مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۷ فروردین ۱۲۸۶ نشست ۶۵
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۷ فروردین ۱۲۸۶ نشست ۶۵
خلاصه مذاکرات روز یکشنبه ۲۳ شهر صفرالمظفر ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز شنبه ۲۲ قرائت شد بنا بود تتمه نظامنامه انجمن بلدی با امتیازنامه کارخانه کاغذسازی قرائت شده مطرح مذاکره شود آقای حاج سید نصرالله و آقا شیخ حسین و جمعی اظهار داشتند که ماها آنچه باید از مردم ملامت بشنویم شنیده‌ایم همه روزه مردم ما را ملامت می‌نمایند که شما هر روزه یک مطلبی را عنوان نموده مذاکره کرده ناقص گذارده روز دیگر داخل مطلب دیگر می‌شوید پس باید امروز در خصوص اغتشاش تلگرافخانه و اینکه ریاست تلگرافخانه با حکومت ایالتی بیک نفر داده شود صحیح نیست که دیروز مطرح مذاکره شده بود گفتگو نموده اخذ رای شده تمام نماییم و نباید داخل مطلب دیگری شویم جناب رئیس جوابدادند شاید مطلبیکه روز قبل عنوان می‌شود مهم و قابل اخذ رای نباشد آقا سید محمد تقی و جمعی اظهار داشتند مهمتر از کار تلگرافخانه چه کاریست و خلاصه مطلب دیروز این بود که ریاست تلگرافخانه با حکومت نباید با یک نفر باشد و نیز ریاست تلگرافخانه باید با شخصی باشد که امین باشد در این صورت باید این مذاکره شده تمام شود.
بعضی گفتند دیروز قرار بود رای در این خصوص گرفته شود حالا هم اخذ رای نمایند و هر کس گفتگویی دارد بگوید.
جمعی اظهار داشتند دیروز صحبت در این بود که ببینیم صحیح است عمل تلگرافخانه مقاطعه داده شود یا نه و نیز دو کار دولتی باید با یک نفر نباشد و قرار شد اخذ رای شود
آقایان حجج اسلام فرمودند باید برای فردا که از روی فکر رای گرفته شود پس در این باب مذاکره شده و بطور کلی وضع قانون شود
آقای حاج سید نصرالله جواب دادند این مسئله دیگری است شروع باین مطلب بنماییم طولانی می‌شود باز مذاکرات مجلس بی نتیجه می‌ماند خوبست همین مسئله تلگرافخانه را که ریاست آن با حکومت با یکنفر نباید باشد گفتگو شده تمام نماییم
شاهزاده اسدالله میرزا اعتراض نمودند باینکه ما وکلا قسم یاد نموده‌ایم که بیغرضانه حرف بزنیم قانون باید بطور کلی وضع شود دو کار با یکنفر بودن منحصر برایست تلگرافخانه نیست خیلی اشخاص هستند که دو کار بآنها رجوع شده مثلا جناب احتشام السلطنه هم رئیس کمیسیون هستند و هم وزیر مختار برلن آیا کسی دیگر نبود که بریاست کمیسیون معین نمایند لذا باید قانون کلی وضع شود که دو کار بیک نفر رجوع نشود.
سیدالحکما – فرق است مابین این که دو کار ضد یکدیگر باشد یا دو امری که موافق باشد در مسئله تلگرافخانه ریاست آن با حکومت ایالتی تقریبا ضد یکدیگر است زیرا آن کسی که را یست تلگرافخانه با اوست و هم حکومت دارد حتی الامکان صرفه شخصی خودرا نمی‌گذارد رعایت از رعیت نماید و مانع است از اینکه تشکیات رعایات آن محل باولیای دولت وملت برسد اما اینکه گفتید جناب احتشام‌السلطنه هم سفیر برلن است وهم رئیس کمیسیون این دو شغل منافات با یکدیگر ندارد ممکن است یکنفر از جانب خودشان نایب در برلن بگذارند که بامورات سفارت رسیدگی نمایند.
