های فرعی است که راه‏آهن فرعی هم راه شوسه فرعی که بتوانند محصول را به شاه‏راه‏های اصلی برسانند و این قسمت شاید به نظر بنده در حال حاضر واجب‏تر باشد و برای آن هم برنامه مخصوصی در وزارت راه تنظیم شده که با کمک آقایان امیدواریم که به نتیجه برسد و هر دو موضوع هم موضوع راه و راه‏آهن و هم موضوع آهن و ذوب آن و انشاالله نظر آقای صدرزاده و عموم آقایان نمایندگان تأمین می‏شود.

رئیس- آقای ارباب موافقید؟ (ارباب مخالفم) آقای خرازی موافقید؟ (خرازی- موافقم) بفرمایید

خرازی- لایحه‏ای که مطرح است یکی از لوایحی است که هر کشوری بخواهد بنیه اقتصادی مملکتش خوب باشد در درجه اول باید به بالا بردن سطح تولیدات اعم از کشاورزی و صنعتی اهمیت بدهد و بعد هم سعی کند به نحو خوبی این صادرات را که تهیه می‏کند به ممالک خارجی کند بنده یک مطالعاتی کرده‏ام که راجع به جنگ بین‏المللی اول و هم راجع به جنگ بین‏الملل دوم، یکی از ممالک بزرگ همین آمریکایی است که امروزه به مرحله‏ای از آزادی رسیده‏اند که اول دولت دنیا هستند سابق براین اینها از نظر بازارهای تجارتی احتیاجی نداشتند به اینکه در مسائل سیاسی که بین ممالک اروپا ایجاد می‌شود دخالت و شرکت کنند ولی بعداً یعنی قبل از جنگ بین‏الملل دوم دیدند که اینها سه بازار عمل دارند یکیش آمریکای جنوبی است که همیشه در اختیار خودشان است یکیش چین بود که ژاپن از دست‏شان گرفته بود یکیش هم اروپا بود که آلمان ها از دست‏شان گرفته بودند و به همین مناسبت وارد جنگ بین‏الملل دوم شدند که این بازارهای از دست رفته خودشان را به دست بیاورند درصورتی که محصولات کشاورزی و صنعتی آمریکا که تهیه می‌شود به تفاوت بین ۱۰ الی ۱۶ درصد صادرات ندارند و بقیه را در داخل کشور خودشان یا در آمریکای جنوبی می‏فروشند چون ممالک بزرگ این همه اهمیت می‏دهند به وضع بازارهای‏شان برای فروش محصولات و مصنوعات‏شان کشور ما هم که حجم بازرگانیش خیلی کوچک و قابل مقایسه با آنها نیست ما باید بیش از پیش سعی کنیم که سطح تولیدات‏مان برود بالا و بتوانیم به طرز دنیاپسندی محصولات کشاورزی خودمان را به خارجه صادر کنیم و بتوانیم در بازارهای دنیا با ممالکی که نظایر و مشابه این محصولات ما را عرضه می‏کنند رقابت کنیم که از حیث نوع جنس و هم از حیث بسته بندی و هم از حیث قیمت که قیمت ما از قیمت بین‏المللی بالاتر نباشد متأسفانه در این چند ساله اخیر علاوه بر اینکه میزان صادرات ما ترقی نکرده تنزل هم کرده و شاید در سال گذشته در حدود ۶۰ میلیون دلار صادرات داشتیم و در حدود سیصد میلیون دلار واردات و البته ما نباید

اتکای‏مان به درآمد نفت باشد آقایان شاهد هستند که درچند ماه پیش در موقع شرفیابی مجلسین بنده این موضوع را حضور اعلیحضرت همایون شاهنشاهی عرض کردم فرمودند خرازی همیشه از این اشتباهات می‏کند (دکتر عدل- صحیح است) و در جلسه بعد خودشان تأیید فرمودند آقای دکتر عدل که اقتصاد ما نباید پایه‏اش روی نفت باشد ما بایستی سعی کنیم اجناسی که مورد احتیاج عمده ماست و یا منافع زیادی که می‏دهیم در داخل کشور تهیه شود اول رفع احتیاج بکنیم از ورود نظایر و مشابهش که علاوه براینکه عده زیادی در کشور ما مشغول کار خواهد شد ما احتیاجات ارزی‏مان کمتر می‌شود و درآمد ارزی‏مان را اختصاص می‏دهیم برای کارهای مهم‌تری که افراد با سرمایه‏های شخصی نمی‏توانند انجام بدهند مثل همین موضوع کارخانه ذوب‏آهن که همکار محترم آقای صدرزاده اینجا تذکر دادند و معاون محترم وزارت کشور هم تأیید فرمودند بنابراین ما در این لایحه‏ای که آقایان ملاحظه می‏فرمایند در یک قسمت آمده‏ایم که یک قدم‌هایی برداریم که صادرات کشورمان روزبه‏روز رو به توسعه و اضافه باشد و نقصان پیدا نکند وقتی صادرات کشور ما توانست در دنیا در مقابل ممالکی که با ما رقیب هستند و نظایر و مشابه این را در دنیا عرضه می‏کنند بتواند عرض اندام کند ما می‏توانیم مطمئن باشیم که در نتیجه توسع صادرات و فروش رفتن آنها در بازارهای خارجه سطح تولیدات‏مان بالا برود وسعی بکنیم که به صادر کنندگان علاوه براینکه به صادرات اگر تحمیلی نکنیم به صادر کننده هم کمک کنیم به ممالک مختلف چه اروپا و چه آمریکا از ۶ تا ۱۵ درصد به صادرکنندگان کمک می‏کنند و الان آمده‏اند مخصوصاً ممالک اروپایی و بالاخص انگلستان و آلمان معاملات چهار ساله می‏کنند یعنی اجناس می‏فروشند و پولش را چهار ساله می‏گیرند البته یک بهره بین‏المللی هم اضافه می‏کنند و این تسهیلات را می‏کنند که در کشورهای‏شان ایجاد بحران نشود و بتوانند مردم مملکت را به کار بگمارند و به فعالیت وادارند و در نتیجه این فعالیت‏ها ارز تهیه کنند و در نتیجه تهیه ارز بتوانند احتیاجات‏شان را که از نظر اقتصادی صرف نمی‏کند از خارج تهیه کنند این موضوع ارتباطات که باز همکار محترم آقای صدرزاده تذکر دادند این انحصار به راه‏آهن نباید داشته باشد ما باید تمام راه‏های‏مان خوب باشد وضع کشورمان خوب باشد این موضوع ارتباطات با صادرات‏ بستگی تام و تمام دارد بنده یادم می‏آید در سال ۱۳۲۷ و ۲۸ که جنگ تمام شده بود و ما صادرات خرما داشتیم صادرات خرمای ما را رقبای ما یعنی همین کمپانی اندرلیت عراقی که در حدود حداقل ۸۰ هزار تن صار می‏کنند و ما در زمان اعلیحضرت فقید حداکثر صادرات خرمای‏مان ۲۱۵۰۰ تن بود صادرات ما را آمدند به کمپانی‏های کشتیرانی در بصره پول ‏داده رویه این امر در وزارت بازرگانی منعکس است بنده خودم یکی از صادرکنندگان خرما بودم آمدند پول دادند به کمپانی‏های کشتیرانی که خرمای ما را حمل کنند پس از کریسمس به بندر نیویورک برسد بعد به فروش برود تا آنها بتوانند بسته‏بندی هایی مطابق سلیقه خودشان بکنند و در موقع عید کریسمس و نوول آن به فروش برود آمدند به کمپانی کشتی‏رانی پول دادند بارهای ما را قبول نکرد در صورتی که ما پیش از ۴۵۰۰ تن صادرات خرما نداشتبم وعده زیادی که بنده اسم نمی‏برم که کارشان منحصر بود مخصوصاً یکی از تجار محترم خوزستان که اسمش را نمی برم و یک دوره هم در مجلس از اهواز نماینده بوده است از بین رفت و بنابراین هر چه ما به صادرات کشورمان توجه کنیم هرچقدر دولت کمک به مسئله صادرات بکند و صادرات ما طوری برود همان‏طوری جلو برود همان‏طوری که در زمان اعلیحضرت فقید در ۲۶ اسفند ۱۳۰۹ قانونی گدراندند که تجارت خارجی ایران در احصار دولت است و وقتی قانون متمم را گذراندند در قانون متمم نوشته است اول صادرات دوم واردات و بعد آن مسئله توازن روی همین قضیه حل می‏شود حالا این قانون کار دولت توجه کرده است وزارت بازرگانی وزارت صنایع و معادن آمدند کمک کردند که این قدم‏هایی که مقدماتش راجع به امور اقتصادی کشور برداشته شده‏است یک کمک‏هایی بکنند که مردم تشویق بشوند شاید ما بتوانیم با یک برنامه‏های صحیح و حسابی تا ۵ سال پایه بازرگانی کشور را روی توازن بگذاریم و اصل توازن در مملکت حکم‏فرما بشود یعنی هر چقدر می‏خریم به همان اندازه هم بفروشیم و این فکر نقشه تأمین نمی‌شود مگر اینکه امثال این لوایح به مجلس بیاید و مجلس هم تصویب کند و به مدت ابلاغ کند و در طرز اجرایش هم مراقبت کند که اجرا بشود و مردم تشویق بشوند و سرمایه‏های‏شان را در کارهای تولیدی و کارهای صدوری به کار ببرند و بتوانیم اساس کار ممکلت‏مان را که یکی از آنها مسئله تعدیل بودجه، یکی توازن بازرگانی است که به عقیده بنده پایه اقتصادی کشوری است مرتب کنیم یک موضوع نرخ پول ما که اساس کار هم آن است و این نرخی که الان برای دلار هست این نرخ مطابق پول ما نیست ما یک مملکتی هستیم که درآمد ارزی‏مان زیادتر است از مخارج‏مان، بایستی توجه بشود بنده این را خدمت آقایان عرض می‏کنم با این لوایحی که به عنوان‏ قرضه آوردند و مجلسین رأی داده و امسال هم شروع می‏شود که آن اقساط‏مان را بپردازیم اگر ما توجه به صادرات‏مان نداشته باشیم مطمئن باشید که دچار مضیقه ارزی هم خواهیم شد.

