مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۰ اردیبهشت ۱۳۳۹ نشست ۴۰۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۹
جلسه: ۴۰۴
صورت مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی روز سه‌شنبه ۲۰ اردیبهشت‌ماه ۱۳۳۹
فهرست مطالب:
۱ - تصویب صورت‌مجلس
۲ - سؤال آقای مهندس سلطانی راجع به ترقی نوشابه‌های غیر الکلی و جواب آقای معاون وزارت کشور
۳ - سؤال آقای پردلی راجع به شیوع مالاریا در زابل و جواب آقای معاون وزارت بهداری
۴ - طرح لایحه اجازه پرداخت یکصد و ده میلیون ریال برای ساختمان شهر لار و ارسال به مجلس سنا
۵ - تقدیم دو فقره لایحه به قید یک فوریت به وسیله آقای وزیر جنگ
۶ - تقدیم یک فقره لایحه به وسیله معاون وزارت دارایی
۷ - طرح و تصویب یک فوریت لایحه دریافت چهارصد میلیون ریال وام از بانک ملی به وزارت جنگ برای تکمیل ساختمان
۸ - طرح و تصویب یک فوریت لایحه مربوط به ترفیع سرجوخه‌های ارتش
۹ - شور دوم و تصویب گزارش کمیسیون کشور راجع به جدول جدید انتخابات و ارسال به مجلس سنا
۱۰ - تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای مهندس خسرو هدایت وزیر مشاور
۱۱ - طرح و تصویب یک فوریت لایحه مربوط به اجازه الحاق دولت ایران به مؤسسه توسعه بین‌المللی
۱۲ - تقدیم لایحه اصلاح اراضی موات به وسیله آقای معاون وزارت دادگستری
۱۳ - تقدیم لایحه مربوط به انبارهای عمومی به وسیله آقای وزیر بازرگانی
۱۴ - طرح گزارش کمیسیون برنامه راجع به تمدید مدت تقدیم لایحه سازمان اساسی سازمان برنامه
۱۵ - تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
مجلس ساعت ۵/۹ صبح به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید
۱ - تصویب صورت مجلس
رئیس ـ صورت غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود
(به شرح زیر خوانده شد)
غائبین با اجازه ـ آقایان: کاظم شیبانی ـ دکتر امین سنندجی - عامری - محمودی - دکتر دادفر - مهندس اردبیلی - دکتر حسن افشار - مرتضی حکمت - سلطان‌مراد بختیار - دکتر پیرنیا - بهادری - اکبر - بزرگ‌نیا - ذوالفقاری - افخمی - عبدالحمید بختیار - دکتر نفیسی - دکتر امیر حکمت - فولادوند - دولتشاهی - دیهیم - اورنگ - رامبد - دکتر اصلان افشار - کورس - کدیور - امامی خویی.
غائبین بی‌اجازه ـ آقایان: دکتر طاهری ـ قرشی.
رئیس ـ نظری نسبت به صورت مجلس نیست اظهاری نشد صورت مجلس تصویب شد
۲ - سؤال آقای مهندس سلطانی راجع به ترقی نوشابه‌های غیر الکی و جواب آقای معاون وزارت کشور
رئیس ـ آقای مهندس سلطانی از آقای نخست‌وزیر سؤالی کرده‌اند. معاون ایشان هستند. بفرمایید.
مهندس سلطانی ـ عرض کنم متجاوز از یک ماه پیش سؤالی از جناب آقای نخست‌وزیر در باره گرانی بی‌مورد مشروبات غیر الکلی تقدیم شد که متأسفانه تا به حال از دولت کسی برای جواب دادن به سؤال بنده حاضر نشده این مطلبی است که این مدت در مطبوعات و در مجلس شورای ملی عنوان شد و اسمی از متصدی کارخانه پپسی‌کولاها هم برده شد لازم دیدم به عرض مجلس محترم برسانم که با وجود اختلاف مسلکی و مذهبی که شخص اینجانب و تمام آقایان نمایندگان محترم با این شخص دارند ولی یک مطلب باید گفته شود و آن این است که از انصاف نباید گذشت که اشخاصی مثل ایشان که برای مملکت ما کار اقتصادی می‌کنند و تا دینار آخر درآمد خودشان را صرف اقتصاد مملکت می‌کنند و از مملکت خارج نکرده‌اند قابل تقدیس هستند ولیکن این به‌هیچ‌وجه دلیل نمی‌شود که با زندگی مردم بازی بکند اعضاءی کمیسیون بودجه خاطرشان هست راجع به مالیات نوشابه‌های غیرالکلی مفصل بحث شد و جناب آقای وزیر دارایی قول دادند که گرفتن این مالیات از نوشابه‌های غیرالکلی به‌هیچ‌وجه تحمیل به مصرف‌کننده نخواهد بود و در جلسه علنی هم جناب آقای بزرگ ابراهیمی و قنات‌آبادی سؤال فرمودند آقای وزیر دارایی و جناب آقای نخست‌وزیر از پشت همین تریبون وعده فرمودند که دیناری تحمیل به مردم نخواهد شد ولی از اول فروردین متأسفانه معلوم شد که قول دولت جناب آقای دکتر اقبال آن طوری که باید و شاید نتوانست کار خودش را بکند و این حضرات تهیه‌کنندگان نوشابه‌های غیرالکلی مثل ثابت و پالانچیان و چند نفر دیگر که بنده اسم‌شان را نمی‌دانم آمدند و قمیت نوشابه‌های غیرالکلی را بالا بردند و در جراید بنده خواندم که آقای پالانچیان گفته که این نوشابه‌ها یک چیز تفریحی است و مردم اجبار ندارند بخورند ولی یک مطلب را فراموش می‌کنند که وقتی ده شاهی روی پپسی‌کولا اضافه شد متأسفانه در مورد سایر اجناس تأثیر دارد خود بنده رفته بودم برای خرید مایحتاج روزانه‌ام بنده شاید تنها کسی باشم از آقایان وکلا که کوچک‌ترین خریدهای منزلم را خودم می‌کنم دیدم در ظرف پنج روز قیمت‌ها بالا رفت از بقال، قصاب، کفاش بنده سؤال می‌کردم که به چه مناسبت باید روزبه‌روز قیمت‌ها بالابرود می‌گفتند پپسی‌کولا گران شده، روی این اصل بنده این سؤال را کردم و امیدوارم آقایان دولتی‌ها نمی‌دانم کدام یک از آقایان جواب می‌دهند بنده مایل بودم که آقای نخست‌وزیر تشریف بیاورند جواب بدهند و اگر خودشان تشریف نمی‌آورند یکی از وزرای‌شان تشریف بیاورند و حالا یکی از معاونین، امیدوارم جواب قانع‌کننده‌ای برای بنده داشته باشند.
رئیس ـ آقای فرهودی.
معاون وزارت کشور (فرهودی) ـ سؤال نماینده محترم فرصتی داد که دولت در این موضوع رسیدگی خاص و اقدام جدی بکند اصل موضوع این است که پیش از این که پنجاه دینار روی هر بطری مالیات جدید یا عوارض جدید وضع بشود، نوشابه‌های غیرالکلی را آقایان می‌دانید که این کارخانه‌جات پنج سال پیش تأسیس شده و در پنج سال پیش قیمت ۵ رایل تعیین شده بود و این قیمت طبق محاسبه‌ای که کرده بودند شامل مخارج این کار و منافع خودشان وحق‌العمل فروشنده پنج ریال شامل سه قسمت بوده یکی مخارج تهیه یکی حق‌العمل فروشنده و یکی هم منفعت صاحب کارخانه و در ظرف این پنج سال اینها این طور به نظرشان رسید که پاره‌ای از مخارج و قیمت‌ها ترقی کرده این بود که درصدد برآمده بودند محاسبه جدیدی بکنند این فکرشان تصادف کرد با وضع عوارض جدید و بالنتیجه به طوری که نماینده محترم فرمودند وقتی ده شاهی به هر بطری به عنوان عوارض وضع شد فروشندگان جزء یک ریال اضافه کردند روی آن، در نتیجه مصرف‌کنندگان همان طور که نماینده محترم فرمودند تحمیل شد به این جهت دو روز پیش جلسه خاصی شد در وزارت دارایی با حضور نمایندگان این کارخانه‌جات و این مسایل مورد رسیدگی و دقت قرار گرفت توضیحات آنها این بود که چون در ظرف این پنج سال پاره‌ای از مزدها ترقی کرده ما درصدد بودیم قیمت را اضافه کنیم نسبت به قیمت پنج سال پیش و این عوارض هم پیدا شد و مجموع اینها باعث این وضع شد بالاخره اینها مکلف شدند و تعهد کردند که در فهرست قیمت‌ها تجدیدنظر بکنند یعنی حق‌العمل فروشنده را کمتر بکنند و یک قدری از منافع خودشان را کم کنند و آن فهرست را مبنای تعیین قمیت قرار بدهند و این قیمت برگردد به ۵ ریال سابق و دولت هم کمال مراقبت را دارد که از چند روز دیگر به قیمت سابق بفروشند و از این حیث نگرانی برای نماینده محترم نخواهد بود و آن چه که بنده می‌خواهم عرض کنم این است که آنها متقاعد شدند که برگردند به قیمت سابق به طوری که رفع شکایت مصرف‌کنندگان و بالنتیجه نماینده محترم که مظهر احساسات آنها هستند بشود.
رئیس ـ آقای مهندس سلطانی
مهندس سلطانی ـ به عقیده بنده توضیحات جناب آقای معاون وزارت کشور کافی نبود ولی یک مطلب را بنده باید عرض کنم که ایشان فرمودند در ظرف دو سه روز دیگر قیمت نوشابه‌های غیرالکلی به همان مأخذ ۵ ریال خواهد به همین مناسبت بنده تشکر می‌کنم و امیدوارم بشود و اگر نشود چاره‌ای جز این که دولت را استیضاح بکنم ندارم
۳ - سؤال آقای پردلی راجع به شیوع مالاریا در زابل و جواب آقای معاون وزارت بهداری
رئیس ـ آقای پردلی.
پردلی ـ مدتی است مالاریا در سیستان شایع شده شدت ناخوشی به حدی بود که نود درصد مردم مبتلی شدند مدت سه ماه این ناخوشی در منتهای دشت ادامه داشت و کشتار می‌داد و خیلی بیشتر از هزار نفر تلفات داد در همان موقع ضمن این که به عضر نمایندگان محترم رساندم سؤالی از وزارت بهداری کردم که آیا کسی مسئول هست و اگر مسئول هست چه مقامی باید او را مجازات کند تا امروز که چند ماه می‌گذرد صبر کردم تا چنانچه مسئول مجازات شده جناب آقای معاون محترم وزارت بهداری به عرض نمایندگان محترم برسانند.
رئیس ـ آقای معاون وزارت بهداری.
معاون وزارت بهداری (دکتر اعتمادیان) ـ در مورد سؤال نماینده محترم آقای پردلی از وزارت بهداری البته همان‌طور که به عرض رساندند مربوط بر چند ماه قبل است و وزارت بهدرای از همان موقع به محض وصول سؤال ایشان در مدت مقرر حاضر برای عرض جواب بوده است و در دی ماه گذشته که بنده برای شرکت در هیئت اجراییه سازمان بهداشت جهانی ناچار بودم به ژنو بروم پرونده امر را تقدیم جناب آقای دکتر راجی وزیر بهداری وقت کردم که اگر در مجلس برای پاسخ به سؤال وقت تعیین شد تشریف بیاورند و توضیحاتی بفرمایند در مورد و مسئول همه گیری یا شیوع بیماری مالاریا در آن استان در حقیقت مسئول وضع آن منطقه است وزارت بهداری نمی‌تواند رئیس بهداری آنجا را که پزشکی است که با کمال حسن نیت انجام وظیفه می‌کند مسئول بداند و برای این که بیماری مالاریا در آن منطقه به صورت همه‌گیری در آمده است او را تنبیه بکند این مسئلتی در صورتی واقع می‌شد که مقامات مسئول به وظایف خود عمل نکرده باشند و در مورد بیماری مالاریا به طوری که آقایان استحضار دارند این مسئولیت در حدود اختیارات رؤسای بهداری استان‌ها نیست برنامه ریشه‌کنی مالاریا در ایران یک برنامه ملی است که مورد توجه بندگان اعلیحضرت همایون شاهنشاهی و مجلسین و تمام طبقات مردم است در این مورد سازمان ریشه‌کنی مالاریا دارای یک شورای علمی است که در انستیتوی مالاریا تئوری دانشکده پزشکی مستقر است و هر برنامه‌ای که تنظیم می‌شود باید به وسیله این شورای علمی تنظیم شود و وقتی این برنامه تنظیم شد باید به وزارت بهداری برای اجرا ابلاغ شود متأسفانه وضع اجازه نمی‌داده است که در استان خراسان و بلوچستان زودتر از این اقدام شود تا از همه گیری مالاریا که متأسفانه سال گذشته در آن ظاهر شد جلوگیری شود
برای این که کشور ما یک منطقه وسیعی است و متخصصین فنی و متخصصین ایرانی و متخصصین سازمان بهداشت جهانی این طور اظهار نظر کرده‌اند که با وسایل محدود صلاح مملکت در این است که این مبارزه در نقاطی که از لحاظ اقتصادی محصول بیشتری برای مملکت دارد زوتر شروع شود به این ملاحظه این برنامه را وزارت بهداری در استان‌های شمالی مثل آذربایجان و استان‌های ساحل بحر خزر که آلوده بوده است شروع کرده و بعد هم به سایر نقاط عمومیت داده است و در حال حاضر متأسفانه همین دو استان خراسان و بلوچستان است که تحت عملیات سمپاشی قرار نگرفته است اما در مورد اقداماتی که وزارت بهداری به محض اطلاع و به بروز بیماری و شیوع بیماری در سیستان کرده است باید به عرض برسد و این اقدامات این است که خوشبختانه وقتی که این بیماری شایع شد اکیپ انستیتو مالاریالوژی در محل مشغول تحقیق و بررسی همه‌گیری بودند که برنامه کار را برای سال آینده پایه‌گذاری بکنند ما به آنها متوسل شدیم که عملیات مطالعاتی را متوقف و به عملیات مبارزه بپردازند و این دستور در تاریخ ۹ شهریور بلافاصله بعد از اطلاع بر شیوع بیماری مالاریا در آن منطقه داده شده و در پانزده شهریور تعداد هشتاد هزار عدد قرص رزوشن و بیست هزار عدد قرص دارپریم برای آن دستگاه فرستادیم که برای معالجه بیماران اقدام کنند همین طور به وسیله هواپیما تعداد ده هزار عدد قرص زروشن مستقیماً به زاهدان ارسال گردید یعنی بعد از همه گیری عملیات مطالعه متوقف شد و به مبارزه با بیماری پرداخته شد در تاریخ ۱۷/۷/۳۸ پس از وصول گزارش اکیپ‌های اعزامی به دستور اینجانب مدیر کل سازمان ریشه‌کنی مالاریا برای سرکشی و رفع اشکالات محلی و دادن دستورات فوری و مستقیم جهت درمان و پیشگیری بیماری با هواپیما به زاهدان عزیمت و به محض ورود به اتفاق رئیس بهداری استان با طیاره ارتش شاهنشاهی به زابل رفته و مدت ۶ روز در محل توقف و عملیات درمانی و پیشگیری را آغاز و از روز ۲۷/۷/۳۸ شش اکیپ با وسایل کافی مبادرت به سمپاشی دهات آلوده کرده و چهار پزشک و هشت نفر مأمور فنی هم شروع به توزیع دارو به تمام اهالی ناحیه شیب آب و درمان مبتلایان
نمودند به طوری که در موقع طرح این سؤال مدیر کل وزارت بهداری و رئیس بهداری استان با فعالیت قابل ستایشی در محل مشغول درمان بیماران و مبارزه با بیماری بوده‌اند و در نتیجه فعالیت آن وسعت عمل وزارت بهداری عده مبتلایان تقلیل یافته و از تلفات سنگین بیماری جلوگیری شده است بنا به مراتب فوق مسئولین امر به بهترین وجهی به وظایف خود عمل نموده و علاوه بر این که مستوجب مجازات نیستند استحقاق تقدیر و تشویق دارند. (صحیح است - احسنت)
رئیس ـ آقای پردلی
پردلی ـ آقای معاون محترم وزارت بهدرای و تمام نمایندگان محترم و من همه خودمان را خدمتگزار شاهنشاه می‌دانیم یعنی خدمتگزار به مردم زیرا خدمت به شاه همان خدمت به مردم است پس هدف اصل ما اجرای منویات شاهنشاه است، روی تجربیاتی که دارم عقیده و ایمان پیدا کرده‌ام که تا دولت اصل مجازات و مسئولیت را به شدت عملی نکند موفق به اجرای منویات شاهنشاه نمی‌شود و توفیق خدمتگزاری به مردم را پیدا نمی‌کنند چرا من این سؤالی را که مدتی قبل کرده بودم تأیید کردم برای این که ما مردمان دورافتاده همیشه گرفتار نبودن بهداری بوده‌ایم اگر مسئولیت نخواهند و اگر مجازات نباشد وضع ما روزبه‌روز بدتر می‌شود مثلی است می‌گویند اگر این تیر از وزارت بهداری است نه بر مرده بر زنده باید گریست شیوع ناخوشی در موقع انجام کارهای عمومی زراعتی سیستان پیش آمد چون سیستان معمول است که کارهای عمومی را دسته‌جمعی انجام می‌دهند در آن موقع این ناخوشی طوری شایع بود که همه مریض بودند و کارها تعطیل بود ومقامات اداری سیستان هم به مقامات مربوطه خودشان گزارش دادند من هم مکرر تلفن حضوری حتی تلگرافی از این مجلس به وزارت بهداری تذکر دادم مدت سه ماه طول کشید با شدت این بیماری شایع بود سیستان چهار بلوک است و در یکی از این بلوک‌ها طبق آماری که در استانداری هست ۷۰۰ نفر تلف شدند هنوز کسی مسئول نیست و بایستی تشویف بشوند قبول است حق هم هست اگر این ناخوشی مهلک بود خیلی خطرناک و آنی بود مردم بر خودشان هموار می‌کردند می‌گفتند یک بلای آسمانی است آمد کشت و رفت اما به طوری که می‌گویند مالاریا یک مرض مهلکی نیست روی عدم توجه و طول مدت این وضع پیش آمد و هنوز هم گاهی بعضی مردم تب می‌کنند حالا ببینیم بهداری استان که مسئول است وسیله‌ای برای معالجه دارد چه وضعی دارد که بتواند عملی انجام بدهد در زابل و زاهدان علاوه بر تلگراف و بی‌سیم کادری دارد در یکی از دهات سیستان هم بی‌سیم هست طیارات ارتش همه روز به سیستان آمد و رفت دارند و هر روز اداره بکنند طیارت ارتش به زابل می‌رود بهدرای استان بودجه کامل دارد داروی کافی دارد اتومبیل دارد علاوه بر اتومبیل‌ها ده اتومبیل سازمان برنامه داده است و آن وقت یک بیماری در ظرف سه ماه بیش از هزار نفر را تلف می‌کند و کسی مسئول نمی‌باشد علت چیست؟ یکی این که دستگاه بهداری استان به وزارت بهداری اطمینان دارد که حمایت می‌کند از او و زد و بند دارد دیگر این که مجازات نیست مسئولین نیست کسی مجازات نمی‌شود مملکت را بدون مجازات نمی‌شود اداره کرد بدون مجازات نمی‌شود جلوی دزدها را گرفت مدت چند ماه صبر کردم که شاید مسئولی را جناب آقای وزیر بهدرای سابق مجازات کنند برای تسکین خاطر مردم مردم در انتظار و آرزومند هستند که مسئولین مجازات و مؤاخذه شوند اما متأسفانه به نظر وزیر بهداری سابق جان ناقابل مردم ارزش نداشت که کسی مجازات بشود آقایان از دست دادن برادر و زن و پدر و فرزند کار مشکلی است به سهولت نمی‌شود فراموشش کرد اگر مردمی که خانواده خود را از دست داده‌اند قدرتی می‌داشتند خودشان مسئولین را سخت مجازات می‌کردند که بعد از مدتی جواب نمی‌دادند مردم فهمیده شده‌اند سطح فرهنگ مردم بالا رفته است فرهنگ ما سریع‌تر از فرهنگ کشورهای دیگر بالا رفته است این را روی عدم مجازات می‌دانند که کسی مسئول نیست هر کس هر کاری بخواهد می‌کند چرا کاری که بعد کردند اول نکردند آمار حاضر است جناب وزیر بهداری سابق وظیفه مسلمانی را نسبت به برادران مسلمان این طور انجام داد؟! منویات شاهنشاه را این طور انجام داد مدت سه ماه این ناخوشی ادامه داشت این همه تلفات داد چرا نبایستی رئیس بهداری استان مؤاخذه شود چرا جلوتر جلوگیری نکرد چرا گزارش نباید بدهد آقایان نمی‌دانید در دستگاه بهداری چه خبر است چه کارهایی انجام می‌شود طبیب در درجه اول باید عفیف باشد از بهداری استان شکایت کرده‌اند از بی‌عفتی‌های رئیس بهداری به عرض مقام ریاست هم رسیده یک پرستار جوانی را که اسمش را نمی‌خواهم ببرم و باید در مریض‌خانه کار بکند به خانه می‌آورد آقای رئیس بهداری باز هم به عرض مقام ریاست رسیده برادرش به من می‌گوید رئیس بهداری خواهر من را از بین برده من تأمین ندارم هر
قدر شکایت می‌کنم اثری ندارد آقایان زاهدان شهر کوچکی است صبح از خواب بیدار شدند یک پرستار جوان را دیدند به آسمان رفت چرا این رئیس بهداری را نگاه می‌دارید برای این که پول خرج می‌کند منفعت می‌برد و منفعت می‌رساند باید آنجا بماند خرج کند تا این قتل لوث شود برادر مقتوله می‌پرسد که خواهرم چه شد اگر این قاتل نیست چه شد به آسمان پرید همه می‌دانند چرا مقامات بهداری کمک می‌کنند به لوث شدن این قتل؟ چرا بعد از مدتی نباید این قتل روشن شود و این جنایت‌ها روشن شود این شکایات و این عکس مقتوله، این عکس که با برادرش انداخته به که بگویم که رسیدگی شود مردم فهمیده شده‌اند مردم عصبانی هستند از این وضع که یک زن جوانی این طور از بین برود (ارباب ـ در چه سالی شده) شما وقت دارید آقای ارباب بعد بیایید تعریف کنید این آقای رئیس بهداری را می‌گویند باند قوی قاچاق تشکیل داده داروها حیف و میل می‌شود وظیفه اصلی خودش را انجام نمی‌دهد.
