مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۲ خرداد ۱۳۳۶ نشست ۹۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیونها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۵
سال دوازدهم
شماره مسلسل
دوره نوزدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
جلسه
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز ۱۲ خرداد ۱۳۳۶ نشست ۹۳
فهرست مطالب:
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۹
جلسه: ۹۳
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه ۱۲ خردادماه ۱۳۳۶
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت مجلس
۲- سؤال آقای دکتر امین راجع به تعداد محصلین ایرانی در خارجه و رشته تحصیلی آنها و جواب آقای معاون وزارت فرهنگ
۳- سؤال آقای سلطان‌مراد بختیار راجع به حداقل و اکثر حقوق و مزایای پرداختی به کارمندان و جواب آقای معاون وزارت دارایی.
۴- مذاکره در گزارش کمیسیون بازرگانی راجع به اتاق‌های بازرگانی و ارجاع به کمیسیون
۵- طرح گزارش کمیسیون خارجه راجع به سازمان و مقررات استخدامی وزارت امور خارجه
۶- تقدیم یک فقره لایحه به وسیله آقای وزیر کشور
۷- مذاکره در گزارش کمیسیون امور خارجه راجع به سازمان و مقررات استخدامی وزارت امور خارجه.
۸- بیانات آقای خرازی طبق ماده ۸۲ آئین‌نامه
۹- تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه ۱۲ خرداد ماه ۱۳۳۶
مجلس یک ساعت و پنجاه دقیقه پیش از ظهر بریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱- تصویب صورت مجلس
رئیس ـ اسامی غائبین جلسه پیش قرائت می‌شود. (بشرح زیر خوانده شد)
غائبین با اجازه ـ آقایان: دکتر آهی. دکتر نفیسی. رامبد. پرفسور اعلم. صفاری. قرشی. محمودی. ذوالفقاری. مشار. ابتهاج. خلعتبری. صادق بوشهری. مهندس اردبیلی. صدر زاده. سنندجی. بزرگ ابراهیمی. بوربور. سالار بهزادی. دکتر عمید. دکتر سعید حکمت. اورنگ. امامی خوئی. دکتر هدایتی. دکتر شاهکار. مهندس فروغی.
غائبین بی اجازه ـ آقایان: دکتر عدل. اخوان. قراگزلو. دولتشاهی. دکتر طاهری.
دیر آمدگان و زود رفتگان با اجازه ـ آقایان: اقبال. مهندس جفرودی. بزرگ ابراهیمی. دکتر وکیل. معین زاده. خزیمه علم. خرازی. پردلی. دکتر جهانشاهی. تربتی. ثقه الاسلامی.
رئیس ـ آقای حشمتی.
حشمتی ـ یک سیل مهیبی در کره حوزه انتخابیه بنده آمده که عده‌ای از خرده مالکین آنجا را از هستی ساقط کرده دو تلگراف توسط بنده بمجلس مخابره شده که بحضور مبارک تقدیم می‌کنم.
رئیس ـ بسیار خوب دیگر نظری نسبت بصورت مجلس نیست ؟(اظهاری نشد) صورت مجلس جلسه قبل تصویب شد.
۲- سؤال آقای دکتر امین راجع به تعداد محصلین ایرانی در خارجه و رشته تحصیلی آنها و جواب آقای معاون وزارت فرهنگ
رئیس ـ امروز سؤالات مطرح است آقا دکتر امین.
دکتر شفیع امین ـ بنده چند ماه قبل سوالی راجع بتعداد محصلینی که در اروپا و امریکا تحصیل می‌کنند یعنی بخرج دولت یا بکمک دولت که صدی چهل و صدی پنجاه از دولت کمک خرج می‌گیرند یا با پول در جه رشته هائی تحصیل می‌کنند کرده بودم که حالا منتظر ببینم آقای معاون محترم وزارت فرهنگ چه جواب می‌دهند.
رئیس ـ آقا معاون وزارت فرهنگ.
معاون وزارت فرهنگ ـ (یزدانفر)ـ در پاسخ سوال جناب آقای دکتر امین نماینده محترم راجع بتعداد محصلین و رشته‌های تحصیل آنها عرض می‌کنم جمع کل دانشجویان ایرانی در ممالک خارجه اعم از اروپا یا آمریکا که مشغول تحصیل هستند ۸۰۷۲ نفرند که از این عده ۳۳۹۷ نفر از تفاوت قیمت ارز تحصیل استفاده می‌کنند که ۱۲۵۱ نفر در امریکا و ۱۲۴۹ نفر در آلمان و اطریش و ۸۹۷ نفر دیگر در سایر ممالک اروپا مشغول تحصیل هستند رشته تحصیلی آنها بطور نسبت صدی پنجاه در قمت پزشکی و دندانپزشکی و داروسازی و تخصص پزشکی است و صدی سی و پنج در قسمت علوم و کشاورزی و قسمت‌های فنی است و صدی هشت در ادبیات و حقوق و تاریخ و جغرافیا و صدی هفت در سایر رشته‌ها ۳۱۷۵ نفر محصل هستند که از ارز به نرخ بازرگانی استفاده می‌کنند و ۱۵۰۰ نفر هستند این دو قسمت را هم در قانون اخیر تصویب فرموده‌اید که گذرنامه عادی مشغول تحصیل هستند این دو قسمت را هم در قانون اخیر تصویب فرموده‌اید که گذرنامه‌های عادی آنها تبدیل شود به گذرنامه تحصیلی که کمک خرج بایشان داده شود.
دو قسمت محصلین دولتی مشغول تحصیل هستند ۶۴ نفر از بودجه دولتی و ۸۴ نفر از بودجه سازمان برنامه که جزء محصلین دولتی مشغول تحصیل در خرج می‌باشند شعب مختلفه‌ای که دانشجویان ما در امریکا مشغول تحصیل هستند باستحضار میرسانم.
مهندس (برق و راه و ساختمان) ۴۴۹ نفر
مقدمات پزشکی و پزشکی ۴۲۱ نفر.
کشاورزی ۱۸۲ نفر.
تعلیم و تربیت ۱۱۶ نفر.
امور بازرگانی و اقتصاد ۱۱۳ نفر.
رشته نفت ۱۱۱ نفر.
علوم ۱۰۵ نفر.
دبستان و دبیرستان ۵۰ نفر.
حقوق و علوم سیاسی ۴۵ نفر.
دندانپزشکی ۲۱ نفر.
معماری ۲۰ نفر.
بهداشت عمومی ۱۷ نفر.
حسابداری و بانکداری ۱۷ نفر.
علوم اداری ۱۷ نفر.
دارو سازی ۱۴ نفر.
هنر‌های زیبا و موسیقی ۱۴ نفر.
پرستاری ۱۴ نفر.
ادبیات و زبان ۷ نفر.
خانه داری ۷ نفر.
امور کارخانجات صنعتی ۶ نفر.
فیلمبرداری و سینما ۴ نفر.
تاریخ و جغرافیا و باستان شناسی ۴ نفر.
روزنامه نگاری و خبر نگاری ۳ نفر.
کتابداری ۴ نفر.
خدمات اجتماعی ۳ نفر.
تربیت بدنی ۳ نفر.
جمع کل ۱۷۶۷ نفر
این محصلین بر طبق مقرراتی مشغول تحصیل هستند و از ارز دولتی استفاده می‌کنند بشرط اینکه در ظرف سه سال یک مرتبه ممکن ای شکست بخورند اگر کسی بیشتر شکست بخورد ارزش قطع می‌شود تا مجدداُ دو مرتبه امتحان بدهد. و موفق شود.
رئیس ـ آقا دکتر امین.
دکتر امین ـ بنده از توضیحاتی که جناب آقای معاون وزارت فرهنگ دادند متشکرم تا اندازه‌ای وضعیت محصلین برای بنده روشن شد تصور می‌کنم که آقایان نمایندگان محترم هم تصدیق می‌فرمایند ولی یک موضوع را بنظرم نفرمودند و آن این است که قسمتی از دانشجویان هستند که کمک هزینه می‌گیرند گویا چند نفری هستند که بریال از سیصد تا ۵۵۰ تومان در ماه کمک می‌گیرند موضوعی که بنده می‌خواستم توضیح بدهم مخصوصاُ با قانونی که اخیراً وزارت فرهنگ آورد و آقایان توجه فرمودند و تصویب شد این بود که سالهائی که تحصیل می‌کنند روشن باشد اولا ما هر چه محصل باروپا و آمریکا بفرستیم صرفنظر از اطلاعات نوشته بود که بنده گفتم محدود بشود در صورتی که بنده عرض کردم که عده معین بشود بنده معتقدم هر چه بیشتر بفرستیم بصلاح کشور است یک دانشجو در اروپا مخصوصاُ آنهائی که صدی پنجاه و صدی چهل ارزشان را دولت می‌دهد خرج هر محصل در سال ۹۵۰۰ تومان تمام می‌شود که نصف این را یعنی صدی پنجاه را دولت می‌دهد و صدی پنجاه را خانواده دانشجو می‌دهد در امریکا هر سال خرج هر دانشجو ۱۴۶۰۰ تومان تمام می‌شود که صدی چهل این را وزارت فرهنگ بدهد و بقیه اش را خانواده خود دانشجو تأمین می‌کنند، که آنهم فرق نمی‌کند مال کشور است یک عده‌ای هم هستند که صد در صد همانطوری که فرمودند خرجشان را دولت می‌دهد که ۶۴ نفر وزارت فرهنگ فرستاده و ۸۴ نفر همسازمان برنامه بده عقیده‌ام این است که باید کنترل بشود که در رشته هائی که شکور بیشتر احتیاج دارد اینها تحصیل بکنند مخصوصاُ برای پزشکی می‌بینیم که خیلی لازم است رشته‌های پزشکی و یا قسمت‌های اولیه پزشکی باسآنس پزشکی که ما بیشتر لازم داریم در قسمت فیزیک و شیمی، فیزیولوژی، بیولوژی، آسیب شناسی. طب قانونی، بهداشت و همینطور در قمت کشاورزی در قسمت کشاورزی حالا خود وزارت فرهنگ ناراحت است برای تکمیل نمودن دانشگاه و دانشکده‌های کشاورزی که در تبریز و شیراز و اهواز باز کرده‌اند در رشته‌های مختلف متخصص نداریم برای آنها متخصص تهیه بشود و در مدت معینی باید برگردند یکی هم وضع برگشتن آنهاست که وزارت فرهنگ اقدام بکند که اینها بعد از خاتمه تحصیل در همان مدتی که طبق آئین نامه خودشان ذکر کرده‌اند در همان مدت برگردند که در حقیقت همان منظوری که برای کشور هست انجام بشود بعضی از محصلین هستند که هشت سال ۹ سال مانده‌اند و میل دارند در همان کشور‌ها بمانند و مراجعت نکنند باید تعهدی گرفته بشود ولی تا حالا تعهد گرفته نشده باید اینها را وادار کنند که بعد از امام تحصیل و بعد از اینکه متخصص شدند و دیپلم گرفتند آنجا نمانند و بکشور برگردند دیگر عرضی ندارم.
رئیس ـ آقای معاون وزارت فرهنگ.
معاون وزارت فرهنگ ـ عده دانشجویانی که زینه تحصیلی بریال دریافت می‌کنند ۱۱ نفر هستند در قسمت احتیاجات که دولت دارد البته پیش بینی کردیم که همه ساله میزان احتیاجاتی که کلیه مؤسسات دولتی و وزارت خانه‌ها دارند از آنها بخواهیم و محصلینی که می‌فرستیم در همان رشته‌ها تحصیل کنند در قسمت آزاد هم بخشنامه می‌کنیم بتمام سرپرستی‌ها که دولت بفلان رشته بیشتر احتیاج دارد و در این رشته‌ها اگر کار کنید بشما احتیاج دارد و این عمل خواهد شد (دکتر امین ـ متشکرم)
رئیس ـ آقای سلطان مراد بختیار.