اسدالله میرزا – اینکه میگویید کسی که حکومت دارد با ریاست تلگرافخانه نمی‌گذارد تشکیات رعایا برسد و حال آنکه می‌بینیم هر تلگراف تشکی که از اهالی رشت آمده فورا رسانده‌اند و در باب جناب احتشام السلطنه میگویید در برلن نایب دارد در مسئله تلگرافخانه هم این فرض ممکن است و میگوییم سردار منصور از جانب ریاست تلگرافخانه نایب است و خودشان در رشت هستند و علاوه فرض بفرمایید دو نفر یا یکنفر از اجزاء تلگرافخانه مسامحه در کار نمودند هر وقتی تقصیر آنها را ثابت کردید بمجازات برسانید و من حرف ندارم از اینکه دو کار باید با یک نفر نباشد ولی می‌گویم وضع قانون باید کلی و عمومیت داشته باشد.
حاج سید نصرالله – شما میگویید رای گرفته شود بطور کلی که دو کار با یک نفر نباشد اولا مذاکره این طولانی می‌شود و تعمق لازم دارد ثانیا ممکن است و من می‌توانم معلوم نماید دو کاری که با هم ضدیت نداشته باشد و بیک نفر رجوع شود و این مطلب معقول است و متصور اما در مسئله تلگرافخانه و حکومت ممکن نیست زیرا که محتمل است از صرفه خود نگذرد و مانع از رسیدن تشکیات رعایا باشد.
وکیل التجار- اولا بموجب سند ما ثابت کردیم در خط رشت خیانت تلگرافخانه راو سند آن در دفتر مجلس محترم ضبط است و ثانیا تلگراف انجمن رشت را که از طرف مجلس محترم شده بود نرسانده اداره که با مجلس محترم شورای ملی این طور رفتار کند با سایرین چگونه رفتار خواهد کردو علاوه اینکه گفتید من تعهد می‌نمایم در تلگرافخانه خیانت نشود ودر صورت ثبوت بمجازات برسند انتظام اداره تلگرافخانه با وزارت داخله است که با سرکار والا.
اسدالله میرزا – اولا از این امنای مجلس استدعا می‌کنم که هر مطلبی که مذاکره می‌شود تحقیق نمایند و ثانیا اینکه جمعی شکایت کرده‌اند که تلگراف دیر می‌رسد بنده منکر نیستم ولی می‌گویم باید تحقیق کرد واشخاصی هستند در این مجلس که بصیرند و میدانند که ممکن نیست این گونه تشکیات را جلوگیری کرد زیرا که یک سیم از آنجا بخط مازندران تا مشهد دارید گاهی سیم پاره شده و پایها می‌افتد باید تعمیر شود نصف روز را روس و انگلیس می‌گیرند برای مخابرات خودشان و یک مدتی را با خارجه گفتگو دارد منتهی در شبانه روز دو ساعتی نوبت این ولایات شود آنوقت هم مطالب دولتی و مطالب مجلس وسایر مطالب مهم هست بر فرض یک تلگراف غیر مهم تاخیر بیفتد لابد است چکند و تقصیری ندارد پس اول تحقیق بکنید بعد ایراد بگیرید.
امام جمعه خوی – با این مجلس ما می‌خواهیم امورات بیست کرور سی کرور مردم را نظم بدهیم و حال آنکه داخله مجلس ما منظم نیست ما چکار داریم یک کار یا دو کار بیک کسی می‌دهند اینجا این همه شکایت شده هیچ تحقیق نکرده‌ایم ببینیم حقیقت دارد یا نه و برفرض حقیقت باید بمجازات برسد یا نه؟ دیروز اینجا صحبت از رشوه دادن حکام شد و بعقیده بنده تمام این کارها از این رشوه تولید می‌شود اگر این حرف راست بود چرا دنبال نکردید اگر درست نبود چرا در مجلس مذاکره شد ما باید صحت کار را بخواهیم چکار داریم باینکه یک کار یا دو کار بیک نفر داده می‌شود.