رئیس- آقای ارباب‏

ارباب- همه آقایان به تجربه تشخیص داده‏اند که قانون آوردن و گذراندن هیچ دردی را از مملکت دوا نمی‏کند آنقدر ما قانون داریم که حد ندارد با این حال اثری در امور اجتماعی ما ندارد برای اینکه عمل نمی‏شود تشویق صادرات به مفهوم و معنای حقیقی آن راه است شما راه درست کنید صادرات تشویق می‏شود راجع به راه‏های فرعی فرمودند جناب آقای معاون وزارت کشور بنده راه‏های اصلی را می‏گویم درست کنید مردم خودشان راه فرعی می‏سازند شما راه بسازید به خودی خود مردم عمران می‏کنند به خودی خود تولید ایجاد می‏کند گاهی بنده می‏بینم یک قوانین می‏آورند اینجا که ناظر به حدود تهران است همین سفر بنده شیراز رفته بودم واقعاً چه شهر تمیز زیبایی است رفتم دیدم اطرافش آن‏قدر ملک مستعد کشاورزی زیاد است با این قوانینی که ما می‏گذارانیم که خدمت به مملکت نماییم مع‏هذا هیچ‏کس حاضر نیست برود روی این اراضی مستعد قابل زراعت، زراعت کند آباد بکند برای اینکه وقتی رفت و آباد کرد بعد از بیست سال سی سال یک قانونی می‏آید‏ به عنوان‏ تعدی خلاصه یک عنوانی رویش می‏گذارند، یک بدبختی عمری زحمت کشیده است و ملکی را آباد کرده است خود این توهم نمی‏گذارد. ما قانون که می‏گذرانیم باید ناظر به تمامم مملکت باشد ای کاش آنهایی که قانون می‏گذرانند بروند از راه زمین نه از راه هوا این مملکت را ببینند و آن وقت قانون بیاورند و خلاصه تشویق صادرات منحصراً عملی است در صورت وجود راه و لاغیر اینها همه مشکلاتی است که ایجاد می‌شود و اما عوارض شهرداری که معاف کرده‏اند یک جا دارد صادرات از عوارض شهرداری معاف است یک جا دارد چوب وزارت کشاورزی معاف نیست برای توسعة جنگل‏ها اما از عوارضی که برای توسعة شهرها و عمران شهرها است معاف است اینها اشتباه است بنده شهرهای داخلی را عرض می‏کنم در این شهرهای ساحلی و بندری این کالاهای صادراتی معدنی یعنی از نوع. سنگ‏های معادن شما نمی‏دانید این کامیون ها چقدر صدمه به خیابان های هر شهری می‏زنند کامیون‏های بیست تنی چهل تنی پنجاه تنی خوب طبعاً خرابی دارد اگر عوارض نگیرند نمی‏توانند این خیابان‏ها را اصلاح کنند دولت‏ها که می‏گویند اعتبار نداریم از طرفی عوارض شهرداری را هم که معاف می‏کنید پی تکلیف چیست؟ بنده بندر بوشهر را می‏گویم از بندرعباس نمی‏گویم برای اینکه به بندرعباس آقایان به‏قدری توجه کردند از نظر حرف من حالا راجع به بوشهر صحبت می‏کنم برای این بوشهر خراب، دولت که بودجه‏ای ندارد تعهداتی که در برابر قسمت امور اجتماعی سازمان برنامه شهرداری‏ها کرده‏اند اینها را از کجا باید وسیلة پرداختش را فراهم کنند این گزارش یک قدری مطالعه نشده‏است اگر یک ممری دارد که دولت از آن محل به شهرداری‏ها کمک می‏کند ما حرفی نداریم ولی اگر ندارد آقایان توجه کنید که این اشکال پیش نیاید اقلاً یک کمکی بکنید و بنده با این قسمت مخالفم و از حضور آقایان استدعا می‏کنم توجه بفرمایند البته الان آقایان در این هوای مطبوع و مطلوب با اینجارها در این محیط مطبوع نشسته که قانون می‏گذرانند فکر اجرای آن را بفرمایند فکر بنادر و سایر قسمت‏ها را بکنند و بدین رأی بدهند استدعا می‏کنم توجه بفرمایید الان فکر بفرمایید با این اقداماتی که شده‏است از طرف شهرداری‏ها با این تعهداتی که شده‏است از کجا باید ایفا شود از کجا باید این شهرها آباد شود استدعا می‏کنم یک خورده بیشتر توجه بفرمایید مضافاً به اینکه در این گزارش هست که وزارت کشاورزی مجاز است بگیرد ولی شهرداری مجاز نیست اینکه معنی ندارد اگر معاف است همه معاف باید باشند جنگل معاف است چوب معاف است اگر نیست که همه نباید باشد صیغه و عقدی که معنی ندارد.

رئیس- آقای ارباب وقت شما تمام شد.

ارباب- یکی دیگر آیا برای صادارت نباید توجه به دفع آفات کرد خیلی جاها است که هنوز دفع آقات آنجا سال‏ها است دفع نشده و کالایی که تهیه می‏شود البته مطلوب صدور به خارج نخواهد بود، حتی کشاورز هم مواجه با ضرر و زیان می‌شود مثلاً یادآوری می‏کنم جناب آقای معاون محترم وزارت بازرگانی تشریف دارند یک نوع خرمایی است در جنوب که خرمای عالی نیست و حمل به هند می‏شود ولی غالباً در هند اشکال می‏شود مرتب تلگرافاتی می‏کنند به وزارت بازرگانی ولی کمترین توجهی نمی‏کنند، اقلاً به نماینده آن دولت وارد مذاکره شوند که تسهیلی فراهم کنند، حرف زدن اینجا و قانون تصویب کردن و عمل نکردن کاری را اصلاح نمی‏کند این را استدعا می‏کنم توجه بفرمایید، دیگر اینکه از روزی که جناب دکتر برزگر تشریف آوردند به وزارت بازرگانی یک سروصورتی باید به این کار بدهند، اصلاً وزارت بازرگانی هم جز خیابان شاه جای دیگر را نظارت نمی‏کنند، ببینید احتیاجات کشور چی هست؟ به بینید چه می‏خواهیم؟ اخیراً به همت آقای وزیر گمرکات وسایل تخلیه کالا در بندرعباس فراهم شده و روزی دو هزار تن با ندانستن بندر تخلیه می‏کنند، کشتی‏ها خبر ندارند که بروند آنجا برای تخلیه و همه می‏روند در خرمشهر دوماه دوماه پهلو می‏گیرند نوبت تخلیه نمی‏رسد، آقا این وزارت بازرگانی یک قدری خبر از تمام