ارباب ـ اتفاقاً این طور نیست رئیس بهداری بسیار مرد شریفی است.
پردلی ـ آقای ارباب شما را همه می‌شناسند من را هم می‌شناسند، خیلی متأسفم.
ارباب - من خیلی بیشتر از شما به وضع سیستان آشنا هستم (زنگ رئیس)
صدرزاده ـ این مطلب باید برود به کمیسیون و رسیدگی شود.
رئیس ـ آقای پردلی از موضوع سؤال خارج شدید.
صدرزاده ـ تقاضا کنید برود کمیسیون
رئیس ـ آقای معاون وزارت بهداری
معاون وزارت بهداری ـ بنده در حقیقت نمی‌دانم به بیانات جناب آقای پردلی به چه نحوی جواب عرض کنم آن چه مربوط به مالاریا بود جواب به عرض رسید ولی در مورد صحبت دوم مثل این این که سؤال ایشان باید متوجه وزارت دادگستری باشد اگر در آنجا این جریان اتفاق افتاده باشد و این وضعی که ایشان فرمودند حقیقت داشته باشد که حقیقت ندارد وزارت بهداری خیلی متأسف خواهد بود ولی آنچه که از سابقه رئیس بهداری استان در وزارت بهداری داریم این است که طبیبی است شرافتمند و درستکار آقای دکتر نیری علاوه بر این که از بیماران توقع دستمزدی ندارد کمکی هم می‌کند و اکثر آقایان که به اشکال اعزام جراح به یک منطقه‌ای واقف هستند و بارها مراجعه فرموده‌اند یک جراح قابلی حاضر شده است چند سال در منطقه بلوچستان انجام وظیفه بکند تصور می‌کنم باید از یک معنویاتی الهام گرفته باشد و گرنه حقوق و مزایایی که می‌دهند بسیار ناچیز است اما آنچه بنده موظفم به عرض برسانم این است که یقین دارم همه آقایان نمایندگان با بنده هم عقیده هستند در بیاناتی که آقای پردلی راجع به وزیر سابق بهداری کرده‌اند دچار اشتباه بزرگی شده‌اند آقای دکتر راجی در مدت خدمت در وزارت بهداری با کمال شهامت و شجاعت و درستی خدمت کردند و برنامه ایشان این بود که به نقاط مختلف مملکت طبیب بفرستند روی این اصل و برای اعزام طبیب به این مناطق برای خودشان دشمن درست کردند و حق نبود در عوض قدردانی این چنین نسبتی به ایشان بدهند.
ارباب ـ اجازه بفرمایید توضیحی عرض کنم.
رئیس - موردی ندارد اگر واقعاً چنین چیزهایی باشد باید تحقیق شود چون ممکن است شکایت وارد باشد.
۴ - طرح لایحه اجازه پرداخت یک صد و ده میلیون ریال برای ساختمان شهر لار و ارسال به مجلس سنا
رئیس ـ لایحه ساختمان شهر لار و اقدامات عمرانی در بنادر استان هفتم مطرح است قرائت می‌شود
(به شرح زیر خوانده شد.)
ریاست محترم مجلس شورای ملی
خاطر نمایندگان محترم از فاجعه اسفناک زلزله لار مستحضر است و کمک‌های ذی‌قیمت مؤسسات خیریه داخلی و خارجی و اشخاص نیکوکار با این که بسیار مفید و مؤثر واقع گردید ولی برای ترمیم خرابی‌ها کافی نبود به منظور تجدید ساختمان‌های شهر و اعاده وضع آن ناحیه به حال عادی و امکان زندگی برای مردم نواحی مزبور دولت در نظر دارد حداکثر مساعدت را مبذول دارد و چون جمعیت شیر و خورشید سرخ با وسایل و تجهیزاتی که در لار فراهم و متمرکز نموده است برای انجام نظر دولت از هر حیث مجهز می‌باشد لذا ماده واحده ذیل با قید یک فوریت تقدیم و تقاضای تصویب آن را دارد.
ماده واحده - به دولت اجازه داده می‌شود مبلغ یک صد و ده میلیون ریال پنجاه میلیون ریال از محل درآمد عمومی سال جاری کشور و شصت میلیون ریال از محل اعتبار شهرسازی سازمان برنامه در اختیار هیئت کمک به آسیب‌دیدگان جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران بگذارد تا به مصرف ساختمان شهر لار و اقدامات عمرانی در بنادر استان هفتم برساند رسیدی که از طرف هیئت مزبور تسلیم می‌شود
به منزله سند هزینه به خرج قطعی منظور دارد.
نخست وزیر - دکتر اقبال ـ وزیر دارایی سرلشکر ضرغام
رئیس ـ آقای صدرزاده
صدرزاده - یک تلگرافی از آقایان آیت‌الله سید عبدالعلی موسوی و آقا مصطفی مرتضوی از محترمین لارستان رسیده و از توجه نمایندگان محترم سپاسگزاری کرده‌اند تلگراف را تقدیم می‌کنم.
رئیس ـ آقای دشتی مخالف لایحه هستید؟
دشتی ـ توضیحاتی دارم.
رئیس ـ بفرمایید.
دشتی ـ به مناسبت تقدیم این لایحه از طرف دولت ایجاب می‌کرد که نسبت به دو سه موضوع مصدع بشوم یکی موضوع لار است که در رأس این قضایا واقع شده است بنده آن ایام در فارس بودم در شیراز بودم متأسفانه این بلای مهیب را دیدم فشار این پیشامد به قدری بود که از تصور اشخاص خارج بود آقایان همکاران گرامی مطبوعاتی و همیشه مطالب را به قدری برجسته و مبالغه‌آمیز می‌نوشتند که اگر قضیه‌ای در مملکت روی می‌داد خیال می‌کردیم تعارف است و شوخی است ولی این دفعه نتوانستند بلایی که بر سر لار و لاری آمده است درست مجسم کنند البته مستحضرید و به عرض رسیده شبانه زلزله مختصری می‌آید و هیچ گونه خرابی و خسارت جانی و مالی وارد نمی‌آورد ولی فردای آن شب ساعت چهار و ربع بعد از ظهر زلزله دوم که خیلی شدید بود آمد.
رئیس ـ آقای دشتی راجع به اعتبار صحبت کنید.
دشتی ـ این گزارش مربوط به وقایع این زلزله است در هر صورت در درجه اول کمک‌های مفید و مؤثری که نسبت به لار شد اول از همه بندرعباس این کمک را کرد بنده حقیقت را می‌گویم دوم مردم فداکار جهرم که دسته‌جمعی دویست و سیصد نفر آمدند و همشهری ما آقای خدامردی با نهایت فداکاری نشست کمک کرد.
ارباب ـ ارتش هم کمک کرد.
دشتی - گوش بگیرید بنده آنچه دیده‌ام عرض می‌کنم تصور نمی‌کردم مملکت ما این قدر مجهز است برای اعانت به مردم دستگاه شیر و خورشید سرخ نمی‌دانید چه کرده بنده وقتی آقای دکتر خطیبی را می‌دیدم با آقای دکتر نفیسی خیال می‌کردم دو نفر هستند که باید بنشینند پشت میز زنگ بزنند و آب و چای برایشان بیاروند این دو نفر فرشته رحمت هستند در مملکت دارند کار می‌کنند مردمانی هستند که می‌توانند نیات اعلیحضرت همایون شاهنشاه را انجام بدهند در هر حال چون تذکر فرمودند بنده نسبت به این موضوع قدری کوتاه صحبت کنم عرض می‌کنم که موضوع ۱۱ میلیون تومان به نام کمک برای عمران لار و بنادر استان هفتم بنادر جنوب به نظر من این مبلغ خیلی کم است ساختمان لار نه سد لار این مبلغ به نظر بنده کم است اقای دکتر سرلشکر ضرغام وزیر داریی بانی خیر می‌شوند و یک کارهای مفیدی را می‌آیند حسب‌الامر اعلیحضرت همایونی می‌خواهند انجام بدهند ولی به عقیده بنده با یک همت کمی آمده‌اند درست است که برای لار کمک‌های مؤثر و مفیدی شده است بنده خودم در شیراز بودم فضای آسمان شیراز همیشه صدای طیارات درش منعکس بود و همه متوجه بودند که به امر اعلیحضرت همایونی و مساعدت ریاست عالیه شیر و خورشید والاحضرت شمس پهلوی و دستگاه‌های ارتش و غیره و سازمان امنیت و همه اینها به طوری کمک‌های مؤثر و مفید کردند که لاری‌ها بلاهای خودشان را فراموش کردند کمک‌های مالی زیاد شده است عرض کنم که لازم است نسبت به آنها امعان‌نظر بشود این شهرستان چند محله قدیمی که داشته همه زیر و رو شده وضع بعضی از خانه‌ها طوری است که معلوم نیست مربوط به کجا و کیست خواستم این را توجه بفرمایید که این مبلغ کم است اما راجع به بوشهر و آب بوشهر چندی پیش تیمسار سپهبد وثوق فیلمی از بنادر جنوب تهیه کرده بودند که بنده در آن مورد زیاد عرض نمی‌کنم ولی آن قدر بود که باعث تأثر و توجه عموم بود و چون می‌دانم که این را به عرض رسانیده‌اند و اعلیحضرت همایونی هم دائماً این توجه را داشته‌اند و دارند اوامر اکیدی فرمودند نسبت به آب بوشهر لازم است بنده این را عرض کنم چند مطالعه راجع به آب بوشهر شده است یک مطالعه از طرف شرکت ن د کو هلندی که این مردمان یک اشخاص عمیقی بودند نمی‌دانم در آن سفر به نظرم جناب آقای سردار هم تشریف داشتند در بوشهر شرکت ندکوی هلندی که یک مردمان فهمیده‌ای بودند و با نهایت جدیت از طرف سازمان برنامه دو سه سال پیش تمام مناطق جنوب را زیر و رو کردند از لحاظ بندرسازی و شهرسازی و از لحاظ آب بوشهر که گزارش آن را سازمان برنامه به عرض اعلیحضرت همایونی در بوشهر رسانیدند و ایشان دستور فرموده بودند که بایستی آب برای بوشهر بیاید این طرح هشت میلیون تومان خرج داشت بعد یک شرکت دیگری به نام سدمو این کلمه فرنگی است نمی‌دانم سدمو است یا سد مو آنجا رفتند و در حدود ۲۲ میلیون تومان نظر دارند و به هر حال سازمان
برنامه با ساختمان لوله‌کشی بنادر جنوب موافقت کرد و دستور عملش هم داده شد مکاتبات زیادی در دست داریم از سازمان برنامه که موافقت کرده است با ۲۲ میلیون تومان و ابلاغ کرده است به شهرداری بوشهر که ۱۱ میلیون من می‌دهم و ۱۱ میلیون شما بدهید بعداً به همت این تیمسار سپهبد وثوق مطالعات بیشتری شد بنا شد ۱۱ میلیون تومانی که به عهده شهرداری است این را هم تقسیم بکنند و قرار شد که دو میلیونش را وزارت جنگ بدهد چند میلیون گمرک بدهد و مبلغی شرکت نفت بدهد و این را تقسیم بکنند که ۱۱ میلیون تأمین بشود با سهم سازمان برنامه روی هم بشود ۲۲ میلیون و آب برای بوشهر بیاورند حالا از این مبلغ ۱۱ میلیون این لایحه در درجه اول برای لار است و یک قسمتش هم برای بوشهر است نمی‌دانم چقدرش سهم بوشهر می‌شود و چطور ما موفق برای آب بوشهر می‌شویم اینجا یک گزارش عملی داریم از آبیاری بوشهر که مهندسین عالیقدر ایرانی رفته‌اند و نظریات خوبی هم داده‌اند به نظر بنده این گزارش یک گزارش عملی است و کار سهلی است اگر دولت و آقای تیمسار ضرغام تشریف می‌آوردند ایشان مؤثر و مفید بودند و در بوشهر یک کارهای مفیدی کرده‌اند ولی این نظرشان اجرا نشده نمی‌دانم چرا حالا استدعا می‌کنم سهم بوشهر را از اعتبار این لایحه مجزا بکنید بنده پیشنهاد می‌دهم سهم بوشهر را مجزا بفرمایید و معین بفرمایید ثانیاً ۱۱ میلیون تومان را سازمان برنامه به طور مشخص حاضر کرده و آماده است ۱۱ میلیون دیگر می‌خواهد یک قسمتیش را دولت از محل دیگر اداره بکند دو میلیون هم وزارت جنگ می‌دهد و این آب بوشهر را تأمین می‌کند بنده میل ندارم که زاید مزاحم بشوم و بگویم وضع امروز ما از لحاظ آب چطور است این قدر هست که یک لیوان آب آنجا قیمتی است در بوشهر آب نیست به تمام معنی این بخل طبیعی و قهر طبیعت متأسفانه امسال هم آمده یقه ما را گرفته و در تمام مناطق جنوبی زراعت هم نشده است الحمدالله کمک‌های خوبی به آنجا کرده‌اند صدها خروار گندم و جو فرستاده‌اند و اهالی از حیث آذوقه در مضیقه نیستند هیچ کس در مملکت در مضیقه نیست و نخواهد بود اما در بوشهر آب را باید بروند و از چند فرسخی بیاورند چند دستگاه تانکر از صفحات جنوب در اختیار گذاشته شده چون آنها را نمی‌توانستند عیناً بفرستند به بوشهر در اختیار شهرداری شیراز گذاشتند و شهرداری شیراز تانکرهای خودش را داده است به آنجا و الآن از چند فرسخی آب می‌آورند بنده چون نمی‌خواهم زیاد مزاحم بشوم و علاقه هم دارم که این لایحه زودتر تصویب بشود کوتاه می‌آیم اما دو گزارش دارم دو نامه دارم نامه‌های وزارت جنگ را هم دارم که با دو میلیون موافقت کرده است که به شهرداری بوشهر برای کمک آب بدهد و در این صورت ما هیچ نقصی نداریم ۱۱ میلیون در سازمان برنامه حاضر و آماده است شما هم یک کمکی بکنید به این شهر بوشهر و به این دستگاه و سازمان تا آن که او موفق بشود به نظر بنده در این باب در وزارت جنگ هم پرونده مفصلی هست امروز آقا یک استانداری در آنجا داریم به نام آقای دکتر پیراسته که به تمام معنی شبانه‌روز دارد کار می‌کند و فرماندار بوشهر که صبح تا شب فعالیت می‌کند.
