مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۱ اردیبهشت ۱۳۳۷ نشست ۱۹۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۵
سال دوازدهم
شماره مسلسل
دوره نوزدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۹
جلسه:۱۹۲
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه ۲۱ اردیبهشت ماه ۱۳۳۷
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت‌مجلس
۲- بیانات آقای نایب رئیس راجع به مسافرت اعلیحضرت همایون شاهنشاه به خاور دور و آمریکا
۳- سؤال آقای پرفسور اعلم راجع به مدارس ایرانی در عراق و جواب آقای وزیر فرهنگ
۴- سؤال آقای پرفسور اعلم راجع به تعداد و وضع زوار عتبات عالیات عرایض و جواب آقای وزیر کشور
۵- شور دوم و تصویب گزارش کمیسیون فرهنگ راجع به اجازه مبادله موافقت‌نامه فرهنگی بین ایران و ژاپن
۶- تعیین موقع و دستور جلسه بعد ختم جلسه
مجلس دو ساعت و ده دقیقه پیش از ظهر به ریاست آقای اردلان (نایب رئیس) تشکیل گردید.
۱- تصویب صورت‌مجلس
نایب رئیس- صورت غایبین جلسه قبل قرائت می‌شود (به شرح زیر خوانده شد)
غایبین با اجازه- آقایان: ابتهاج- صارمی- عبدالحمید بختیار- امید سالار- تیمورتاش- موسوی- سعیدی- ارباب- دکتر عدل- دکتر سید امامی- مشار- امامی- فولادوند- اخوان- دکتر ضیایی- دکتر امین- دکتر اسدی- ذوالفقاری- دهقان- دولتشاهی- اورنگ- سنندجی- بهبهانی- قراگزلو.
غایبین بی‌اجازه- آقایان: دکتر طاهری- قرشی- دکتر پیرنیا.
دیرآمدگان و زودرفتگان با اجازه - آقایان: دکتر مشیر فاطمی- دکتر سعید حکمت.
نایب رئیس- در صورت‌جلسه نظری نیست؟ آقای علامه وحیدی
علامه وحیدی- اصلاحاتی هست که به تندنویسی می‌دهم.
نایب رئیس- دیگر نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت‌مجلس تصویب شد.
۲- بیانات آقای نایب رئیس راجع به مسافرت اعلیحضرت همایون شاهنشاه به خاور دور و آمریکا.
نایب رئیس- دستور امروز سؤالات است و بعد هم موافقت‌نامه فرهنگی بین ایران و ژاپن است موضوعی که می‌خواستم به عرض برسانم.
در این موقع که موکب ملوکانه اعلیحضرت همایون شاهنشاهی به سلامتی و میمنت به مسافرت خاور دور و بعد آمریکا تشریف‌فرما می‌شوند مذاکره و تصویب موافقت‌نامه فرهنگی ایران و ژاپن که در دستور است بسیار مناسب و به من فرصتی داد که نسبت به این مسافرت شاهنشاه معظم و مسافرت‌هایی که همیشه به نفع کشور تمام شده است نکاتی را به عرض آقایان نمایندگان محترم برسانم.
چنان که در شرفیابی چند روز قبل نمایندگان مجلسین در کاخ مرمر اعلیحضرت همایون شاهنشاهی بیان فرمودند قصد از این مسافرت‌های ملوکانه بیشتر استحکام روابط دوستانه مابین ملل و آشنایی به وضعیت این ممالک مترقی و شناساندن کشور شاهنشاهی است که خوشبختانه در تحت توجهات ذات اقدس شهریاری کشور ما راه ترقی و تکامل را سیر می‌نماید (صحیح است).
بر هیچکس پوشیده نیست که از شهریور ۱۳۲۰ چه دشواری‌ها پیش آمده و چه مصایب بزرگی برای کشور عزیز ما روی داده است که به فضل الهی و استقامت و متانت و شجاعت شخص شخیص شاهنشاه معظم یک‌یک مرتفع گردیده و تازه چند سالی است که موانع از بین رفته و به همت بلند و تدابیر عاقلانه این شاهنشاه بزرگ در راه ترقی و سعادت و رفاه ملت ایران گام‌های سریعی برداشته می‌شود (صحیح است)
ذکر محسنات امور و پیشرفت‌های حاصله مطابق آیه شریفه قرآن مجید که پندی است عامه را منتفع می‌نماید. و ذکر فان‌الذکری تنفع‌المومنین باید مطالب را گفت و مردم را متوجه نمود تا تحت تأثیر نابه‌کاران واقع نگردند نظری به گذشته و حال مقایسه صحیحی به دست می‌دهد که چه بوده‌ایم و چه هستیم اگر سابقاً در امور مالی و اقتصادی دچار مضیقه بوده و برای ارز طرف احتیاج خود نمی‌دانستیم چه بکنیم امروز از هر جهت گشایش در کار است و راه برای هرگونه اقدامات مفید باز است (صحیح است).
چند روز قبل در موضوع افتتاح راه‌آهن آذربایجان به عرض رساندم و آقایان نمایندگان محترم آذربایجان هم مفصلاً بیان فرمودند که اتمام راه‌آهن تهران به تبریز سر کشور را به قلب آن اتصال خلل‌ناپذیر داده و طبیعی است نتایج بزرگی برای بهبود وضعیت آن استان مهم در برخواهد داشت.