۳- سؤال آقای سلطان مراد بختیار راجع بحداقل و اکثر حقوق و مزایای پرداختی بکارمندان و جواب آقای معاون وزارت دارائی.
سلطان مراد بختیار ـ سوال بنده از وزارت دارائی راجع بحداقل و حداکثر حقوقی است که کارمندان دولت و اشخاصی که در دستگاههای وابسته بدولت هستند چقدر حقوق می‌گیرند این سوال از وزارت دارائی است بنده استدعا می‌کنم اول آقای انواری تشریف بیاورند بفرمایند که این مبلغ چقدر است؟ بعد بنده راجع بجزئیات سوالم توضیح عرض می‌کنم
رئیس ـ آقای انواری معاون وزارت دارائی.
معاون وزارت دارائی (انواری)ـ در جواب سوال جناب آقای سلطان مراد بختیار نماینده محترم مبنی بر تعیین حداقل و حداکثر حقوق و مزایا فوق العاده که یک نفر از کارمندان و خدمتگزاران ادارات و سازمانهای دولتی در هر ماه دریافت می‌نمایند اینک اقلام مورد سوال را بشرح زیر باستحضار میرسانند.
۱) میزان حقوق و کمک ثابت اداری.
حداقل ماهیانه پایه یک ۱۱۵۲ ریال حداکثر ماهیانه پایه ۹ ـ ۶۹۲۰ ریال
خدمتگزاران جزء حداقل دو هزار ریال. حداکثر ۳۵۰۰ ریال.
۲) میزان حقوق کارمندان قضائی حداقل ماهیانه پایه یک ۳۰۰۰ ریال حداکثر ماهیانه پایه یازده ۲۳۹۱۷.
۳) میزان حقوق کارمندان اداری دادگستری و ثبت کل.
حداقل ماهیانه پایه یک ۱۹۵۸ ریال. حداکثر ماهیانه پایه ۹ ـ ۱۰۵۲۷ ریال
خدمتگزاران جزء حداقل سه هزار ریال و حداکثر چهار هزار و پانصد ریال.
۴) میزان حقوق و کمک و مزایای ثابت پایه‌های فرهنگی
کمک آموزگاری: حداقل حقوق ماهیانه پایه یک ۱۱۵۲ ریال حداکثر پایه ده ۶۶۶۲ ریال.
(سلطان مراد بختیار ـ بنده یک حداقل و حداکثر را سوال کردم اینها را سؤال نکردم حالا بفرمائید بعد بنده توضیح عرض می‌کنم)
آموزگاری ـ حداقل پایه یک ۱۷۲۸ ریال حداکثر پایه ده ۱۰۶۱۲ ریال.
حداقل پایه ۱ دبیری ـ حقوق و کمک ۳۱۸۰ ریال کمک هزینه لیسانس ۹۶۸ ریال فوق العاده تأهل ۶۴۰ ریال فوق العاده فنی ۹۶۰ ریال جمع ۵۷۴۸ ریال.
حداکثر پایه ۱۰ دبیری ـ حقوق و کمک ۱۳۵۳۷ ریال فوق العاده تأهل ۶۴۰ ریال فوق العاده فنی ۱۸۳۳ ریال جمع ۱۶۰۱۰ ریال.
دانشیاری ـ حداقل حقوق پایه ۱ دانشیاری ۴۴۰۰ ریال حداکثر حقوق پایه ۱۰ دانشیاری ۵۰ ـ ۱۵۹۳۷ ریال.
استادی ـ حداقل حقوق پایه یک ۴۷۵۰ ریال حداکثر حقوق پایه ۱۰ استادی ۱۷۴۵۰ ریال.
۵) میزان حقوق پایه‌های پزشکی پزشکیاری تا پایه ۶ حداقل حقوق ماهیانه ۳۰۰۰ ریال حداکثر حقوق ماهیانه ۶۰۰۰ ریال.
توضیح، ارتقاء پزشکیاران از رتبه ۶ ببالا مستلزم اخذ گواهی نامه سیکل متوسطه است که حداکثر حقوق ماهیانه ۷۸۰۰ ریال.
پزشک دومی ـ حداقل حقوق ماهیانه ۴۰۰۰ ریال حداکثر حقوق ماهیانه ۴۰۰ ریال.
پزشکی یکمی ـ حداقل حقوق ماهیانه ۶۸۰۰ ریال حداکثر حقوق ماهیانه ۱۷۶۸۰ ریال.
میزان حقوق و مزایای کارمندان و افسران شهربانی کل کشور.
حداقل حقوق و کمک کارمندان با یک ۱۱۵۲ ریال حق یکنفر گماشته ۲۱۸۰ ریال.
جمع کل دریافتی ماهیانه ۳۳۳۲ ریال حداکثر حقوق و کمک کارمندان پایه ۹ ـ ۶۹۲۰ ریال حق دو نفر گماشته ۴۳۶۰ ریال
جمع کل دریافتی ماهیانه ۱۱۲۸۰ ریال
علاوه بر حقوق و مزایای ثابت که توضیح گردید مزایای دیگری بطور غیر ثابت بکارمندان هر یک از طبقات مذکور بشرح زیر پرداخت می‌گردد.
۱)ـ فوق العاده یویمه درمأموریتهای موقتی در داخله کشور بتفاوت مراتب و رتبه‌ها حداقل روزی یکصد و پنجاه ریال و حداکثر روزی ۳۰۰ ریال.
۲)ـ فوق العاده بدی آب و هوا حداقل صدی بیست و حداکثر صدی ۲۵ درصد حقوق ثابت ماهیانه.
۳)ـ فوق العاده خارج از مرکز مأمورین غیر بومی شهرستانها (باستثناء مأمورین گمرک) که طبق آئین نامه مصوب از حیث محل خدمت و نقاط بد آب وهوا متفاوت می‌باشد حداقل صدی ۲۰ و حداکثر صدی ۱۵۰ حقوق ثابت ماهیانه است.
۴)ـ فوق العاده اضافه کار حداکثر بمیزان روزی سه ساعت بنسبت حقوق در یافتی هر یک از مراتب و در بعضی موارد که طبع کار مقتضی باشد حداکثر تا ماهی پنج هزار ریال بطور مقطوع پرداخت می‌گردد.
ثالثاُ) در سایر مؤسسات و بنگاهها شرکتهای دولتی که هر یک بموجب قوانین خاصی تشکیل شده حقوق‌ها بطور متفاوت و مختلف پرداخت می‌گردد که در صورت لزوم و احتیاج دستور داده می‌شود صورتی که میزان حقوق و مزایای پرداختی بطوری که منظور نظر است تهیه و مستقیماُ بوسیله ریاست محترم مجلس شورای ملی برای اطلاع تقدیم دارند
رئیس ـ آقا سلطان مراد بختیار.
سلطان مراد بختیار ـ بنده فکر می‌کنم ک سوالی که بنده کردم یا بدولت ابلاغ نشده و یا اینکه درست قرائت نفرموده‌اند برای اینکه آقای معاون وزارت دارائی که اعدادی را آمدند اینجا قرائت کردند عده از آن اعداد چیزی نفهمیدم آن کسی که این صورت را تهیه کرده شاید نفهمیده که خیلی ساده سوال کردم که حداقل و حداکثر که در تمام دستگاههای دولتی حقوق داده می‌شود چقدر است؟ جنابعالی تشریف آوردید اینجا اعدادی خواندید و بنده متوجه نشدم و ثانیاُ منظورم این بود که رتبه ۹ اداری چقدر حقوق می‌گیرد رتبه یک چقدر می‌گیرد منظور این بود جنابعالی یا آقای وزیر دارائی تشریف بیاورید پشت تریبون و بفرمائید فرض کنیم حداقل حقوقی که در این مملکت داده می‌شود ۲۵۰ تومان است و حداکثر پانزده هزار تومان است این سوال را کردم که جواب بدهید و اینطور جواب دادن صحیح نیست برای اینکه وضع سوال و جواب در مجلس باید طوری باشد که وقتی یکی از آقایان سوال می‌کند نماینده دولت باید جواب آن سوال را بدهد نه اینکه یک عده ارقام ثبت بکنند و پشت تریبون قرائت بکنند این کار بنظر بنده توهین بمجلس است، اگر قرار بود بنده یک صورتی ببینیم آن صورت را ممکن بود توی اعلانات دیدم بنده می‌خواستم ببینم که حداقل حقوقی که یک کارمند دولت و حداکثری که کارمند دیگر دولت می‌گیرد چقدر است چرا دولت می‌آید در بعضی جاها ماهی سی یا چهل هزار ریال پاداش می‌دهد بنده سوال نکرده بودم که جنابعالی بفرمائید آموزگاری چقدر؟ شهربانی چقدر؟ اداری چقدر؟ چه قدر و چه جور حقوق می‌گیرد بنده می‌خواهم عرض کنم که در حال حاضر ۲۷۰ هزار تومان وزارت گمرکات فوق العاده وزارت دارائی می‌دهد بنده می‌خواستم اینها را تشریف بیاورید بفرمائید والا هر بچه خیابانی ممکن است از یک کسی بپرسد که حداقل و حداکثر حقوق‌ها چیست و جواب بدهد جنابعالی اطلاع دارید که تمام فوق العاده‌ای که در دستگاهها بدهند در شهر تهران است و چند است و چند شهر دیگر برای همین هم هست که کارمند دولت غیر تهران و چند جای دیگر خدمت نمی‌کند این جواب سوال بنده نبود جواب این بود که تشریف بیاورید بگوئید که چرا ما اینقدر حقوق می‌دهیم بیک نفر که کار می‌کند فرض کنید ۱۵ هزار تومان بیک کسی دیگر ۹۷ تومان بیک پرستار داده می‌شود هی سرو صدا است دولت می‌آیند و می‌گویند که ما می‌خواهیم سطح زندگی مردم را بالا ببریم بنده ادعا می‌کنم که اینطور نیست بلکه هزینه زندگی را بالا می‌برند چرا تفاوت حقوق دو نفر که هر دو کارمند دولت هستند فرض کنید ۱۴۷۵ تومان باشد و جنابعالی تشریف بیاورید بفرمائید که بقیه را صورت می‌آوریم برای مقام ریاست بنده مقصودم این بود که تفاوت حقوق معلوم بشود که شما بدانید وقتی ۹۷ تومان بیک کارمند حقوق می‌دهید این مجبور است که بقیه خرجش را تأمین کند یا باید برود بدزدد و اگر ندزدید باید بمیرد (یکی از نمایندگان ـ یا بمیرد) نه مسلماُ نمی‌گذارد بمیرد از هر کجا که باشد در می‌آورد بنده استدعایم اینست که اگر لازم شد و یا مقام ریاست امر فرمودند جواب سوال بده داده بشود بنده قربان از این اعداد چیزی نفهمیدم استدعا می‌کنم امر بفرمائید جواب سوال بنده را بدهند. رئیس ـ آقای معاون وزارت دارائی. معاون وزارت دارائی ـ سوال جناب آقای سلطان مراد بختیار این است ‹‹ تعیین فرمائید که حداقل و حداکثر حقوق و مزایا و فوق العاده‌ای که یک نفر از کارمندان و خدمتگزاران ادارات و سازمانهای دولتی در هر ماه دریافت می‌کنند چقدر است ؟›› این سوال ایشان است ما در جواب این سوال در هر طبقه‌ای که بوده حداقل و حداکثرش را معین کردیم و این صورتی که بنده خواندم هم حداقلش معین است و هم حداکثرش پیداست کجایش را آقا نفهمیدید؟ این هم حداقل دارد و هم حداکثر.