رئیس ـ آقای دشتی اینها مربوط به لایحه نیست، با هیئت اجرائیه وقتی که می‌خواهند این کار را بکنند یک توضیحاتی به آنها بدهید.
دشتی ـ این یک اعتباری است مربوط به این کار.
رئیس ـ بنده هم می‌دانم این ۱۱ میلیون را که به فوریت خرج نمی‌کنند اگر کم بیاید البته خود مجلس موافقت می‌کند که دولت بیاید تأمین اعتبار بکند و منظوری که در لار و هم در همه جزایر خلیج‌فارس هست به عمل بیاید.
دشتی ـ البته بنده به نام موافق خیلی متشکرم که اجازه فرمودند توضیحاتی عرض کنم منظورم استدعای عطف توجه و کمک بیشتری است به بوشهر و لار.
رئیس ـ البته این اعتبار خیلی کم است و دولت باید بیاید و تأمین اعتبار بیشتری بکند آقای عمیدی نوری شما به عنوان موافق نام‌نویسی کرده‌اید.
عمیدی نوری ـ راجع به جدول بنده نام‌نویسی کرده‌ام در این لایحه بنده نام‌نویسی نکرده‌ام
رئیس ـ آقای دولت‌آبادی
دولت‌آبادی ـ ایشان مخالفت نکردند که بنده به نام موافق صحبت بکنم بنابراین بنده استدعا می‌کنم که رأی بگیرید.
رئیس ـ رأی گرفته می‌شود به ورود در ماده واحده آقایان موافقین قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده واحده مطرح است مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد) رأی گرفته می‌شود به ماده واحده آقایان موافقین قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد کلیات آخر مطرح است کسی اجازه صحبت نخواسته و چون لایحه مالی است برای اظهار ملاحظات به مجلس سنا فرستاده می‌شود.
۵ - تقدیم دو فقره لایحه به قید یک فوریت به وسیله آقای وزیر جنگ
رئیس ـ آقای وزیر جنگ
وزیر جنگ (سپهبد وثوق) ـ لایحه‌ای است برای اخذ چهار صد میلیون ریال وام از بانک ملی برای تکمیل ساختمان‌های نیمه‌تمام ارتش که با قید یک فوریت تقدیم مقام ریاست می‌کنم و لایحه دیگری است برای اجازه ترفیع سرجوخه‌هایی که قبل از سی‌ام مرداد ۳۶ یعنی قبل از قانون استخدام جدید سرجوخه بوده‌اند و سن‌شان اجازه نمی‌دهد که بتوانند دوره آمورش مربوطه را طی بکنند و قریباً بازنشسته می‌شوند اجازه می‌خواهیم که بتوانیم در صورت ابراز شایستگی آنها را به درجه گروهبانی ارتقا بدهیم این لایحه را هم تقدیم مقام ریاست می‌کنم و هر دولایحه با قید یک فوریت است.
۶ - تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای معاون وزارت دارایی
رئیس ـ آقای معاون وزارت دارایی
معاون وزارت دارایی (هنجنی) ـ لایحه‌ای است راجع به اجازه استخدام سه نفر گوینده عربی برای رادیو اهواز که تقدیم مقام ریاست می‌کنم.
رئیس ـ به کمیسیون مربوطه فرستاده می‌شود.
۷ - طرح و تصویب یک فوریت لایحه اجازه دریافت چهارصد میلیون ریال وام از بانک ملی جهت ساختمان‌های ارتش
رئیس ـ فوریت لایحه وزارت جنگ مطرح است قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی - نظر به این که اعتبارات ساختمانی سال ۱۳۳۹ وزارت جنگ برای تکمیل ساختمان‌های مربوطه و پرداخت تعهداتی که در قبال آن دارد کافی نبوده متوقف شدن و تعطیل کارگاه‌ها و ساختمان‌های نیمه‌تمام که در شرف خاتمه است نیز موجب خسارت هنگفتی به ارتش خواهد گردید علیهذا طرح لایحه قانونی برای اخذ وام از بانک ملی ایران به شرح پیوست تقدیم و تقاضای تصویب آن را با قید یک فوریت می‌نماید.
وزیر جنگ - سپهبد احمد وثوق
ماده واحده - به وزارت جنگ اجازه داده می‌شود که معادل مبلغ چهار صد میلیون ریال برای تکمیل ساختمان‌های نیمه‌تمام ارتش از بانک ملی به صورت وام دریافت و از بودجه سال ۱۳۴۰ به بعد مسترد دارد.
نخست وزیر ـ وزیر دارایی ـ وزیر جنگ
رئیس ـ فوریت لایحه مطرح است مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد) آقایانی که با فوریت این لایحه موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد.
به کمیسیون مربوطه فرستاده می‌شود.
۸ - طرح و تصویب یک فوریتی لایحه مربوط به ترفیع سرجوخه‌های ارتش
رئیس ـ فوریت لایحه مربوط به سرجوخه‌های ارتش مطرح است قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی
تعدادی از سرجوخه‌های کادر ثابت که قبل از تصویب قانون استخدام نیروهای مسلح شاهنشاهی استخدام شده است به علت طول مدت خدمت و کبر سن و نداشتن گواهی‌نامه ششم ابتدایی واجد شرایط ورود به آموزشگاه گروهبانی که برای ارتقا به درجه گروهبانی ضروری است نبوده و سال‌ها در درجه سرجوخگی مانده‌اند و اکثراً در پادگان‌های مختلف پراکنده و جمع‌آوری آنها در یک محل به منظور انجام آموزش‌های لازم علاوه بر تحمیل هزینه به ارتش عملاً غیر مقدور می‌باشد و از طرفی عده آنها نیز ثابت بوده و از تعداد موجود فعلی تجاوز نخواهد کرد و بهترین راه حل این است که با آنان مانند افراد ژاندارمری رفتار شود تا به علت رسیدن به سنین بازنشستگی که به علت کبر سن خیلی زود خواهند رسید بازنشسته و از کادر ارتش برکنار شوند علیهذا طرح ماده واحده به پیوست تقدیم و تقاضاشای تصویب آن را به قید یک فوریت دارد.
وزیر جنگ - سپهبد احمد وثوق
ماده واحده - وزارت جنگ می‌تواند سرجوخه‌های کادر ثابت ارتش را که قبل از تصویب قانون استخدام نیروهای مسلح شاهنشاهی (مصوب سی‌ام مرداد ماده ۱۳۳۶) استخدام شده‌اند درصورت ابراز شایستگی بدون طی دوره آموزشگاه گروهبانی به درجه گروهبان سومی مفتخر نماید.
در مورد این قبیل افراد حداقل مدت توقف در درجات از سرجوخگی تا گروهبان دومی (داخل) به میزان یک برابر و نیم مدت‌های مذکور در ماده ۳۲ قانون نامبرده خواهد بود.
نخست‌وزیر ـ وزیر جنگ
رئیس ـ مخالفی با فوریت این لایحه نیست (اظهاری نشد) رأی گرفته می‌شود به فوریت این لایحه آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد به کمیسیون مربوطه فرستاده می‌شود.
۹ - شور دوم و تصویب گزارش کمیسیون کشور راجع به جدول جدید انتخابات و ارسال به مجلس سنا
رئیس ـ گزارش کمیسیون کشور مربوط به جدول انتخابات مطرح است قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
گزارش از کمیسیون کشور به مجلس شورای ملی کمیسیون کشور در جلسات عدیده لایحه شماره ۲۱۹۲ دولت راجع به جدول جدید انتخابات را برای شور دوم مورد رسیدگی قرار داده و پیشنهادات مربوطه را با حضور آقای وزیر کشور و آقایان پیشنهاددهندگان رسید و لایحه را با اصلاحاتی به شرح ماده واحده و جدول ضمیمه تصویب نمود اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون - مهدی ارباب
ماده واحده - جدول حوزه‌های انتخابیه منضم به ماده دوم قانون انتخابات مصوب ۲۸ شوال ۱۳۲۹ قمری از تاریخ تصویب این قانون ملغی است و جدول دویست نفری که منظم به این قانون است به جای آن خواهد بود.
رئیس ـ آقای بزرگ ابراهیمی مخالفید؟ بفرمایید.
بزرگ ابراهیمی ـ در این جدول یک عده‌ای از انتخاب شنوندگان را انتخاب‌شان را مجتمعاً دولت در نظر گرفته است مثلاً تهران ۱۵ نفر تبریز ۹ نفر آن وقت برای یک منطقه وسیعی به شعاع ۱۵۰ کیلومتر در آذربایجان ده کیلومتر در ۱۵ کیلومتر قایل شده‌اند که افراد مختلف افراد متشتت‌الفکر یک اجتماع غیر قانونی باید حل مشکلات همدیگر را بکنند مثلاً به کاندید تبریز هم یک نفر دانشگاهی رأی می‌دهد هم یک نفر زارع در صورتی که این نه منطقش با آن تطبیق می‌کند نه روحش بنده معتقدم دولت بایستی برای انتخاب هر فردی برای هریک نفر یک منطقه انتخابی معین بکند تا افراد آن منطقه بتوانند یک نفر وکیل انتخاب بکنند ما بایستی الآن که لایحه را می‌گذرانیم برای چند سال اقلاً برای پنجاه سال دیگر هم فکر بکنیم فکر بفرمایید ده سال دیگر مقدرات یک نفر شهرستانی و یک نفر دهاتی را در یک ردیف معین کردن به عقیده بنده با هر عقلی مخالف است دولت بایستی لایحه را انفرادی می‌آورد دویست تا نماینده بیست میلیون جمعیت هر صد هزار نفر را تقسیم‌بندی می‌کردند یک نماینده به هر صد هزار نفر می‌دادند در خود تهران هم این غیر ممکن است و من نمی‌دانم مجلس شورای ملی چرا از وزارت کشور آمار نخواسته است یا انتخاب ۱۵ نفر در یک جا و ۹ نفر یک جا با این عمل بنده مخالفم و استدعا می‌کنم توجه بفرمایید.
رئیس ـ آقای عمیدی‌نوری
عمیدی‌نوری ـ بنده عقیده دارم این لایحه جدول از لوایح مفیدی است که در اجرای اصلاح قانون اساسی که کنگره تشکیل شد و مجلس آمده است ولی فقط تأسف این است که یک قدری دیر به جریان رسیدگی افتاد و به همین جهت هم بنده به عنوان موافق نام‌نویسی کردم و تمنی می‌کنم تسریعی بشود که جریان انتخابات که مربوطه به مشروطیت و جلوگیری از فترت و جلوگیری از تأخیر و عدم تشکیل قوه مقننه است این کار انجام بشود و تا حدی هم رعایت آن اصلی هم که جناب آقای بزرگ ابراهیمی فرمودند شده است یعنی تا حدی رعایت بر اساس هر صد هزار نفر یک نفر نماینده شده است گو این که در بعضی از حوزه‌ها به نحو تکمیلی این مطلب منظور نشده ولی نسبت به مسئله وضع جمعی و تبدیل به انفرادی برای حوزه‌ها و شهرستان‌ها تا حدی شده به نظر بنده بسیار خوب است و چون پایه‌ای در قانون اساسی گذاشته شده است که هر قدر جمعیت اضافه بشود هر صد هزار نفر یک نفر وکیل انتخاب بکند بنابراین این مطلب بعدها هم برای نسل آینده یا هر چه جمعیت زیادتر بشود و به این نحوی که مشهود است جمعیت به سرعت زیاد می‌شود که بعد از چند سال دیگر بعد از هفت و هشت سال دیگر هم این جدول به نحوی که جناب آقای بزرگ ابراهیمی گفتند اصلاح و تکمیل می‌شود و این کار عملی خواهد شد به این جهت است که بنده به عنوان موافق صحبت کردم و یک تذکر می‌خواهم عرض کنم چون با اصلاحی که شده در حوزه انتخابیه مازندران قسمت نور ضمیمه نوشهر شده در این جدول نوشته شده است که شهرستان نوشهر و بخش نور بنده خواستم این تذکر را داده باشم که اشتباهی در عبارت شده چون نور شهرستان شده و در این باره تصویب هیئت وزیران صادر شد و جناب آقای وزیر کشور در کمیسیون کشور به همین استدلال فرمودند که شهرستان نوشهر و شهرستان نور که جمعاً صد هزار نفر جمعیت دارند یک نماینده داشته باشند در اینجا اشتباهاً بخش نور نوشته شده
بنده استدعا می‌کنم که این مطلب را جناب آقای معاون وزارت کشور موافقت بکنند این تبدیل بخش نور به شهرستان اصلاح بشود که رفع اشکال بشود.
رئیس ـ آقای معاون وزارت کشور
معاون وزارت کشور (فرهودی) ـ جناب آقای بزرگ ابراهیمی در باب بعضی از حوزه‌ها که به صورت جمعی باقی مانده مطالبی فرمودند که مثل این که کاملاً به این جدول دقت نکرده‌اند ما در این جدول جدید با همکاری کمیسیون محترم کشور خیال می‌کنم که قدم‌های بلندی به سوی تکامل توسعه انتخابات در ایران برداشته‌ایم برای این که البته با تجدید نظری که کنگره در قانون اساسی کرد یک قدم اصلی برداشت و آن این بود که ۶۴ نفر بر عده نمایندگان مجلس اضافه کرد
یعنی ۴۷ درصد بر عده نمایندگان مجلس اضافه کرد و این معنی‌اش این است که در امر انتخابات توسعه زیادتری دیده می‌شوند و عده زیادتری در انتخابات شرکت دارند اما از این ۴۷ درصد به یک صورت وسیع‌تری در این جدول استفاده کردیم در قانون انتخابات قبلی ۸۲ حوزه انتخابیه است برای ۱۳۶ وکیل ما در این جدول ۱۶۰ حوزه انتخابیه در نظر گرفته‌ایم یعنی در مقابل این که ۴۷ درصد بر عده نمایندگان افزوده شده حوزه‌های انتخابیه در حقیقت صددرصد اضافه شده است و از این ۱۶۰ حوزه جدید فقط ۴ حوزه‌اش جمعی و بیش از دو نفر است آن هم شهرهای بزرگی است مثل تهران و تبریز و مشهد و شیراز و چرا این جاها را فردی نکردیم علتش این است که سالیان سال است که مردم این شهرستان‌ها به انتخابات جمعی عادت کرده‌اند حالا این عادت اجتماعی و سیاسی‌شان شده و ما نمی‌توانستیم و شاید حق نداشتیم که بیاییم این عادت اجتماعی و سیاسی را به هم بزنیم و شهرها را محله به محله بکنیم و برای هر محله بنویسیم یک وکیل و بالنتیجه این ۱۶۰ حوزه‌ای که هست ۱۴۷ حوزه‌اش وکیل یک نفری دارد ۹ حوزه وکیل دو نفری و فقط چهار حوزه هست که بیش از دو نفر دارد که عبارت باشد از تهران و تبریز و مشهد و شیراز در این چهار حوزه هم سالیان سال وضع این طور بود اگر می‌خواستیم در این جاها وارد این بشویم که حوزه‌های فرعی درست بکنیم لازم می‌آمد که در داخل شهر تقسیماتی بکنیم شهر را به محلات تقسیم بکنیم این که می‌فرمایید در حوزه انتخابیه تبریز یک عضو دانشگاه رأی می‌دهد و یک رعیت دورافتاده هم رأی می‌دهد از نظر انتخابات و از نظر استیفای حقوق ملی طبق قانون اساسی هیچ گونه تفاوتی میان افراد گذاشته نشده است و بنابراین به‌هیچ‌وجه اشکالی نخواهد داشت که در یک صندوق رأی رأی یک استاد دانشگاه باشد و رأی یک رعیت دوردست هم باشد و تصور می‌کنم که این خودش یک قدم تازه‌ای است به سوی مساوات مردم در امر استیفای حقوق ملی است دیگر مسائلی که در این جدول هست این است که در جدول قبلی ۴۳۰ حوزه فرعی نامبرده شده است اما در این جدولی که مطرح است عده حوزه‌های فرعی به ۱۰۷۰ رسیده یعنی در حقیقت عده حوزه‌های فرعی به این که ۴۷ درصد بر عده نمایندگان افزوده شد، دو برابر و نیم شده است و این بار خودش یک قدمی است که با انجمن‌هایی که تشکیل می‌شود مراکز بیشتری برای انتخابات باشد و مردم بیشتری در انتخابات شرکت خواهند کرد و امر انتخابات خیلی بیش از ۴۷ درصد که بر عده نمایندگان افزوده می‌شود در مملکت گسترش پیدا می‌کند اما راجع به اشکالی که جناب آقای عمیدی نوری فرمودند تصور می‌کنم اشتباهی شده باشد البته در این مورد تصویب‌نامه صادر شده است یعنی نور و نوشهر یک شهرستان شده است (عمیدی نوری ـ دو تا شهرستان شده) دو تا شهرستان شده بنابراین آن کلمه بخش نور که در اینجا هست آن کلمه باید در پاکنویس شهرستان نور بشود.