شاهنشاه معظم رنج مسافرت را چه در داخله کشور و چه در خارج تحمل می‌فرمایند تا مطالعاتی که در این مسافرت‌ها مخصوصاً در کشورهای مترقی می‌شود به نفع مملکت به موقع عمل و اجرا درآورند
مثل معروفی است شنیدن کی بود مانند دیدن با اقرار به اینکه اطلاعات و معلومات عالیه شاهنشاه ما در حد کمال و فرمایشات ملوکانه که در هر شرفیابی اصغا می‌شود پندهای مفید و مؤثری است که باید از آن استفاده نمود مع‌هذا مسلم است در هر مسافرت با دیدن از نزدیک ترقیاتی که هر روز در دنیا حاصل می‌شود اعلیحضرت همایونی افکار و ابتکارات تازه را برای سرمشق ملت همراه می‌آورند که ملت و کشور عزیز ما را خوشبخت و سعادت‌مند می‌نماید (انشاء‌الله)
اگر کشور ما آن طور که باید به دنیا شناسانده نشده بود مسلم است که در مسافرت‌های شاهانه و تماس با سلاطین و رؤسای اولیه ممالک خارجه این شناسایی به حد کمال می‌رسد و اگر این روابط دوستانه با ملاقات‌های نزدیک تحکیم نمی‌گردید هرگز شرکت‌های مهم خارجی حاضر نمی‌شدند سرمایه‌های خود را برای استخراج معادن زیرزمینی کشور ما به کار بیندازند.
قراردادهای نفت با شرکت‌های بزرگ خارجی خود دلیل قاطع برای اثبات عرایض من است.
این موافقت‌نامه فرهنگی ایران و ژاپن قدم خوبی است که کشور ما را با کشور امپراطوری ژاپن مربوط نموده و قطعاً نتیجه مطلوبه را در برخواهد داشت (صحیح است)
مسلم است مسافرت شاهنشاه معظم در استحکام روابط دوستانه و بسط امور فرهنگی و کلیه امور اقتصادی دو کشور مؤثر و مفید خواهد بود (صحیح است)
اگر چند نفر بدخواه مملکت با تلقینات خائنانه خود بخواهند هر کار مفید را وارونه جلوه دهند یقین است از افکار عامه و وطن‌پرستانه جواب دندان‌شکن خواهند شنید.
بساط عوام‌فریبی و حقه‌بازی بحمدالله برچیده شده است امنیت که اساس استحکام مبانی کشور است در ظل توجهات شاهانه برقرار و موجبات رفاه حال عمومی در سایه این امنیت فراهم و دوام این وضعیت طبعاً هر فردی را وادار می‌نماید که به قدر وسع و توانایی خود در بهبود اوضاع بکوشد.
ملت ایران مفتخر است که در سایه شاهنشاه عظیم‌الشأنی زندگی می‌نماید که جز خیر و صلاح ملک و ملت نظری نداشته و تمام هم خود را مصروف راحت و آسایش جامعه می‌فرمایند.
بر ما لازم و واجب است که در پیروی از نیات ملوکانه در تصویب لوایح مفیده و نظارت در امور همواره خیر و صلاح عامه را مد نظر داشته و با اتحاد و اتفاق و کلمهواحده دوام و طول عمر عظمت سلطنت اعلیحضرت شاهنشاهی را از خداوند قادر متعال مسئلت نماییم.
در خاتمه عرایض خود شعر لسان‌الغیب خواجه حافظ شیرازی را که در پیشگاه ملوکانه خواندم حالیه با اجازه آقایان نمایندگان محترم از طرف عموم نمایندگان و قاطبه ملت ایران برای بدرقه مسافرت شاهانه تکرار می‌کنم.
آن سفر کرده که صد قافله دل همره اوست
هرکجا هست خدایا به سلامت دارش
(احسنت)
۳- سؤال آقای پرفسور اعلم راجع به مدارس ایرانی در عراق و جواب آقای وزیر فرهنگ.
نایب رئیس- سؤالات مطرح است آقای پرفسور جمشید اعلم.
پرفسور اعلم- بنده قبل از اینکه وارد سؤال شوم با اجازه مقام ریاست و آقایان محترم دو کلمه عرض می‌کنم روزی که شرفیاب شدیم خدمت شاهنشاه نکته‌ای فرمودند که بنده را خیلی‌خیلی متأثر کرد و آن این
بود که (بعد از من تاریخ قضاوت خواهد کرد) اولاً بنده امیدوارم که سالیان دراز سایه‌شان بر سر ما باشد و این مملکت در زیر سایه‌شان به ترقیات بزرگی نایل شود و هیچ لزومی ندارد که تاریخ قضاوت کند ما اطلاع داریم که شاهنشاه چقدر زحمت کشیدند و چه درایت و کفایتی به کار بردند که مملکت امروز سرپا ایستاده و امروز می‌خواهم به عرضتان برسانم که در مقام و شرایطی که شاهنشاه به این مملکت خدمت کردند خدا شاهد است خدمت‌شان به مراتب بزرگ‌تر از خدماتی است که رضاشاه کبیر کردند و در موقع خودش مقایسه‌اش کافی است که بدانیم آن روز چه بودیم و امروز چه هستیم امروز ما معرفتمان و فرهنگمان چه حالی دارد و آن روز چه حالی داشت هر خدمتی یک شرطی و یک امکاناتی و یک مقتضیاتی دارد و در این مقتضیاتی که اعلیحضرت همایون به این مملکت خدماتی کردند حقیقتاً خدمت بسیار شایان بزرگی کردند (صحیح است) سؤال بنده از وزارت فرهنگ در تعقیب سؤالی است که از وزارت خارجه کرده بودم در این سفری که بنده به عراق کردم دیدم که ما در بغداد و کشور عراق مدارسی داریم ایرانیان مقیم عراق زیادند اطفال آنها به مدرسه می‌روند من سؤال از وزارت فرهنگ کردم که اولاً عده این مدارس چقدر است و در این مدارس چند محصل مشغول تحصیل است و مدیران این مدارس در چه شرایطی استخدام می‌شوند و به آن کشور اعزام می‌شوند خواهش می‌کنم جواب بدهند تا اگر لازم شد مطالبی عرض کنم.