رئیس ـ مزایا هم دارد.
معاون وزارت دارائی ـ مزایا را هم ثبت کردیم در صورتی که اینجا سوال نشده بنده عرض می‌کنم که طبقات کارمندان در وزارت خانه‌ها حقوقشان مختلف است (سلطان مراد بختیار ـ بنده استدعایم این است که تعیین بفرمائید حداقل و حداکثر حقوق و مزایائی که در سازمانهای دولتی داده می‌شود چقدر است؟ یعنی غیر از آنچه که در بودجه هست) عرض کردم سازمان برنامه بنگاه راه آهن، اینها هر کدام حقوقشان مختلف است اگر لازم باشد دستور می‌دهم تهیه کنند و برای جنابعالی بیاورند.
سلطان مراد بختیار ـ پس قربان اجازه بفرمائید هر وقت جواب سوال بنده تهیه شد آنوقت بنده سوال را طرح بکنم.
رئیس ـ بسیار خوب صورتش را می‌فرستند. معاون وزارت دارائی ـ غیر از این صورت که تهیه شده هر چه بفرمائید برای شما فرستاده می‌شود.
۴- مذاکره در گزارش کمیسیون بازرگانی راجع باطاقهای بازرگانی و ارجاع به کمیسیون
رئیس ـ کلیات شور اول گزارش کمیسیون بازرگانی مطرح بود آقای دکتر مشیر فاطمی بعنوان مخالف صحبت کرده‌اند حالا نوبت آقای مهدی ارباب است.
مهدی ارباب ـ در موقع بیانات مخالف این گزارش متأسفانه بنده نبودم تا اصغاء کرده باشم و آنچه که باید اینجا جواب عرض کنم حاضر الذهن باشم موافقت بنده هم مشروط است البته اطاق بازرگانی وجودش لازم است اطاق بازرگانی یکی از ارگان مهم اقتصاد هر کشوری است (صحیح است) وباید وجود داشته باشد. اما بمفهوم واقع (صحیح است) اینطور که اطاق تشکیل می‌شود در تهران ما نمونه می‌بینیم افراد دلالی می‌کنند کارتهای بازرگانی را جمع آوری می‌کنند و باعتبار آن کارتهای جمع آوری شده یک عده مخصوص یعنی همانهائی که سال پیش بوده‌اند و سال جلوتر بوده‌اند اینها مجدداُ انتخاب می‌شوند و شهدالله بدرد‌های بی درمان بازرگانانی که دارای سرمایه کمی هستند و باید با یک سرمایه کوچکی ادامه شغل بدهند و امرار معاش بکنند توجهی که لازم است نمی‌شود در صورتی که بشهادت عموم ببازرگان درجه دو و سه توجه نمشود بعلاوه در این لایحه در تبصره ماده اول نوشته شده که تشخیص محلهای اطاق بازرگانی پس از جلب نظر مشورتی اطاق بازرگانی تهران با وزارت بازرگانی است (ابتهاج ـ این غلط است) این هم صحیح نیست برای اینکه در آمدهائی که از کالاهای وارده بنام اطاق بازرگانی می‌گیرند هر چه در ولایات و سرحدات اطاق بازرگانی کمتر وجود داشته باشد بنفع اطاق بازرگانی تهران است که اینجا با تجلیل و تکمیل و تمام این وسائلی که ملاحظه میفرمائید بر قرار است اما یک اطاق بازرگانی فرضاً در یزد سهمیه است را بهش نمی‌دهند باید ۵۰ مرتبه تقاضا بکند تمنی بکند سهم او را بدهند و نمی‌دهند و همینطور شاید اطاق بازرگانی مرکز تشخیص داده که در بندر پهلوی که یکی از بنادر بازرگانی قدیمی است اطاق ندهند (ابتهاج ـ همینطور هست) هست که دیگر بدتر عرض کردم جناب آقای وزیر فعلی بازرگانی دیگر ممکن است باید که او نوکر اطاق بازرگانی طهران باشد و او موافقت نکند این نمی‌شود این طریق بایستی معین بشود بایستی اینطور باشد که در تمام نقاطی که تاجر وجود دارد در یک حدود وعده معین و جریان بازرگانی مشخص اطاق هم لازم هست، اگر در تهران لازم نیست آنجا هم لازم نیست اگر مردم عوارض می‌پردازند خودشان هم باید اطاق بازرگانی داشته باشند باقیمومیت اطاق بازرگانی مرکز و وزارت بازرگانی نمی‌شود یک حق اقتصادی را از یک عده‌ای که دور مرکز سکونت دارند و جان می‌کنند سلب کرد این صحیح نیست (صحیح است) (ابتهاج ـ خود آقای خرازی هم موافقند) مطلب دیگر اینکه در این ماده بیست می‌گوید در آمدهای حاصله مذکوره در ماده ۱۹ در حساب مخصوص بنام اطاق بازرگانی هر نقطه در بانک ملی ایران ریخته می‌شود و طبق آئین نامه‌ای که از طرف اطاق بازرگانی تهران پیشنهاد و بتصویب وزارت بازرگانی خواهد رسید به مصرف می‌رسد ›› اگر جناب اجل اکرم اعظم اطاق بازرگانی تهران خواست همه را بمصرف خودش برساند تکلیف جاهای دیگر چیست ؟(صحیح است) من موافقت با اصل لایحه دارم منتهی شرائطش صحیح نیست موادش قابل اصلاح است پیشنهاد هم تقدیم می‌کنم آقایان هم از نظر حفظ حقوق موکلین خودشان البته پیشنهادهای لازم را می‌دهند و اصلاحات لازمی که واقعاُ باید بشود در این لایحه بشود که فردا مردم گرفتار یک بدبختی تازه‌ای نشوند.
رئیس ـ آقای عمیدی نوری مخالفید؟ (عمیدی نوری ـ بله) بفرمائید.
خرازی (مخبر کمیسیون بازرگانی)ـ دو نفر صحبت کردند اجازه بدهید بنده توضیح بدهم.
رئیس ـ آقای عمیدی نوری اجازه داده شده بعد از ایشان.
عمیدی نوری ـ لایحه اطاق بازرگانی که فعلا مطرح است بنظر بنده بکیفیتی که حالا آمده بمجلس قابل طرح نیست (صحیح است) برای اینکه یکی از مواد این لایحه بلکه چند ماده اش مربوط بدر آمد کشور است و این می‌بایستی در کمیسیون دارائی مطرح شده باشد و در آنجا رسیدگی شده باشد و گزارش کمیسیون دارائی هم بیاید، از جمله قسمت پنجم ماده ۲۰ است که عوارضی که بنام اطاقهای بازرگانی از بانکها و شرکتها و بازرگانان و اصناف وابسته ببازرگانی گرفته می‌شود آن معادل است با صدی یک و نیم مالیات این یک ماده کاملا مالیاتی و کاملا دارائی است (صحیح است) و بنده می‌بینم این لایحه منحصراُ بامضای رئیس کمیسیون بازرگانی آقای اخوان است و اصلا بکمیسیون دارائی نیامده بنابراین از نظر آئین نامه‌ای بنده خواستم این نکته را در شور کلیات بعرض برسانم و عرض کنم که این اشکال را دارد بعلاوه واقعاُ این پولی که گرفته می‌شود بنام صدی یک و نیم که شاید از آنچه تا بحال بوده است بیشتر هم باشد و از تمام طبقات بنام اصناف و تجار و بازرگانان حتی و کلای عدلیه گرفته می‌شود (خرازی ـ از وکلا نیست) سابق می‌گرفتند در پیش آگهی‌ها که می‌فرستادند آقایان مجموع این وجوه متمرکز می‌شود در تهران و اطاق بازرگانی تهران که البته بهمه شان بنده ارادت دارم و بجناب آقای خرازی که بنده با ایشان هم مدرسه
بودم در دارالفنون بایشان ارادت دارم خودشان هم میدانند بنده معتقد هستم این صدی یک و نیم که در تمام مملکت گرفته می‌شود و متمرکز می‌شود در تهران در اطاق بازرگانی و حتی بنده شنیدم من نمیدانم شنیدم که بعضی از این وجوه در بعضی از بانکهای دیگر بمعاملات می‌رود (خرازی ـ تکذیب می‌کنم) و از این وجوه استفاده می‌شود بنده اینرا شنیدم و جای تعجب است ک چطور ایران شنیدم و جای تعجب است که چطور پولی که از مردم گرفته می‌شود برای اطاق بازرگانی مملکت و مملکت هم منحصر به تهران نیست تمام استانها و شهرستانها ما می‌بایستی اگر همچو پولی و همچو نزولی گرفته می‌شود که نمی داند اطاق بازرگانی چه بکند که یا عمارت بخرد ضمیمه اطاق بازرگانی بکند چای خانه بخرد چه بکند که بنده مکرر رفتم آنجا و گزارشش را در اطاق بازرگانی شنیدم یا مازادش را بانک تأسیس بکند یا شرکت بر پا بکند این آقا حق مردم شهرستانهاست (صحیح است) و من با این گزارش مخالف هستم برای اینکه این لایحه اطاق بازرگانی تهران است عملا این طور است باینجهت بنده معتقد هستم که مطالعه کامل باین کیفیت نشده این باید بیاید بکمیسیون دارائی و از این جهت هم رسیدگی بشود و معلوم بشود چه باید بشود اشکال دیگری که بنده در این لایحه می‌بینم در ماده ۲۴ است که بنظر بنده خیلی مهم است و آن اینست که در اینجا معاملات خارجی را برای تجار منحصر بشرایطی کرده که بنده آن شرایط را قبول دارم علی الاصل اما تشخیص اینکه کسی واحد این شرایط هست یا نیست منحصراُ در اختیار اطاق بازرگانی است یعنی حق اعتراض و ایرادی بنظری که اطاق بازرگانی می‌دهد در این لایحه پیش بینی نشده یعنی اگر یک شخص بخواهد معامله خارجی بکند طبق ماده ۲۴ بایستی واجد یک شرایطی باشد و تشخیص آن با اطاق بازرگانی داده شده است معنی این کار چیست؟ یعنی کار رقیبی بدست رقیب دیگری سپرده شده که آن رقیب منحصراُ اراده او حکومت می‌کند بدون این که حق اعتراضی نسبت باین موضوع باشد بنده خودم در صنف دیگری هستم که بنام صنف وکیل دادگستری است و راجع به وکلای دادگستری هم تقریباُ یک چنین چیزی هست در قانون ما که هر کس پروانه بخواهد باید کانون و کلا بدهد اما آنجا یک حق اعتراضی ما قائل شدیم که اگر کانون وکلا رد کرد آن اعتراض را و منطبق با قانون نبود تقاضا کنند حق دارد برود مرتبه بالا تر بمحاکمه انتظامی شکایت کند و رأیش را ملغی کند ولی اینجا منحصراُ این اختیار در بست در اختیار اطاق بازرگانی است اطاق بازرگانی هم از تجار محترم کشور ما هستند ممکن است یک تاجر محترم دیگری بخواهد پروانه بگیرد برای معاملات خارجی این بگوید پروانه نمی‌دهم این شخص برود یکی شکایت کند ؟کدام مرجع بحقش رسیدگی کند؟ این یک اشکال عمده است که بنظر بنده باید حل شود و البته هم باید شرایطی باشد که هر کس بدون جهت در معاملات خارجی بدون اینکه صلاحیت داشته باشد وارد نشود که باعث جریاناتی بشود و هم جلو این اختیار نامحدودی که باطاق بازرگانی داده می‌شود گرفته شود این بود مخالفتی که بنده داشتم و عرض کردم (احسنت)
رئیس ـ این لایحه شور اولش است همینطور که آقای عمیدی نوری گفتند صدی نیم نسبت بعوارضی که برای اطاق بازرگانی گرفته می‌شود اضافه شده نسبت سابق، سابق یک در صد بوده و حالا شده یک و نیم در صد بدیهی است که بکمیسیون دارائی هم باید برود البته در شور دوم می‌فرستم بکمیسیون دارائی (صحیح است) آقای خرازی.