رئیس ـ آقای خلعتبری
خلعتبری ـ مطابق اصل قانون اساسی وکلای مجلس ۱۶۲ نفر است و برحسب ضرورت تزاید خواهد یافت الی دویست نفر در این موقع که این لایحه در مجلس شورای ملی مطرح است بنده صلاح دانستم مسایلی که مربوط است به همین لایحه و انتخابات و حقوق قانون اساسی به عرض آقایان برسانم و الآن که ما قریب ۷۰ نفر به عده وکیلای مجلس خودمان اضافه می‌کنیم یعنی منظور تقویت قوه مقننه است و این که به مردم فرصت بیشتری داده بشود که عده بیشتری به مجلس بیایند برای شرکت در امور وطنی و سیاسی و معیشتی خودشان بر طبق اصل ۲ قانون اساسی در همین موضوع اگر یک نگاهی به اطراف ایران بکنیم می‌بینیم که پارلمان ما باقی است و چند مملکت و حکومت و رژیم و پارلمان سقوط کرده بنده آقایان انتقادکننده هستم ولی عیب‌جو نیستم و نصایح بزرگواران خودم را قبول می‌کنم و به دیده تمکین می‌نگرم بدون تردید در این چند سال اخیر عیب‌جوبی هم در کارهای ما بوده است و همیشه هم بنده متذکر شده‌ام ولی یک مسئله هم بود و آن مسئله، مسئله امنیت و آرامش سیاسی مملکت است که اگر امنیت و آرامش باقی بماند مملکت باقی می‌ماند و در مملکت پیشرفت‌های اقتصادی و اجتماعی برقرار خواهد ماند و اگر امنیت و آرامش باقی نماند آن وقت ما از حکومت پارلمانی و از نتایج حکومت پارلمانی محروم خواهیم شد این است که می‌خواهم عرض کنم امنیت و آرامش با قدرت برقرار می‌شود یعنی ایجاد می‌شود به دلیل این که در کشور ما هرج و مرج بود نا امنی بود اخلالگری بود با قدرت امنیت برقرار شد ولی آقایان امنیت و آرامش سیاسی با قدرت همیشه باقی و برقرار نمی‌ماند امنیت و آرامش هم مثل هر چیز عارضه و آفت دارد آن دوایی که برای عارضه و آفت امنیت و آرامش هست آن دوا را ممالک مترقی و دوربین پیش‌بینی کرده‌اند و اصلی برقرار کرده‌اند امروز دنیا در برابر دو اصل قرار دارد از چهل سال پیش به این طرف دو اصل به دنیا حکومت می‌کرد یکی اصل
قدرت مطلق که مظهرش استالنیزم بود هیتلریزم بود فاشیزم بود که امتحان خودشان را دادند و محکوم به سقوط و فنا و ننگ و بدبختی شدند امنیت و آرامش را به هم زدند قدرت داشتند ولی با همان قدرت امنیت و آرامش را به هم زدند دنیا را به جنگ کشیدند دیدید که چه بدبختی‌هایی به وجود آوردند یک رژیم دیگر رژیمی است که دنیای غرب اتخاذ کرده و ما افتخار داریم که از پنجاه و چند سال پیش این رژیم را برقرار کردیم رژیم قانون اساسی و رژیم حکومت پارلمانی رژیمی که مطابق اصل ۲۶ متمم قانون اساسی قوای مملکت ناشی از ملت است امروز آقایان ملاحظه می‌فرمایید که در ممالک مجاور ما در سوریه پنج کودتا در ظرف دو سال می‌شود ممالک دیگر را حساب بفرمایید حکومت نوری سعید قوی بود اما از اصل خارج شد حکومت نوری سعید بیست هزار نفر عضو موظف در سازمان امنیت داشت معذلک آن شب واقعه همه‌شان به خواب بودند اما در انگلستان، بلژیک در ممالکی که الآن اعلیحضرت همایونی تشریف دارند در سوئد در نروژ در دانمارک به‌هیچ‌وجه هیچ کس هوس کودتا نمی‌کند در انگلستان هم همین طور برای این که صرف نمی‌کند کسی جرئت نمی‌کند کسی استقبال نمی‌کند برای این که مردم حقوقی دارند که در حکومت شرکت دارند حکومت هم رعایت حقوق مردم را بر طبق اساسنامه که با هم امضا و توافق کرده‌اند می‌کند و امروز در دنیا برای اثبات وضع سیاسی و ثبات امنیت یک فرمول و یک راه علاج و یک دوائیست و آن چیزی است که مطابق افکار عمومی دنیا است یعنی حکومت و رژیم پارلمانی یعنی حکومت بر طبق قانون اساسی و هر مملکتی که در این رژیم رفت آن مملکت محفوظ است و هر مملکتی که از این رژیم خارج شد محکوم بر فنا و سقوط است (صحیح است) آقایان در مملکت ما سلطنت یک تأسیس قدیمی است بدون تردید ۲۵۰۰ سال سابقه دارد درست انگلستان و نروژ و دانمارک اینها در این دویست سال اخیر هیچ تغییری در وضع مملکت‌شان مشاهده نمی‌شود علت این است که حکومت‌ها و زمامدارها همیشه سعی می‌کنند که با سیر تاریخ جلو بروند و برخلاف جریان شنا نکنند این است که همیشه حسن تفاهم بین دولت و حکومت و سلطنت و مردم هست و نمونه‌اش همین ممالک سوئد و نروژ دانمارک است بنابراین آن چیزی که حافظ مملکت و حافظ سلطنت است همین است آقایان اشتباه نکنید که در شهریور ۱۳۲۰ حقوق ملت ما را اجانب از بین بردند رضا شاه فقید در یک روز اسلحه گرفت که چند نفر از این امرای کشور را بزند و بکشد یک فروغی ذکاالملک پیدا شد به جای چند لشکر کار کرد آمد مجلس را قدرت داد پشت سنگر مجلس مملکت را حفظ کرد آقایان از این جناب آقای دولت‌آبادی و از آقایانی که در دوره ۱۴ بودند بنده شهادت می‌گیرم سلطنت مشروطه ایران را در درجه اول مجلس و قانون اساسی و حکومت پارلمانی حفظ کرده است دلیل دارم دلیل بنده این است وقتی که سه دولت یا دو دولت انگلیس و آمریکا پیشنهاد کردند که در کشور ایجاد سه منطقه بشود شبیه آذربایجان در همین مجلس چون متکی به دولت نبودند چون دولت متکی به آنها بود و دولت آن روز نمی‌توانست در مقابل خارجی‌ها ایستادگی بنماید آن روز مجلس وظیفه خودش را در مقابل خارجی‌ها ایستادگی بنماید آن روز مجلس وظیفه خودش را در مقابل خارجی انجام داد یک طرحی در اینجا آقایان نمایندگان دادند که انتخابات مادام که قشون اجنبی در ایران هست متوقف باشد و آن طرح بود که قشون روس را از ایران بیرون کرد و آن مجلس بود که سلطنت مشروطه را حفظ کرد والا اگر انتخابات می‌شد هفتاد هشتاد تا توده‌ای می‌آمدند همین جا با یک قیام و قعود زبانم لال استقلال ما را از بین می‌بردند این است که آقایان بنده می‌خواهم از این عرایض نتیجه بگیرم نتیجه‌ای که می‌خواهم بگیرم این است که مجلس شورای ملی اگر در مسئله انتخابات و در انتخابات دقت بکند می‌تواند آن هدفی که دارد به آن هدف برسد امروز وظیفه مجلس شورای ملی در مملکت ما خیلی سنگین است دستگاه دولت و حکومت و سلطنت و این ثبات و امنیت و وضع آرام فعلی اگر با این عرضی که بنده می‌کنم یعنی اگر با حکومت و رژیم پارلمانی با هم جلو بروند باقی خواهد ماند و اگر خدای نکرده در نتیجه اشتباه و غفلت رژیم پارلمانی ضعیف بشود اولین اشخاصی که ضرر می‌کنند دولت‌ها و زمامداران هستند و سلطنت مشروطه و دولت ایران است بنده امروز پشت این تریبون مقدس می‌خواهم که مسئله را تصریح بکنم و آن این است که ما اگر مجلس با قدرت داشته باشیم مجلس مجلسی باشد که متکی به مردم باشد دولت درصدد نباشد مجلس را کوچک و تحقیر بکند آقایان بنده منکر شخصیت نیستم امروز در دنیا شخصیت قابل توجه است دوگل یک شخصیت است آیزنهاور یک شخصیت است معذلک از این جهت مهمند که نمونه و سمبل افکار عمومی هستند سمبل تزهایی هستند که مردم به آنها معتقدند و از آن اصول خارج نمی‌شوند بنده وظیفه خودم می‌دانم به دولت تذکر بدهم که تنها لایحه آوردن کافی نیست یعنی اگر شما یک لایحه‌ای بیاورید و شصت
و چهار نفر وکیل مجلس هم اضافه شود و دویست نفر بشوند ولی اگر مجلس این وظایفی که مطابق قانون اساسی دارد از عهده آن وظایف برنیاید فایده ندارد این برای متوجه ساختن دولت است الآن هیچ خودتان را گول نزنید سال ۱۹۶۰ است سال ۱۹۶۰ با سال ۱۹۵۴ فرق دارد چندین مملکت سقوط کرده است وضع دنیا عوض شده است دولی آن روز مساوی یا پایین‌تر از دیگران بودند امروز بزرگ‌ترین قوه و نیرو را در اختیار دارند بنابراین خیلی وضع با وضعی ۶ سال پیش فرق کرده اطراف و همسایه‌های ما متحدین ما از بین رفته‌اند و وجود ندارند نزدیک‌ترین دوست ما بنده هنوز معتقدم که در مذاکرات اولیه با شوروی ترکیه با ما مذاکره نکرده بعد گفته است می‌خواهم بروم صحبت بکنم حالا بنده نمی‌دانم غلط می‌گویم یا نه به هر حال ما باید در یک چنین شرایط و موراد خیلی مراقب مملکت‌مان باشیم و اولین مراقبت ما این است که ما در آینده در مقابل خارجی‌ها بیشتر مراقب باشیم همین طور که در این شش سال ملاحظه فرمودید خارجی نسبت به مملکت ما و نسبت به ممالک دیگر رویه‌هایی دارند که اجتناب‌ناپذیر است هر دولتی بیاید در محظور می‌افتد باید مجلس قوی باشد باید در موقع انتخابات سعی کنیم به کیفیتی انتخابات صورت بگیرد که مجلس آینده مجلس دوره بیستم یک مجلسی باشد که مردم در خارج نگویند این مجلس به ما تکیه ندارد بنده یک روز روزنامه‌ای دیدم که خیلی متأثر شدم بردم خدمت مقام محترم ریاست نشان بدهم
یک لایحه‌ای را ما اینجا به اکثریت مجلس رد کردیم آن روزنامه که متکی است به یکی از مقامات رسمی نوشت که چند تن از مدعیان نمایندگی مجلس لایحه دولت را رد کرد بنده می‌خواهم در مجلس بیستم با این حوادثی که در دنیا هست که ما باید با کمال هوشیاری و مراقبت به آن توجه کنیم آن وظایفی را که داریم حفظ کنیم و ما اگر به سلطنت مشروطه و به شخص اعلیحضرت همایونی علاقه‌مند هستیم باید این چیزها را در نظر بگیریم من به سلطنت مشروطه علاقه‌مندم من سلطنت مشروطه را برای ایران لازم می‌دانم اگر از بعضی چیزها عیب می‌گیرم و انتقاد می‌کنم ولی کاملاً معتقدم اساس سلطنت مشروطه برای ایران لازم است برای این که جمع می‌کنم طبقات ایران را و نظارت و سرپرستی می‌کنم ولی من به صلاح همان مقام عرض می‌کنم که این سد باید در اطرافش باشد و این سد قانون اساسی شکسته نشود و اگر کسی شکست خیانت می‌کند باید حکومت پارلمانی آن قدر قوی باشد که هیچ کس نتواند کوچک‌ترین تعرضی به سلطنت و به مملکت بکند و این طریقش این است که ما در آینده یک مجلس افراطی نمی‌توانیم بشویم به طور قطع باید بین مجلس و دولت یک تعادلی وجود داشته باشد دولت باید به ما گزارش بدهد نه این که ما به دولت گزارش بدهیم که کار کردیم من آن وزیری که می‌رود از مجلس شکایت می‌کند اگر او را بشناسم تعقیب می‌کنم شما باید بیایید به مجلس گزارش بدهید چند هزار نفر برای قانون اساسی در مملکت ایران کشته شد برای این که یک اساسی داشته باشیم که در مقابل خارجی در مقابل متعدی‌ها و در مقابل دستگاه‌های متعدی مردم را حفظ کنیم آقایان مردم با شاه هیچ بدی ندارند مردم با رئیس دولت شخصاً بد نیستند اما مردم ایران از دستگاه‌های دولت ناراضی هستند عده‌ای هستند از دستگاه‌های دولت سوء استفاده می‌کنند عده‌ای هستند که شاه را بدنام می‌کنند به استناد امر شاه به پارلمان می‌آیند و در کمیسیون‌های پارلمانی مطالبی اظهار می‌کنند و این غلط است (صحیح است) نباید به اینها اجازه داد اینها منصبی دارند اینها مسندی دارند مطابق این قانون مسئولند اینها نمی‌توانند پای شاه را به میان بیاورند قوام‌السلطنه یک قراردادی با روس‌ها بست به مصلحت ایران زد زیر قرارداد هیچ شنیدید که روس‌ها یک کلام به اعلیحضرت همایونی فحش بدهند؟ برای این که دولتی بود وظیفه خودش را انجام می‌داد ولی شما می‌بینید که یک سال است دائماً رادیوی مسکو به اعلیحضرت همایونی حمله می‌کند برای این که ما و دولت و زمامداران و اشخاصی که داعیه مملکت‌داری می‌کنند باید خودشان بیایند مسئولیت را قبول بکنند شاه را باید حفظ کرد مجلس را باید حفظ کرد دولت را در مقابل خارجی باید حفظ کرد این اجحافاتی که به ما کردند شرکت‌های خارجی و مقاطعه‌کارهای خارجی برای این بود که دیدند تعادلی بین دولت و مجلس نیست از این عدم تعادل استفاده کردند من می‌خواهم به نام حفظ حقوق مردم ایران و به نام حفظ قانون اساسی دولت را وادار بکنید در این موقع سخت دنیا که هر روز ممکن است حادثه‌ای در کمین کشور باشد آن تعادلی که شاه و سلطنت را حفظ می‌کند مملکت و طبقات مردم را حفظ می‌کند و مردم را از سلیقه‌های خصوصی حفظ می‌کند محفوظ بماند آقایان چقدر قوانین غلط آوردند به نام شاه و بعد قوانین دیگری آوردند برای اصلاح قانون غلط و چقدر به مردم تعدی کردند به عنوان این که امر شاه است و بعد معلوم شد که خیر خطا گفته بودند و به خطا گزارش داده
بودند چرا باید در یک مملکتی و برای مملکتی اگر یک مقدار عمده‌ای از احتیاجات ما فراهم نشد کسی نگوید که مسئول منم مسئول وزیر است مسئول متصدی سازمان برنامه است مسئول وزارتخانه‌ها است چرا این کارهای غلط به نام شاه می‌شود ما اگر مسئول نداشته باشیم این وضع ادامه پیدا خواهد کرد عدم رضایت زیاد می‌شود عدم رضایت که زیاد شد حادثه‌جویان حادثه ایجاد می‌کنند خیلی از دولت‌ها شب با قدرت به خواب رفته‌اند صبح از آنها اثری به جا نبوده اشتباه نکنید امروز قدرت‌های بزرگی در دنیا هستند که در کمین ما هستند بنده این مطالب را خدا شاهد است برای این می‌گویم که اگر در مجلس آینده قانونی می‌گذرانیم این قانون باید به نفع مملکت باشد کیفیتش هم باید درست باشد آقایان ما باید الآن ۲۰۰ نفر وکیل انتخاب بکنیم این قانون اساسی است کجای این قانون اساسی گفته است اگر یک مردمی کاندیداهایی داشته باشند و کاندیداهای مردم در حزب ملیون و مردم نباشد نمی‌توانند وکیل انتخاب بکنند اگر تکذیب بکنید من به مصاحبه‌های مطبوعاتی استناد می‌کنم این خلاف قانون اساسی است ممکن است در حزب مردم بهترین و شریف‌ترین اشخاص باشند و همین طور در حزب ملیون که اکثریت است من اشخاص بسیار شریفی می‌شناسم منکر نیستم ولی این چه حرفی است که می‌زنید مگر اشخاص شریف و خوب منحصر به حزب است مگر تمام مردم ایران در این دو حزب هستند در روسیه شوروی این حرف را می‌زنند می‌گویند صورتی باید بدهد حزب و هر کس آن صورت را می‌خواهد مخیر است که رأی بدهد، ملت ایران در یک همچو موقعی اگر بخواهد وکیلی انتخاب بکند با اطمیناناتی که قبلاً دادیم دستگاه‌های دولت مقتدر است سازمان امنیت مقتدر است دستگاه‌های انتظامی مقتدر است خوب مردم چطور می‌توانند بیایند اشخاصی را که می‌خواهند انتخاب بکنند این خلاف قانون اساسی است چرا فقط در حزب مردم آدم‌های خوب باشد و چرا فقط در حزب ملیون آدم‌های خوب باشد و چرا به طریق حزب انتخاب بشوند والله به خدا اگر مردم را مکلف نفرمایید من معتقدم که اکثریت این آقایان انتخاب می‌شوند.