مفتخرالممالک – خواستم جواب سرکار والا را عرض کنم اینکه گفتید بواسطه افتادن چوبها و یا پاره شدن سیم محتاج بتعمیر می‌شود آیا ببینیم این تعمیر در خط مازندران دو سه روز است یا نه روزه و دوازده روزه و گذشته از این ببینیم در این ده روزه هیچ تلگراف از مازنداران نرسیده بسیار خوب والا چرا باید این یک تلگراف مخصوص نرسد.
آقا سید حسن تقی زاده – خیلی افسوس می‌خورم که اوقات مجلس را ضایع می‌کنند بواسطه محاکمه با یکدیگر موضوع بحث ما این نبود موضوع این بود که دو کار با یکنفر باشد صحیح است یا نه این را بطور عمومی یک لایحه قانونی نوشته شود که ببینیم دو کار دولتی با یکنفر باشد یا نباشد (آقا میرزا ابوالحسن خان اظهار داشتند که عقیده منهم همین است ولی می‌خواهم بدانم آیا این شغل را کسی باو داده یا نه و این عمل تلگرافخانه با وزارت داخله است نباید اول از او سؤال بکنیم و تا حال هم قانون نبوده و پیش از این پنج شش کار را بیکنفر میداده‌اند. جمعی جواب دادند که اخطار باید بعد از وضع قانون بشود وانگهی در خصوص تسعیر جنس هم دولت داده بود و موقوف شد پس چرا اول بوزیر مالیه اخطار نکردید).
رئیس- خوبست رای گرفته شود گویا کسی در این باب مطلب تازه ندارد و اصل موضوع این است که ریاست تلگرافخانه با شخصی که حکومت دارد نباید باشد (آقای تقی زاده و حسام الاسلام وجمعی اظهار داشتند ما ایراد داریم قانون باید کلیه داشته باشد و رای باید بطور عموم گرفته شود و دو کار با یکنفر نباشد جناب رئیس جواب دادند شاید بعضی اوقات دو شغل در دست یکنفر باشد و ضرر هم نداشته باشد آقای صدیق حضرت گفتند قانون اینطور وضع شود که یک شخص نمی‌تواند دردو اداره مختلفه مشغول دو کار باشد ولی در یک اداره ضرر ندارد آقای دکتر ولی الله خان چنین تقریر کردند در اینکه وضع این قانون امر صحیحی است شکی نیست ولی در اینجا امروزه ممکن نیست ما یک قانون کلی داریم و یک قاعده کوچک که در ضمن قانون کلی است پس شما یک قاعده کوچک وضع نموده در ضمن قانون کلی مجری دارید ما در قیاسات از جزئی بکلی پیش می‌بریم یا از کلی به جزئی اینجا هم برحسب وقت باید قواعد جزئی جزئی وضع شده جمع بشود یک قانون کلی گردد و عقیده من این است و این خودش کلیه دارد ببینیم حکومت می‌تواند رئیس پست و تلگراف شود یا نه جمعی اعتراض کردند که باید قانون بطور کلی وضع شود بر حسب تقریر شما ممکن است شخص حکومت داشته باشد و ریاست جواب دادند باینکه من گفتم یک وقت است قانون کلی وضع می‌کنند یکوقت است جزئی جزئی باقتضای مملکت).
احسن الدوله – عرض بنده این است اگر جنان نصرالسلطنه از حکومت استعفا بدهد در اداره تلگرافخانه امین خواهد بود یا نه؟ پست و تلگراف در ید اقتدار کیست باید او امنیت بدهد از او بخواهید و از جاهای لازمه باید امنیت بدهند.
آقای تقی زاده – عقیده بنده این است که در روی کاغذ تحریر بشود باین طور که یک شخص نمی‌تواند در دو اداره مستخدم باشد قرائت شده بعد رای گرفته شود واین بسیار خوب می‌شود.