بنادر داشته باشد اعلان کنند به تمام واردکنندگان کالاها و کمپانی‏ها که آنجا هم بندر و وسیله تخلیه دارد و زود خالی می‌شود باور کنید که امروز کالایی که به مقصد بندرعباس حمل می‏شود دو ماه زودتر حمل می‌شود دوماه زودتر به بازار می‏رسد که کالایی به خرمشهر حمل می‌شود با راه‏آهن برای اینکه گنجایش این همه کالا را ندارد استدعا می‏کنم توجه کنید، اعلان کنید در جراید و مردم را آگاه کنید اینها وسیله توسعه صادرات است وسیله توسعه بازرگانی است یک قدری به تمام جاها توجه کنید، این است که در قسمت شهرداری‏ها به خصوص شهرهایی که در بندر واقع است بنده با معافیت از عوارض شهرداری مخالفم.

رئیس- آقای مشایخی مخبر کمیسیون‏

مشایخی- لایحه‏ای که در معرض رسیدگی نمایندگان مجلس شورای ملی است و قبلاً هم در مجلس سنا تصویب رسیده است در کمیسیون‏های انحصارات و گمرکات و دارایی این لایح مورد رسیدگی واقع شد و از نقطه‏نظر عوارض شهرداری به کمیسیون کشور رفت، عده‏ای از آقایان نمایندگان عقیده داشتند که از نقطه‏نظر شهرداری‏ها و باتوجه به اینکه درآمد شهرداری‏ها مقید به قسمت‏ها شده قسمتی به فرهنگ و قسمتی به بهداشت تخصیص داده شده و تکاپوی سایر سازمان‏های شهرداری‏ها را نمی‏کنند عقیده داشتند که بر کالاهای صادراتی هم عوارض تحمیل شود از نقطه‏نظر عمران شهرها مفید است و مضر در کار صادارت هم نخواهد بود، برخی دیگر بازرگانان و طبقه طرفداران کشاورزی و عمران معتقد بودند که اصولاً تحمیل به صادرات کشور به عنوان‏ مالیات و به عنوان‏ عوارض سبب خواهد شد که کالاهای صادراتی مملکت رو به نقصان بگذارد و نتواند در بازاهای دنیا با مشابهش رقابت کند به این جهت بود که اختلاف نظر بین کمیسیون‏ها ایجاد شد و مطلب به عرض جناب آقای رئیس مجلس رسید، فرمودند که یک کمیسیونی تشکیل شود منتخب از نمایندگان کمیسیون‏ها واین مطلب را از نظر تمام کمیسیون‏ها روشن کند، این همان مطلبی است که جناب آقای ارباب تذکر دادند و خوشبختانه در کمیسیون مختلطی که تشکیل شده بود، مذاکرات خیلی مفصلی به عمل آمد و تصمیمی که اتخاذ شده‏است و گزارشش تسلیم شده به نظر آن کمیسیون محترم تصمیمی بوده است که به صلاح و مصلحت بوده است و نتیجه این است که صحیح است که شهرداری‏ها باید دارای درآمد باشند و از آن راه بتوانند کارهای مربوط به شهرسازی خودشان را انجام بدهند ولی در اینجا درآمدی که برای شهرداری تخصیص داده شده‏است بیشتر از آن درآمدی است که از کالاهای صادراتی دریافت می‏گردد برای اینکه کالاهای صادراتی که بر آنها تحمیل عوارض می‏شد مثلاً فرض کنید سنگ سرب شهرداری‏های مرزی می‏توانستند این اقدامات را کرده بودند که برای این قبیل کالاها عوارض وضع می‏کردند به نفع آن نقطه‏ای که شهرداری‏ها واقع شده بودند اما در این قانون تعمیم داده شده و گفته شده‏است که از کلیه کالاهای وارداتی کشور که فعلاً عوارض دریافت می‏شود ۲۵ درصد از آن عواید اختصاص به شهردارهایی داده شود که نیازمندی کمک مالی هستند بنابراین این قسمت از شهرداری‏ها که از مزایای عوارض کالاهای صادراتی بهره‏مند می‏شدند فعلاً از عوارض وارداتی سهمیه بیشتری دریافت خواهند کرد از این نقطه‏نظر خواستم به نظر جناب آقای ارباب برسانم که شهرداری‏های بوشهر و بندرعباس که همیشه مورد حمایت جنابعالی بوده و مورد علاقه همه آقایان نمایندگان بوده و خواهد بود (ارباب- من از لطف همه آقایان نمایندگان متشکرم) از این نقطه‏نظر به هیچ‏وجه لطمه‏ای وارد نخواهد شد و به طور کلی عوارضی که در قسمت کالاهای وارداتی دریافت می‏شود مسلماً بیش از مبالغی خواهد بود که از کالاهای صادراتی از نقاط دیگر مرزی وصول می‏کردند اما راجع به راه سازی بنده البته از نقطه‏نظر انطباق با قوانین و وضع مالی عرض می‏کنم و از نظر اصل موضوع اظهار عقیده نمی‏کنم. از نظر راه‏سازی هم در بودجه سال ۳۸ مطلب مورد توجه واقع شده که یک درآمدی تخصیص بدهند برای عمران و نگهداری راه‏ها که آن ماده را خود جناب آقای ارباب هم که در مجلس تشریف داشتند توجه دارند و تصویب شده‏است و آن تبصره ۳۵ قانون بودجه ۳۸ است که می‏گوید به منظور کمک و اصلاح ساختمان و نگاهداری راه‏های کشور از تاریخ اول فروردین عوارضی به ‏شرح زیر از طرف وزارتخانه‏های دارایی و گمرکات و انحصارات دریافت و جمعاً و خرجاً در بودجه وزارت راه گذاشته می‌شود از هر قوطی روغن موتور که از خارج وارد کشور می‏شود ۱۵ ریال سود بازرگانی و از هر کیلو گریس که از خارج کشور وارد می‌شود ۲۰ ریال این دو رقم که در بودجه سال ۳۸ تصویب شده‏است به منظور حفظ راه‏های کشور است یعنی برای تأمین هزینه راه‏ها علی‏هذا موضوع راه سازی که مورد علاقه آقایان نمایندگان هست و ما هم باید بیشتر به آن اظهار علاقه بکنیم این در برنامه وزارت راه هست که باید وزارت راه توجه بیشتری بکند زیرا امسال دست و بالش بازتر است گذشته از اینکه در اعتبار بودجه کشور منظور شده همچنین برنامه هفت ساله رقم قابل توجهی برای راه‏سازی کشور در نظر گرفته است به‏طوری که توجه فرمودید مالیاتی وضع شده که آن مالیات به منظور حفظ راه‏هاست بنابراین دست دولت باز است‏ و برای نگهداری راه‏ها بیشتر می‏تواند توجه کند علی‏هذا الفبای عوارض شهرداری از صادرات و تحمیل به واردات که قبلاً هم دریافت می‏شده‏است و تخصیص ۲۵ درصد آن به شهرداری‏هایی که محتاج کمک هستند منظور جناب آقای ارباب را تأمین می‏کند و به طور کلی که کمیسیون خاص تشویق صادرات و تولید به این مطلب توجه مخصوصی داشته است و استدعا می‏کنم موافقت بفرمایید.