من تردید ندارم خیلی از وکلای مجلس در حوزه‌های‌شان نفوذ دارند خیلی از وکلا هستند که در منطقه خود نفوذ دارند و احتیاج ندارد که بگویند مال این حزب است یا آن حزب مردم ایران را در مجلس ایران بگذارید شرکت داشته باشند اشتباه نکنید بگذارید اشخاص و طبقات پیش بیایند و در مسئولیت شرکت کنند الآن در حاشیه نشسته‌اند بگذارید بیایند در داخل وضع مملکت را ببینند توی فرهنگیان استادان بازرگانان اصناف اشخاصی بیایند اینجا شما فرصت بدهید که مردم به کیفیت شرافتمندانه‌ای انتخاب کنند مردم ما هوشمند هستند اخلالگر را انتخاب نخواهند کرد من خدا شاهد است این عرایض را به نیت حسنه عرض می‌کنم و غیر از این منظوری ندارم من خواهش می‌کنم بنده را ببخشید برای این که در مملکت بین مردم سوء‌تفاهم نشود مردم از دولت دلتنگ نشوند انتخابات باید صورت صمیمی داشته باشد این حزب و آن حزب برود کنار صحبت منفردین نیست صحبت انتخاب‌کنندگان است و باید اشخاصی را بفرستند مجلس و نگویند دولت در کار ما دخالت کرد و وکلای شرافتمند که هستند بیایند دولت هم متهم نشود که در کار آنها دخالت کرده آن وقت مجلس خواهد توانست در مقابل هر خارجی بایستد و مملکت ایران مهم‌ترین وظیفه‌ای که دارد مقاومت در مقابل خارجی‌هاست
این کار را انجام دهد من آن روز که راجع به سیاست آمریکا حرف زدم خیلی‌ها گفتند که من چرا حالا این حرف‌ها را زدم بنده در موقع قرارداد ایران و امریکا در اسفند ۳۷ مخالفت کردم و رأی ندادم و همین حرف‌ها را زدم رفتم دو مرتبه نطق خودم را خواندم دیدم همین حرف‌ها را گفتم خدا شاهد است دیدم گفتند ارسلان خلعتبری از ملاکین بزرگ است این چه ربطی دارد که من در سیاست امریکا صحبت کنم مگر آنها در کار زمین دخالت دارند چرا قبول می‌کنید آقایان من در تمام ایران به اندازه یک دهم یک زارع امریکایی درآمد ندارم مرا با جدم سپهدار اشتباه کردند جد من پنجاه سال پیش از ملاکین بزرگ بوده همه اطلاعات‌شان از همین قبیل است بروید تحقیق کنید وزیر دارید دستگاه دارید املاک مرا حساب بکنند مرا مخالف دولت و شاه حساب نکنید من ارادتمند شاه هستم و معتقدم سلطنت مشروطه را باید حفظ کرد ولی اشخاصی که هی تعظیم می‌کنند هی چقلی می‌کنند والله حافظ شاه نیستند حافظ شاه من هستم و امثال من که می‌آیند مثل من با کمال صراحت می‌گویند و بین شاه و مردم ایجاد حسن تفاهم بیشتر می‌کنند (احسنت – احسنت)
رئیس ـ آقای دولت‌آبادی
دولت‌آبادی ـ بنده اجازه خواسته بودم به نام مخالف راجع به لایحه و جدول انتخابات صحبت کنم البته روی نواقصی بود که در جدول انتخابات دیدم در عین حال منکر
نیستم که تهیه و تدارک جدول انتخابات کامل کار آسان نیست و محتاج صرف وقت بسیار است، همین طور که گفته شد اصلاحات تدریجی است و باید عواملی را تهیه کرد و انتظار داشت که به نتیجه برسد بنابراین با وجود آن که در شور دوم هستیم و پیشنهاد نمی‌شود داد برای اصلاح و نظر مهم پیشنهاد نیست ولی طبق آیین‌نامه اگر اصلاحات عبارتی باشد می‌توان اصلاح کرد بنابراین من صحبتم را در این باره اول عرض می‌کنم و آن این است که در جدول انتخابات در آن نواحی که کثرت جمعیت هست و باعث آن وجود بهداشت و توجه به ارزاق مردم است جمعیت ایران سال به سال رو به تزاید است و در همه نقاط ایران ۲۰۰ نفر کافی نیست بنده معتقدم اگر یک احصائیه دقیق به عمل بیاید جمعیت از ۲۵ میلیون نفر متجاوز است و این راهش در قانون اساسی ما باز است و امیدواریم در آینده این اصلاح به عمل بیاید که اگر از جایی تضییع حقی شده است حقش را بدهند و این نواقص را رفع کنند همه آرزو داریم انتخابات طبق روش پسندیده دنیا آزاد عمل بشود و هر فردی حق به رأی دادن داشته باشد و وضع همه طوری باشد که شهر تهران به ۱۵ یا ۲۰ نفر رأی بدهد و فلان شهرستان یک نفر نداشته باشد این بی‌عدالتی است باید به شهرها توجه شود که هر جا یک وکیل داشته باشد اما آن چه عرض کردم و امیدوارم با ذکرش در صورت مجلس رفع اشکال بکند یکی در منطقه اصفهان در فریدن خبش جادکان است یکی هم در اردستان بخش کوهپایه و یکی سردرود، جزء اصفهان و یکی هم در لنجان، گرلن و اگر این اصلاحات نشود بخش اردستان به نصاب خودش نمی‌رسد زیرا اینجا یکی از بلوک حومه شهر بوده است و حالا جزو شهر شده است این غرض اول بنده، اما مطالبی اینجا همکار عزیز ما جناب آقای خلعتبری گفتند که کلیات و اصول آن آرزوی تمام ماست یعنی ما می‌خواهیم حکومت ملی به معنای واقعی داشته باشیم و از نیروی ملت استفاده کنیم، همه این آرزو را درایم ولی باید بدانیم ما چه مقدار فداکاری در راه حصول این مقصود کرده‌ایم این اصل مطلب است:
تا نگرید ابر کی روید سمن تا ننالد طفل کی نوشد لبن
ما چه کردیم که انتظار داریم؟ انتظار از کدام فداکاری؟ نام از سران مشروطیت می‌برید مردمی بودند که خون‌شان با آب یکی بود، ما چه کرده‌ایم؟ ما چه فداکاری کردیم
بندگی هیچ نکردیم و طمع می‌داریم که خداوندی از آن سیرت و اخلاق آید
کدام آزادی؟ آزادی که باید از فداکاری به دست بیاید!
شاخ آزادی سیراب بباید از خون این توقع کسی از ملت بی‌خون نکند
چه کسی آرزو ندارد در مملکت راحتی برای همه مردم باشد و اراده واقعی ملت حکومت کند؟ همه آرزو دارند من به شما قول می‌دهم خودتان هم می‌دانید که بزرگ‌ترین آرزومند سعادت این مملکت شخص شاه است او می‌خواهد مملکتش رشید باشد مگر او نمی‌توانست مثل احمد شاه تمام وقتش را در شکارگاه صرف کند؟ مگر نمی‌توانست مثل یک غیر مسئول عمل کند؟ انصاف باید داد باید فداکاری کرد البته ممکن بود به جای پرواز از سوئد به نروژ و امریکا و انگلستان و خود روسیه شوروی شاه چرا رفت به روسیه؟ مگر شاه ایران کسی نبود که ناظر رفتار روسیه شوروی در دوران جنگ با این مملکت بود با وجود این پا شد رفت مگر شاه آن کسی نبود که در مصاحبه ۲۰ روز پیش خودش گفت ما حاضریم دعوت خودمان را از سران شوروی انجام بدهیم اما ما وسایل کار را نداریم اگر مردم تربیت نشده بی‌ایمان و ضعیف داریم کی آنها را به جانب هدف واقعی هدایت می‌کند؟ من و شما، همه کس انتظار دارد که ملت ایران با لیاقت واقعی با توجه به مصالحش رهسپار هدف نهایی بشود و به افتخارات اصلی خودش برسد و در جامعه مترقی دنیا مقام بزرگی داشته باشد ولی بفرمایید قدم بگذارید در جانب این کار اگر بخواهیم به گفتن عیب‌ها بکوشیم درست است که یک قدم به جانب اصلاح است ولی باید راهش را پیمود و کمر بست آمد جلو ایستاد گفت ما حاضریم اگر این کار را بکنیم بدون تردید آنچه شما آرزو می‌کنید به او خواهید رسید افرادی که آمدند اینجا و مشروطیت را آوردند همین جا نشستند و به آنها توپ بستند فرار نکردند موفقیت ما و هر فرد زنده‌ای در دنیا بسته به فداکاریش است (تیمورتاش ـ فداکاری شده) چرا این حرف‌ها را می‌زنید خیلی فداکاری شده، آن قدر که فداکاری کرده‌اید اجر برده‌اید آن قدر که فداکاری بیشتر بکنید اجر بیشتر خواهید برد، من یک مطلب اصولی را شروع کردم و آن این است که ما اگر انتظار بیشتری داریم باید فداکاری و گذشت بیشتری را شروع کنیم اگر کسی منکر این اصل بدیهی است که بنده می‌گویم بیاید بگوید
این طور نیست اگر قرار باشد در مجلس هم افراد دستخوش احساسات باشد چه انتظار داریم که قوه مقننه و عاقله مملکت کار بکند اگر ما بتوانیم خودمان را کنترل بکنیم و گوش بدهیم، استدلال طرف را بشنویم بعد بیاییم اینجا استدلال او را رد کنیم یا استدلال کنیم دیگر جای نگرانی نیست، بنده به آقای خلعتبری علاقه دارم خودشان می‌دانند در ضمن تمام بیانات من یک کلمه است به ایشان نگفتم ایشان تایید کردند که انتقاد می‌کنم ولی عیب‌جو نیستم انتقاد راه رشد ملت‌هاست انتقاد این است که آدم جامه تقوی بپوشد و در حصن حصین انصاف مروت قار بگیرد بعد هم بیاید بد را بد بگوید و خوب را خوب، حوادثی که در دنیا پیش آمده کسی نیست که به آن توجه نداشته باشد اما بسیار جای تأسف است جناب آقای خلعتبری ما در حصار خداپرستی هستیم ما متکی به خدا هستیم و خدای یگانه را از دیرگاه می‌پرستیده‌ایم خودتان نگاه کنید اولین ناراحتی که برای اولادتان پیش می‌آید دست توکل‌تان و توسل‌تان به کجاست اینجا کانون خداپرستی است ما معتقدیم که دین مقدس اسلام و آیین جعفری این مملکت را حفظ خواهد کرد اینها را کوچک نگیرید این تکیه‌گاه ماست مملکت ما که عبارت است از ملت، ملت مظهرش مجلس است و حکومت مشروطه سلطنتی را پذیرفته‌ایم و این طریقه‌ای است که انتخاب کردیم و به قول خودتان بهترین طریقه است. فداکاری‌ها کردیم و خواهیم کرد و وظیفه خودمان را انجام خواهیم داد خود شما می‌دانید دولت‌آبادی که اینجا صحبت می‌کند آن کسی است که در دوره ۱۴ با تمام توده‌ای‌ها جنگ تن به تن کرد ولی نخواستم از آن بهره‌برداری کنم این من بودم که هر چه اینجا در هنگام آسایش و رفاه می‌گویم در وقتی هم که در ناراحتی بودم می‌گفتم اهل ریا و تملق هم نیستم اگر می‌خواهید به مفهوم واقعی قدم بردارید کمر همت و خدمت ببندید بعد تشریف بیاورید همه دست به دست هم بدهید آن راه سعادت را بپیمایید ولی با فداکاری با از خود گذشتگی، با قبول محرومیت برای تأمین سعادت مملکت.
رئیس ـ آقای دکتر بینا
دکتر بینا ـ من از فرمایشات متین و مستدل همکار عزیزم جناب آقای خلعتبری استفاده می‌کنم و خدا را شکر می‌کنم که همان عناوینی را که همکار محترم در اینجا بیان فرمودند نسبت به ملل دیگر و ما را مقایسه کردند باز هم خدا را شکر می‌کنم که ما قابل مقایسه با این ملت‌ها نیستیم و ما نشان دادیم هم در دمکراسی، هم در آزادی، هم در رژیم مشروطیت پارلمانی متحدیم، خودمان را نگه می‌داریم نتیجه این قدرت و نیتجه فرمایشات ایشان این است که هم ایشان در اینجا بیاناتی فرمودند و هم آقای دولت‌آبادی و هم بنده عرایضی عرض می‌کنم نه مقام محترم ریاست مجلس که حامی آزادی بیان هستند و نه همکاران دیگر بنده مانع آزادی بیان من شدند و نشسته‌اند بیانات مرا گوش می‌کنند. بنابرانی مقایسه ما با ملت‌هایی که تا دیروز حکومتی نداشتند و هنوز وضع حکومت را نمی‌دانسته‌اند مقایسه این با ما قیاس مع‌الفارق است اما راجع به آنچه که ما اجازه بدهیم که کسی در کار ما دخالت کند ملت و مردم ایران این اجازه را به احدی نخواهند داد. البته منظورم خارجی است هیچ وقت نخواهند داد، نه متفق ما نه متحد ما به عنوان راهنمایی و به دشمن هم اجازه نخواهیم داد ما را اهنمایی کند. ما ملت فهمیده‌ای هستیم، گزند حوادث دیدیم گرم و سرد دنیا را چشیدیم ممالکی که در آنها دخالت کردند دیدیم که به سرشان چه آمد. این صفت استقلال و این صفت اتحاد از صفات بارزه مردم و ملت ایران است مجالسی که فرمودید، تاکنون مجالس ایران در هر موقعی که اتفاقی برای ملت ایران پیش آمده همه با کنار گذاشتن اغراض شخصی این مملکت را حفظ کردند و خواهند کرد راجع به این که چگونه دولت‌ها در مجالس دخالت بکند و تاکنون ما اجازه نداده‌ایم دولت‌ها در مجلس دخالت کنند اما ۲۰ اصل از قانون اساسی در ۲۰ مورد بلکه ۲۷ مورد اختیار و مقرراتی برای شخص اول مملکت قایل شده شخص اول مملکت همان‌طور که ریاست فائقه به تمام دولت‌ها و قوه مجریه دارد همان اندازه نظارت عالیه بر قوانین و مجالس مقننه و قوه قضاییه دارد و همیشه این سه قوه از راهنمایی‌های خردمندانه ایشان که برای سعادت ملت و مملکت ایران است بهره‌مند شده است و شخص اول مملکت همیشه حافظ این اصول بوده و کارخودشان را و منویات خودشان را برای تقویت اصول مشروطیت در ایران به کار برده‌اند روی این اصل است که اجازه نخواهند داد و به کسی اجازه داده نخواهد شد که در کار قوه مقننه ما مجلس ما وضع داخلی ما دخالت بکند این است که امیدوارم با در نظر گرفتن فرمایشات ایشان و عرایض بنده این حقایق بر مردم ایران روشن شده باشد.
رئیس ـ آقای وزیر مشاور
وزیر مشاور مهندس خسرو هدایت ـ بنده فقط
می‌خواستم دو کلمه عرض کنم که از مذاکرات جناب آقای ارسلان خلعتبری این توهم می‌رفت که می‌بایستی در انتخابات دوره بیستم رویه‌ای اتخاذ شود که کسانی که به اینجا راه می‌یابند نمایندگان واقعی ملت باشند البته در سایر دوره‌ها هم بوده‌اند بنده اینجا از طرف دولت به عرض آقایان می‌رسانم که رویه دولت این خواهد بود که انتخابات دوره بیستم در کمال آزادی ودر شرایطی که قانون اساسی پیش‌بینی کرده است صورت بگیرد و هیچ وقت هم این صحبت نبوده در مراجع رسمی هم نبوده که شرط انتخاب شدن انتصاب به حزب است فقط آن چه هست این است که وقتی در مملکتی احزابی وجود داشت و انتخابات صورت گرفت آن احزاب می‌خواهند نمایندگان‌شان انتخاب بشوند بنابراین در مدت انتخابات به صندوق‌های انتخابات می‌روند و آرا خودشان را به صندوق می‌ریزند و بنده خیال نمی‌کنم که از لحاظ فرد (یک نفر از نمایندگان - غیرحزبی هم آرامش را بریزد). اما در مقابل هجومی که حزب می‌آورد و این دقت را دارد که تمام آرا را بریزد البه آن کس که منفرد است در یک شانس کمتری قرار دارد بنده می‌گویم اگر یک فردی واقعاً بخواهد تمام این اصول کلی و مقدسی را که جناب آقای خلعتبری بیان کردند عمل بکند چنین شخصی حتماً باید وارد حزب بشود چون به تنهایی چطور این کارها را می‌کند و برای به وجود آوردن آمال و آرزوهایی که مورد تأیید همه است می‌بایستی کمک داشت البته وقتی ایشان منفرد بودند این کمک کمتر است ولی این نیست که منتسب به حزب بودن یا نبودن از لحاظ انتخابات تأثیر داشته باشد انتخابات را کسی خواهد برد که بیشتر آرا را داشته باشد من آنچه را که می‌خواستم به عرضش برسانم این است که تشبیه کردن اوضاع کشور ایران به آن کشورهایی که سران‌شان شب خوابیدند و صبح نبودند غلط است دو هزار و پانصد سال است که در کشور ایران یک اصل برقرار است که قابل تشبیه با جاهای دیگری که پریروز روی یک مقتیضیاتی آمدند و حکومت را به دست‌شان سپردند و امروز دیگری گرفته است نیست ما یک رژیمی داریم که آنچه تاریخ مضبوط است ۲۵۰۰ سال است و شاید بیشتر از این هم هست و ضبط نشده و یک چنین رژیمی قابل مقایسه با آنچه به غلط یا تصادف به کار آمده و برگشته نیست و من اینجا می‌گویم که رشد و علاقه ملت ایران به سننی که قدیم‌ترین سنن است که در دنیا وجود دارد آن چنان نیست که از شب تا صبح بشود وضع را به هم زد و یا درش تغییری به وجود آورد (احسنت).