آقای سید عبدالله مجتهد – رای در چه خصوص است دیروز گفتگو در مسئله ریاست تلگرافخانه بود و مسئله تلگراف چیزی است که باید محل امنیت باشد و هر کس عرض دارد فوراً برسانند آیا ممکن است یک حاکمی رئیس تلگرافخانه باشد و صرفه خود را ملاحظه ننماید اما اگر بخواهید این رای را کلیه بدهید که دو کار با یک نفر نباشد این نمی‌شود بسا هست که دو شغل با هم باشد و ضرر هم ندارد.
(در این موقع مباحثه و مذاکره زیاد شد بالاخره آقای حاج سید نصرالله چنین بیان کردند که آیا تفکیک و جدا ساختن کارها از یکدیگر اصلح هست یا نیست پس برای قانون وضع شود اکثر تصدیق نمودند).
آقا سید حسن تقی زاده – یک قانون کلی که در مجلس وضع شد ما مجبور نیستیم تحقیق بکنیم تمام جزئیات را پیدا کرده با این کلی تطبیق نماییم آن کسیکه رد می‌کند باید مثالی پیدا بکند که تطبیق با این کلی نباشد ما نظرمان بوضع قانون است نه بجزئیات.
(در این مورد آقای حاج شیخ علی اعتراض نمودند باینکه نباید پرسید بچه دلیل این قانون وضع می‌شود؟ آقای حسام الاسلام جواب دادند بملاحظه مصلحت عمومیه).
مستشارالدوله – ما باید در فکر تصحیح عمل باشیم یا نباشیم اگر باید در فکر باشیم لازم است از یکجایی اقتباس نماییم که دراین امورات از روی تجربه کار کرده‌اند تجربه چه چیز است عطف بماسبق و بدیهی است کارهای سابق ما تمام خراب است پس باید اقتباس از آنها بکنیم که خوب تجربه حاصل کرده‌اند.
- ره چنان رو که رهروان رفتند.
حالا آنهاییکه نتیجه خوب حاصل کرده‌اند ببینیم صحیح میدانند و ممکن است دو کار را بیک نفر داد یا نه.
آقا سید عبدالله مجتهد – من یک خواهشی دارم از شما و آن اینست هیچوقت شخصا عنوان نکنید که در فلان دولت همچو کرده‌اند و ما هم بکنیم زیرا که عوام ملتفت نیستند و بما برمیخورد و حال آنکه ما قوانین داریم و قرآن داریم و نمی‌خواهم بگویم که اسم نبرید اسم ببرید و بگویید لیکن بشکافید و معلوم شود که این کاریکه آنها کرده‌اند از روی حکمت بوده و از قوانین شرع مأخذ کرده‌اند.
اسدالله میرزا – بدیهی است که ما رجوع بتاریخ نماییم می‌بینیم این ممالک خارجه قوانین صحیحی که دارند تمام از روی قرآن و قوانین شرع ما برداشته‌اند کتبیکه دارند بنیان آنها بر قوانین شرع ما است.
آقا شیخ حسین – بنده عرض می‌کنم بحکم مواسات که در شرع و قرآن است نباید یکنفر صاحب دو شغل باشد و یکنفر هیچ کار نداشته باشد همین مسئله برای وضع قانون کافی نیست. (همه تصدیق نموده و لایحه قانونی که در این باب نوشته شده بود قرائت شده ورقه رأی منتشر و هفتادو نه رأی داده شد باین که یک نفر نباید متصدی دو شغل دولتی در دو اداره مختلفه باشد).
حاجی میرزا ابراهیم آقا – عرضی دارم غرض از تشکیل هیئت وزرا و معرفی کابینه وزرا هشتگانه چه بود مگر نه غرض این بود بهر کاری که اقدام می‌نمایند مواظب نتیجه کار یکدیگر باشند امروز از هر کدام می‌پرسیم که نتیجه کار فلان وزارتخانه چیست میگویند خبر نداریم و بنا بود وزرا در حضور حجج اسلام قسم یاد نمایند چه شد؟ و قرار بود در همین روزها تتمیم قانون اساسی در مجلس قرائت شود هیچ مذاکره نشد پس این ملت بیچاره اینهمه زحمت کشیدند نتیجه فقط همان گرفتن لفظ مشروطه بود.