خرازی (مخبر کمیسیون بازرگانی)ـ بنده از همکاران محترم تمنی دارم که بعرایض ناقابل بنده توجه بفرمایند هر کدام که مطابق میل و عقیده شان نبود تشریف بیاورند اینجا توضیح بدهند یا توضیح بخواهند آقایان باید توجه داشته باشند در اسفند ماه ۱۳۰۹ در زمان اعلیحضرت فقید که قانون انحصار تجارت خارجی از تصویب مجلس شورای ملی گذشته تا بحال از نظر اینکه کارها همه در تهران متمرکز شده و باصطلاح معروف هر کس ببخاری نزدیکتر است بیشتر گرم می‌شود اغلب بلکه اکثر و اگر اغراق تصور نفرمائید قرة فعالة اقتصادی در تهران تمرکز پیدا کرده و این یکی از عیوب قانون انحصار تجارت خارجی است که تهران بیحد و اندازه بزرگ شده و شهرستانها علاوه بر اینکه تجار و ملاکینش بتهران رو آورده‌اند و مقیم شده‌اند طبقات متوسطش هم مانند زارع و کشاورز هم از نظر اینکه تهران نان ارزان است ظلم و تعدی و ستم مأمورین کمتر است و آزادانه می‌توانند زندگی کنند آمده‌اند اینجا بنده بشهادت آقایان با اینکه وکیل تهران هستم هیچوقت از این تمرکز هستم برای اینکه ایران عبارت از تهران نیست تمام شهرستانهای ایران جزء ایرانست و ما علاقه مندیم که همه ایرانیها در رشته‌های مختلف و در کلیه شئون اجتماعی کشور ترقی بکنند و کار منحصر بتهران نباشد ولی متأسفانه این عمل نشده و باز بشهادت خود همکاران محترم بنده همیشه دارای این عقیده بوده و از این تز دفاع کرده‌ام که دولت باید مقرراتی وضع کند که مردم با رضایت و رغبت و حتی اوانتاژ هائی راجع بشهرستانها مقرر کنند که در تهران نباشد و مردم ولایات برگردند بشهرستانها و شهرستانها خالی از سکنه نباشد (مهندس جفرودی ـ این لایحه اطاق بازرگانی است) اجازه بفرمائید این لایحه عنوان خاصی دارد ولی لایحه آزادی تجارت که از تصویب مجلس سنا گذشته و آمده دو مرتبه هم در همین محضر آقایان محترم طرح شده و آقایان هی رأی سکوت داده‌اند، آن منظور آقایان را تأمین می‌کند ـ بنده چون خودم افتخار این را دارم که بازرگان کوچکی هستم بازرگان یکی باید سرمایه داشته باشد و یکی سرو کارش با عدد باشد اینکه جناب آقای عمیدی نوری فرمودند که این لایحه مالی است و باید بکمیسیون دارائی مجلس برود، با اینکه بنده خودم افتخار همکاری دارم در کمیسیون دارائی و ایشان هم عضو کمیسیون بازرگانی مجلس هستند و هم عضو کمیسیون دارائی (عمیدی نوری ـ بنده در کمیسیون بازرگانی نیستم) بله تشریف نمی‌آورید (عمیدی نوری ـ عضو نیستم) عرض کنم برای اینکه رفع اشتباه بشود اولا این در آمد بهیچوجه ارتباطی با در آمد مملکت ندارد برای اینکه هر کس صد تومان مالیات می‌دهد ۱۵ ریال هم می‌دهد برای مخارج اطاق بازرگانی هیچ ربطی بدر آمد دولت ندارد تجار با نهایت رغبت و میل در موقع پرداخت مالیاتشان این مبلغ را می‌پردازند همینطور شرکتهای تجارتی، توجه بفرمائید از آقایان وکلای دادگستری هم این مبلغ گرفته نمی‌شد، مقام ریاست هم که فرمودند این در کمیسیون اضافه شده این در کمیسیون اضافه نشده این قانون چندین سال است در قانون مالیات بر در آمد که در سال پیش از کمیسیون مشترک مجلسین گذشت اول صدی یک بود تبدیل شد بصدی یک و نیم (مهندس هدایت ـ رد شد دو مرتبه گذاشتند) عرض کنم آقایان بنده یک خواهشی کردم عرض کردم بعرایض ناقابل بنده توجه بفرمائید بعد هم بیائید اینجا جواب بدهید اینکه گفته شد در آمد شهرستانها را اختصاص می‌دهند قانون هم همینطور است و آن را دارائی‌های شهرستانها بدون اینکه منتقل بتهران کنند در اختیار اطاق بازرگانی آن شهرستانها می‌گذارند (ابتهاج ـ اینطور نیست، مال بندر پهلوی اینطور نیست، هیچ جا اینطور نیست) آنوقت از تهران هم بطور متوسط تا حالا سالی یک میلیون و دویست هزار ریال ببعضی نقاط یعنی شهرستان هائی که در آمد اطاقشان کفایت خرجشان را نمی‌کند از محل اطاق تجارت تهران بآنها کمک شده بنده برای اینکه مؤید نظریات همکاران محترم مخصوصاُ نمایندگان شهرستانها باشم دو تا آمار برای آقایان اینجا تهیه کرده‌ام که بعرض مجلس محترم میرسانم یکی تعداد کارتهای بازرگانی است که در سال ۳۵۴ برای تهران صادر شده و یکی هم آمار کارتهای بازرگانی است که در شهرستانها صادر شده یکی هم در آمد اطاق بازرگانی تهران است. یکی هم در آمدهای اطاقهای بازرگانی شهرستانها هست، صورت ریزش هم هست ولی بنده نمی‌خواهم وقت مجلس محترم را بگیرم هر کدام از آقایان محترم که علاقه دارند سؤال بفرمایند بنده عرض می‌کنم که شهرستانشان چقدر بازرگان دارد. عرض کنم در تهران جمعاُ ۳۰۲۵ برگ کارت بازرگانی صادر شده و در تمام شهرستانها ۶۱۴ برگ خوب آقایان توجه کنید که چقدر کار در تهران متمرکز شده بی جهت در تهران تنها ۳۰۲۵ کارت صادر شده و در تمام شهرستانها ۹۱۴ برگ یکی از همکاران محترم آقایان کدیور فرمودند در مشهد چند تا کارت صادر شده مشهد مرکز استانی است که بعقیده بنده یکی از استانهای اقتصادی ما خراسان است البته یکی هم آذربایجان است ولی خراسان اگر آقایان بجغرافیایش توجه داشته باشند دارای منطقه حاره است معتدله است سرد سیر هم هست یعنی انواع و اقسام محصولات کشاورزی در آنجا بعمل می‌آید که برای صادرات ما بسیار مفید است در مشهد که مرکز استان است ۱۵ برگ کارت بازرگانی صادر شده یعنی ۱۵ نفر تاجر در مشهد کار تجارت خارجی می‌کنند حالا اگر آقایان دیگر هم بخواهند بنده هم را دارم تنها جائی که زیادتر است از سایر جاها تبریز است که ۱۳۷ برگ کارت بازرگانی صادر شده یعنی در تهران سه برابر هم زیادتر است تمام شهرستانها کارت بازرگانی صادر شده اما آمدیم در آمد اطاقهای بازرگانی عرض کنم در آمد اطاق بازرگانی تهران ۳۰۸، ۲۴۶،۸ ریال است تمام شهرستانها ۲۲۴ ،۶۱۹ ،۱ ریال است در آمد سال ۱۳۳۵ است اما در جلسه قبل همکار محترم بنده جناب آقا دکتر مشیر فاطمی نسبت باین لایحه تذکراتی فرمودند یا اعتراضاتی فرمودند بنده حق می‌دهم به آقایان نمایندگان محترم شهرستانها و بایستی اگر آقایان علاقه مند هستند که شهرستانها از این وضع خارج بشوند جزایر و نبارد خلیج فارس و سایر سر حدات ما اینطور بی سکنه نباشد و مردم برای کار و کسب بسواحل عمانات نروند یعنی یک بام و دو هوا نباشد که یک بام باشد یک طرفش سد باشد و یک طرف دیگر گرم باشد مثلا بلوچستان که حالا مورد توجه دولتها و شخص اعلیحضرت همایون شاهنشاهی است باید خدمت آقایان عرض کنم از وقتی که هندوستان تقسیم شد بهند و پاکستان مطمئن باشید بین ۹۵ الی یکصد هزار نفر از اهالی بلوچستان ما رفته‌اند پاکستان در کارخانجات آنجا کار می‌کنند در صورتی که باز اگر باوضاع اقتصادی هند توجه داشته باشید وقتی این مملکت تقسیم شد اصلا پاکستان یک قلم محصول صنعتی
نداشت یعنی یک دوک نخریسی نداشت، یک کیلو قند تولید نمی‌کرد و حالا باید خدمت آقایان عرض کنم متجاوز از سه میلیون دوک نخریسی و پارچه بافی دارد و ضمناُ هم سالی هفتصد هزار تن قند و شکر تهیه می‌کند که سد هزار تن را خودش مصرف می‌کند و ششصد هزار تن بقیه را صدر می‌کند این مطالبی که خدمت آقایان عرض می‌کنم با مطالعه است با آمار است اغراق نگفته‌ام ـ آقایان کارها در تهران متمرکز شده و نتیجه آن هم این بوده است که شده ملاحظه بفرمائید یک کسی می‌خواهد مسافرت برود می‌گویند بیا مرکز گذرنامه بگیر می‌خواهد حج برود می‌گویند که بلیط دو سره هواپیما را در طهران بگیر خوب نمی‌خواهد با طیاره برود با یک چیز دیگر می‌خواهد برود یا فرض بفرمائید کمیسیون ارز است الان لایحه‌ای از تصویب کمیسیون بازرگانی و دارائی گذشته راجع باینکه قانون ارز را بانک ملی اجرایش را عهد بگیرد و در تمام شهرستانها هر کس برای امور بازرگانی و یا مسافرت می‌خواهد ارز بگیرد به شعبه بانک ملی مراجعه کند و باو ارز بدهند اینها را باید کمک بفرمائید بشود ولی اینکه نسبت می‌دهند اطاق بازرگانی تهران که عمارت خریده یا بوده اش در بانکهای دیگر است بنده اینجا صریحاُ عرض می‌کنم خود آقای تجدد وزیر بازرگانی که بنده افتخار همکاریشان را در اطاق بازرگانی داشتم میدانند تمام وجوه مازاد در آمدهای مستمر که همان یک و نیم در صد مالیات بر در آمد باشد و در آمدهای دیگر که بر حسب قوانین دریافت می‌شود راجع به سرتی فیکادورژین یا حتی داوری یا غیره تمام در بانک ملی ایران شعبه مرکزی متمرکز می‌شود و در هیچ بانکی تا حالا اطاق بازرگانی تهران یک دینار از وجوه خودش را نگذاشته و یک دینار هم غیر از آن بودجه‌ای که بوزارت بازرگانی پیشنهاد شده پرداخت نشده و بمصرف دیگر نرسیده اما ما آمدیم سر این تذکری که داده شد بنده هم حق می‌دهم همین آقای وزیر بازرگانی یک آدم متجددی است اسم بامسمائی است بنده از آن افرادی هستم که طرفدار این هستم که تمام نقاطی که اهمیت بازرگانی دارد اطاق بازرگانی داشته باشد (صارمی ـ بدون اینکه آقا بالا سر داشته باشد) اجازه بفرمائید ولی چیزی که هست شما ملاحظه میفرمائید برادر محترم بنده آقای دشتی و یا آقای بوشهری هم شاید خوششان نیاید بوشهر یک موقعی اهمیت بازرگانی مهمی داشت یعنی قبل از این که راه تبدیل براه آهن بشود و بندر خرمشهر و بندر شاهپور مرکزیت پیدا کند بوشهر یکی از بنادری بود که مهمترین بنادر خلیج فارس بود و اهمیت بازرگانیش حتی از تهران زیاد تر بود با همین بندر پهلوی که آقای ابتهاج همکار محترم وکیلش هستند و حق دارند دفاع کنند قبل از این که روسیه تزاری تبدیل بشوروی شود و تجارت دست تجار و کارخانجات و سازندگان محلی بود بندر پهلوی یکی از بنادر مهم محسوب می‌شد لیکن متأسفانه چون حالا در کشور همسایه ما تجارت صد در صد با دولت است آن اهمیت سابق را ندارد بوشهر تمام در آمد بازرگانیش در سال پانصد تومان است یعنی از محل ۱۵ در صد در آمد بوشهر پانصد تومان است کارت بازرگانیش را هم بنده عرض می‌کنم ۲۸ نفر کارت بازرگانی گرفته‌اند خوشبختانه از مشهد که مرکز استان است زیادتر گرفته‌اند.