نایب رئیس- آقای وزیر فرهنگ.
وزیر فرهنگ (دکتر مهران)- در عراق ما ۷ مدرسه داریم که ۵ مدرسه‌اش از سابق بود دو مدرسه دخترانه هم اخیراً اضافه شده یک مدرسه پسرانه داریم در بغداد و یکی در کاظمین و یکی در بصره و یکی در کربلا و یکی در نجف و دو دبستان دخترانه هم که جدیداً تأسیس شده یکی در بغداد است و یکی هم در کاظمین عده محصلین در آنجاها ۲۴۰۰ و خرده‌ای است که ۲۰۳ نفرشان دخترند البته به مناسبت اینکه تازه این مدارس دخترانه تأسیس شده عده دانش‌آموزانش کم است و بقیه هم پسرند معلمینش ۱۱۴ نفر هستند با کارمندان اداری و خدمتگزاران جزء از حیث پرسنل تمام این مدارس ۱۱۴ معلم و مستخدم دارد یک عده از اینها از تهران اعزام شده‌اند و عده دیگری هم محلی هستند ایرانی‌هایی هستند که در محل بودند تحصیلات‌شان را هم در آنجا کرده‌اند در آنجا از سالیان قدیم درس می‌دادند البته اینها شرایط علمی‌شان به تناسب آن روز است و حالا هم دارند خدمت می‌کنند ما به تدریج البته کوشش کرده‌ایم تا آنجا که ممکن است معلم از تهران بفرستیم البته اعزام معلم از تهران به مراتب برای ما گران‌تر تمام می‌شود تا معلمین محلی بودجه‌ای که برای مدارس آنجا صرف می‌شود در سال در حدود دو میلیون تومان است اگر به تناسب بگیریم برای هر محصل خرجی که آنجا می‌کنیم تقریباً سه برابر خرجی است که برای محصلین ایرانی در تهران می‌کنیم وضع مدارس آنجا از حیث ساختمان چندان مناسب نیست یعنی با مدارس محلی آنجا زیاد تناسب ندارد به این جهت بود که اخیراً هیئت دولت تصمیم گرفت که از گذرنامه و پروانه‌هایی که صادر می‌شود برای خارجه یک عوارض بگیرند پیشنهادش هم به مجلس تقدیم شد قرار شد که آقای وزیر دارایی ضمن لایحه مالیات بگذرانند که از هر نفری ۱۵ تومان گرفته شود که این عواید صرف ساختمان مدارس ایرانیان در خارجه مخصوصاً عراق شود. راه دیگری هم نیست برای اینکه این مدارس باید ساخته شود و آبرومندتر باشد و البته باید پولش را هم تأمین کرد از یک منبعی دولت تصمیم گرفت که از گذرنامه‌ها و پروانه‌ها هرکدام ۱۵ تومان بگیرد و به عقیده بنده خیلی به‌جا و به مورد است برای اینکه کسی که مبالغی صرف خرج مسافرت می‌کند در خارجه یا در عراق یا در مناطق دیگر البته این ۱۵ تومان به او تحمیل نیست و این ۱۵ تومان‌ها چندین میلیون تومان در سال خواهد شد و مبلغ قابلی است که ما می‌توانیم مدارس ایرانیان را در عراق و همچنین مدارس ایرانی‌ها را در اسلامبول و همین طور مرکز فرهنگی که در نقاط دیگر داریم بسازیم و به صورت آبرومندتری در بیاوریم امیدوارم آقایان به این امر توجه بفرمایند ضمن لایحه مالیات این نظر را تأمین بفرمایند با این اعتبار البته وضع مدارس به مراتب بهتر خواهد شد این را به آقایان عرض می‌کنم که ما در این سنوات اخیر آنچه توانستیم کوشش کردیم که وضع این مدارس بهتر شود و بهتر هم شده اما ایرادی که خود بنده دارم به این مدارس اول به محلش است که امیدوارم از این طریق که عرض کردم تأمین شود. ایراد دوم وجود یک عده معلمین محلی است که در آنجا البته سالیان دراز معلم بودند شاید به ایران آشنایی زیادی نداشته باشند اینها معلمند به حکم اضطرار از قدیم در آنجا استخدام شده‌اند و درس می‌دهند الان اینها عائله دارند زن و بچه دارند زندگانی دارند به هم زدن زندگانی آنها اشکال بزرگی است که باید یک راهی برایش فکر کرد و اعزام همه معلمین هم از ایران ملازمه دارد به اینکه بودجه اینها چندین برابر بشود البته اینها مشکلاتی است که امیدوارم به تدریج با کمک و مساعدت آقایان مرتفع شود.