آقا سید عبدالله مجتهد- در باب قسم یاد نمودن وزرا جواب دادند ما حاضریم در همین روزها اطلاع می‌دهم در دربار حاضر شوند و بجهت اطمینان ملت قسم یاد نمایند.
آقای تقی زاده – اینکه میرزا ابراهیم اصرار دارند در تتمیم قانون اساسی بجهت این است که مردم بما اذیت می‌کنند و میگویند آخر مقصود فقط همان گرفتن لفظ مشروطه نبود لهذا خواهش می‌کنم نوعی همت کنید که این تتمیم قانون اساسی در این دو سه روزه تمام شود.
آقا شیخ حسین شهیدی – یک ایراد صحیحی باین مجلس وارد است که هیچ عاقلی نمی‌تواند رد نماید آن مردم تمام ماها را عقلا دانسته و باینجا فرستاده‌اند و حضرت امیر علیه اسلام می‌فرماید (من قطع کلام الغیر بدل علی قله عقله).
یعنی کسیکه قطع بکند من غیر را دلالت می‌کند بر کمی عقل او آیا این در مجلس ما هست یا نه دیگر اینکه قسم خوردیم بدولت و ملت خیانت نکنند ببینید در مسئله تلگراف چه نحو در مجلس تهاچم مذاکره شد از این بوی غرض فهمیده می‌شود یا نه کسیکه مسئله را طرح واستدلال کرد او را نباید دوره نمود یک نفر طرف شود اگر مدلل کرد فبها والا دیگری مقصود هر کس ایرادی دارد باید یکی یکی ایراد نمایند نه اینکه یک دفعه دوره بشود.
دکتر ولی الله خان – اینجا مکرر گفته شده که مذاکرات مجلس اغلب درهم و برهم است و این بسیار حرف صحیحی است ولی در تمام مجالس و پارلمانهای دنیا همینطور است روزنامه‌ها را ببینید نوشته است ما هیچ نفهمیدیم و مخصوصا عذر خواسته و چند نقطه گذاشته که نفهمیده‌ایم این یک چیز طبیعی است و بعد از آنکه زنگ زده شد ساکت می‌شوند واین مسئله در تمام مجالس هست اما در خصوص اینکه می‌فرمایید بوی غرض می‌آید این صحیح است وقتیکه بناشد تمام مطلب را که عنوان شده بشکافند او شعبه شعبه شده وهر شعبه اش البته بیکی خواهد خورد ولی تکلیف ما این است و بایستی از روی دقت صحبت کنیم.
(آقای احسن الدوله در اینموقع تقریرات خودشانرا لایحه نوشته بودند قرائت کردند که صورت آن از قرار ذیل است)
- از آقایان عظام شهادت می‌طلبم که آیا ما ایرانیان بواسطه تکمیل علوم باشد درجه رسیده و مشروطه طلبیده و استبداد را با عدالت فرق می‌گذاریم عرض خواهم کرد نه والله در علم بهیچوجه تفاوت نکرده‌ایم ولی بواسطه شدت مظلومیت اهالی ایران خداوند قادر و منان بید قادر کامله خود روح تازه بر قالب بی روح ماها دمیده و عموم ملت را بیدار و زبانها را گویا فرموده است. پس در اینصورت هیچ انصاف نیست که با وجود ذکر قسم وضع مجلس مقدس ما که چشم امید همه باینجاست باین درجه بی نظم وغیر مرتب باشد ماها که نتوانیم مجلس محترم خودمان را که مقنن قانون است در تحت نظام بیاوریم چگونه انجمنهای محلی را مرتب و منظم خواهیم کرد که اسباب آسودنی دولت و ملت بشود.