رئیس ـ آقای خرازی رعایت وقت را هم بفرمائید.
خرازی ـ الان تمام می‌شود (صارمی اگر اینطور باشد بوشهر بدتر از این هم می‌شود) عرض کنم این هم که جناب آقای عمیدی نوری فرمودند که در ماده ۲۴ قید شده منحصراُ کرات بازرگانی را اطاق بازرگانی منحصراُ کارت بازرگانی را اطاق بازرگانی تهران می‌دهد همچو چیزی نیست در هر شهرستان مطابق قانون خود اطاقهای بازرگانی محل کارت بازرگانی می‌دهد البته در تهران هم کارت را اطاق بازرگانی می‌دهد آقایان در تجارت هم مثل سایر چیزهایمان تا وضعمان عوض نوشد ما نمی‌توانیم در مقابل این ترقیاتی که ممالک راقیه کرده‌اند قد علم کنیم و بنده دو مملکت را برای مثال عرض می‌کنم یکی آلمان و یکی ژاپن در جنگ هر دو شکست خوردند هر دو له شدند و خرد شدند و حالا وضعشان طوری شده که در ۱۹۵۶ بین ۱۴ الی ۱۵ در صد صادراتشان از قبل جنگ یعنی از قبل از ۱۹۳۹ زیادتر بوده است جناب آقای عمیدی نوری اگر بخواهند همین طوری اشخاص تجارت بکنند و وزارت بازرگانی و اطاق بازرگانی اشخاص را نشناسد نمی‌شود از خارجه مکاتبه می‌کنند و می‌گویند که فروشندگان کثیر کیست فروشندگان سبزه کیست فروشندگان پنبه کیست وارد کنندگان آهن کیست؟ اینها را باید بشناسند تقاضای کارت هم یک شرایطی دارد تحت آن شرایط که تا حالا بوده بنده سراغ ندارم یک بازرگانی بایدی بگوید که آقا من رفتم مطابق مقررات مراجعه کردم ببنده کارت بازرگانی ندادند چه در طهران و چه در شهرستانها داده شده بنده خیلی معذرت می‌خواهم وقت آقایان را گرفتم امیدوارم در مواد یک بیک توضیحات لازم بدهم و آقایان قانع بشوند که این قانون را زودتر بگذرانند که انشاء الله اوضاع بازرگانی یک سرو صورتی بگیرد.
رئیس ـ آقای وزیر بازرگانی.
وزیر بازرگانی (تجدد) ـ بنده با اظهاراتی که چند نفر از همکاران کردند تشخیص می‌دهم که این لایحه باید مجدداُ برگردد بکمیسیون و در آنجا نمایندگان محترم نظر خود را بدهند بهتر خواهد بود همین قدر حضور آقایان عرض کنم دولت بهیچوجه فرقی بین اطاق بازرگانی تهران و اطاق بازرگانی بوشهر نخواهد گذاشت (احسنت) و باز هم می‌گویم چون اعتراض کرده بودن یکی از آقایان راجع بتمرکز وجوه اطاق بازرگانی در بانکهای دیگر و آقای خرازی گفتند که اطاق بازرگانی تهران وجوهش در بانک ملی است بنده جداُ تکذیب می‌کنم و هیچ چیزی نیست.
رئیس ـ طبق تقاضای آقای وزیر بازرگانی لایحه اطاق بازرگانی بر می‌گردد به کمیسیون.
۵- طرح گزارش کمیسیون خارجه راجع بسازمان و مقررات استخدامی وزارت امور خارجه
رئیس ـ گزارش کمیسیون خارجه راجع بسازمان وزارت امور خارجه مطرح است قرائت می‌شود
(بشرح آتی قرائت شد)
گزارش از کمیسیون امور خارجه بمجلس شورای ملی
لایحه شماره ۲۲۹۵ دولت راجع به سازمان و آئین نامه استخدامی وزارت امور خارجه در کمیسیون امور خارجه مورد رسیدگی قرار گرفت و برای مداقه بیشتر به سو کمیسیونی مرکب از پنج نفر آقایان اعضاء کمیسیون خارجه ارجاع و این سو کمیسیون در جلسات عدیده با حضور آقای وزیر امور خارجه بمواد آن رسیدگی و با اصلاحات لازم جهت تصویب بکمیسیون تقدیم و کمیسیون نیز در چند جلسه نظریه سو کمیسیون را مطالعه و با اصلاحاتی در جلسه ۱۳ دی ماه ۳۵ بتصویب رساند و جهت اظهار نظر بکمیسیون محترم استخدام ارجاع گردید
کمیسیون مزبور نیز در جلسه ۲۱ بهمن ماه ۳۵ با اصلاحاتی آنرا تصویب و این اصلاحات نیز در جلسه هفتم اسفند ماه ۳۵ در کمیسیون امور خارجه مورد دقت قرار گرفت و مورد تأیید واقع و با مختصر اصلاح عبارتی تصویب و اینک ضمن ماده واحده‌ای گزارش ن را تقدیم و تقاضای تصویب دارد.
مخبر کمیسیون امور خارجه ـ محسن مرآت اسفندیاری.
ماده واحده ـ مجلس شورای ملی قانون سازمان و استخدام وزارت امور خارجه را که متضمن ۷۲ ماده می‌باشد تصویب می‌نماید
فصل اول.
سازمان وزارت امور خارجه.
قسمت اول: سازمان مرکزی.
قسمت دوم: سازمان نمایندگیهای شاهنشاهی.
فصل دوم.
طبقات کارمندان وزارت امور خارجه.
قسمت اول: طبقه سیاسی و کنسولی.
قسمت دوم: دوم اداری.
فصل سوم.
طبقات سیاسی و کنسولی و ارتقاء
قسمت اول: مقامات سیاسی و کنسولی.
قسمت دوم: ارتقاء.
فصل چهارم.
اعزام مأمور بخارجه.
سازمان وزارت امور خارجه.
فصل اول.
سازمان وزارت امور خارجه
ماده ۱- سازمان وزارت امور خارجه بقرار زیر خواهدبود:
قسمت اول: سازمان مرکزی.
قسمت دوم: سازمان نمایندگیها. شاهنشاهی در خارجه.
قسمت اول ـ سازمان مرکزی.
الف ـ حوزه وزارتی:
وزیر امور خارجه،
معاون سیاسی و پارلمانی،
معاون اداری،
شورای عالی سیاسی،
تشریفات،
مشاورین حقوقی،
منشی مخصوص وزیر،
منشی مخصوص معاونین.
اداره رمز.
بازرسان وزارتی.
اداره محرمانه.
ت ـ مدیر کل سیاسی که مسئول ادارات زیر می‌باشد وزیر نظر معاون سیاسی انجام وظیفه می‌نماید.
۱- اداره اول سیاسی.
۲- اداره دم سیاسی
۳- اداره سوم سیاسی.
۴- اداره چهارم سیاسی.
۵- اداره پنجم سیاسی.
امور مربوط بمناسبات سیاسی با کشورهای خارجه میان این ادارات تقسیم می‌شود.
۶- اداره اطلاعات و مطبوعات.
۷- اداره امور اقتصادی.
۸ ـ اداره امور مرزی و نقشه برداری.
۹ ـ اداره روابط فرهنگی.
۱۰ ـ اداره سازمانهای بین المللی.
۱۱ـ اداره عهود و امور حقوقی.
۱۲ ـ اداره همکاریهای بین المللی.
ج ـ مدیر کل اداری که مسئول ادارات زیر می‌باشد وزیر نظر معاون اداری انجام وظیفه می‌نماید.
۱- اداره انتظامات.
۲ ـ اداره حسابداری.
۳ ـ اداره دفتر و بایگانی.
۴ ـ اداره کارگزینی.
۵ـ اداره کتابخانه
۶ ـ اداره تابعیت و مهاجرت و پناهندگان.
۷ـ اداره سجلات و احوال شخصیه.
۸ـ اداره گذرنامه و روادید.
۹ـ اداره ترجمه.
تبصره ـ عده کارمندان سازمان وزارت امور خارجه طبق صورت پیوست تعیین می‌گردد.
ماده ۲ـ معاون اداری وزارت امور خارجه از میان مأمورین عالی رتبه آن وزارت که استحقاق بمقام سفیر کبیر کار بری داشته باشد انتخاب خواهد شد.
ماده ۳ـ معاون اداری برای مدت پنج سال بنا بپیشنهاد وزیر امور خارجه و با تصویب هیئت وزیران تعیین می‌گردد
در صورت فوت یا استعفاء و یا احراز عدم صلاحیت تجدید انتخاب بترتیب فوق صورت خواهد گرفت معاون اداری چنانچه از سمت خود استعفاء دهد حق مأموریت خرج را تا انقضاء دوره پنجساله نخواهد داشت.
ماده ۴ـ مدیران کل و رئیس تشریفات باید لااقل مقام وزیر مختار و رؤسای ادارات سیاسی باید لااقل دارای مقام رایزنی سفارت کبری و رؤسای سایر ادارات لااقل دارای مقام رایزنی سفارت باشند.
ماده ۵ـ اعضای شورای سیاسی برای شو در مسائل سیاسی از بین سفیر کبیران کاربری و وزیر مختاران از طرف وزیر مختاران از طرف وزیر امور خارجه تعیین می‌شوند عده اعضای شورای مزبور حداکثر ۱۱ نفر خواهد بود.
ماده ۶ـ ریاست شورای عالی سیاسی با وزیر امور خارجه می‌باشد و در غیاب از معاون سیاسی قائم مقام وی خواهدبود.
ماده ۷ـ شورای عالی سیاسی آئین نامه طرز کار و وظایف خود را تنظیم می‌نماید و پس از تصویب وزیر امور خارجه بموقع اجرا خواهد گذاشت.
ماده ۸ـ مشاورین حقوقی وزارت امور خارجه از بین حقوقدانان درجه اول تعیین می‌شوند در صورتی که از بین استادان دانشگاه انتخاب شوند وزارت امور خارجه در حدود اعتبارات مصوبه حق الزحمه بآنان پرداخت خواهد نمود.