رئیس- آقای عمیدی‏نوری‏

عمیدی‏نوری- در مسایل قانونگذاری بحث در کلیات و اصول مسلمه ای که مورد تصدیق هست به نظر بنده کافی نیست بلکه بیشتر بایستی همیشه آن کلیاتی که مورد تصدیق همه است با آنچه که باید تصویب بشود و عنوانش عنوان قانون است و بعداً به مرحله اجرا گذارده می‏شود تطبیق شود. بیشتر بایستی به آن مطلب توجه کرد، والا هیچ‏کس مخالف تشویق صادرات نیست هیچ‏کس مخالف تقلیل واردات نیست هیچ کس مخالف تعادل بودجه نیست اینها کلیاتی است که همه به آن معتقدیم ولی وقتی که این عناوین کلی مورد بحث قرار می‏گیرد که به صورت قانون و دستور اجرایی در خواهد آمد، بنده معتقدم در این‏گونه موارد آقایان دقت بیشتری باید مبذول کنند و باید دید که آثار این وادی که عنوان یک قانونی را پیدا می‏کند در اجتماع ما چه خواهد بود؟ و تأثیرش در زندگی مردم چیست؟ به نظر بنده این یکی از آن مواردی است که تطبیق و مطالعه در مواد و تجزیه و تحلیل آن چند امر را نشان می‏دهد یکی اینکه این قانون زندگی ما را گران می‏کند، برای اینکه در یکی از موادش می‏گوید از کلیه کالاهایی که وارد کشور می‌شود نیم درصد آن را دولت خواهد گرفت، از صورت فهرست جنسی وارداتی و تا آن نیم درصد را نپردازد اسنادش را نمی‏دهند. مثل اینکه ما همه می‏نالیم از گران زندگی (صدرزاده- مثل اینکه محقق است) چون یک‏قدری برای بنده جالب توجه است که ما این‏طور قانونی بگذرانیم تصویب بکنیم مطرح بکنیم ما از سال‏های گذشته همیشه در اینجا می‏نالیم از گرانی زندگی بیشتر بحث ما این است که زندگی را باید ارزان کنیم حالا در اینجا مطرح است عنوان هم برای تشویق صادرات است و قاعده هم عوارض می‏بایستی داخل در عنوانش و مصداق و موادش تنظیم شود والا آن قانون طبق اصول قانون‏نویسی تلقی نمی‌شود، آن وقت شما در همین قانون این‏طور می‏بینید که می‏گوید از کلیه کالاهای وارداتی نیم درصد از فهرست کالا باید بگیرند جناب آقای صدرزاده البته این را توجه فرمودید، پس ای اسمش تشویق صادرات نیست این اسمش افزایش قیمت واردات است وقتی یک چنین ماده‏ای توی این قانون بود اصلاً این ظاهری هم که برای این قانون گذاشته‏اند برای تشویق صادرات البته برای همین ماده است متأسفانه یک مرض دیگری هم در تشکیلات مملکت ما پیدا شده‏است مدتی است و آن مرض جمعاً و خرجاً است مؤسساتی در مملکت ما بوجود می‏آید و یک اجاره‏ای هم از مجلس شورای ملی می‏گیرند که از یک ممری یک پولی بگیرند و بعد آن پول در اختیار مطلق‏شان قرار می‏گیرد و می‏گویند جمعاً و خرجاً خرج می‏کنیم، خارج از اصول دیوان محاسبات است و بعد بین خودشان خرج می‏کنند خوب وقتی موضوع به این ترتیب بود همین‏طوری نبایستی گذاشت باید یک چنین راهی پیدا کرد و یک چنین پول‏هایی گرفت و خرجش کرد خوب حالا تحت چه لباس و چه فرمی این را تنظیم کنند؟ می‏گویند قانون تشویق تولید و صادرات، ما هم می‏گوییم به به، چه کار خوبی است البته تشویق صادرات است و فوری هم تصویبش می‏کنیم این است آن مطلبی که من می‏گویم من معتقدم مجلس شورای ملی که وظیفه اصلیش نظارت در دخل و خرج مملکت است باید یک برنامه‏ای در قانون‏نویسی خودش اتخاذ بکند که جلو این طرز این ملوک‏الطوایفی مالی را در امور مالی مملکت بگیرد تا اینجور کیسه ها در دستگاه‏ها دوخته نشود و البته در تمام دستگاه‏ها اینجور کیسه‏ها هست و همه‏اش هم همین است که تحت عناوین قشنگ این گونه قوانین می‏آید‏ و من معتقدم همان‏طوری که شروع معافیت از گمرک یکی از مسائلی بود که مجلس به آن خیلی توجه کرد و بالاخره در بودجه ۳۸ این مطلب حل شد که مطلقاً معافیت از گمرکی که به صورت استثنایی بود از بین برود شاید یک فکری بکنیم و در این سال جدید این را هم پیش ببریم که اشاء الله اگر عمری باقی بود این جمعاً و خرجاً در بودجه سال ۳۹ همان‏طوری که معافیت را گذاشتیم کنار و مؤسسات دیگر را در بودجه مملکتی گذاشتیم مثل سازمان برنامه راه‏آهن و چه و چه از این جهت هم تصمیمی بگیریم که دیگر از این کیسه‏ها دوخته نشود (صدرزاده- از همین قانون شروع کنید) بنابراین همین‏جا این ماده که شاه ماده ‏این کار از نظر مالی است به عنوان‏ خرج تبلیغات و نمایشگاه‏های داخلی و خارجی نیم درصد از کل واردات گرفته‏ شود که متأسفانه سال به سال فهرست بالا می‏رود که متناسب با قوه تولید مملکت از نظر خود تولید منهای پول نفت نیست این رقم درشت تر می‌شود درشتی آن رقم به مصارف عدیده‏ای عناوینی که در این ماده گذاشته شده می‏رسد وجوه حاصله در حساب خاص بانک ملی می‏ماند و هفتاد و پنج درصدش را این‏طور خرج می‏کنند و ۲۵ درصدش