نایب رئیس- آقای پرفسور اعلم
پرفسور جمشید اعلم- یک قسمت از توضیحات جناب آقای وزیر فرهنگ همان عرایضی بود که بنده می‌خواستم عرض کنم با این شرایط و موجباتی که امروزه هست به عقیده بنده هرکس به سهم خودش خدمتی برای ترقی و تعالی مملکت نکند گناه کبیره کرده است چون همه باید دست به دست هم بدهیم دولت، مجلس مردم کارمند که در تعقیب این کارهایی که می‌شود واقعاً مملکت یک روی خوشی ببیند و اگر نکنیم گناه کرده‌ایم. بنده معتقدم که مدارس ما در ممالک هم‌جوار باید بهترین و عالی‌ترین مدارس آن ناحیه باشد برای اینکه آبروی کشور ایران است و آبروی مملکت ماست و بدبختانه این کار در عراق نشده بنده معتقدم اگر لازم بشود بچه‌های ما در داخله مملکت روی زمین بنشینند و درس بخوانند و میز و صندلی نداشته باشند باید این قسمت عملی می‌شد و مدرسه‌هایی که در کربلا و کاظمین هست ساختمان می‌شد، اینکه آقای وزیر فرهنگ فرمودند که پانزده تومان از هر پروانه یا پاسپورت بگیریم این یک بزک نمیر است الان چه می‌کنید با این روحیه‌ای که در مجلس هست جناب آقای وزیر فرهنگ شما هرچه آورده‌اید ما تصویب کرده‌ایم بیایید فرض کنید همان کاری که برای دانشگاه کردید ما تصویب می‌کنیم شما ۴۰ میلیون تومان برای دانشگاه قرض کردید بیایید ده میلیون تومان هم برای اینجا قرض بخواهید و وضع مدارس آنجا را درست کنید باید مدرسه‌ای که در عراق هست مدرسه ایرانی‌ها طوری باشد که عراقی هم بچه‌اش را بفرستد آنجا نه اینکه ایرانی‌ها هم بچه‌شان را بفرستند به مدارس عراق این وضع این‌طوری بد است. نکته دومی که بنده می‌خواهم عرض کنم راجع به معلمین و مدیران آنجاست نفرمودید که چه کیفیتی دارد معلمینی که آنجا هستند این معلمین آیا اینجا استخدام می‌شوند و با یک شرایطی فرستاده می‌شوند به بغداد و تحت نظر سپهبد باتمانقلیچ است؟
وزیر فرهنگ- تحت نظر سرپرست فرهنگی هستند.
پرفسور اعلم- سرپرست مدارس باید تحت نظر سپهبد باشد پس اگر سپهبد
باتمانقلیچ سفیر کبیر شما یعنی نماینده مملکت ما یک گزارشی راجع به یک مدرسه‌ای داد که یک عمل خلافی کرده است و ایشان شکایت کرده است چرا تا به حال عوض نشده اگر امر دایر شود که یک سفیر کبیری که واقعاً زحمت می‌کشد این مرد شب و روز زحمت می‌کشد آقایانی که آنجا تشریف داشته‌اند نمی‌دانم دیده‌اند یا نه آقا ایشان روز سیزده ساعت ۷ توی اداره‌اش بود، هیچ کس این کار را نمی‌کند و من از ایشان تقدیر می‌کنم خوب آقا وقتی ایشان یک راپرتی بدهند این راپرت ایشان باید بلافاصله اجرا شود بنده خیلی متشکرم معاون وزارت فرهنگ در بغداد بود یک صورت‌جلسه‌ای کرده این صورت‌جلسه را در ۷ فروردین کرده‌اند و تمام این موضوعاتی که بنده خدمت‌شان عرض کردم و سرکار فرمودید آنجا نوشته شده، ولی به عقیده من صورت‌جلسه چاره نیست آقای وزیر فرهنگ شما وزیر فرهنگ به بری هستید و کارکنی هستید ما از شما متشکریم چند سال هم کار کرده‌اید اما من معتقدم که این کار باید درست شود. چون این آبروی ما هست و حیثیت ما هست ما باید مملکتمان را آن طوری که هست به آنها بشناسانیم نه آن طوری که هست نشناسانیم غیراز این باشد نقض غرض است حالا وقتی که سؤال از آقای وزیر کشور مطرح شد خدمت‌شان عرض می‌کنم بنده معتقدم همین‌جور ریسه کردن و فرستادن زوار که درست نیست یک شرایطی لازم دارد اینکه فرمودید ساختمان مدارس را از محل ۱۵ تومان زوار تأمین می‌کند فرض بفرمایید که زوار کم شد شما پول از کجا می‌آورید هرچه که شما بیاورید که تصور می‌کنم یک فکر عاجلی بفرمایید، یک فکر بهتری بفرمایید، یک لایحهای بیاورید، با کمال میل تصویب می‌کنیم این حق ماست و حق شماست که ما باید تصویب کنیم بیاورید و به فکر این مدارس باشید و آبروی ما را حفظ کنید.