ماده ۹ـ بازرسان وزارتی از میان مأمورین عالیرتبه وزارت امور خارجه که مقام آنان کمتر از رایزن سفارت کبری نباشد انتخاب می‌شود و عده آنان حداکثر ده نفر خواهد بود برای هر یک از ادارات نیز مشاور تعیین می‌گردد این مشاورین از بین دبیر اول‌ها و یا رایزن‌ها انتخاب می‌شوند.
ماده ۱۰ـ معاونین کلیه ادارات مرکزی اعم از سیاسی و اداری باید لااقل دارای مقام دبیر اولی سفارت باشند.
ماده ۱۱ـ برای رسیدگی و شور در امور کار گزینی و بودجه و انتقال و انتصاب و ارتقاء کارمندان و همچنین تهیه هر گونه آئین نامه استخدامی شورای عالی امور کار گزینی مرکب از ۷ نفر بشرح زیر تعیین می‌شوند.
معاون اداری. مدیر کل سیاسی. مدیر کل اداری. رئیس اداره کار گزینی.
سه نفر از رؤسای ادارات یا مأمورین عالیرتبه وزارت امور خارجه که در نیمه دوم اسفند ماه هر سال برا مدت یک سال بانتخاب وزیر امور خارجه تعیین می‌شود.
در صورتی که هر یک از سه نفر استعفاء دهد یا بمأموریت برود یا بنحوی از انحاء نتواند انجام وظیفه نماید وزیر امور خارجه جانشین وی را برای بقیه مدت سال تعیین می‌نماید.
ماده ۱۲ ـ در موقعی که مسائل مالی در شورای عالی امور استخدامی مطرح است از رئیس اداره حسابداری برای مشورت دعوت خواهد شد.
ماده ۱۳- شورای عالی امور کارگزینی آئین نامه داخلی خود را تنظیم می‌نماید و پس از تصویب وزیر امور خارجه بموقع اجرا خواهد گذاشت.
قسمت دوم ـ سازمان نمایندگی. های شاهنشاهی در خارجه.
ماده ۱۴ـ سازمان نمایندگیهای شاهنشاهی در خارجه بقرار زید است:
الف ـ سفارتکبری‌ها:
۱- آلمان. ۲- اتحاد جماهیر شوروری. ۳ـ افغانستان .۴- انگلستان. ۵ـ ایطالیا .۶- پاکستان .۷- ترکیه .۸- چین .۹- دولت متحد ه امریکای شمالی .۱۰- ژاپن. ۱۱- عراق. ۱۲- عربستان سعودی. ۱۳- فرانسه. ۱۴- مصر. ۱۵- واتیکان. ۱۶- هند. ۱۷- سویس. ۱۸ – لبنان. ۱۹- نمایندگی دائمی ایران در سازمان ملل متحد در نیویورک.
ب- سفارتها:
۱- آرژانتین. ۲- اسپانی. ۳- اطریش. ۴- اندونزی .۵- ایسلند. ۶- برزیل. ۷- بلژیک. ۸- بلغارستان. ۹- پرتقال. ۱۰- تونس. ۱۱ـ چکوسلواکی. ۱۲- حبشه. ۱۳ ـ دانمارک. ۱۴- رومانی. ۱۵- سوئد. ۱۶ـ سوریه. ۱۷ـ شیلی. ۱۸ـ فنلاند. ۱۹- کانادا. ۲۰ـ لوکزامبورک. ۲۱ ـ لهستان. ۲۲- مجارستان. ۲۳- مراکش. ۲۴- مکزیک. ۲۵- نروژ. ۲۶- ونزوئلا. ۲۷ – هاشمی اردن. ۲۸- هلند. ۲۹- یوگوسلاوی. ۳۰- یونان. ۳۱ ـ نمایندگیهائی دائمی ایران در دفتر اروپائی سازمان ملل متحد در ژنو.
ج ـ سرکنسولگریها:
۱- ازمیر. ۲- استانبول. ۳- بصره. ۴- بغداد. ۵- بمبئی. ۶- پاریس. ۷- ژنو. ۸- سانفرانسیسکو. ۹- سلیمانیه. ۱۰- کربلا (عهده دار امور کنسولیاری نجف). ۱۲- کلکته. ۱۳- کویته. ۱۴- لندن. ۱۵- میلان. ۱۶- نیویورک. ۱۷ – هامبورک. ۱۸- هرات.
د ـ کنسولگریها:
۱- چخانسور. ۲- حلب. ۳- خانقین. ۴- طرابوزان. ۵- کویت.
ماده ۱۵- وزارت امور خارجه می‌تواند لدی ـ الاقتضاء در حدود اعتبارات مصوب با تصویب هیئت وزیران و کمیسیون خارجه مجلسین نمایندگیها را ارتقاء داده و ادارات و نمایندگی جدید تأسیس و یا بعضی از ادارات و نمایندگیها موجود را منحل نماید و نیز می‌تواند بعضی از نمایندگیها را ضمیمه نمایندگی دیگر کند و یا درجه نمایندگیها را تغییر دهد.
ماده ۱۶- در هیچیک از سفارت نباید بیش از یک رایزن تعیین شود و سفارتهای کبری یک رایزن سفارت کبری و در صورت ضرورت می‌توان یک رایزن سفارت و مأمور دیگری با مقام وزیر مختاری تعیین نمود و در نمایندگی دولت شاهنشاهی در سازمان ملل متحد تعداد رایزن موکول بنظر و احتیاج وزارت امور خارجه خواهد بود.
ماده ۱۷ـ عده کارمندان نمایندگیها بنابر احتیاج تعیین می‌شود و در هر صورت حداکثر تعداد کارمندان علاوه بر رئیس مأمورین در سفارت کبری و نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد ۸ نفر و در سفارت ۵ نفر و در کنسولگری ۵ نفر و در کنسولگری ۳ نفر خواهدبود تجاوز از این عده جایز نیست مگر با پیشنهاد دولت و تصویب کمیسیون امر خارجه مجلسین.
فصل دوم. طبقات کارمندان وزارت امور خارجه.
قسمت اول ـ طبقه سیاسی و کنسولی.
ماده ۱۸- کلیه کارمندان وزارت امور خارجه اعم از شاغل و منتظر خدمت که در تاریخ تصویب این قانون جزء طبقه سیاسی و کنسولی هستند در این طبقه باقی خواهند ماند.
ماده ۱۹- شرایط ورود داوطلبان بطبقه سیاسی و کنسولی وزارت امور خارجه بقرار زیر است:
۱- موفق شدند در امتحانات ورودی که از طریق مسابقه معلم می‌آید.
۲- طی کردن دوره کار آموزی و دریافت گواهینامه شایستگی از شورای عالی امور کار گزینی.
ماده ۲۰- وزارت امور خارجه در صورتی که منع قانونی برای استخدام جدید نباشد تعداد کارمندان مورد نیاز و تاریخ شرایط شرکت در مسابقه ورودی را باطباع عموم خواهد رسانید.
ماده ۲۱- داوطلبان شرکت در مسابقه ورودی باید واجد شرایط زیر باشند
- ۱- ایرانی الاصل.
۲- تندرستی و نداشتن نقص بدنی
۳- حداقل سن ۲۳ و حداکثر ۳۲ سال.
۴- انجام خدمت زیر پرچم یا در دست داشتن برگ معافیت دائم.
۵- عدم محکومیت به جنحه یا جنایت.
۶ ـ عدم معروفیت بفساد اخلاق.
۷- داشتن گواهینامه لیسانس یا بالا تر
در رشته‌های علم سیاسی یا اقتصادی یا قضائی.
ماده ۲۲- در صورتی که مدارک تحصیلی در رشته‌های سه گانه مندرج در بند ۷ ماده ۲۱ از کشورهای خارجه صادر شده باشد ارزش آن باید قبلا بگواهی مقامات صلاحیت دار فرهنگی ایران برسد و برای خدمت در وزارت امور خارجه نیز مورد تأیید شورای عالی امور کارگزینی قرار گیرد.
ماده ۲۳- وزیر امور خارجه هیئت ممتحنه را مرکب اشخاص زیر تعیین نماید:
۱- دو نفر از استادان دانشکده حقوق دانشگاه تهران. ۲- ممتحنین زبانهای خارجه از دانشکده ادبیات دانشگاه تهران. ۳- دو نفر از رؤسای وزارت امور خارجه. ۴- یک نفر از مشاورین حقوقی وزارت امور خارجه. ۵- رئیس اداره کارگزینی . .
ماده ۲۴- دواطلبان یاید مواد زیر را امتحان بدهند.
۱- حقوق اساسی ایران. ۲- حقوق بین المللی عمومی. ۳- حقوق بین المللی خصوصی. ۴- کلیات راجع بعلوم اقتصادی. ۵- کلیات راجع بحقوق مدتی ایران. ۶- تاریخ دیپلماسی ایران. ۷- جغرافیای اقتصادی ایران. ۸- تاریخ دیپلماسی عمومی. ۹- یکی از چهار زبان ـ انگلیسی ـ فرانسه ـ رویسی ـ آلمانی. ۱۰- تلخیص یک پرونده و یک گزارش. ۱۱- مصاحبه.
ماده ۲۵ـ آئین نامه مسابقه ورودی از طرف شورای عالی امور کارگزینی تنظیم و پس از تصویب وزیر امور خارجه بموقع اجرا گذاشته خواهد شد.
ماده ۲۶ـ وزارت امور خارجه افراد مورد نیاز خود را از میان داوطلبانی که دارای بهترین معدل نمرات در امتحانات کتبی و مصاحبه باشند انتخاب و برای کار آموزی بخدمت دعوت می‌نماید.
ماده ۲۷- داوطلبانی که در مسابقه ورودی پذیرفته و بخدمت دعوت می‌شوند باید مردت یکسال بطور موقت بعنوان کار آموز به تناوب در ادارات کنسولی و بایگانی و حسابداری و یکی از ادارات سیاسی انجام وظیفه نماید. کارآموزان مکلفند در حین کارآموزی فن ماشین نویسی فارسی را بیاموزند و در پایان دوره کار آموزی تحریر حداقل ۲۵ کلمه در دقیقه یکی از شرایط ورودی طبقه سیاسی خواهد بود.
ماده ۲۸- بکار آموزان در دوره کار آموزی برابر حداقل حقوق پایه سه اداری هر ماهه بعنوان پاداش پرداخت خواهد شد.
ماده ۲۹- رؤسای اداراتی که کار آموز زیر نظر آنان کار می‌کند مکلفند نظریات خود را نسبت بطرز کار و استعداد و حسن ابتکار و اخلاق کار آموز بقید محرمانه کبتاُ باداره کار گزینی اطلاع دهند تا در شورای عالی امور کارگزینی مورد رسیدگی قرار گیرد و نظریات شوری صریحاُ بوزیر امور خارجه گزارش شود.
ماده ۳۰- وزیر امور خارجه با توجه بنظریات شوری تصمیم قطعی نسبت به استخدام کار آموز اتخاذ خواهد نمود.
ماده ۴۱- بکار آموزانی که بخدمت رسمی پذیرفته می‌شوند از تاریخ پایان یکسال کار آموزی پایه چهار اداری و مقام یک سیاسی (مقام دفتر دار) اعطاء خواهد نمود.
ماده ۳۲- کارمندان جدید پس از پایان دوره کار آموزی و ورود بخدمت رسمی باید اقلا دو سال د ادارات مرکزی انجام وظیفه نمایند و اعزام آنان بمأموریت خارج از انقضاء دو سال ممنوع است.