- (۱) وکلای محترم باید قدر این نعمت عظمی را که خداوند متعال عطا فرموده دانسته دهان پاک خودشان را با بعضی الفاظ رکیکه و قبیحه که نتیجه قساوت قلب واغراض نفسانی سابقست ملوث ننمایند واحترام مجلس را از میان نبرند.
- (۲) باید دانست که این مجلس میدان مبارزه نیست و از داد و فریاد مسائلی حل نخواهد شد بهتر آنستکه وکلای محترم هر یک جداگانه مطلب خود را عنوان کرده و مستمعین ساکت باشند تا ناطق مقصود خود را تماما بیان نماید و دیگران در جواب یک بیک رای خودشان اظهار نمایند که تماشاچیان و سایرین بتوانند نتیجه را درک نمایند.
- (۳) در ترتیب و تنظیم اداره جات اشخاص مؤدب اسامی طرف مقابل را نباید بی ادبانه و مغرضانه با الفاظ نامناسب و زشت هدف ملامت نمود مدعی تراشی کرد و مسلما بالفاظ ملایم و شیرین بهتر می‌توان تنبیه کرد در هر حال باید در امنیت ونظم اداره جات کوشیده دستورالعمل بهمگی داده بشود که من بعد رؤسا نتوانند از حدود خودشان تجاوز نمایند.
و بعد لایحه آقای کاشف‌السلطنه از بابت زراعت چائی که در ایران دایر کرده‌اند نوشته بودند قرائت شد و آقای صدیق حضرت صورت اسامی آقایان وکلائیکه جهت کمیسیون عمل حج ملک التجار انتخاب و معین شده بودند خواندند بعضی عذر خواستند قرار شد در عوض آنها اشخاص دیگر معین شوند و پس از این آقای صدیق حضرت چنین نطق کردند:
- که اینمجلس برای وضع قانون انعقاد یافته و الحمدالله امور یک قانون وضع شده و بنده در این مسائل هم عقیده آقای تقی زاده هستم که میگویند هر مذاکره می‌شود یک لایحه قانونی نوشته شود و یک عرض دارم که متمم همین قانون امروزی است که آن هم بطور قانون نوشته شود امروز مذاکره آن شده در مجلس دیگر اخذ رای نمایند و آن اینست که آقایان وکلا فکری نموده یک سنی برای اشخاصی که داخل شغل دولتی می‌شوند قرار بگذارند که معلوم باشد دیگر یک طفل بمن هفده و هیجده داخل خدمت نشود (اکثر این عنوان را تصثدیق نمودند و قرار شد مطرح شود.
باز صحبت از تتمیم قانون اساسی شد رئیس چنین جواب دادند که قانون اساسی تمام شده ولی باید بواسطه اهمیتی که دارد در انجمن علیحده یکمرتبه خوانده شود که آقایان حجج اسلام هم حضور داشته باشند این است می‌گویم مشکل است این ماه بمجلس بیاید زیرا که چند روز دیگر قتل است و تعطیل می‌شود چیزی که فعلا لازم است دو لایحه دولتی است که بمجلس فرستاده‌اند و نظام نامه انجمنهای ایالتی که خیلی اهمیت دارد باید در این چند روزه انشاءالله تنقیح و تصحیح شود.
وکیل التجار- اولا عرض می‌کنم تتمیم قانون اساسی لازم تر است اگر ممکن باشد آنرا مقدم بدارید و لازم است که در انجمن علیحده خوانده شود یک مجلس فوق العاده طرف صبح قرار بدهید که در این ماه شروع بقانون اساسی شود ثانیا در خصوص قلت وقت است و آنروز در این باب عرض کردم بنظر بنده اهمیت داشت این وقت خیلی کم است طوری فرمایید که کار پیش برود.