نایب رئیس- آقای وزیر فرهنگ
وزیر فرهنگ (دکتر مهران)- بنده ابتدا تصور می‌کردم که موضوع مذاکرات راجع به کلیات مدارس است به این دلیل وارد جزییات امر نشدم ولی قسمتی از سؤال جناب آقای پرفسور اعلم مربوط به یک نفر مدیر دبستان آنجاست و پیشنهاد آقای سفیر کبیر اولاً این پیشنهاد را ما عمل کردیم همان موقع که ایشان یک پیشنهادی کردند عوضش کردیم به احترام پیشنهاد ایشان اما اینکه می‌فرمایید که لایحه بیاوریم تمام صحیح است این احتیاجات همه‌جاست همه جا آبروی مملکت هست در عراق در خارجه راهی را که دولت توانست پیدا کند. برای تأمین این حوایج همین است که پیشنهاد شده راه دیگری به نظر نمی‌رسید قرض هم تا یک حدودی می‌شود کرد از بانک ملی ما برای کار دیگری خواستیم قرض کنیم جواب داده‌اند که پول از کجا بیاوریم که قرض بدهیم ما سالی دو میلیون تومان در آنجا خرج می‌کنیم برای یک عده اطفال ایرانی که مملکت‌شان را ول کرده‌اند رفته‌اند آنجا یک عده اطفال ایرانی در خود مملکت هستند که پدر و مادرشان علاقه‌شان را به مملکت‌شان حفظ کرده‌اند و مانده‌اند در مملکت و جا ندارند مدرسه می‌خواهند عرض کردم خرجی که برای یک فردی در آنجا می‌کنیم سه برابر خرجی است که در اینجا می‌کنیم بنده نقص کار را عرض کردم چیست راه حلش را هم عرض کردم چیست آقایان موافقت بفرمایید و این اعتبار تصویب شود. آن وقت می‌شود پیشنهاد جناب آقای پروفسور اعلم را عملی کرد یعنی می‌شود گفت که چون این منبع درآمد است و به تدریج تحصیل خواهد شد به اعتبار این می‌شود یک پولی قرض کرد آن وقت تمام اقداماتی را که می‌فرمایید می‌شود کرد بعد به تدریج مستهلک کرد ولی اصل عملی شدن همین راه حلی است که دولت در نظر گرفته و امیدوارم مورد توجه آقایان واقع شود اما راجع به معلمین عرض کردم این مدارس خیلی کهنه و قدیمی است در موقعی این مدارس تأسیس شده و معلم برای این مدارس استخدام شده که حتی در مرکز این مملکت که تهران است معلم با تصدیق ابتدایی استخدام می‌شد البته این معلمین که در آنجا هستند سی سال بیست سال چهل سال است دارند درس می‌دهند یک سوابق این‌جوری دارند فعلاً عده‌ای از معلمین آنجا معلمین محلی هستند و اگر ما برای آنجا تمام معلمین را بخواهیم از تهران و یا شهرستان‌های ایران بفرستیم این ملازمه دارد با یک بودجه زیاد و این بودجه را هم البته هر موقعی که در اختیارمان باشد روی آن عمل خواهیم کرد کما اینکه در این چند سال اخیر به تدریج کرده‌ایم و عده‌ای از معلمین محلی آنجا را منتقل کرده‌ایم به ایران و عده‌ای از دبیران ایرانی را به آنجا فرستاده‌ایم به جای آنها و این کار را امیدواریم با تحصیل بودجه بیشتر قدری وسیع‌تر بکنیم الان عده زیادی از لیسانسیه‌های دانش‌سرای عالی را به آنجا فرستادیم که در دبیرستان‌های بغداد درس می‌دهند مدارس ما از لحاظ معلم و تربیت نسبت به مدارس عراق عقب نیست آنچه که عقب است از لحاظ وسایل است ساختمان و اثاثیه و آزمایشگاه و از این قبیل چیزهاست که امیدوارم با این پیشنهادی که کردیم و مورد تأیید آقایان قرار خواهد گرفت بتوانیم این نواقص را مرتفع کنیم.
۴- سؤال آقای پرفسور اعلم راجع به تعداد و وضع زوار عتبات عالیات عراق و جواب آقای وزیر کشور
نایب رئیس- آقای پرفسور جمشید اعلم بفرمایید.
سؤال جنابعالی از وزارت کشور مطرح است.
پرفسور جمشید اعلم- بنده معتقدم ایرانی در هر جای دنیا باشد ایرانی است بایستی طوری عمل کرد که در هر نقطه دنیا به وطنش بیاید.
نایب رئیس- راجع به سؤال دوم بفرمایید.
پرفسور جمشید اعلم- برای همین سؤال دارم عرض می‌کنم سؤال بنده از جناب آقای وزیر کشور باز هم مربوط به همین مسافرت است بنده در این مسافرت دیدم به طوری ایرانی در بغداد و نجف و کربلا بود که بنده واقعاً تصور نمی‌کردم در یک مملکت خارجی هستم وقتی تحقیق کردم معلوم شد چندین صد هزار نفر در سال به عراق مسافرت می‌کنند و بالنتیجه چندین صد میلیون در آنجا خرج می‌شود بنده خواستم ببینم که جناب آقای وزیر کشور این جوازهایی که می‌دهند اطلاع دارند که چه جوری جواز می‌دهند؟ روی چه اصلی است؟ آیا قانونی است؟ که اینها همین‌جور ریسه می‌شوند می‌روند آنجا معلوم هست آنجا چطور زندگی می‌کنند.