هم تفضلی تصدق سری برای شهردارهای کل مملکت گذاشته‏اند (ارباب- نمی‏رسد به شهرداری‏ها) اصلاً معنی ندارد جناب آقای ارباب چطوری تقسیم بشود شهرداری‏های کل مملکت همه بیایند به این کمیسیون مراجعه بکنند این چه کاری است چرا ما همه اکل از قفا بکنیم شما از طرفی می‏گویید کار مردم را به دست مردم بدهید می‏گویید انجمن‏های شهر در مملکت تشکیل بشود و خودشان را انجام بدهند یک انجمن شهری می‏نشیند و می‏خواهد کار مردم را راه بیندازد از طرف دیگر شما می‏گویید انجمن حق ندارد این کار را بکند انجمن شهر است مردم شهری می‏خواهند آقایان عوارض بدهند چرا دستش را می‏بندید آن وقت می‏گویید من زندگی را گران می‏کنم که آن گرانی زندگی هم تحمیل بر همان مردم شهر که ۷۵ درصد آن را خرج تفننات اداری به نام نمایشگاه و اعزام هیئت‏های مختلف به خارج که متأسفانه ما در این دستگاه زیاد می‏بینیم این را برای این خرج می‏کنیم و ۲۵ درصد را می‏گذارند کنار که تمام شهرداری‏ها کاسه گدایی را ببرند بگویند آقا سهم بنده را بدهید بنده نمی‏دانم چه‏جوری این شهرداری‏های مملکت قابل اداره است؟ و این چه طرز فکری است که ما داریم؟ اگر امور مردم را می‏گوییم بدهیم دست مردم یعنی تفکیک مطلبی بین دولت و مردم نیست ولی متأسفانه از نظر قانون‏نویسی این را می‏بینیم مطلب بسیار صحیحی جناب آقای ارباب تذکر دادند شما می‏بینید به عنوان‏ تشویق صادرات می‏گویید برای کالاهای صادراتی عوارض وضع نکنید بسیار حرف صحیحی است ولی کجا را وضع بکنید چوب جنگلی که شد متر مکعبی ۲۰ تومان باید بنگاه جنگل‏ها بگیرد جمعاً وخرجاً هم هر جوری که دلش بخواهد خرج کند جناب آقای صفاری وقتی آبها را آورد طبق آیین‏نامه بین خودشان تقسیم می‏کنند صد دینارش را هم نمی‏گذارند برود و به خزانه اما اگر یک شهرداری برای پاک کردن همان شهر خودش از همین چوب خواست عوارضی بگیرد شما می‏گویید حق ندارید اما آنجا را حق دارد چرا بگیرد قانون است جناب آقای صفاری اگر هم حرفی بخواهند بزنند می‏گویند کالای صادراتی است و معاف از عوارض است (صدرزاده- بین جیب‌ها فرق است) صحیح است ما هم همه بحث‏مان همین است ما هم می‏گوییم جیب دستگاه دولتی با جیب مردم باید یکی باشد بلکه جیب مردم مقدم است بلکه اوست که باید باشد تا دولت‏ها باشد و مأمورین دولت باشند و خرج بکنند ملت باید قائم به ذات باشد که دستگاه‏های دولتی بتوانند به گردند (صحیح است) اما وقتی که این را می‏بینند یا یک ماده دیگری که عوارضی مربوط به بنگاه جنگل‏ها سرجایش باقی می‏ماند اما عوارض شهرداری‏ها ملغی می‌شود این به نظر بنده قانون تشویق صادرات نیست این قانونی است که اولاً زندگی را گران می‏کند برای نیم درصدی که در فهرست کالاهای وارداتی است بانک ملی اول می‏گوید این را بدهد و بعد اسناد ورودی را به صاحب آن می‏دهد این عمل دستگاه‏های شهرداری‏های ما را فلج می‏کنند الان شهرداری‏ها نمی‏توانند خودشان را اداره کنند الان یکی از شهرداری‏ها شهرداری بابلسر است آنجا یکی از سدهای کناره‏اش خراب است و در یکی از این مسافرت‏هایی که هیئت دولت کردند اعلیحضرت همایونی هم در شهر بابل تشریف داشتند آمدند به عرض‏شان رساندند کی باید بکند باید شهرداری بکند؟ وقتی بودجه شهرداری بابلسر را دیدیم، دیدیم که چراغ‏های خودش را هم نمی‏تواند اداره بکند، نمی‏تواند. شهرهای شما اینجوری است شهرهای قشنگی ساخته شده می‏گویند مردم خودشان اداره کنند چکار کنند؟ سدی بغل مهمانخانه شکسته چند سال است شکسته و چند سال است فریاد می‏کنند و کسی توجه نمی‏کند بالاخره قرار شد و آقای وزیر گمرکات گفتند که من این را درست می‏کنم وزیر گمرکات و انحصارات سد آنجا را می‏خواهند درست کنند که ما از ایشان متشکریم بسیار هم متشکریم برای اینکه خرابی یک شهری را درست می‏کنند اما این برای چیست؟ برای این است که شهرداری بابلسر ندارد علاوه جناب آقای فرهودی معاون محترم وزارت کشور خودشان هم خوب اطلاع دارند و می‏دانند از شهسوار تلگرافی برای بنده و جناب آقای خلعتبری آمد که شهر در معرض خطر سیل است در معرض خطر است الان این امر را به دولت مراجعه می‏کنیم می‏گوید آقا مردم شهر خودشان را اداره کنند شهسوار باید جلوی سیل خودش را بگیرد شهر شهسوار نگاه می‏کند می‏بیند عوارض ندارد دویست سیصدهزار تومان در سال عواید دارد، پنجاه درصدش گرو سازمان برنامه است آنکه جلوش را گرفته‏اند مثل سد سکندر آن وقت این پول را می‏پردازند به سازمان برنامه که پنجاه درصد هم سازمان برنامه بدهد که از اجرای آن هم خبری نیست آن بدبختی هم سر جایش پنجاه درصد دیگرش هم که ده درصدش بهداری و چه بقیه هم خرج چه چیز می‏ماند؟ که شهر شهسوار بتواند جلو سیل خود را بگیرد و مردم زیر سیل نروند؟ آن وقت شما دست انجمن‏های شهرداری را می‏بندید و می‏گویید که حق بستن عوارض بر کالاهای صادراتی نداری، بعد تشخیص اینکه این کالاهای صادراتی است پرتقال از شهر خارج می‌شود ممکن است یک کسی بگوید می‏خواهم صادرات بکنم تشخیص مشکل است، اختلاف است دعوا است بنده معتقد نیستم یک منابع مسلمی که از نظرمان روشن هست این را از دست بدهیم بعد برگردیم به فکر دیگری که آن خودش موجب دردسر است اما اگر ما بخواهیم صادرات‏مان را تشویق کنیم تشویقش مربوط به روش دولت است اینها نیست که عوارض نبندیم عوارض شهرداری نبندیم از اجناس وارداتی نیم درصد بگیریم که ۲۵ درصد آن را بدهیم به شهرداری‏ها دولت باید سیاست حمایت از تولید و صادراتی را داشته باشد ما در حال حاضر روش آزادی کلی وارداتی داریم و مادام که روش اقتصادی دولت مبتنی بر آزادی مطلق واردات بود این گونه قوانین جز همین نکاتی که عرض کردم همین عارضه‏ای که ازش بوجود آمد عارضه گرانی زندگی روی نیم درصد عارضه فلج شدن شهرداری و بسته شدن دست و پای آنها برای جلوگیری از عوارض به نتیجه نخواهد رسید مگر ما سیاست حمایت از تولید نداشتیم در این مملکت سیاست حمایت از تولید در این مملکت وضع ما را به جایی رساند که آقای خرازی الان می‏گفت در ۱۳۰۹ شما ۲۱ هزارتن خرما صادر می‏کردید و الان چی صادر می‏کنید هیچ می‏گفتند من می‏خواستم خرما صادر کنم با یک جریان فاسدی جلوی کشتی را گرفتند که بار ما صادر نشود و به کریسمس نرسد و بار خودشان برسد اینها مسائلی است که خارج از قوه تولید کننده است باید سیاست حمایت از تولید صادرات را بوجود آورد و آن سیاست عالیه است که وضع مملکت ما را روشن می‏کند بنده این چند روز تعطیل را چالوس بودم مردم چالوس آمدند گفتند که شهر چالوس از بین خواهد رفت گفتند این کارخانه چالوس درش بسته خواهد شد ۱۲۰۰ کارگر که با خانواده‏اش حداقل پنج نفر حساب بفرمایید پنج شش هزار نفر مردم اعاشه می‏کنند در یک شهر دوازده هزار نفری نصف جمعیت‏شان باید بدون ارتزاق بمانند چرا باید این‏طور شود این مان کارخانه‌ای است که روی حمایت از مصنوعات داخلی زندگی می‏کرد یک موقعی که حریر مصنوعی نبود و حریر طبیعی خیلی در دنیا ارزش داشت در کارخانه چالوس استفاده از جوراب، کراوات و پارچه می‏شد در مملکت هم خوب بود بعد که حریر مصنوعی آمد و قیمتش ارزان شد آمدند تا پنج سال پیش سیاست حمایت از حریر چالوس را به‏کار بردند مثل بودجه چای که در آن سیاست حمایت چای این است که وارد‏کننده چای خارجی باید چای داخلی بگیرد و در مقابل آن بسته‏بندی بکند که الان چهل میلیون تومان هم نفع خالص در بودجه گذاشته‏اند و مردم هم راضی هستند چهار پنج سال پیش همین کار راجع به حمایت از کارخانه چالوس بود در مقابل وارد‏کننده حریر مصنوعی می‏گفتند باید همان‏طور حریر طبیعی بخری این سیاست مادام که وجود داشت نتیجه‏اش این بود که کارخانه هم سر جایش بود و شش هزار نفر از این کارخانه زندگی می‏کردند و شهر هم مرتب بود ولی در این سه چهار ساله اخیر که دست سازمان برنامه جدید افتاد گفتند اصلاً کارخانه چالوس را نمی‏خواهیم پارسال نصف کارگرش را جواب کرد اسمش را گذاشت بازخرید حقوق نصف دیگر را هم دارند از بین می‏برند آیا حمایت از صادرات و تشویق تولید مربوط به اینگونه مقررات نیست که ما بیاییم حساب ملت را از حساب دولت جدا بکنیم بگوییم چون انجمن‏های شهر مربوط به خود مردمند با یک ماده جلوش را می‏گیریم بگوییم عوارض را نگیر این حمایت از صادرات رویه‌ای است که همان‏طوری که جناب آقای صفاری فرمودند ما که حالا سیاست آزادی مطلق واردات داریم این را باید عرض کنم باید سیاست حمایت از تولیدات داخلی و نظارت داشت که گرانش نکنند و مزاحم مصرف کننده نشوند به خدا صادرات ما بالا می‏رود و سیاست عالیه در قراردادهایی که دولت باید با کشورهای خارجی به کار ببرد این رویه‎ای که حتی ژاپن هر چه دلش می‏خواهد جنس می‏آورد ولی مدتی زیاد فریاد می‏زنند که چرا پنبه مرا نمی‏خرید چرا برنج مرا نمی‏خرید گویا اخیراً یک ترتیبی داده شد همین پنبه در مازندران الان قیمتش بیشتر از شش تومان نیست بلکه کمتر است یک تاجری یک تولید کننده‏ای امروز این مطلب را به من می‏گفت که وقت اعلیحضرت همایونی در کاخ بابل بودند اهالی بابل رسانده بودند به عرض‏شان که وضع‏شان چیست یکی از آنها که آقای ایمانی رئیس انجمن شهر بودند جریان خرابی پنبه را به عرض رساند و بعد گفت اخیراً دولت اقدامی‏کرده که فرانسوی‏ها یک خورده پنبه بخرند و حالا یک قسمت پنبه را می‏خرند منظور بنده این بود که تشویق صادرات اساسش در اتخاذ آن سیاست و روش عالیه‏ای است که باید دولت‏ها اتخاذ بکنند رویه‏های خودشان را در مناسبات با کشورهای دیگری که باید آنها معاملات تهاتری بوجود بیاورند و مجبور کنند که جنس ما را بخرند و قراردادهایی با آنها منعقد کنند و اقداماتی از این قبیل که مفید تصور می‏کنید گفته‏اید اگر ماشین‏آلاتی که برای ایجاد صادرات هست وارد شد پنج ساله معاف، این ماده صحیح بسیار هم خوب است البته این قانون دوسه تا مواد از اینجور دارد که کمکی به مردم هست اما منظور بنده این است که ما در این لایحه یک موادی از اینجور هم داریم، مثل گران شدن زندگی و اضافه شدن واردات و دوم بسته شدن دست و بال شهرداری‏ها، یک موادی هم هست که اگر ماشین‏آلاتی خواست وارد شود تا پنج سال معاف باشد اما این ما را به منظور واقعی‏مان نمی‏رساند، دولت توجه دارد به اینکه صادرات باید در این مملکت زیاد بشود و دلیلش هم این است که لایحه آورده است بنابراین ما از دولت انتظار داریم سیاست اقتصادی خودش را از وضع فعلی تغییر بدهد