رئیس ـ آقای ارباب
ارباب ـ ملت ایران در هر عصر و زمانی یک نوع فداکاری کرده در عصر حاضر فداکاری و قیام افراد این است که آرامش موجود را حفظ کنند، امروز یک تکلیفی داریم و آن تسریع در تصویب این لایحه جدول انتخابات است زیرا چنانچه بحث‌های مختلف را در این کار دخالت بدهیم و هر ساعت تأخیر در تصویب این لایحه بشود مسلم به تأخیر در انجام انتخابات آینده و فترت خدای نخواسته کمک کرده‌ایم بنابراین استدعا می‌کنم آقایان توجه به اصل موضوع بفرمایند و این لایحه را به تصویب برسانند تا حتی یک ساعت هم باعث فترت نشده باشیم و از طرف جزئیاتی را که در اصلح قانون اظهار می‌فرمایید ۳ ماه تمام در کمیسیون کشور اصلاحات لازم شده است و البته هنوز هم نمی‌توانم عرض کنم این یک لایحه جامع و کامل است و محتاج به این است که در یک دوره آزمایش بشود هر نقیصه‌ای در عمل مشاهده شد در دوره آینده نمایندگان آن دوره اصلاح خواهند کرد استدعای بنده توجه و تسریع در تصویب این لایحه است.
رئیس ـ آقای تیمورتاش
تیمورتاش ـ بنده متأسفانه هنگامی که جناب آقای خلعتبری در جلسه صحبت کردند در جلسه نبودم و واقعاً غبن دارم از این که نبودم چون استفاده می‌کنم ولی وقتی که جناب آقای دولت‌آبادی سرور عزیز من که می‌دانند من به ایشان ارادت دارم بیاناتی فرمودند بودم و واقعاً متأسف شدم از این که موجودی شریف با فکر رفیع و بلند که همیشه برای من مدلی بوده است بیانی بفرمایند که من کوچک مجبور بشوم بیایم اینجا و بگویم اشتباه فرمودید جناب اجل عالی حاصل و خلاصه بیانات‌تان جناب آقای دولت‌آبادی سرور عزیز من این بود و ابیات و اشعاری هم به فراخور روح شاعرانه‌تان فرمودید و خلاصه آن این است تو کی فداکاری کردی که درخور این موهبت باشی که آزادی داشته باشی من با این اصل مخالفم.
رئیس ـ تق و توق نکنید اولاً بیانات‌تان را بفرمایید و بعد هم شما آزادید هر چه می‌خواهید بفرمایید.
تیمورتاش ـ تا آقا را داریم اطمینان داریم که در حرف زدن آزادی داریم. فرق نمی‌کند چه تق و توق باشد و چه نباشد عرض بنده یکی است بنده با این حرف مخالفم که ملت ایران در طی همین ۲۰ سال اخیر همین ۲۰ سالی که هر روزش
ما شاهد وقایع و حوادثی بودیم فداکاری نکرد (دولت‌آبادی ـ مقصود ملت ایران نیست شما و ما چه کردیم) شما و من هم در مواردی که باید فداکاری کردیم خود جنابعالی از کسانی هستید که فداکاری کردید ما هم به سهم خودمان فداکاری کردیم همین مجلس «همین فضا» همین در و دیوار همین پنجره شاهد فداکاری‌های ما هستند اگر فداکاری‌های ما نبود چه بسا بدخواهان به این آب و خاک بیشتر توفیق می‌یافتند جناب دولت‌آبادی البته بنده طبع رسای آقا را ندارم که بتوانم با آن زیبایی شعر بگویم اما به خاطردارم که یکی از خراسانی‌های یک شعری گفته بود
بی‌چون و چرا درخت آزادی ملک از خون من و تو آب می‌خواهد و بس
من خیال می‌کنم این خون را ملت ایران در راه آزادی و مشروطیت داد. بنابراین اگر بگوییم چون ما فداکاری نکردیم درخور آزادی نیستیم غلط و خطاست و حرفی است که خارجی‌ها از آن بهره‌برداری می‌کنند ولی یک موضوع مسلم است آن هم این است که دمکراسی واقعی عبارتست از یک مکتبی این مکتب همان طور که مدرسه کلاس‌های مختلف دارد و به قول شاگردها باید رنج کشید و دود چراغ خورد و به کلاس بالاتر ارتقا یافت دمکراسی هم همین طور است و باید این مکتب را تمام کنیم و به آن بالا برسیم این تردید نیست هر کسی هم غیر این فکر بکند به نظر من اشتباه کرده است ولی این فرق دارد که بگوییم ما چون که به اندازه کافی فداکاری نکردیم درخور آزادی نیستیم.
رئیس ـ پیشنهاد کفایت مذاکرات رسیده قرائت می‌شود
(به شرح زیر خوانده شد)
مقام محترم ریاست مجلس - پیشنهاد کفایت مذاکرات می‌کنم. صارمی
رئیس ـ توضیحی دارید (صارمی ـ خیر) رأی می‌گیریم ۹به این پیشنهاد آقایانی که با کفایت مذاکرات موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد. آقای خلعتبری بر طبق ماده ۸۲ می‌خواهند صحبت بکنند و می‌گویند بیانات من این طور نبوده و تحریف شده برطبق ماده ۸۲ می‌توانند ۵ دقیقه صحبت کنند، بفرمایید.
خلعتبری ـ بنده دو دقیقه بیشتر عرض ندارم عرض کنم جناب آقای خسرو هدایت دو موضوع و دو مطلب بیان بنده را طوری جواب دادند که مثل این که توجهی نفرمودند به عرض بنده و آن این است که بنده صحبت از منفرد نکردم بنده گفتم وقتی می‌گویید روزنامه‌ها می‌نویسند و بیانات رسمی در مصاحبه‌های مطبوعاتی است که از این دو حزب باید وکیل انتخاب شود اکثریت مردم یا عده زیادی از رأی دهندگان در حزب نیستند بنابراین اگر شما گفتید منتخب از دو حزب می‌تواند برود به مجلس یعنی انتخاب‌کنندگان محدودند این حرف از انصاف دور است اگر بخواهید بگویید این حرف را نزدیم این از جوانمردی دور است پنج شش ماه است این حرف را می‌زنید، این حرف اول بنده بود و امیدورام توجه کرده باشید مسئله دوم بنده ایران را با عراق و پاکستان مقایسه نکردم دادم همیشه این است در کمیسیون‌های مجلس که ایران را با عراق و پاکستان و ممالک دیگر مقایسه نکنید در مهمانی‌ها چند دفعه با اشخاص خارجی صحبت کردم در همین مهمانی وزارت خارجه که تابستان داده بود گفتم اشتباه می‌کنید، اگر خیال می‌کنید عراق و پاکستان را می‌شود با ایران مقایسه کرد گفتم روسیه سوئد و نروژ را از لحاظ رعایت آزادی و حکومت قانون اساسی رعایت کنید و حالا هم همین است گفتم راهی بروید که دنیای مترقی رفت و نتیجه گرفت آنها از صد سال پیش شروع کردند حالا نتیجه گرفتند گفتم از این رویه شروع کنید چون هرچه زودتر شروع بشود زودتر نتیجه می‌گیرید چون عاقبت دیکتاتوری همان هیتلر و موسولینی و استالین گوردرگور است.
رئیس ـ آقا این دیکتاتوری به ما ربطی ندارد اینجا از این حرف‌ها نیست آقای دولت‌آبادی بفرمایید.
دولت‌آبادی ـ همکار نازک طبع و حساس ما جناب آقای تیمورتاش به قدری به جوش آمدند که به عرایض من توجه نفرمودند ملت ایران با قبول هر محرومیت با نهایت سربلندی امروز بزرگ‌ترین مردم و افراد هستند، بنابراین زیبنده نیست که کسی که می‌آید پشت این تریبون صحبت می‌کند خدای نخواسته بخواهد انتقاد بکند البته انتقاد حق اوست اما نباید از رویه انصاف دور شود. ملت ایران بردبار، شاه‌نواز، سازگار، خداپرست، میهن‌پرست، حق‌گزار و حق‌جوست. ما از خودمان صحبت می‌کنیم اگر جناب آقای تیمورتاش این طور حساب کنید که ما شغل شاغل‌مان وکالت مجلس است آن وقت مشروطیت بر جای خودش استوار پیدا می‌کند انصاف بدهید من با شما از زبان حق‌گو و برای گوش حق‌گزار می‌گویم آیا ما شغل شاغل‌مان وکالت مجلس است آیا در کمیسیون‌ها حاضر می‌شویم و تمام لوایح را می‌گذرانیم آقا آنچه که من انتقاد کردم خودمانیم بفرمایند کمر ببندیم و خدمت کنیم.
رئیس ـ پیشنهادهایی در این لایحه رسیده ولی در شور دوم نمی‌شود به پیشنهاد رأی گرفت، ولی یک پیشنهاد رسیده از آقای عمیدی نوری که نور را بخش نوشته‌اند در صورتی که شهرستان است اگر آقای معاون وزارت کشور تصدیق می‌کنند اصلاح شود یکی هم آقای مرآت اسفندیاری می‌گویند در قسمت بافت یک بلوکی است از قلم افتاده آن را هم اگر آقای معاون وزارت کشور قبول می‌کنند اصلاح شود.
شادمان - در جیرفت مرکز جیرفت سبزواران شهرستانی است که دهستان نوشته‌اند.
بوشهری ـ در استان ما هم اشتباهاتی است.
رئیس ـ اینها در اصل لایحه تأثیری ندارد اصلاح می‌شود در فارس هم شده چیزهایی است که به اصل لایحه مربوط نیست خودتان با وزارت کشور تماس بگیرید درست می‌شود آقای صارمی
صارمی ـ همین طور که فرمودید اشتباهاتی هست مثلاً شهرستان‌های جهرم را نوشته‌اند دهستان‌های حومه کردیان صیمکان خفر که البته باید اصلاح شود چون اینها بخش است.
رئیس ـ یعنی بخشدار دارد؟ (صارمی ـ بلی) بسیار خوب مانعی ندارد رأی گرفته می‌شود به ماده واحده آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد کلیات آخر مطرح است، آقای پرفسور اعلم بفرمایید.
پرفسور اعلم ـ مع‌التأسف در کارهای ما همیشه ما میل داریم خودمان را با یک کشورهای دیگری مقایسه کنیم. هیچ کشوری با کشور دیگر قابل مقایسه نیست هیچ دلیلی ندارد ما سوئد و نروژ را با خودمان مقایسه کنیم آنها یک موقعیت و یک موجبات دیگری دارند ایران موقعیت و موجبات دیگری دارد، هر ملتی برای خودش یک سننی دارد و به آن سنن افتخار می‌کند ما هم به ایرانی بودن و به همین ایرانی بودن خودمان مفتخریم و هیچ هم آرزو نداریم مثل ملل دیگر باشیم چون هر ملتی برای خودش محاسن و معایبی دارد هر ملتی برای خودش افتخاراتی دارد ما ایرانی هستیم و آرزو می‌کنیم ایرانی بمانیم و ایرانی بمیریم و هیچ دلیلی ندارد بگوییم در نروژ فلان کار را می‌کنند در نروژ هم کارهای بدی می‌کنند من عضو حزب نیستم ولی حق می‌دهم که هرحزبی برای خودش تبلیغ بکند و بگوید هر کس بخواهد وکیل بشود بیاید پیش ما ما به او رأی می‌دهیم بیشتر رأی بیاورد این آزادی است دیگر آقا
رئیس ـ آقای مشایخی
مشایخی ـ بنده در طول سه دوره که افتخار نمایندگی مجلس شورای ملی را دارم این مطلب را به کرات شنیده‌ام که همه ما آزادی خواه هستیم راجع به حکومت دمکراسی و مشروطیت بیاناتی در اینجا کردم. یکی از نقایص اصول مشروطیت ایران را نبودن حزب قلمداد کردند و همین طور موضوع تشکیلات حزبی یکی از مسائلی است که امروز ملل مترقی به دنبال آن هستند و دمکراسی به معنای واقعی در دنیای مترقی به ضمیمه سازمان‌های حزبی است از این نظر بنده معتقد هستم که تشکیل حزب برای مشروطیت ایران که به عللی درگذشته به معنای واقعی تحقق پیدا نکرده بود در دوره نوزدهم مجلس شورای ملی با عنوان این که مملکت دارای دو حزب خواه بود عنوان خاصی پیدا کرد ه است و یکی از هدف‌های مؤثری است که در راه تکامل مشروطیت برداشته شده موضوع انتخابات بر اساس سازمان‌های حزبی بنده خواستم به عرض برسانم که دولت انگلستان و فرانسه و اسکاندیناوی که مورد اشاره آقای خلعتبری واقع شدند بر اساس سازمان‌های حزبی و تبلیغات حزبی انتخابات آنها جریان دراد و ما هم در مقدمه تشکیل حزب هستیم و به مرور بایستی تشکیلات حزبی ما محکم بشود که انشاءالله یک روزی مثل احزا ب مترقی ممالک بزرگ باشیم حزب ملیون برای انتخابات یک فرمولی اتخاذ کرده است که شاید به زعم نمایندگان فعلی مجلس یعنی نمایندگانی که عضو حزب ملیون هستند خوب نیامده است و آن تصمیم این است که بر اساس تقسیم کمیته مرکزی آگهی کرده است کسانی که داوطلب نمایندگی در هر یک از شهرستان‌ها هستند بیایند ورقه داوطلبی دریافت بکنند و بیایند در صف مبارزه حزبی با نمایندگان فعلی مجلس شورای ملی که همه کاندید در حوزه انتخابیه خودشان هستند مبارزه بکنند (عمیدی نوری ـ مدتش را هم تمدید کردند) مدتش را هم برای بار دوم تمدید کرده‌اند و گفته‌اند تا روز بیستم این ماه هر کس در هر کجا داوطلب است بیاید در انتخابات مبارزه کند به عقیده بنده این راهی که حزب ملیون و مردم پیش گرفته‌اند از نقطه نظر حزبی بزرگ‌ترین دلیل آن حقی است که به آن اشاره کردید و بزرگ‌ترین دلیل آزادی انتخابات بین دو طبقه حزبی است اما راجع به آنچه فرمودید بنده می‌خواستم راجع به این مطلبی که شنیدم ودر مصاحبه هم خواندم تذکری بدهم چون در اینجا تذکر داده نشده بود عرض کنم مخصوصاً در یک مصاحبه مطبوعاتی اعلیحضرت همایون شاهنشاهی فرموده بودند که انتخابات حزبی مانع این نخواهد بود که افرادی که با نیروی شخصی و فردی خودشان بتوانند در
جامعه جلب توجه کنند و آرایی به دست بیاورند در انتخابات شرکت کنند بنابراین من به نام یک وکیل طرفدار آزادی واقعی انتخابات به معنای تام کلمه هستم و راهی که در پیش داریم و آن عبارت از مبازرزه دو حزب در انتخابات است آزادی انتخابات را تحکیم خواهد کرد به اضافه باید به عرض برسانم ما در آستانه انتخابات هستیم و این تذکرات و این صحبت‌ها که اینجا می‌کنم خود آن دلیل آزادی برای اظهار عقیده و اظهار نظر است. اگر ما در مملکت یک سازمان‌هایی داریم از نظر حفظ امنیت مملکت و انتظامات داخلی باید قبول کنیم که وجود این سازمان‌ها ضروری است و خدماتی به مملکت کرده‌اند و در موقع انتخابات هم قوای انتظامی برای حفظ نظم دخالت خواهد کرد بنابراین اصل آزادی مقدم است و راه همان راهی است که دنیای مترقی رفته است و ما هم دنبال آن خواهیم رفت رئیس‌الوزراها و لیدرهای حزبی در دنیا بلند می‌شوند می‌روند در نقاط مختلف برای انتخاب کاندیداهای خودشان.
رئیس ـ این ارتباط به مجلس ندراد کار حزبی ربطی به مجلس ندارد.
مشایخی ـ منظور عرضم از تذکر این مطلب آزادی انتخابات است که البته نیز مورد نظر همه ماست و غیر از این هم نخواهد بود.
رئیس ـ آقای ساگینیان
ساگینیان ـ همکاران عزیز بهتر از بنده مستحضر می‌باشند که کشور ایران دارای تاریخ مدون در رژیم سلطنتی ۲۵۰۰ سال می‌باشند در طی این ۲۵۰۰ سال افتخارات زیادی نصیب شاهنشاهان عظیم‌الشان و ملت نجیب ایران شده که در تاریخ جهان ثبت است ولی به عقیده بنده یکی از افتخاراتی که همیشه نصیب ایران بوده وجود اقلیت‌های مذهبی در ایران می‌باشد اولین زمامداری در دنیا که حق وحقوقی برای اقلیت‌های مذهبی قایل شد کورش کبیر شاهنشاه عظیم‌الشأن ایران بود که طی اعلامیه حق آزادی مذهب، حق آزادی اجرای مراسم مذهبی و حق حفظ سنن و آداب مذهبی را تجویز و اعلام نمود از آن تاریخ تاکنون اقلیت‌های مذهبی در ایران به راحتی و مرفه زندگی نموده و حتی در مواقعی که در دنیای متمدن کنونی جنگ‌های مذهبی و تبعیضات نژادی برقرار بوده است اقلیت‌های مذهبی در ایران از اغلب مزایای قانونی برخوردار بوده‌اند و این موضوع تا امروز ادامه دارد و بهترین نمودار آن هم همین قانون جدول انتخاباتی می‌باشد که بدون در نظر گرفتن مبنای صد هزار نفری یک نفر بر تعداد نمایندگان اقلیت مذهبی یعنی آسوری‌ها اضافه نموده و موجبات تشویق و ترغیب آنها را نیز فراهم نموده‌اند، بنده امیدوارم با مساعی آقایان محترم نماینده اقلیت‌های مذهبی در مجلس سنا هم راه یافته و از مزایای قانونی آن برخوردار شوند. در خاتمه وظیفه دارم از طرف موکلین خود مراتب سپاسگزاری و حق‌شناسی خود را نسبت به شاهنشاه محبوب و دولت و ملت نجیب ایران ابراز نموده و از حسن ظن همکاران عزیز بسیار متشکرم.
رئیس ـ رأی گرفته می‌شود به ماده واحده آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اغلب برخاستند) تصویب شد به مجلس سنا فرستاده می‌شود.