همین‌جور که نمی‌شود آخر بی‌خود که نباید رفت خواهش می‌کنم که توضیح بفرمایید.
نایب رئیس- جناب آقای وزیر کشور بفرمایید.
وزیر کشور (دکتر جلالی)- جناب آقای پرفسور جمشید اعلم سؤال فرمودند عده زوار عتبات در هر سال چقدر است و آیا به این عده با هر شرطی و هر وضعی که باشند گذرنامه داده می‌شود آیا از وضع زندگی آنها در شهرهای کشور عراق اطلاع دارید یا خیر؟ قبل از بهمن‌ماه ۱۳۳۴ زایرین طبق مقررات عادی گذرنامه می‌گرفتند و به عراق می‌رفتند و علاوه بر آن برای اینکه همان نظری که جناب آقای پرفسور دارند تأمین بشود یک سپرده‌ای هم از آنها گرفته می‌شد که اگر نتوانند از عهده مخارج بر بیایند از محل آن سپرده به آنها کمک بشود و آنها را اعاده بدهند حالا بنده اطلاع ندارم روی چه اصلی در بهمن‌ماه ۱۳۳۴ قانونی گذشت و تسهیلاتی فراهم کرده برای زایرین به این معنی که در عوض گذرنامه پروانه برای آنها صادر شود و الان می‌توانند با آن پروانه به عتبات بروند و برای صدور این پروانه هیچ‌گونه قید و شرطی در قانون ذکر نشده فقط ۱۵ تومان از آنها گرفته می‌شود که ده تومان به عنوان تمبر می‌گیرند و ۵ تومان برای کمک به کسانی که بتوانند به مملکت خودشان برگشت کنند و متأسفانه باید عرض کنم که وضع زایرین به طوری که گزارش داده شده صورت خوبی ندارد گزارش از کنسولگری ایران به وزارت امور خارجه رسیده است و مکاتباتی هم بین وزارت کشور و وزارت امور خارجه بوده و تصادفاً دیشب در هیئت دولت یک گزارشی از وزارت امور خارجه رسیده بود راجع به همین زایرین و مطرح شد جناب آقای نخست‌وزیر دستور فرمودند یک کمیسیونی تشکیل شود و نسبت به وضع زایرین رسیدگی بشود تعداد آنها را سؤال فرموده بودند. در سال ۱۳۳۵ در تهران ۱۹۷۹۱ پروانه صادر شده و در شهرستان‌ها ۴۲۸۰۰ پروانه و در سال ۱۳۳۶ جمعاً در تهران و شهرستان‌ها در حدود صدوچهل هزار پروانه صادر شده و این پروانه‌ها به طوری که بنده تحقیق کردم به صورت جلد صادر می‌شود و بنده این موضوع را هم تاکنون اطلاع نداشتم و همین سؤال جنابعالی باعث شد که تحقیق کنم به چه مناسبت روی افراد پروانه صادر نمی‌کنید مثل گذرنامه و به صورت جلد پروانه داده می‌شود به این معنی که اگر یک کسی می‌خواهد به عراق برود یک جلد پروانه برایش صادر می‌کنند و او می‌تواند زن و بچه‌اش را با همان پروانه ببرد و به عتبات (سراج حجازی - این عین قانون گذرنامه است) خیلی خوب جواب ایشان هم همین قانون است.
نایب رئیس- آقای پرفسور جمشید اعلم بفرمایید.
پرفسور جمشید اعلم- بنده قبل از اینکه وارد جواب آقای وزیر کشور بشوم از هیئت مطبوعات ایران خیلی تشکر می‌کنم چون این اواخر با یک صمیمیت و جدیتی همین قضیه را دنبال کردند و یک حقایقی را در روزنامه‌ها منتشر کردند که انسان وقتی می‌خواند خیلی متأثر می‌شود چنان‌که آقای عمیدی نوری در روزنامه داد یک مطلبی را نوشته بودند که خیلی خوب بود و نیز خودم هم دیدم بنده وقتی مشرف بودم و زیارت می‌کردم یک کسی گفت که آقا زیارت‌نامه بخوانم؟ گفتم نه خودم بلدم می‌خوانم سواد دارم گفت ثواب دارد من بخوانم گفتم اگر من خودم هم بخوانم ثواب دارد گفت اگر من نخوانم زیارت قبول نمی‌شود گفتم زیارتم قبول نمی‌شود؟ گفت من بخوانم قبول می‌شود و اگر من نخوانم راضی نیستم آنها به ما می‌گویند که اگر ما نخوانیم راضی نیستیم از مردم بدبخت هم هرچه دارند و ندارند می‌گیرند اما جناب آقای وزیر کشور اگر بنده این سؤال را نمی‌کردم شما اطلاع پیدا نمی‌کردید که چطور پروانه داده می‌شود چطور شما اطلاع ندارید که پروانه می‌دهند به صورت جلد چطور نباید به شما اطلاع داده شود من نمی‌فهمم اصلاً چرا پروانه می‌دهند و در مقابل ۱۵ تومان از اشخاص می‌گیرند و مثل گوسفند می‌فرستند به آنجا این بیچارگی است این بدبختی است این گناه است چه صدماتی که به
مسافرین وارد می‌کنند مردم قضاوت می‌کنند که چطور یک عده کارهای اساسی می‌کنند و یک کارهایی بی‌خود است این قبیل کارها باید درست بشود که در سایر کارها تأثیر داشته باشد شما می‌گویید که ۱۴۰ هزار جلد پروانه صادر شده البته قاچاقش را حساب نکردید اگر برای ۱۴۰ هزار نفر برای هرکدام دو تا همراه بگیریم بچه و اطرافی داشته باشند ۴۲۰ هزار نفر رفته‌اند و اینها هرکدام پانصد تومان خرج بکنند آقا میلیون‌ها تومان ثروت ما به عراق می‌رود و این جای تأسف است که این کشور عراق با این ثروتی که از طرف زوار ایرانی می‌برد اعتنایی به ایرانی‌ها نمی‌کنند.