و تبدیلش بکند به سیاست حمایت و نظارت بر تولید داخلی تا ما به منظور واقعی برسیم والا به این ترتیب کافی نیست مخصوصاً در موضوع شهرداری‏ها توضیح جناب آقای مخبر بنده را قانع نکرد، به هیچ‏وجه ما نمی‏توانیم بگوییم که از این مبلغ هفتاد و پنج درصد را بدهند برای اموری که خودشان دل‏شان می‏خواهد اداره بکنند و بعد هم دست شهرداری‏ها را ببندیم در تمام شهرها و عوارض ملغی بشود و بعد هم ۲۵ درصد یک پولی در صندوق بیاید هی یکی یکی بیاند تقسیم بکنند به کی بدهند به کی ندهند داعوا بشود در شهرها که چطور بشود، این روش صحیح نیست این روش قانون‏نویسی و به صورت متساوی نگاه کردن به افراد یک مملکتی که در مقابل قوانین و مزایا متساوی‏الحقوق هستند و همه باید متساوی باشند نیست، این است که بنده معتقدم که این نکات کلی که به عرض‏تان رساندم این مطالب را مورد توجه قرار بدهید و چون شور اول است در بحث در مواد پیشنهادات اصلاحی داده بشود که اصلاح بشود. (احسنت)