آقای تقی زاده – عرضی دارم ترتیب امور در عمل تجربه معلوم می‌شود بنده شخصا تجربه حاصل کرده‌ام که ممکن نیست در این مجلس مطابق نظامنامه داخلی عمل کرد در بیست روز قبل گفتم که کار از روی نظامنامه داخلی باشد یکروز رفتم روی قالیچه عنوان لایحه قانونی کرده نوشته دادم خدمت شما همینطور مانده و حال آنکه اگر مثل امروز بدون ملاحظه ترتیب نظامنامه عنوان می‌کردم مجری می‌شد.
سیدالحکما – قلت وقت سبب شده است که کار مجلس پیش نمی‌رود والا این وکلاء محترم که از خارج آمده‌اند و ما هم از کارهای خودمان دست کشیده‌ایم که خدمت بملت نماییم یک ساعت حرف متفرقه می‌زنیم یکساعت دیگر می‌ماند برای مذاکرات مجلس با اینهم کار پیش نمی‌رود.
رئیس- جواب مختصری بدهم بقول آقای تقی زاده از تجربه تام امور تولید میشودما از تجربه معلوم کرده‌ایم که وکلا از دو ساعت بیشتر نمی‌توانند بیایند اگر شما حاضرید از پنج ساعت بغروب مانده منهم حاضرم (آقای شرف الدوله لایحه نوشته بودند در اینموقع خوانده شد و صورت آن از قرار ذیل است.
- تمام رعیت ایران در انتظارند که مجلس شورای ملی در آسایش و تربیت ملت و ترقی مملکمت چه قرار و قانون خواهد داد و خارجیها نگرانند که چه نتایج و قواعد از مجلس بروز خواهد کرد در اینصورت ذهی بی انصافیست که ما وکلای مملکت اوقات خودمان را به بطالت و بیکاری گذرانده خدمتی شایسته نکرده باشم قریب دو ماه است ما وارد طهران شده‌ایم هنوز کاری و خدمتی بمملکت و ملت نکرده اوقات خودمان را ضایع کرده‌ایم موکلین ما اگر بمقام بازخواست مؤاخذه برآیند ما چه جوابی بآنها خواهیم داد و چه عذری خواهیم داشت چرا ما باید وقت خودمان را غنیمت نشماریم و مجدانه در راه وطن عزیز خدمت نماییم باید همت و غیرت کرده هر کدام از کارها را که باقتضای وقت نافع بحال ملت و مملکت میدانیم منتخب و پیشنهاد مجلس نموده مادامیکه مجلس آنها را اصلاح و تمام نکرده نباید کاری دیگر بپردازد و تمام امورات را ناقص و ناتمام و مهمل گذارد از آن جمله است ترتیب وزراء هشت گانه من نمیدانم وزراء هشت گانه چرا قانون ادارات خودشانرا پیشنهاد مجلس نمی‌نمایند اگر نوشتن قانون ادارات وزراء بر عهده خود وزراء وتکلیف آنهاست چرا نمی‌نویسند و بمجلس نمی‌فرستند اگر مجلس خود قانون ادارات آنها را خواهد نوشت چرا نمی‌نویسند و اهمال می‌کنند واز آن جمله است فرستادن نظامنامه تکالیف انجمنهای ولایات که هر چه زودتر مجلس باید در این باب عجله نماید و اهمال نکند. و از آن جمله است نوشتن و تمام کردن کسر قانون اساسی که از مسائل اهم است و تأخیرش جایز نیست و ازآن جمله است اصلاح بودجه مملکتی که جزواً بجزو مجلس است که بمخارج مملکت برسد واصلاح کند از آنجمله است قسم خوردن وزراء باید بطوریکه قسم یاد کرده‌ایم اغراض و منافع شخصیه را کنار گذاشته نفع و ضرر عموم ملت را از خود دانسته در آبادی مملکت و حفظ شرف و شأن دولت و آسایش ملت ساعی و جاهد باشیم و کارهاییکه امروزه صلاح مملکت لازم ما است مقدم داریم ومنظوری جزو وطن پرستی و خیر خواهی بنی نوع نداشته باشیم و در استحکام اصل و اساس کار سعی نماییم که در فروعات.
- شرف‌الدوله