۱۰ - تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای وزیر مشاور
وزیر مشاور (مهندس خسرو هدایت) ـ یک لایحه‌ای است که از طرف جناب آقای نخست‌وزیر تقدیم می‌کنم چون ایشان تشریف برده‌اند به مسافرت. راجع به الحاق دولت ایران به مؤسسه بین‌المللی توسعه این یک مؤسسه‌ای است که اخیراً به وجود آمده با عضویت ۶۸ کشور که ایران هم عضویت آن را پیدا کرده و بایستی طبق مقررات آن مؤسسه اساسنامه‌اش را قبول کند بنابراین باید اجازه الحاق را مجلسین تصویب بفرمایند و تقاضای فوریت از این لحاظ شده که این مؤسسه در شهریور شروع به کار خواهد کرد و برای این که عضویت ایران قانونی بشود با وضعی که در پیش است تقاضای فوریت شده است که برای شهریور عضویت ایران عملی گردد.
۱۱ - طرح و تصویب یک فوریت لایحه اجازه الحاق ایران به مؤسسه توسعه
رئیس ـ ماده واحده قرائت می‌شود و فوریت آن مطرح است.
(به شرح زیر قرائت شد)
مجلس شورای ملی
به طوری که خاطر آقایان نمایندگان محترم مستحضر است قبل از خاتمه جنگ دوم جهانی نمایندگان کشورهای متفق در بر تن و دوز واقع در کشورهای متحده آمریکا اجتماع کرده و برای جلوگیری از تجدید هرج ومرج اقتصادی که بعد از جنگ بین‌المللی اول بر دنیا حکمفرما شده بود طرح تأسیس دو مؤسسه بزرگ مالی بین‌المللی یکی به نام صندوق بین‌المللی پول ودیگری بانک بین‌المللی توسعه و عمران تهیه نمودند که بعداً به مرحله اجرا در آمده و مؤسسات مزبور تشکیل گردید کشور شاهنشاهی از همان ابتدا الحاق خود را به دو مؤسسه مزبور اعلام کرد و بعداً نیز
به یک مؤسسه سوم به نام (شرکت مالی بین‌المللی) که از طرف بانک بین‌الملل تأسیس گردید محلق شد.
دولت شاهنشاهی در خلال مدت عضویت خود به کرات از منابع بانک و صندوق بین‌المللی استفاده کرده و این منابع کمک مفیدی برای توسعه اقتصادی کشور بوده است. علاوه بر آن قبول عضویت شرکت مالی بین‌المللی راه را برای استفاده مؤسسات تولیدی خصوصی کشور از منابع بین‌المللی باز کرده و تاکنون پاره‌ای از این مؤسسات از وام‌های آن مؤسسات استفاده کرده‌اند.
با مراتب فوق و با وجود اهمیت کمک‌های مالی بانک بین‌المللی به کشورهای نیازمند در محافل اقتصادی بین‌المللی در سال‌های اخیر احساس گردید که منابع و شرایط کمک‌های بانک بین‌المللی برای رفع کلیه حوائج کشورهای توسعه نیافته کافی نمی‌باشد بدین لحاظ بانک بین‌المللی بر طبق پیشنهاد کشورهای متحد تصمیم گرفت که برای کمک بیشتری به کشورهای توسعه نیافته مؤسسه جدیدی به نام (مؤسسه بین‌المللی توسعه) تشکیل دهد، که سرمایه آن بیشتر از طرف کشورهای صنعتی تأمین گردیده و با شرایط سهل‌تری به کشورهای توسعه نیافته برای توسعه و عمران آنها کمک کند. اکنون اساسنامه آن مؤسسه که با سرمایه یک هزار میلیون دلار آمریکا تشکیل می‌شود از طرف بانک بین‌المللی تهیه و برای کشورهای عضو بانک مزبور فرستاده شده تا مجوز قبول عضوی خود را از مراجع قانونی تحصیل‌کرده به بانک ابلاغ کنند. چون دولت عضویت کشورهای شاهنشاهی را در مؤسسه مزبور مفید می‌داند ماده واحده در این زمینه تقدیم و تقاضای تصویب فوری آن را می‌نماید.
ماده واحده: الف ـ دولت مجاز است سندی را که حاکی از پذیرفتن اساسنامه مؤسسه بین‌المللی توسعه و قبول عضویت دولت شاهنشاهی در مؤسسه مزبور باشد امضا نموده و به بانک بین‌المللی ترمیم و توسعه که تشکیل‌دهنده مؤسسه نامبرده می‌باشد تسلیم نماید ب ـ رابطه بین دولت شاهنشاهی و مؤسسه فوق‌الذکر بانک ملی ایران خواهد بود.
ج ـ سهمیه کشور شاهنشاهی در سرمایه مؤسسه بر طبق صورت ضمیمه آخر اساسنامه مؤسسه چهار ملیون و پانصد و چهل هزار دلار است قسمت نشر اسکناس بانک ملی ایران (هیئت نظارت اندوخته اسکناس) مجاز است بر طبق مقررات ماده دوم اساسنامه مؤسسه ده درصد از کل سهمیه مزبور را که باید به طلا و یا ارز قابل تبدیل به طلا پرداخت شود از محل طلا و یا ارز پشتوانه پرداخت نموده و سند یا رسیدی را که از طرف مؤسسه دریافت می‌کند جزو پشتوانه محسوب دارد.
همچنین قسمت نشر اسکناس بانک ملی ایران (هیئت نظارت اندوخته اسکناس) مجاز است نود درصد باقی مانده سرمایه را به ریال در اختیار مؤسسه قرار داده و سفته‌های دولت را که از این بابت دریافت می‌دارد جزو پشتوانه اسکناس محسوب دارد. مادام که مؤسسه احتیاج به دریافت ریال نقد نداشته باشد دولت می‌تواند از این بابت سفته عندالمطالبه به مؤسسه تسلیم کند چنانچه در آینده طلا و ارز و یا ریال‌های پرداخته شده مسترد گردد عیناً به قیمت نشر اسکناس بانک ملی ایران تحویل خواهد گردید.
نخست‌وزیر ـ وزیر دارایی
رئیس ـ فعلاً به فوریتش رأی گرفته می‌شود و به کمیسیون فرستاده می‌شود. مخالفی نیست؟ (گفته شد خیر) رأی گرفته می‌شود به فوریت این لایحه آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثر برخاستند) تصویب شد به کمیسیون فرستاده می‌شود.
۱۲ - تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای معاون وزارت دادگستری
رئیس ـ آقای معاون وزارت دادگستری
معاون وزارت دادگستری (دکتر عاملی) ـ در لایحه قانونی مربوط به اراضی موات اصلاحاتی پیش‌بینی شده که موجب تسریع در رسیدگی پرونده‌های مربوط به اراضی موات خواهد شد برحسب قانون اجازه اجرای لوایح پیشنهادی بعد از تصویب کمیسیون مشترک تقاضا شده است این لایحه به کمیسیون مشترک ارجاع شود بنابراین تقاضای ارجاع به کمیسیون مشترک را می‌نمایم.
رئیس ـ به کمیسیون مشترک فرستاده می‌شود آقای عمیدی‌نوری نظری دارید؟
عمیدی‌نوری ـ بنده عرضی دارم به نظر بنده این لایحه قابل ارجاع به کمیسیون مشترک نیست برای این که این لایحه قبلاً در کمیسیون مشترک رسیدگی شده و آمده به مجلس شورای دو مرتبه نمی‌شود امری که در کمیسیون مشترک رسیدگی شد و به مجلسین آمد دو مرتبه به عنوان اصلاح به کمیسیون ارجاع شود.
رئیس ـ این در خارج رسیدگی می‌شود و بعد هر طور مقتضی بود عمل می‌شود چون در کمیسیون قبلاً رسیدگی شده باید به مجلس بیاید.
۱۳ - تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای وزیر بازرگانی
رئیس ـ آقای وزیر بازرگانی
وزیر بازرگانی (حسنعلی منصور) ـ لایحه‌ای که بنده افتخار دارم تقدیم مجلس شورای ملی می‌کنم به نام لایحه تأسیس انبارهای عمومی است. البته انبارهای عمومی در تمام کشورهایی که به خصوص در امور صنعتی پیش رفته‌اند تأسیس شده و طبق یک مقررات و قوانینی تسهیلات زیادی را برای صاحبان صنایع به‌وجود آورده در ایران چون صنایع، جدیدالتأسیس است و به خصوص چون از دو سال و نیم پیش طبق قانونی به تصویب مجلس شورای ملی رسیده از تفاوت ارزیابی پشتوانه اسکناس کمک‌های زیادی برای تأسیس سرمایه‌های خصوصی شد و نتایج بسیار رضایت‌بخشی حاصل گردید دولت لازم می‌داند همواره پیشرفت‌های صنعتی مسائلی که ارتباط به حمایت صنایع و توجه به نشو و نمو صنایع نو را در مملکت دارد و همچنین نسبت به مسائل مالی دقت لازم را مبذول بدارد امروز صاحبان صنایع ما با صنایعی که جدیدالتأسیس شده‌اند اعتباراتی از محل پشتوانه اسکناس و یا بانک‌های صنعتی دریافت داشته‌اند اما نسبت به اعتبارات سرمایه‌گردان اعتبارات بانکی کافی نیست و می‌بایستی این انبارهای عمومی از نقاط مختلف تشکیل بشود و مواد اولیه مورد احتیاج کارخانه‌جات که به ودیعه در آنجا گذاشته می‌شود تسهیلات زیادی نسبت به سرمایه‌گردان این کارخانه‌جات حاصل می‌شود و دولت لازم دانست به خصوص در این موقع که صنایع ما به کار افتاده است توجهی بشود و این لایحه هر چه زودتر تقدیم مجلس شورای ملی بشود و با توجهی که در تنظیم این لایحه شده است و لزوم این که هرچه زودتر این انبارها در مملکت تأسیس شود این لایحه در ۱۸ ماده و ۳ تبصره با قید یک فوریت تقدیم می‌شود و امیدوار است که انشاءالله در اداره فعلی به تصویب مجلس شورای ملی برسد.
رئیس ـ این خیلی مفصل است تعیین تکلیف فوریت آن می‌ماند به جلسه روز پنجشنبه.
۱۴ - طرح گزارش کمیسیون برنامه راجع به تمدید مدت تقدیم لایحه سازمان اساسی سازمان برنامه
رئیس ـ آقای مهندس خسرو هدایت تقاضایی کرده‌اند قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
ریاست محترم مجلس شورای ملی
تقاضا دارم لایحه مربوط به تأخیر تقدیم لایحه تشکیلات سازمان برنامه در دستور مجلس قرار گیرد. مهندس خسرو هدایت
رئیس ـ این محتاج به این است که مجلس با این تقاضا موافقت کند این یک مرتبه تقاضا شده بود که از دستور خارج شود ودر دستور بود و مذاکره هم شده بود مذاکرات از قسمت کلیاتش شروع شد بعضی‌ها هم مذاکره کردند ولی چون خودشان مسافر بودند تقاضا کردند که از دستور خارج شود و طرح آن با حضور خودشان باشد حالا رأی می‌گیریم که در دستور قرار گیرد آقایانی که موافقند قیام کنند (اکثریت برخاستند) تصویب شد.
حالا ماده واحده قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده واحده - دولت مکلف است تا مهر ماه ۱۳۴۰ قانون تشکیلات جدید سازمان برنامه و برنامه عملیات عمرانی که می‌باید متعاقب عملیات عمرانی هفت ساله دوم صورت پذیرد و با تعیین مدت آن و اعتباراتی که برای انجام آن ضرورت دارد تقدیم مجلسین نماید.
تبصره ۱ ـ با توجه به سهم سازمان برنامه از نفت و تغییراتی که ممکن است نسبت به حدود و وسعت برنامه‌ها و برآورد هزینه آنها صورت گیرد اعتبارات فصول چهارگانه موضوع ماده (۲) قانون برنامه هفت ساله دوم را بدون آن که اعتبار کل فصول تصویب شده تقلیل پیدا کند ظرف مدت چهار ماه از طرف سازمان برنامه مورد تجدیدنظر قرارداده و جهت تصویب به کمیسیون مشترک برنامه تقدیم خواهد کرد.
تبصره ۲ ـ مدت انجام وظیفه هیئت نظارت فعلی تا پایان دوره هفت ساله (مهرماه ۱۳۴۱) از تاریخ انقضا تمدید می‌شود.
مخبر کمیسیون برنامه ـ سید شمس‌الدین قنات‌آبادی
رئیس ـ شور اول است در برگ موافق و مخالف آقای نورالدین امام اسم‌نویسی کرده‌اند که نیستند و آقای صدرزاده نام‌نویسی کرده‌اند به عنوان موافق و آقای خلعتبری به عنوان مخالف، آقای خلعتبری بفرمایید.
خلعتبری ـ بنده نمی‌خواهم امروز به عنوان مخالف زیاد در اطراف این لایحه صحبت کنم بنده یادم می‌آید در لایحه که دولت تقدیم مجلس کرده بود در آن قید شده بود که عملیات اجرایی باید به وسیله دولت صورت بگیرد ولی در گزارشی که کمیسیون محترم سازمان برنامه تهیه کره است آن موضوع یعنی آن چیزی که دولت در لایحه قید کرده بود حذف شده است بنابراین اگر لایحه دولت تصویب می‌شد و این تغییر پیدا نمی‌شد سازمان برنامه دیگر در امور اجرایی دخالت نمی‌کرد و بنده
تقاضا می‌کنم از آقایان دیگری که صحبت می‌کنند توجهی بفرمایند به لایحه دولت و تغییری که در گزارش کمیسیون سازمان برنامه به عمل آمده است برای این که در لایحه دولت دولت می‌خواست اختیارات خودش را در سازمان برنامه زیادتر کند و اختیارات سازمان برنامه را محدودتر کند ولی مطابق این لایحه اگر تصویب بفرمایید آن قسمتی که منظور دولت بوده است حذف شده است بنابراین بنده تقاضا می‌کنم آقایانی که به آن فکر دولت موافق بودند به این قسمت توجه فرمایند به علاوه بنده از لحاظ سازمان برنامه زیاد بحث نمی‌کنم چون قبلاً بحث شده و حالا خسته هم هستم فقط عرض می‌کنم که عقیده‌ام این است که سازمان برنامه باید دفتری بشود منحصر به امر مطالعه و به‌هیچ‌وجه در امور اجرایی دخالت نکند و تمام امور اجرایی منتقل بشود به دستگاه‌های وزارتخانه‌ها این عملی که پنج سال پیش کردند این اختیارات را دادند به سازمان برنامه به عنوان صرفه‌جویی در مخارج در نتیجه امر سرعت عمل که حاصل نشد در بعضی جاها عمل کندتر از دستگاه‌های دولتی صورت گرفت مثل در مورد شهرستان‌ها و موضوع برق و لوله‌کشی خیابان و این چیزهایی که مورد ابتلا تمام شهرستان‌هاست کارها به کندی هرچه تمام‌تر که نمونه کندی کارسازمان برنامه در لغو قرارداد جان مولم و لغو قرارداد کوکس و سایر ایراداتی که خودشان دارند و جناب آقای نخست‌وزیر در جلسه خصوصی به طور تفصیل بیان کردند بنابراین به نظر بنده دیگر موجبی که سازمان برنامه با همان تشکیلات باقی بماند موجود نیست و به نظر بنده برای احتراز از مخارج اداری و پرسنلی و استخدامی سازمان برنامه باید کوچک‌تر بشود و وظایفش منحصر بشود به یک دفتر فنی فقط کارش منحصر به انجام امور مطالعاتی باشد این بود نظر بنده.
رئیس ـ آقای صدرزاده موافقید (صدرزاده ـ مخالفم) آقای احمد مهران موافقید (احمد مهران ـ موافقم) بفرمایید.