رئیس- آقای مهندس رزم‏آرا

مهندس رزم‏آرا- لایحه‏ای که تقدیم شده‏است و اسمش لایحه تشویق صادارت است امر تولید به صادرات و واردات بستگی دارد، این سه موضوع را به هیچ‏وجه نمی‌شود از هم تفکیک کرد چون وقتی می‌شود صادرات را افزایش داد که ما بتوانیم در واردات نظارت بکنیم و کنترل بکنیم در عین حال بتوانیم در تولیدات‏مان نظارت بیشتری بکنیم و بهبود بدهیم. این موارد در قانون قبلی که در سال ۱۳۳۳ در دست عمل بوده است مراعات نشده بود یعنی بعضی نکات بود که در آن رعایت نشده بود، من‏جمله تعریف صادرات و تعریف تولید نشده بود و در عمل ما دچار مشکلاتی شدیم بدین دلیل بود که در مقدمه این لایحه صادرات و تولید تعریف شده تا این اشکال بر طرف بشود و در عین حال برای صادرات و تولید که همه معترف هستیم که باید تشویق بشود و کمک‏های زیادتری بشود در عمل یک عوارض جداگانه‏ای تحمیل شده بود و این صادرات ما را دچار مشکلات بیشتری کرده بود ما وقتی صحبت از صادرات می‏کنیم اینها یک طبقات بسیار بسیار محدودی هستند ما نمی‏توانیم هیچ‏وقت محصولات صنعت‏مان را به میزان قابل ملاحظه‏ای صادر بکنیم به این معنی که برای مدت‏ها اما نباید فکر داشته باشیم که قماش یا قند یا سیمان صادر بکنیم صادرات ما منحصر خواهد بود به مواد معدنی و منحصر خواهد بود به محصولات کشاورزی و باید اینها را به ترتیبی تهیه بکنیم و به ترتیبی به بازارهای دنیا عرضه بکنیم که برای بازارهای دنیا قابل ‏قبول باشد نقصی که صادرات ما داشته بیشتر در گذشته این بوده که صادرات ما قابل‏ قبول بازارهای دنیا نبود و برای این کار همان‏طور که آقایان اطلاع دارند سازمان استانداردها که نظارت مستقیم به محصولات می‏کند و این کار را کنترل می‏کند و در واقع خصوصیات اینها را در بازارهای خارجی تضمین می‏کند این سازمان بوجود آمده و به طور قطع شروع به کار کردن این سازمان یک قدم مؤثری خواهد بود برای صادرات تشویق صادرات به هیچ‏وجه منحصر بدین نخواهد بود که هرکس خواست صادر بکند من باب مثال به او ده درصد جایزه مالی بدهید ممکن است این تشویق صادرات را از راه دیگری کرد که نتیجه‏اش که مان افزایش صادرات است گرفته شود یکی از این وسایل تهیه نمایشگاه‏های خارجی و نمایشگاه‏های داخلی است نمایشگاه‏های داخلی که ما داشتیم آقایان اطلاع داشتند که در هر سال سه چهار نمایشگاه مختلف برای محصولات کشاورزی و صنعتی تهیه می‌شود منتهی این نمایشگاه‏ها همه متشتت بودند و یک هزینه قابل ملاحظه‏ای هم برای‏شان می‏شد و در سال بعد هم مجبور بودیم که این را تکرار بکنیم برای اینکه این هزینه‏ها به حداقل تقلیل پیدا بکند تصمیم گرفته شد یک محلی برای تهیه نمایشگاه دائمی تخصیص داده شود که این هزینه‏ها در آنجا متمرکز بشود و در عین حال اگر کشورهای خارجی خواستند نمایشگاهی در ایران ترتیب بدهند بیایند در همین محل نمایشگاه خودشان را ترتیب بدهند نمایشگاه فصلی هم داشته باشیم بدین ترتیب بوجود آوردن چنین نمایشگاهی خودش موجب خواهد شد که برای تشویق صادرات و مصرفی داخلی ما چه آنها که در داخل مصرف می‌شود و چه آنها که باید به خارج صادر شود تبلیغات بشود و به طور مساوی این طریقه‏ای هست که می‏تواند محصولات ما را تبلیغ بکند و برای ما مشتری پیدا کند روی این اصل که در این قانون همان‏طور که آقایان ملاحظه فرموده‏اند این موارد در وظیفه وزارت بازرگانی و وزارت صنایع و معادن قرار داده شده الان هم قانون ۱۳۳۳ با جزئی تغییراتی در دست اجرا هست همین الساعه هم از کلیه واردات یک در هزار گرفته می‌شود منتهی در حال حاضر یک درهزار از واردات و یک درصد هم از صادرات وصول می‏شود وصولش هم خیلی مرتب است برای اینکه آن مرجعی که باید جمع آوری بکند بانک ملی است و بسیار مرتب است و کلیه اینها را به صورت مرتبی نظارت می‏کند و وصول می‏کند در صورتی که یک درصد صادرات که در گمرک‏ها و مرزها وصول می‏کنند اولاً برای کلیه صادرات وصول نمی‌شود و ثانیاً هماهنگی ندارد و هرکس در واقع دستش رسید از این صادرات یک درصد می‏گیرد در نتیجه بعضی گمرکات و شهرداری‏ها هستند که از این عوارض صادراتی هیچ استفاده‏ای نمی‏کنند و بعضی شهرداری‏ها هستد که عواید مازاد دارند و نمی‏دانند چطور خرج بکنند نظر این طرح این بوده است که اینها یک هماهنگی داشته باشند کمیسیون کشور مجلس‏‏ هم بر این کار نظارت می‏کند برای اینکه یک هماهنگی قابل توجهی به اینکارها داده بشود و مخصوصاً همان‏طور که جناب آقای مشایخی فرمودند آن عوارضی که از صادرات گرفته می‏شد و در واقع جنبه ایجاد اشکال داشت از لحاظ صادرات از صادرات حذف شده و بر واردات اضافه شده‏است آنچه فرمودند برای اینکه ۵ در هزار بر واردات اضافه شود که در حال حاضر یک در هزارش گرفته می‌شود از واردات یک درصد از صادرات من حیث‏المجموع گرفته می‌شود بنده معتقد نیستم که در هزینه زندگی تأثیری داشته باشد خاصه اینکه آنچه که ما واردات داریم برای مواد اولیه زندگی مادی‏گر کم و بیش مواد غذایی کم و بیش در کشور داریم و وارداتش کم است غیر قند و با اقداماتی که شده و آقایان اطلاع دارند در ۱۸ ماهه گذشته در نتیجه تشویقی که شد و اقداماتی که برای تأسیس کارخانه‏جات داخلی شد (صدرزاده- این پرتقال‏هایی که از لبنان می‏آورند در نتیجه این اقدامات بود؟) عرض کنم برای واردات در ۱۸ ماهه گذشته متجاوز از ۱۳۰۰ میلیون تومان سرمایه‏گذاری کرده‏اند از این مبلغ دولت فقط ۴۰۰ میلیون وام داده است ولی متجاوز از ۹۰۰ میلیون تومان سرمایه‏گذاری کرده‏اند این سرمایه‏گذاری نتیجه‏اش این بوده است که ما را از بسیاری از محصولاتی که سابقاً وارد می‏شده‏است بی‌نیاز خواهد کرد و سه رشته خیلی مهم بوده است از این لحاظ که قماش و قند و سیمان بوده است الان ما سالی متجاوز از سیصدمیلیون واردات داریم با روشی که اتخاذ شده‏است فعلاً کارخانه‏جاتی که در دست ساختمان هستند تا آخر ۳۹ این واردات ما از ۳۰۰ میلیون گذشته باحتمال قوی سی چهل میلیون تنرل خواهد کرد با توجه به اینکه سطح زندگی بالا خواهد رفت و با توجه به اینکه ازدیاد تقریبی خواهد داشت و این یک قدم قابل توجهی است و بوجود آمدن یک چنین دستگاه‏هایی در داخل کشور بسیار مؤثر خواهد بود از لحاظ تشویق تولید برای تأمین کسر واردات و بنده می‏توانم الان خدمت آقایان عرض کنم در حال حاضر در کارخانه‏جات ملی ما بهتری کارخانه‏جات نساجی ما ملی است بهترین کارخانه سیمان ملی است بهتری کارخانه‏جات روغن‏کشی و سیمان‏سازی که ما در مملکت داریم ملی است و به احتمال قوی تا آخر سال بهترین کارخانه ما از نظر تولید و تکمیل و راندمان کارخانه‏جات دولتی به عمل می‏کنند بلکه می‏خواهم بگویم که کارخانه‏جات ملی بهتر عمل می‏کنند و این همان هدفی است که آقایان داشته‏اید که کارخانه‏جات ملی بوجود بیاید و مردم عقب آن را بگیرند، خوشبختانه ما به آن مرحله رسیده‏ایم بنابراین رویه باید تشویق بشود و همین سرمایه‏ای که به صورت وام در اختیار مردم گذاشته شد از محل تفاوت ارزیابی پشتوانه اسکناس نتیجه بسیار بسیار خوب داشته و بنده می‏توانم خدمت آقایان عرض کنم که متجاوز از ۶۰ طرح بزرگ صنعتی به مرحله بهره‏برداری رسیده‏اند در پرداخت اقساط‏شان شرکت‏ها و کارخانه‏جاتی که وام گرفته بودند یا اینکه تعهدات‏شان بیش از ۵۷ میلیون نبود که پانزده ساله می‏گرفتند بیش از ۷۵ میلیون ریال از وام‏هایی که گرفته بودند همان‏طور که عرض کردم به بانک‏ ملی پرداخته‌اند صنایع کوچکی بوجود آمده از لحاظ اعطای وام‏های کوچک همان‏طور که آقایان اطلاع دارند بسیار نتیجه خوب گرفته شد این اقداماتی است از راه بالا بردن سطح تولیدات از راه نظارت صادرات کم و بیش به همان سیاست عمومی که آقایان به آن توجه دارند نزدیک خواهیم شد مطلبی که برای جلوگیری از واردات و افزایش صادرات بود و می‏خواهم عرض بکنم آن اینست که از نظر تولیدی ما به این نتیجه رسیده‏ایم که بایستی روش بازرگانی آزاد را تعقیب بکنیم برای اینکه در داخل کشور لابراتوارهای مجهز نداریم تا وقتی که تخصص پیدا نکنیم و بتوانیم محصولات داخلی را تهیه بکنیم روزبه‏روز لازم هست که همیشه رقابت محصولات داخلی را نسبت به محصولات خارجی درنظر بگیریم و البته رویه‎ای هم اتخاذ بکنیم که حمایت کامل از صنایع داخلی بشود بنده باز می‏خواهم اضافه بکنم تشویقی که الان نسبت به محصولات داخلی می‌شود بسیار بسیار خوب است در سال گذشته دویست میلیون متر پارچه وارد کردیم الان کارخانجات نساجی ما به ترتیبی پیشرفت می‏کند که ما مجبور شدیم وارد کردن کارخانه‏جات نساجی را ولو اینکه اشخاص با سرمایه خودشان درست بکنند جلوش را بگیریم و این محصول و نتیجه‏اش شاید یکی دوسال طول بکشد ولی در حال حاضر همان‏طور که عرض کردم ۶۰ کارخانه شروع به بهره‏برداری کرده‏اند از این ۶۰ کارخانه کارخانه‏جات نساجی هست، کارخانه سیمان هست، کارخانه قند هست، می‏دانید که در سال گذشته محصول قند صدهزارتن بیشتر نبود الان که کارخانجات ملی شروع به کار کرده‏اند ظرفیت اینها متجاوز از ۷۵۰ هزارتن هست یعنی سه ربع کارخانه‏جات دولتی که در ظرف سی سال بوجود آمده و در ظرف ۱۸ ماه اینقدر سرمایه‏گذاری خصوصی بوجود آمده بنابراین با این طرحی که خدمت آقایان تقدیم شده و مراعات این سه قسمت از نظر تولید و از نظر صادرات و از نظر نظارت به واردات شده‏است بنده تصور می‏کنم که منظور آقایان تأمین شده‏است.