ماده ۳۳ـ کارمندان طبقه سیاسی و کنسولی که با موافقت قبلی وزارت امور خارجه مشاغل دیگر دولتی با عهده دار می‌کردند فقط نصف مدت خدمت رسمی آنها در خارج از وزارت امور خارجه جزء سنوات خدمت کاربری سیاسی آنان محسوب می‌شود و وزارت امور خارجه می‌تواند بکارمندانی که معادل ۷ سال سابقه خدمت سیاسی کاربری داشته و یک دوره بوکالت مجلسین انتخاب یا منصوب شده باشند پس از بازگشت بوزارت امور خارجه یک مقام بالاتر و همچنین بکارمندانی که معادل ده سال سابقه خدمت کاربری سیاسی داشته و بیش از یک دوره بنمایندگی مجلسین رسیده‌اند بمقام وزیر مختار ارتقاء دهد و بهر حال مدت نمایندگی مجلسین جزء خدمت رسمی کار بری منظور خواهد شد.
ماده ۳۴ـ انتقال کارمندان رسمی دولت از وزارتخانه‌ها و بنگاههای دولتی به خدمت طبقه سیاسی و کنسولی وزارت امور خارجه منوط به رعایت شرائط مندرجه در مواد ۱۹ و ۲۰ و۲۱ این قانون می‌باشد.
ماده ۳۵- کارمندانی که طبق ماده ۳۴ بوزارت امور خارجه منتقل می‌شوند از خدمت دوره کار آموزی معاف هستند و نصف مدت خدمت رسمی آنان جزء خدمت سیاسی محسوب می‌شود و مقام سیاسی آنان طبق تشخیص و تصویب شورای عالی امور کارگزینی که در هر صورت از دبیر سومی و مقام سه سیاسی تجاوز نخواهد نمود تعیین و از تاریخ انتقال بوزارت امور خارجه اعطاء خواهد شد.
ماده ۳۶- کارمندانی که طبق ماده ۳۴ بوزارت امور خارجه منتقل می‌شوند نباید قبل از دو سال خدمت در مرکز به مأموریت خارج اعزام شوند.
ماده ۳۷- از تاریخ تصویب این قانون ازدواج کارمندان وزارت امور خارجه با اتباع بیگانه جز با موافقت وزارت امور خارجه و تصویب هیئت وزیران مجاز نخواهد بود.
ماده ۳۸ ـ کارمندان وزارت امور خارجه مطلقاُ حق داشتن امتیاز و انتشار روزنامه یا مجله را نخواهند داشت و کارمندان مختلف از خدمت وزارت امور خارجه برای همیشه معاف و در اختیار وزارت کار گذارده می‌شود.
کارمندان وزارت امور خارجه از انتشار هر نوع کتب رسالات مقالات اعم از سیاسی علم و ادبی هنری و غیره ممنوع هستند مگر با اجازه کتبی و قبلی وزارت امور خارجه با کارمند متخلف در این مورد نیز بترتیب بالا رفتار خواهد شد.
قسمت دوم ـ طبقه اداری.
ماده ۳۹- از کارمندان فعلی وزارت امور خارجه کسانی که بر طبق مقررات بالا جزء طبقه سیاسی و کنسولی وزارت امور خارجه نمی‌باشند جزء طبقه اداری محسوب می‌شوند.
ماده ۴۰ـ شرائط ورود بطبقه اداری وزارت امور خارجه بقرار زیر است.
۱- ایرانی الاصل بودن. ۲- حداقل سن ۲۳ و حداکثر آن ۲۵. ۳- انجام خدمت زیر پرچم یا در دست داشتن برگ معافیت دائم. ۴- عدم محکومیت به جنحه و جنایت. ۵- عدم معروفیت بفساد اخلاق. ۶- داشتن گواهینامه دوره کامل دبیرستان. ۷- توفیق در امتحانات ورودی که از طریق مسابقه بعمل می‌آید.
آئین نامه مسابقه ورودی کارمندان طبقه اداری از طرف اداره کارگزینی تنظیم و پس از تصویب شورای عالی امور بازرگانی و وزیر امور خارجه بموقع اجراء گذاشته خواهد شد.
ماده ۴۱- کارمندان اداری که برای مرکز بعنوان مترجم ـ ماشین نویس ـ بایگان ـ کتابدار ـ حسابدار ـ مهندس آمارگر بدون رعایت مقررات ماده ۴۰ استخدام می‌شود فقط در مرکز انجام وظیفه می‌نمایند.
ماده ۴۲- پایه استخدامی کارمندان طبقه اداری طبق مقررات قانون استخدامی کشوری خواهد بود.
ماده ۴۳- کارمندان طبقه اداری وزارت امور خارجه اعم از اینکه در بدو ورود بخدمت دی یکی از رشته‌های علوم سیاسی و اقتصادی و قضائی و علوم اداری و اجتماعی دارای درجه لیسانس بوده و با بعداُ باخذ آن نائل شوند در صورت انتقال به طبقه سیاسی و کنسولی امکان پذیر خواهد بود که شرایط مندرج در مواد ۱۹ و۲۰ و۲۱ این قانون در باره آنان رعایت شود کارمندان طبقه اداری که باین ترتیب یکار سیاسی منتقل می‌شوند دو سوم سنین خدمت اداری آنها جزء خدمت محسوب و مقام آنان طبق تشخیص و تصویب شورای عالی امور کارگزینی که در آن موقع از دبیر سومی و مقام سه سیاسی تجاوز نخواهد نمود تعیین و از تاریخ تصویب وزیر امور خارجه به آنان اعطاء خواهد شد. این قبیل کارمندان از یکسال کار آموزی معاف خواهند بود.
ماده ۴۴- وزارت امور خارجه می‌تواند کارمندان خود را که در تاریخ تصویب این قوانین در طبقه اداری هستند با رعایت مواد ۴۵ و۴۶ و۴۷ و۴۸ بمأموریت‌های سیاسی یا کنسولی که مقتضی میداند اعزام دارد.
ماده ۴۵ـ کارمندانی که در تاریخ تصویب این قانون در طبقه اداری هستند از حیث سنین خدمت ادای در وزارت امور خارجه بدو دسته تقسیم می‌شوند و هر دسته فقط تا موقعی که در زیر تعیین می‌گردد متدرجاُ ارتقاء‌خواهند یافت.
۱- آنهائی که بیش از پانزده سال تمام سابقه دارند حداکثر بمقام معاون سر کنسولگری و دبیری کمی.
۲- آنهائی که بیش از پنجسال تمام سابقه دارند حداکثر بمقام کنسول در سر کنسولگری و دبیر دومی.
ماده ۴۶- مقامی که هر یک از کارمندان اداری تا تاریخ تصویب این قانون احراز کرده‌اند مأخذ ارتقاء‌مقام بعدی آنها قرار داده می‌شود و مدت توقف لازم در هر مقام نیز از همین تاریخ محاسبه می‌گردد. حداقل توقف کارمندان اداری ر هر مقام دو برابر حداقل مقرر در ماده ۵۴ خواهد بود و سایر تشریفات ارتقاء مقام آنها نیز باید طبق قسمت دوم از فصل سوم این قانون انجام گیرد.
ماده ۴۷- کارمندان طبقه اداری که تا بحال بمقامی بالاتر از حداکثر مقام مقرر دسته خود نائل گردیده‌اند مقام فعلی آنان بمنزله آخرین ارتقاء مقام آنها خواهد بود.
کارمندان اداری که بیش از پنجسال سابقه خدمت دارند در موقع اعزام بمأموریت مقام آنان با احتساب دو برابر حداقل مدت توقف در هر مقام (مقرره در ماده ۵۴ که در هر حال از دبیر سومی سفارت تجاوز نخواهد
نمود احتساب و داده خواهد شد
ماده ۴۸- کارمندان فعلی طبقه اداری که تاکنون بمأموریت نرفته‌اند از تاریخ تصویب این قانون مقام آنان دفتر دار خواهد بود.
ماده ۴۹- کارمندان طبقه اداری که دو تاریخ تصویب این قانون کمتر است پنج سال سابقه خدمت در وزارت امور خارجه داشته باشند یا از این ببعد بکارمندی این طبقه استخدام یا منتقل می‌شوند در صورت اعزام بمأموریت مقام آنها دفتر داری خواهد بود و مادام که در طبقه اداری هستند فقط با همین مقام مأموریت خواهند یافت.
ماده ۵۰- کلیه کارمندان اداره حسابداری باستثنای رئیس آن که از طرف وزارت دارائی تعیین می‌شود باید از بین کارمندان وزارت امور خارجه انتخاب شوند.
ماده ۵۱ ـ کلیه کارمندان فعلی اداره حسابداری وزارت امور خارجه (باستثناء رئیس حسابداری) آنان که کارمند وزارت امور خارجه نیستند باید بتدریج در ظرف شش ماه از تاریخ تصویب این قانون بوزارت خانه‌های خود عودت داده شوند.
فصل سوم مقامات سیاسی کنسولی و ارتقاء.
قسمت اول ـ مقامات سیاسی و کنسولی.
ماده ۵۲ ـ مقامات و پایه‌های طبقه سیاسی و کنسولی بقرار زیر است:
۱- دفتر دار نمایندگیها سیاسی ـ دبیر سوم سر کنسولی ـ مقام یک سیاسی . . ۲- وابسته نمایندگیهای سیاسی ـ دبیر دوم سر کنسولی ـ مقام دو سیاسی. ۳- دبیر سوم نمایندگیهای سیاسی کنسولیار. کنسولگری یا سر کنسولگری مقام سه سیاسی. ۴- دبیر دوم نمایندگیهای سیاسی ـ کنسولی در سر کنسولگری مقام چهار سیاسی. ۵- دبیر اول سافارت و سفارت کبری ـ معاون سر کنسول ـ مقام ۵ سیاسی. ۶- رایزن سفارت ـ کنسول مستقل ـ مقام شش سیاسی. ۷- رایزن سفارت کبری ـ سرکنسول مقام هفت سیاسی. ۸- وزیر مختار ـ مقام هشت سیاسی. ۹- سفیر کبیر کاربری مقام نه سیاسی.
ماده ۵۳ ـ حداقل توقف در مقامات مذکور در ماده ۵۲ بقرار زیر می‌باشد.
ارتقاء از دفتر داری بوابستگی پس از دو سال دفتر داری.
ارتقاء از وابستگی بدبیر سومی پس از دو سال وابستگی
ارتقاء‌از دبیر سومی بدبیر دومی پس از سه سال دبیر سومی.
ارتقاء از دبیر دومی بدبیر اولی پس از سه سال دبیر دومی.
ارتقاء از دبیر اولی برایزنی سفارت پس از سه سال دبیر اولی.
ارتقاء از رایزنی سفارت به رایزنی سفارت کبری پس از دو سال رایزنی سفارت.
ارتقاء‌از رایزنی سفارت کبری بوزیر مختار پس از سه سال رایزنی سفارت کبری.
ماده ۵۵ در موقع ارتقاء‌علاوه بر مدت توقف لازم در مقام مادون کارمند باید در وزارت امور خارجه شاغل و واجد مجموع مدت خدمت لازم در مقامهای ما قبل نیز باشد.
ماده ۵۶- وزیر امور خارجه با تصویب هیئت وزیران می‌تواند بمنظور تشویق و تقدیر بکارمندانی که لیاقت و شایستگی قابل توجه از خود نشان داده باشند یک مقام بالاتر اعطاء نماید. حداکثر عده کارمندانی که با این ترتیب ارتقاء میابند در هر سال نباید از دون فر تجاوز نماید.
تبصره ـ هر کارمندی در تمام مدت خدمت خود بیش از یک بار نمی‌تواند مشمول ارتقاء مقام مندرج در ماده بالا قرار گیرد.