احمد مهران ـ بنده از تصویب این لایحه بسیار خوشوقتم به علت این که حکایت می‌کند که ما تصمیم داریم به برنامه‌هایی که برای عمران و آبادی مملکت طرح کرده‌ایم ادامه بدهیم اگر به طرز تشکیل سازمان برنامه در گذشته توجه کنیم یک مدت نسبتاً طولانی سازمان برنامه در این مملکت تشکیل شد که ما در انجام امور مربوطه به آن تجربه کافی نداشتیم و آن را بهش می‌گوییم برنامه اول بعد از اتخاذ تجاربی آمدیم یک برنامه ثانوی به نام برنامه دوم تدوین کردیم و خوشبختانه موفقیت‌های زیادتری در اجرای برنامه هفت ساله دوم نصیب ما شد ولی اینجا مطلبی ناطق محترم جناب آقای خلعتبری فرمودند که برنامه هفت ساله یا هر چند ساله تجزیه بشود به وزارتخانه‌های مربوطه و وزارتخانه مربوطه هر کدام رشته کار خودشان را در انجام برنامه‌های عمران و آبادانی توسعه وگسترش ادامه بدهند بنده متأسفانه با این نظر موافق نیستم به دلیل این که کار سازمان برنامه را بسیار مهم و دقیق‌تر از این می‌دانم که با تفکیک یک وزارتخانه که دارد امور یک وزارتخانه را به صورت عادی اداره می‌کند منطبق کرد من‌باب مثال خدمت همکاران محترم عرض می‌کنم که در هفته گذشته روز شنبه ما یک مسافرتی کردیم به دزفول عده زیادی از همکاران محترم مجلس و عده زیادی از سناتورهای محترم در این مسافرت که با هواپیما صورت گرفت حضور داشتند رفتیم به دزفول برای این که تشکیلات سد دز را که مکرر در اینجا ازش صحبت بود و اعتبار آن را آقایان محترم تصویب فرمودید ببینیم می‌شود آنچه که در این مسافر دیدم به طور خیلی ایجاز و اختصار عرض می‌کنم خدمت آقایا ن تا ملاحظه بفرمایید که انجام چنین عملی در هیچ یک از وزارتخانه‌ها مقدور و عملی نیست وقتی به دزفول وارد شدیم پس از طی بیست کیلومتر مسافت وارد شدیم به منطقه‌ای که آنجا سد دز را خواهند ساخت و تا الآن تونل انحرافی این سد ساخته شده است ولی جناب آقای خلعتبری باور بفرمایید که انجام این عمل یکی از بزرگ‌ترین مبارزاتی است که بشر ممکن است با طبیعت و مشکلات طبیعی با فعالیت و فداکاری فوق طاقت بشری بتواند انجام دهد تصور بفرمایید که یک تنگه‌ای که در پایین آن رود دز جاری است به عمق در حدود دویست و پنجاه تا سیصد متر است طرفین کوه مثل دیوار مستقیم است و رود دز در آن پایین جاری است آمده‌اند اولاً برای دخول نقطه‌ای که شما ممکن است جای سد دز را ببینید نقطه‌ای که تا امروز پای هیچ بشری به آن نرسیده پنج کیلومتر راه تونل که با این کوه‌ها دست به گریبان است مبارزه کرده‌اند تا توانسته‌اند پنج کیلومتر تونل بسازند به طوری که این تونل‌ها مکرر از هم تقاطع می‌کند با این کار توانسته‌اند دل کوه‌ها را بشکافند به نحوی برسند به نقطه‌ای که بشود کمپرسور کار گذاشت و تونل‌های انحرافی کند و باور کنید این کار یکی از شاهکارهای صنعت و افتخارات بشر است بنده هیچ وقت آقایان می‌دانند در هیچ امری مبالغه نکرده‌ام ولی در این مورد عرض می‌کنم که کار بسیار عظیمی انجام داده‌اند وقتی که رسیدید به دهانه تونل انحرافی که باید کوهنوردهای درجه اول انجام بدهند
ملاحظه می‌فرمایید که تونل انحرافی را کشیده‌اند که آب را برگردانند و سدی می‌سازند که هفتم سد دنیا است به صورت قوسی ساخته می‌شود و این سد و ارتفاعش صد و نود متر است ملاحظه بفرمایید این وضع شده است که به طور اختصار عرض کردم بعد از کسب اطلاعاتی از محل شد که اگر بخواهم عرض کنم طولانی است و اعداد و خصوصیات فنی دارد رفتیم به محلی کشترازهای نیشکر سازمان برنامه موفق شده است یعنی ده هزار هکتار زمین خریداری کرده است و این را به بهترین صورتی آبیاری کرده است و کشت نیشکر را تا آن دقیقه که ما در دزفول بودیم تا چهار هزار هکتار ترقی داده و شش هزار هکتار دیگر را ادامه می‌دهند تا به ده هزار هکتار برسد و در مرکز این زمین آقایان ما تأسیسات کارخانه تصفیه قند نیشکر را دیدیم در حدود بیست الی بیست و پنجم درصدش نصب شده بود به وسیله یک کمپانی هلندی بسار مرتب و نجیب که با مهندس آن آشنا شدیم ملاحظه بفرمایید این فعالیت‌ها فعالیتی نیست که یک وزارتخانه انجام آن را به عهده بگیرد این یک قسمت از کارهای عمومی است که در جنب این کار ده‌ها کارهای عمرانی به همین عظمت انجام می‌شود که کار یک وزارتخانه و چند وزارتخانه و قابل تجزیه هم نیست بعد از امر آبیاری انجام داده‌اند مطالبی به عرض همکاران محترم برسانم و آن این است که آب ر ا از سد دز به صورت فعلی یعنی از خود رودخانه دز گرفته‌اند و چون هنوز سد ساخته نشده است آمده‌اند به وسیله پمپاژ در یک تلمبه‌خانه که نه تلمبه قوی نصب کرده‌اند آب را تا چهارده متر می‌برند بالا مجدداً آب را ده متر بالا می‌برند و در این منطقه ده هزار هکتاری سه بار آب را تلمبه می‌کنند به طوری که موفق می‌شوند این ده هزار هکتار را آبیاری کنند بنده اگر آقایان نظرشان باشد ابتدا طرفدار سازمان برنامه نبودم و کارهای سازمان برنامه را که به طور افراط و تفریط بود انتقاد می‌کردم ولی عقیده دارم که سازمان برنامه امروز با سازمان برنامه دیروز تفاوت دارد اولاً از لحاظ مبالغه‌آمیزی مثل سابق نیست دوم این که تحت نظر آقای نخست‌وزیر و یک فرد عزیز واقعاً دلسوز مملکت ما مثل آقای مهندس خسرو هدایت دارد این کارها اداره می‌شود (صارمی ـ وضع آن حالا خیلی بهتر شده است) همین را بنده می‌خواهم جناب آقای صارمی از پشت تریبون عرض کنم و جنابعالی در تایید عرض بنده از آنجا بفرمایید ملاحظه بفرمایید در اینجا یک مقدار تئوری گفته شد و تمامش حرف‌هایی بود که بنده هم قبول دارم و حقایقی بود که در ارکان اصولی مملکت کمال تأثیر را دارد ولی قطع نظر از این تئوری‌ها مسائلی که گفته می‌شود بیاییم یک قدری به زندگی واقع‌بینی و حقیقت‌بینی بپردازیم آقایان ما می‌خواهیم یک مملکتی را همان طوری که اعلیحضرت همایونی به کرات اشاره فرمودند به صورت یکی از مترقی‌ترین ممالک دنیا دربیاوریم را بخواهیم این کار را بکنیم باید اقداماتی نظیر سد دز بکنیم باید با عوامل طبیعت دست به گریبان شویم و مبارزه کنیم و شاهکار به وجود بیاوریم مگر آقایان در دنیای امروز برای کشوری که نخواهد از مظاهر تمدت و ترقی استفاده کند احترام قائلند نیستند توی بیابان کویر لوت بی‌آب و علف امکان ندارد شرایط زندگی صحیح و قابل عملی باشد ما باید اول ببینیم که در چه شرایط از زندگی هستیم و چه عواملی داریم بنده حقیقتاً عرض می‌کنم من به سهم خودم از این مسافرتی که به دزفول صورت گرفت در درجه اول از سازمان برنامه در درجه دوم از مهندسین خارجی و در درجه سوم از مهندسین ایرانی بسیار عالیقدری که در آنجا به حال کزت و خوب کار می‌کردند بی‌اندازه سپاسگزارم و می‌خواهم بگویم وقتی به دزفول رفتم و برگشتم واقعاً با یک حال غرور و سرافرازی از آنجا مراجعت کردم و از اقدامات بزرگی از این قبیل که دارد در وطن عزیزم صورت می‌گیرد بی‌اندازه خوشحالم و عرض می‌کنم که این گونه اقدامات قابل تفویض و واگذاری به وزارتخانه‌های مختلف نیست و قابل تفکیک نیست بنده عرضم را در اینجا خاتمه می‌دهم همان طوری که آقایان آرزو دارند و یکی از گویندگانش خود جناب آقای خلعتبری بودند جناب آقای خلعتبری هر جا ما رفتیم مهندس ایرانی ورزیده و بسیار فهمیده و دقیق و مطلع آن کار را برای ما توضیح داد این را برای شما عرض می‌کنم چون می‌دانم جنابعالی من را مرد راستگویی می‌دانید آن مهندس کارها را برای ما توضیح دادند و بسیار وارد بودند واقعاً این را هم باید عرض کنم که مهندسین خارجی هم که در آنجا کار می‌کنند چه از طرف دستگاه مشاور یعنی لیلیانتال کلاب چه از طرف دستگاه مجری که مورین پرونس باشد یک احترام فوق‌العاده برای مهندسین ایرانی قائلند و اساساً می‌توانم عرض کنم که کار دست مهندسین ایرانی بود و مخصوصاً دو تا اسم یادداشت کرده‌ام یکی آقای مهندس یمینی افشار که از مهندسین اول دانشکده فنی بود که در
قسمت برق و نصب توربین‌های شصت و پنج هزار کیلو وات که پای سد نصب خواهد شد مطالعات بسیار عمیق و دقیقی داشت و اینجا یک مطلبی گفته شد که در آنجا آن مطلب را تکذیب کردند و گفته شد که ما این برق را برای فروش به کنسرسیوم نمی‌خواهیم ما هیچ وقت حاضر نیستیم و نرفتیم به کنسرسیوم بگوییم برقی که با این زحمت ما اینجا تولید می‌کنیم در طبق اخلاص می‌گذاریم و به کنسرسیوم می‌فروشیم ما برق خودمان را در درجه اول به شهرها می‌خواهیم بدهیم در درجه دوم اگر کنسرسیوم حاضر بود چون یکی از دستگاه‌هایی است که در این مملکت کار می‌کند حاضریم به او هم برق بدهیم ولی برق ممر و مصرفش کنسرسیوم نیست مطلب دیگری که می‌خواستم عرض کنم این است که یکی دیگر از مهندسین بسیار عالیقدر آنجا آقای مهندس وکیل‌زاده از مهندسین فاضل و بسیار خوب بودند که در آنجا کار می‌کردند و من از توضیحات ایشان واقعاً لذت بردم و ایشان حرفی زدند که بنده آن را اینجا تکرار می‌کنم و آن این بود که ما نمی‌خواهیم فقط نیشکر بکاریم گفت ما می‌خواهیم بگوییم کاری که هفتصد سال قبل در ایران شده است و متأسفانه در نتیجه حوادث از بین رفته می‌خواهیم مجدداً چون ایران را می‌خواهیم زنده کنیم این کار را هم زنده می‌کنیم این گفتار مورد استقبال و کف‌زدن همکاران عزیز من واقع شد گفت ما می‌خواهیم برای ایران تجدید حیات کنیم یکی از کارهایی که باید بشود کشت نیشکر است که آن را هم می‌خواهیم زنده کنیم بنده هم سؤالی از ایشان کردم و گفتم که آیا این موضوع مورد استقبال مردم هم واقع شده گفت بلی مردم انتظار دارند ما بهشان اجازه کشت نیشکر بدهیم و می‌دهیم جناب آقای خلعتبری بالاخره ما چهار اصل اساسی در این مسافرت دیدیم یکی کشت نیشکر یکی سد دز یکی آبیاری آن ده هزار هکتار یکی تأمین برق که فعلاً دو تا توربین صد و سی هزار کیلو واتی می‌دهد و بعد هم چند توربین دیگر اضافه خواهند کرد و برق بیشتر برای تمام جنوب و غرب ایران تهیه خواهد شد (عمیدی نوری ـ مخارجش را هم بفرمایید) مخارجش هم در حدود ششصد میلیون تومان است است و اما عقیده شخصی بنده این است که این ششصد میلیون تومان خرج را برای این که توی زاغه دیگر نمی‌شود زندگی کرد و آب حوض خاکشیردار هم نمی‌شود خورد اگر ما جناب آقای عمیدی نوری زندگی بهتری می‌خواهیم باید پولش را هم بدهیم عرضم را تکرار می‌کنم که روی قالی زربافت و ابریشمی منهای پولش نمی‌شود نشست و من بابت رأیی که به چهل و دو میلیون دلار برای تکمیل سد دز دادم شخصاً بدون این که از دیّاری بگویم بسیار خوشوقتم چون ما باید مثبت و قاطع حرف بزنیم یا بگوییم می‌خواهیم یا بگوییم نمی‌خواهیم با تمجمج نه می‌شود وکالت کرد نه می‌شود وزارت کرد نه می‌شود کسب کرد و نه تجارت بنده این دلایلی که عرض کردم با این ماده واحده موافقم عقیده‌ام این است که جناب آقای مهندس خسرو هدایت همان‌طور که ما به این ماده واحده رأی می‌دهیم برای این که به شخصیت و درستکاری و لیاقت شرافت شما و همکاران شما در سازمان برنامه مستحضریم به قول معروف خواهی عمارتش کن و خواهی خراب کن.
رئیس ـ خرابی را اختیار ندارند اما همان عمارت را که گفتید اختیار دارند.
احمد مهران ـ بنده از مقام ریاست تشکر می‌کنم که اجازه فرمودند بنده عرایضم را بکنم و همیشه از الطاف‌شان متشکرم و همان طور که فرمودند خرابی‌هایی که هست باید آنها را اصلاح کنند مملکت را ما به اختیار جنابعالی و همکاران شرافتمند و دستکار شما می‌گذاریم و در مقابل انتظار داریم که تشکیلات شما و دستگاه‌های شما در آتیه نظیر این سد دز که بنده آن را از نزدیک دیدم به ملت ایران و مملکت ایران تحویل بدهد و امیدواریم که همان طور که برنامه هفت ساله دوم کامل‌تر شد برنامه سوم که کامل‌تر و جامع‌تر بشود بنده که از این همه تصدیعی که دادم معذرت می‌خواهم.
رئیس ـ آقای مهندس هدایت
مهندس خسرو هدایت ـ بعد از فرمایشات جناب آقای مهران کمال امتنان را دارم و خیال می‌کنم انصافی را که ایشان به کار بردند و ذکر خیر از کسانی که در شرایط بسیار سخت فداکاری می‌کنند فرمودند بهترین مشوق است برای انجام طرح‌هایی که در دست اجراست و این یکی از آن اقداماتی است که متأسفانه کمتر صورت می‌گیرد و چنین تشویق‌هایی کمتر می‌شود ولی آنچه که بنده می‌خواستم عرض کنم این است که دولت لایحه آورد به مجلس شورای ملی دایر به تفویض اختیارات مدیر عامل سازمان برنامه به نخست‌وزیر در آنجا تبصره‌ای بود که دولت مکلف است تا شش ماه قانون جدید سازمان برنامه را بیاورد و شش ماه آن در مرداد ماه سال قبل بود که مجلس در حال تعطیل تابستان بود در مهر که مجلس دایر شد این قانون تقدیم شد این قانون این بود که دولت اجازه می‌خواهد به جای شش ماه آن قانون جدیدی که در تبصره پیش‌بینی شده بود یک سال بعد بدهند یعنی در مهر ۱۳۴۰ و آن
لایحه‌ای که تقدیم می‌کنند ناظر به تشکیلات برنامه خواهد بود که از مهر ۴۱ شروع خواهد شد یعنی لایحه‌ای می‌دهند که علاوه بر تشکیلات سازمان برنامه برای دوره‌های بعد شامل خود برنامه هم خواهد بود و از این جهت یک سال پیش می‌دهد که آن فرصت و وقت باشد که درش بحث بشود و در آن موقع هر نظری که مجلس داشت همان طور خواهد شد که سازمان برنامه دستگاه را طرح‌ریزی بکند و بعد هم اعتبارش را تأمین کند و به وسیله دستگاه‌های که صلاحیت دارند عمل بشود ولی در وضع حاضر اجرای این نظر اساساً مفهوم خارجی پیدا نمی‌کند برای این که فرض بفرمایید الآن سد کرج را دارند می‌سازند سد کرج در دی ماه امسال تمام می‌شود و این سد کرج را یک مقاطعه‌کار دارد می‌سازد و یک مهندس مشاور هم دراد پولش را هم ما می‌دهیم حالا فرض کنید می‌خواهیم این را واگذار کنیم به یک دستگاه اجرایی این دستگاه اجرایی در این کار رلی نمی‌تواند اجرا کند آن دستگاه چون مقاطعه‌کارش معین شده و کارش را کرده و هر سیتو آسیونی که بشود پولش را می‌گیرد بنابراین دستگاه اجرایی اصلاً رلی پیدا نمی‌کند اما برای مبارزه آفات نباتی مثلاً مدتی پیش یک سال است که اینجا خیلی کارها را دستگاه‌های اجرایی اجرا می‌کند یعنی اگر ما سابقاً خرید سهم را به مناقصه می‌گذاشتیم و می‌دادیم به وزارت کشاورزی حالا خودشان به مناقصه می‌گذارند و می‌خرند منتهی ما نظارت می‌کنیم از حیث نظارتی که از طرف خود آقایان انتخاب شده یک نماینده هیئت که نظارت می‌کند بنابراین الآن واگذاری کار به دستگاه اداری یقین داشته باشید تا آن حدی که میسر بوده است این کار شده است و قهرمان واگذاری کارخانه‌جات به وزارت صنایع و معادن بنده بودم برای این که در شأن سازمان برنامه نبود که صابون بسازد کارش ساختن صابون نبود و جناب آقای خلعتبری بدانند اگر میسر باشد تا آن حد امکان تا آنجایی که به پیشرفت کار صدمه نخورد تا آن حد که ممکن بوده است شخص بنده این کار را کرده‌ام ولی اگر بنده بدانم که به عنوان واگذاری اخلالی در کار ایجاد می‌شود البته نخواهم کرد اما قانونی که مطرح است این است که قرار بود قانون تشکیلات جدید سازمان برنامه را بعد از شش ماه بدهم حالا تقاضا می‌کنم که موافقت بکنند که در مهر چهل داده شود به دلایلی که عرض کردم.
دکتر شاهکار - ضرورت تبصره ۲ چیست که اختیار مجلس را می‌گیرد.
وزیر مشاور - عرض کنم که پیشنهاد کردیم که همین هیئت نظارت را اجازه بفرمایید مدت کارشان تمدید شود اگر از آن هم انتخاب بفرمایید برای دو سال انتخاب می‌شوند در دوره بیستم منتهی خواهد شد اگر هم الآن انتخاب کنیم تا دو سال دیگر نماینده مجلس هستند پس بنابراین و در هر حالت اگر آقایان امروز یک هیئت نظارت جدیدی انتخاب نکنید تا دو سال اعمال حق خودتان را کرده‌اید و آقایانی که برای دوره بیستم می‌آیند در این امر دخالت ندارند پس این ایراد صحیح نیست یا می‌بایست همین هیئت را مدت خدمت‌شان را تمدید کرد یا تجدید انتخاب کرد در هر حالت آن دوره دو ساله می‌افتد به دوره بعد بنده این پیشنهادی را که کردم از این نظر بود که این آقایان از اول بودند و حالا هم مقید و در کارها وارد و شریک هستند بقیه مدت را هم باشند تا مسئولیت و کارها لوث نشود این نظر بنده در پیشنهاد این تبصره بوده است.
۱۵ - تعیین موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه
رئیس - سه نفر از آقایان اجازه صحبت در این گزارش خواسته‌اند. آقایان صدرزاده و عمیدی نوری و صارمی این اجازه‌ها محفوظ است برای جلسه آینده چون وقت گذشته است جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده روز پنجشنبه ساعت ۹ صبح خواهد بود دستور هم بقیه همین لایحه.
(مجلس چهل دقیقه بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی ـ رضا حکمت