رئیس- آقای دکتر برزگر

دکتر برزگر (معاون وزارت بازرگانی)- بارها درباره سیاست آزادی تجارت صحبت شده و دراین باره به دولت اعتراض شده باید بفهمیم که فلسفه سیاست آزادی تجارت چه بوده است؟ آقایان نمایندگان محترم مسبوقند که طبق قانون تثبیت پشتوانه اسکناس معادل ۳۰۰۰ میلیون ریال برای وام‏های صنعتی تخصیص داده شده‏است که تقریباً تمام این قسمت توسط بانک ملی پرداخت شده‏است و مردم خودشان در این مدت معادل ۱۰ میلیارد ریال صرف کردند به طوری که یک تطور و یک نهضت صنعتی عظیمی در این کشور در ظرف این چند سال اخیر بوجود آمده و بعضی از صنایع مخصوصاً صنایع کشاورزی و قند و شکر و قماش و سیمان فکر می‏کنم تا چند سال دیگر به حالت اشباع برسد حتی مقداری هم ما صادرات داشته باشیم مقارن همین تحول صنعتی در کشور برای اینکه از افزایش سطح قیمت‏ها جلوگیری به عمل بیاید به فکر این افتادند که قانون عرضه و تقاضا نظر به عرضه آزاد اعمال و اجرا شود یعنی سیاست آزادی تجارت و آزادی واردات را قبول کردند تصورش را بفرمایید اگر جلوی واردات را مقارن همین تحول و نهضت می‏گرفتند تا چه اندازه قیمت‏ها بالا می‏رفت (صدرزاده- بحمدالله که نرفت) به همین جهت سیاست آزادی تجارت به منظور جلوگیری از افزایش قیمت‏ها اتحاذ شد (یکی از نمایندگان- ممکن است نتیجه‏اش را بفرمایید که واردات و صادرات چه توازنی پیدا کرد؟) بر اثر همین سیاست آزادی تجارت و سیاست حمایت آمدیم سود بازرگانی را معمول کردیم فلسفه ایجاد سود بازرگانی این بود که مصنوعات داخلی مشابه کالاهای وارداتی حمایت بشود مثلاً ما آمدیم روی بخاری‏های دیوترم مقداری کشیدیم برای اینکه بخاری ارج در داخل کشور حمایت شود البته در کشوری که سیاست آزادی تجارت معمول است باید در عین حال مولدین داخلی سعی بکنند که حتی‏المکان جنس خودشان را مرغوب بکنند تا این رقابت آزادانه رعایت بشود ولی این سیاست آزادی تجارت را نمی‌شود تعقیب کرد البته کم کم که بعضی تولیدات داخلی ما بالا برود ما مجبوریم برای حمایت مصنوعات داخلی و صنایع نوزادمان این سیاست را ترک بکنیم و این روز پیش می‏آید‏ اما هنوز سطح مصنوعات داخلی به آن پایه نرسیده است که ما بیاییم برای خاطر یک عده کارخانه چی داخلی به ضرر مصرف‏کنندگان که قسمت اعظم نفوس کشور را تشکیل می‏دهند (بهبهانی- کارخانه‏چی به این مملکت خدمت می‏کند) بیاییم به ضرر مصرف کنندگان به نفع آنها این کار را بکنیم علی‏ای‏حال برخلاف ادعای یک عده‏ای صادرات در سه ماهه اول امسال به مراتب بیشتر از صادرات مشابه در سال گذشته بوده است (صدرزاده- صادرات را مقایسه با واردات بکنید) و قطعاً با تصمیمات امروزی که در کشور ما پیش می‏آید فکر می‏کنم که ما به طرف موازنه تجارتی پیش می‏رویم هدف دولت در وضع حاضر موازنه تجارتی بین صادرات و واردات هم هست. (بهبهانی- نیست)

رئیس- آقای بهبهانی‏

بهبهانی- بنده قصد نداشتم اینجا عرضی بکنم ولی وقتی که دیدم جناب آقای معاون وزارت بازرگانی که الان به احوال و افکار ایشان آشنا شدم تشریف آوردند پشت این تریبون دیگر نتوانستم خودداری بکنم از اینکه چند دقیقه‏ای راجع بدین سیاست تجاری که جناب آقای معاون فرمودند یک عرضی بکنم متأسفانه فرمایشات ایشان مثل فرمایشات سایر متخصصین اقتصادی از صورت تئوری خارج نمی‌شود ولی درعمل هرچه آقایان می‏فرمایند ما خلاف آن را مشاهده می‏کنیم و بنده و شاید همه آقایان شاهد این مناظر اجناس خارجی در مملکت‏مان هستیم امروز متأسفانه دیگر خوراکی و میوه و سایر ضروریاتی که مدت‏ها است تولید مملکت ماست و مخصوصاً مملکت ما که کشاورزی است این اجناس را هم می‏بینیم از خارج می‏آید خدا شاهد است دیشب بنده در یک مجلس مهمانی خیلی عادی بودم دیدم سیب، موز، پرتقال، شکلات، ظرف شکلات بیسکویت و تمام اجناسی را که به هیئت و ضروریات یک مملکتی است که یک مملکت پیش پا افتاده غیر صنعتی باید خودش درست بکند و ما می‏کردیم و تمام اجناس را تهیه می‏کردیم حالا می‏بینیم تمام اینها از خارج می‏آید حالا چگونه از خارج می‏آید کاش اینها که از خارج می‏آورد اینجا یک مقداری جنس گران‏تر بود و فرض بفرمایید آنها را اشراف و پولدارها می‏توانستند بخرند ولی سیب لبنان از سیب ایران قیمتش ارزان‏تر است پرتقال لبنان از پرتقال ایران قیمتش ارزان‏تر است جوراب نایلون را در صورتی که صنعت‏گر شما تهیه می‏کند قیمتش بالاتر است شما الان ملاحظه بفرمایید ما الان اینجا صدنفر هستیم ببینند کدام یک از ما یک جنس داخلی مصرف کرده‏ایم همین سیاست اقتصادی بد دولت که متأسفانه تمام ارز ما را به مصرف این کار رسانده است اصولاً مشوق واردات است جناب آقای دکتر برزگر این چه فرمایشی است شما چرا برخلاف مشهودات صحبت می‏کنید؟ یک کارخانه‏چی مگر اهل این مملکت نیست؟ مردم کارخانه‏چی خودشان را تشویق می‏کنند ترغیب می‏کنند مگر زمان اعلیحضرت پهلوی نبود که شما صدی هشتاد اجناس را در داخل مملکت تهیه می‏کردید؟ و البته یک فردی را نمی‏دیدید که جنس خارجی مصرف بکند، کراوات داخلی پیراهن داخلی لباس داخلی، کفش داخلی، جوراب داخلی، مگر ممکن است یک مملکتی که استقلال اقتصادی داشته باشد ممکن است اجازه بدهد گندم خارجی وارد بشود این بنجل‏های خارجی را کمتر مملکتی است اجازه ورود بدهند الان شما در هر خیابانی که تشریف ببرید می‏بینید که روزی چند مغازه برای فروش اجناس خارجی باز می‏شود هر چه هست جنس خارجی است اینها پول مملکت است که دارد به خارج می‏رود و جنس وارد می‌شود شما این حرف را می‏زنید؟ والله به خدا ما این حرف‏ها را از روی دلسوزی به حال مملکت خودمان می‏زنیم یک مملکتی که هزارها جوان تحصیل کرده بدبخت فقیر آن وسط خیابان راه افتاده‏اند و آن وقت ما باید جنس خارجی مصرف بکنیم همین‏ها هستند که می‏توانند بروند کار بکنند ارزمان رفته است مقروض شده‏ایم ۴۵۰ میلیون که در صورتی که خود دولت داده ما مقروضیم تمامش بنجل است تمام این قرض بابت ورود بنجل‏های خارجی است. (احسنت احسنت)

رئیس- دیگر کسی اجازه صحبت در کلیات نخواسته رأی می‏گیریم به ورود در مواد آقایانی که موافقند قیام کنند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد بنابراین چون اکثریت رأی نداد لایحه رد می‌شود.

۷- تعیین موقع جلسه بعد- ختم جلسه‏

رئیس- جلسه را ختم می‏کنیم. جلسه آینده روز سه‏شنبه خواهد بود

(مجلس سه ربع ساعت بعد ازظهر ختم شد)

رئیس مجلس شورای ملی- رضا حکمت