نایب رئیس- این چه حرفی است می‌زنید؟
پرفسور اعلم- نمی‌کنند دیگر آقا نمی‌کنند بد می‌گویند پول ما را می‌گیرند فحش می‌دهند.
دکتر بینا- عربند
پرفسور اعلم- شما می‌گذارید این ثروت هنگفت برود همین‌جور چشم بسته و گوش بسته و اصلاً نمی‌دانید زوار ما در چه شرایطی آنجا هستند اما این ۴۲۰ هزار نفر در نجف و در کربلا اصلاً اتاق ندارند در کاظمین هم اتاق نیست و حتی بنده یک چیز دیگری شنیدم از یک زوار که شکایت می‌کرد که ما جا نداریم پرسیدم آقا چرا در بغداد جا نگرفتید؟ گفت اگر زوار بیاید بغداد و شب بماند زیارتش قبول نمی‌شود آقا ببینید چطور اینها را مجبور می‌کنند آقایان شما غیر از این شنیدید؟ ببینید چطور وادار می‌کنند که یک ایرانی در یک هتلی در بغداد شب زندگی نکند بفرمایید این درست است؟ (شادمان- کی مجبورش کرده) می‌گویند اگر یک کسی شب در بغداد بماند زیارتش قبول نیست این حرف درست است؟
نایب رئیس- چه عیبی دارد این عقیده مذهبی است اشکالی ندارد این جوابی ندارد که به حضرت‌عالی بدهند.
صدرزاده- آقا این عقیده مذهبی را همه دارند وقتی استفاده از این مملکت می‌کنند باید وسایل راحتی ایرانی‌ها را فراهم کنند هر فردی که به عراق می‌رود باید به او احترام بگذارند.
نایب رئیس- صحبت‌تان را بفرمایید.
پرفسور اعلم- احترام به عقاید مذهبی اشخاص واجب است و هیچ ملتی به اندازه ملت ایران به مذهب اشخاص احترام نمی‌گذارد و دلیلش این اقلیت‌هایی است که در مملکت ما به خوبی زندگی می‌کنند (صحیح است) اما از این احترام مذهب سوء‌استفاده کردن گناه دارد (صحیح است) من عقیده دارم همه برویم زیارت من هم رفتم اما وقتی به من می‌گویند اگر هرچه داری و نداری ندهی در این صورت زیارتت قبول نیست این گناه است از بی‌اطلاعی من سوء‌استفاده کردن است. چرا باید بگوید به من شب توی هتل خوب در بغداد نخواب اگر بخوابی گناه است زیارتت قبول نیست؟ یعنی چه؟ ما به کدام عربی گفتیم اگر شب در تهران بخوابی در شاهزاده عبدالعظیم زیارت تو قبول نیست این حرف‌ها چیست؟ بنده از فرمایشات آقای وزیر کشور هیچ قانع نشدم ۱۴۰ هزار نفر ایرانی را این جوری نمی‌شود رها کرد (صحیح است) (احسنت)
نایب رئیس- آقای وزیر کشور
وزیر کشور- جواب سؤال آقای پرفسور اعلم را مطابق آنچه که سؤال فرمودند بنده دادم حالا نسبت به اینکه چرا مردم می‌روند آنجا این یک امری است علی‌حده (پرفسور اعلم- هیچ همچو چیزی نیست بنده این طور نگفتم) (فضائلی- وسایلشان را فراهم نمی‌کنید؟) واقعاً مردم عقیده‌ای دارند و می‌روند (پرفسور اعلم- مردم عقیده دارند باید بروند من خودم هم رفتم) اما جنابعالی توضیحتان را فرمودید بنده هم عرایضی دارم (پرفسور اعلم- حرف بنده را منقلب می‌کنید) نسبت به این امر بنده هم معتقدم که ما اماکن مقدسه بسیار محترمی داریم که می‌توانیم اینجا هم زیارت بکنیم و خودم هم معتقدم روی اصل بی‌دلی در همه احوال خدا با او بود او نمی‌دیدش و از دور خدایا می‌کرد (احسنت) در همه جا انسان می‌تواند به خداوند نزدیک بشود و در همه جا زیارت کند ولی خوب مردم ایمان دارند بروند زیارت کربلا و در قانون هم شرایطی ذکر نشده است (پرفسور اعلم- خود من هم ایمان دارم) و دولت و وزارت کشور چون مجری قانون است شهربانی نمی‌تواند یک شرایطی را خودش وضع بکند و بگوید تا این تمکن نداشته باشد و این شرایط را نداشته باشد اجازه نمی‌دهم (فضائلی- چرا نمی‌تواند؟) قانونی اگر باشد ما می‌توانیم اجرا کنیم ولی اگر نباشد نمی‌توانیم از خودمان شرایطی وضع کنیم در مقدمه عرایضم عرض کردم که سابقاً گذرنامه به صورت عادی صادر می‌شد بعد آمدند این مقررات را وضع کردند که تسهیلاتی باشد و در همین قانون ذکر شده است در یک تبصره‌ای که هیچ نوع عوارض به هیچ عنوان و به صورت دیگری نمی‌شود از زایرین گرفت وقتی قانون این طور ذکر می‌کند ما چه کنیم؟ بنده البته هیچ اطلاعی ندارم که موجب تصویب این قانون چه بوده؟ (پرفسور اعلم- اطلاع نباید داشته باشید؟) بنده که نمی‌توانم موجب تصویب هر قانون را مطالعه کنم قطعاً کسانی بودند علاقه‌مند بودند که تسهیلاتی برای زایرین فراهم بشود و قانونی تصویب کردند و این قانون را ابلاغ کردند به وزارت کشور (فضائلی- برای جلوگیری از قاچاق بود) این توضیحی بود نسبت به این امر و بعد نسبت به تعداد همان طوری که عرض کردم چون من عین حقیقت را همیشه خدمت آقایان عرض می‌کنم نسبت به اینکه جلد صادر می‌کنند قبل از اینکه بیایم اینجا همین امر را دادم تحقیق بکنند و قطعاً باید جلوگیری بشود و هرکس یک پروانه جداگانه‌ای بگیرد (پرفسور اعلم- باز هم همین‌جوری بدون شرط؟) از هیچ فردی نمی‌شود برخلاف مقررات و قوانین موجود جلوگیری کرد آن وقت همین طور که جنابعالی سؤال فرمودید ممکن است یک نماینده دیگری سؤال کند که چرا جلوگیری می‌کنید اینها مقرراتی است که وضع شده و البته طبق همان قوانین عمل می‌شود.
۵- شور دوم و تصویب گزارش کمیسیون فرهنگ راجع به اجازه مبادله موافقت‌نامه فرهنگی بین ایران و ژاپن.
نایب رئیس- وارد دستور می‌شویم شور دوم موافقت‌نامه فرهنگی ایران و ژاپن مطرح است چون یک فوریت آن تصویب شده گزارش کمیسیون قرائت می‌شود
(به شرح زیر خوانده شد)
گزارش از کمیسیون فرهنگ به مجلس شورای ملی
کمیسیون فرهنگ در جلسه مورخه ۱۸ اردیبهشت‌ماه ۱۳۳۷ لایحه شماره ۶۱۶/۲۳۳۵۴ ارسالی از مجلس سنا راجع به موافقت‌نامه فرهنگی بین دولت ایران و ژاپن مشتمل بر ماده واحده و متن موافقت‌نامه ضمیمه را با حضور آقای معاون وزارت فرهنگ مطرح و عیناً تصویب نمود اینک گزارش آن را به شرح زیر به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
ماده واحده- موافقت‌نامه فرهنگی بین ایران و ژاپن مشتمل بر یک مقدمه و شش ماده که در تاریخ ۱۶ آوریل ۱۹۵۷ مطابق با ۲۷ فروردین ۱۳۳۶ در توکیو به امضا رسیده است تصویب می‌شود و به دولت اجازه مبادله اسناد مصوبه را می‌دهد.
متن فارسی و ژاپنی قرارداد به این موافقت‌نامه ضمیمه خواهد شد
مخبر کمیسیون فرهنگ - دیهیم
گزارش از کمیسیون امور خارجه به مجلس شورای ملی
کمیسیون امور خارجه در جلسه ۱۸ اردیبهشت‌ماه ۱۳۳۷ لایحه ارسالی از مجلس سنا راجع به موافقت‌نامه فرهنگی بین دولت ایران و ژاپن را مطرح و با توجه به گزارش کمیسیون فرهنگ لایحه مزبور را تصویب نمود اینک گزارش آن به مجلس شورای ملی تقدیم می‌گردد
مخبر کمیسیون امور خارجه - مرآت اسفندیاری
نایب رئیس- در کلیات نظری نیست (اظهاری نشد) رأی می‌گیریم به ورود در ماده واحده آقایانی که موافق هستند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد در خود ماده واحده نظری هست؟ (اظهاری نشد) در کلیات آخر هم نظری نیست رأی می‌گیریم به ماده واحده موافقت‌نامه فرهنگی بین ایران و ژاپن آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد به دولت ابلاغ خواهد شد.
۶- تعیین موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه.
نایب رئیس- جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده روز سه‌شنبه دستور انتخاب دو نفر برای نظارت در نشر اسکناس (صدرزاده و کسری اعضای دیوان محاسبات)
(مجلس یک ساعت و نیم پیش از ظهر ختم شد)
نایب رئیس مجلس شورای ملی - اردلان