ماده ۵۷- از تاریخ تصویب این قانون فقط کسانی می‌توانند بمقام وزیر مختاری برسند که جزء طبقه سیاسی وزارت امور خارجه باشند.
ماده ۵۸ از تاریخ تصویب این قانون اعطاء کلیه مقامات و عناوین مشاغل افتخاری در وزارت امور خارجه ممنوع است.
قسمت دوم ارتقاء
- ماده ۵۹- مدیران کل و روسای نمایندگیها و روسای ادارات مکلفند همه ساله نظریات خود را نسبت بکارمندانی که در زیر نظر آنان انجام وظیفه می‌نمایند در اوراقی که از طرف اداره کار گزینی در مهر ماه هر سال در اختیار آنان گذاشته می‌شود اظهار نمایند.
این اظهار نظر باید مشروح و کاملا محرمانه و متضمن مراتب زیر باشد.
۱- لیاقت و شایستگی (در شغل فعلی و برای مشاغل دیگر). ۲- رعایت نظم و انضباط اداری. ۳- پیشرفت در کار و داشتن ابتکار. ۴- علاقه به انجام وظیفه و ۵- حسن اخلاق و حسن سلوک با همکاران و مراجعین. م
دیران کل و رؤسای نمایندگیها و رؤسای ادارات باید در مورد کارمندانی که طبق مقررات و با توجه بنکات پنجگانه بالا استحقاق ارتقاء‌دارند مراتب را صریحاُ در اوراق مذکور ذکر نمایند.
ماده ۶۰- رئیس اداره کار گزینی مکلف است کلیه اوراق مربوط بارتقاء کارمندان را در پرونده مخصوص نگاهداری و پس از رسیدگی و اظهار نظر کامل در شورای عالی امور کار گزینی مطرح نماید.
ماده ۶۱- شورای عالی امور کارگزینی مکلف است در آذر ماه هر سال به پیشنهادهای ارتقاء کارمندان رسیدگی و با رعایت دقیق پیشرفت و تکامل علمی و تجربی کارمندان نظریات خود را تا آخر دی ماه همان سال بوزیر امور خارجه تسلیم نماید
. ماده ۶۲- ارتقاء مقام بدون وجود محل سازمانی و اعتبار در بودجه وزارت امور خارجه ممنوع است.
ماده ۶۳ ـ اداره کارگزینی موظف است پس از اینکه گزارش شورای عالی امور کارگزینی درباره ارتقاء کارمندان بتصویب وزیر امور خارجه رسید احکام را بتاریخ اول فروردین سال بعد تهیه نماید.
فصل چهارم. اعزام مأمورین بخارجه.
ماده ۶۴- حداکثر مردت مأموریت کارمندان وزارت امور خارجه در خراج چهار سال و حداقل مدت توقف آنها در مرکز وزارت امور خارجه نصف مدت توقف آنها در خارج خواهد بود.
ماده ۶۵- در موارد فوق العاده استثنائی بنا بپیشنهاد وزارت امور خارجه هیئت دولت می‌تواند مدت مأموریت سفیر کبیرانی را که در سفارت کبری و نمایندگی دائمی ایران در سازمان ملل متحد مأموریت دارند تمدید نماید ولی در آن واحد تعداد سفیر کبیرانی که مأموریت آنها تمدید می‌شود در هیچ موقع نباید از دو نفر تجاوز نماید.
ماده ۶۶- حداقل مدت توقف در مرکز مأمورین طبقه سیاسی و اداری که بمأموریت‌های کشور ـ‌های همجوار و آسیا و آفریقا اعزام می‌شوند یکسال خواهد بود این قبیل مأمورین قبل از دو سال نمی‌تواند از محل مأموریت خود باروپا و امریکا مننتقل شوند.
ماده ۶۷- وزراء مختار پس از رسیدن بسن ۶۵ سال تمام و سفراء کبار ۷۵ سال تمام طبق مقررات بازنشستگی کشوری بازنشسته خواهند شد مدرک سن شناسنامه ایست که در موقع استخدام اخذ گردیده و در پرونده پرسنلی موجود است.
ماده ۶۸- کارمندانی که بنمایندگیها مأمور می‌شوند مکلفند از تاریخ دریافت هزینه سفر منتها در ظرف یک ماد بمحل مأمورین خود حرکت نمایند والا منتظر خدمت خواهند شد.
ماده ۶۹- در باره کلیه رایزنان یا وابستگان و معاونین آنان که از طرف وزارت خانه‌ها در نمایندگیها سیاسی و کنسولی مأموریت می‌یابند باید قبلا نظر وزارت امور خارجه جلب شود این کارمندان تحت نظر رؤسای مأموریت انجام وظیفه می‌نمایند.
ماده ۷۰- کلیه آئین نامه‌ها و مقررات و اساسنامه‌های استخدامی وزارت امور خارجه از تاریخ تصویب این قانون ملغی است.
ماده ۷۱- مقررات قانون استخدام کشوری باستثنای آنچه که در این قانون تصریح شده است در مورد کارمندان وزارت امور خارجه اعم از سیاسی و اداری مجری خواهد بود.
ماده ۷۲- وزارت امور خارجه مأمور اجرای این قانون است.
مخبر کمیسیون امور خارجه مرآت اسفندیاری.
رئیس ـ گزارش کمیسیون امور استخدام هم قرائت می‌شود.
(بشرح زیر قرائت شد)
گزارش از کمیسیون امر استخدام بمجلس شورای ملی.
کمیسیون امور استخدام لایحه شماره ۲۲۹۵ دولت مربوط بسازمان و آئین نامه استخدامی وزارت امور خارجه را باصلاحاتی که در کمیسیون امور خارجه بعمل آمده بود با حضور نماینده دولت مطرح و رسیدگی و یا مختصر اصلاحی تصویب و اینک گزارش آنرا تقدیم می‌دارد
مخبر کمیسیون امر استخدام دکتر جهانشاهی
رئیس ـ در این ماده واحده اجازه خواسته شده که مواد این لایحه اجرا شود ولی طبق تبصره ماده ۱۰۴ آئین نامه تمام مواد و تبصره‌ها باید مورد بحث و طرح واقع بشود یک دفعه بعنوان یک ماده واحده نمی‌شود طرح کرد (صحیح است) آقای دکتر بینا.
دکتر بینا ـ بنده در لایحه سازمان وزارت خارجه هم در کلیات بعنوان مخالف اسم نوشته‌ام هم در مواد (احسنت) کلیات را از آن جهت مخالف نوشته‌ام که همکاران محترم اعضای کمیسیون خارجه گمان می‌کنم این توجه را نداشتند که امروز سیاست خارجی ممالک بیشتر روی اقتصاد آن ممالک است و واقعاٌ امروز وقتی در سفارت خانه‌های خارجی مطالعه می‌کنیم سفارت آمریکا سفارت فرانسه سفارت آلمان جاهای دیگر حتی سفارت شوروی وابسته‌های تجارتی و اقتصادی اها بهمان اندازه مهم است که کادر سیاسی آنان متأسفانه در تمام سازمانی که برای وزارت امور خارجه نوشته شده اسمی از سازمان اقتصادی نبرد در صورتی که در فصل ۲ موقعی که طبقات کارمندان وزارت امور خارجه را اسم می‌برد بهتر بود می‌نوشتند طبقه اول، طبقه سیاسی و طبقه دوم طبقه اقتصادی طبقه سوم قسمت کنسولی و اداری چرا بنده این جور کلاسه کرده‌ام؟ رای اینکه طبقه سیاسی نمایندگان وزارت خارجه ایران که در ممالک خرجی هستند و آن عرایضی که بنده از پشت تریبون کردم هیچکدام بوظایف خارجی خودشان متوجه نیستند و همانطوری که عرض کردم خودشان را یک مأموری خارجی قرض می‌کنند بنابراین برای کادر سیاسی ایران باید یک مکتب مخصوصی در وزارت امور خارجه درست بشود و کادر سیاسی هم هیچ جای دنیا
با کادر کنسولی مخلوط نیست برای اینکه کنسول فقط تمبر می‌زند و ویزا امضا می‌کند و پول می‌گیرد یکی قدری بالاتر از طبقه اداری است و کادر کنسولی را با کادر سیاسی نمی‌توان مخلوط کرد کادر سیاسی مقدرات مملکت را در دست می‌گیرد کادر سیاسی در دیپلماسی خارجی دخالت می‌کند در صورتی که یک کنسول مأمور اداره است بهتر بود کادر کنسولی را از طبقه اول بر می‌داشتند و در قسمت اول فقط طبقه سیاسی می‌گذاشتند در قسمت دوم همینطور که عرض کردم طبقه اقتصادی را ذکر می‌کردند سیاسیت اقتصادی ممالک دنیا امروز با سیاست اعمشان تطبیق می‌کند یعنی ما اگر در چهار یا پنج مملکت سیاست واقعی داشته باشیم در بقیه ممالک سیاست اقتصادی داریم متأسفانه در قسمت کادر مرکزی هم بهیچوجه بکار در اقتصادی توجه نشده، همکار سابق من و وزیر بازرگانی فعلی آقای تجدد ممکن است بفرمایند که ما نمایندگان اقتصادی در خراج داریم آن نماینده باید وابسته بوزارت خارجه باشد. برای تجارت خارجی و قسمت اقتصادی در ممالک دیگر بقدری اهمیت می‌دهند که حتی کادر اقتصادی آنان از کادر سیاسی منفک نیست بطوری که امروز در بلژیک که آقا تشریف داشتند اسم وزارت خارجه شان اینطور است:
Ministere des affaires etrangeres et du commerce exterieur
یعنی وزارت امور خارجه و تجارت خارجی آنها اینقدر باقتصاد و تجارت اهمیت می‌دهند بدبختانه باسیل وارداتی که امروز بمملکت ما رو آورد شده سر هر کوچه و برزنی چینی و بدل چینی و لوستر‌های عجیب و غریب و تمام اشیاء لوکس که بهیچوجه بدرد این مملکت نمی‌خورد بچشم می‌خورد و تمام سر حدات را باز کرده‌ایم و پول دسترنج مردم بیچاره را که با نهایت عسرت یک ارزی بدست می‌آوریم و بجیب تجارتخانه‌های خارجی و نمایندگیهای خارجی می‌ریزیم (صحیح است) بنابراین باید ما یک سیاست اقتصادی صحیحی داشته باشیم و دولت و وزارت خارجه که این لایحه را تقدیم کرده است لااقل فکر اقتصادیات مملکت را می‌نمود و در کادر اداری و سیاسی وزارت خارجه یکادر اقتصادی هم برای ما تعیین می‌کرد (صحیح است) این قسمت بکلی از بین رفته و توجه نشده، بنده از مخبر کمیسیون خارجه و نماینده دولت خواستم آقای وزیر امور خارجه که نیستند فقط آقای وزیر کشور هستند نمیدانم اصلا طرح لایحه بدن حضور وزیر امور خارجه امکان دارد یا نه. بنده پیشنهادهائی دارم که تقدیم می‌کنم و بسته بنظر آقایان است که پیشنهادهای بنده قبول بشود یا رد شود ـ در این قسمت فصل دوم مطلقاُ این طبقه بندی مخالف هستم پیشنهاد می‌کنم قسمت اول طبقه سیاسی را بگذارند قسمت دوم طبقه اقتصادی را بگذارند قسمت سوم طبقه کنسولی و اداری، طبقه کنسولی اصلا امتحانشان لازم نیست مثل طبقه سیاسی باشد برای اینکه در سیاست و مقدرات مملکت طبقه کنسولی و طبقه اداری مطلقاُ دخالت ندارد طبقه سیاسی است که می‌تواند سیاست مملکت را اداره کند. بنابراین باید در انتخاب آنها فوق العاده دقت شود و مسابقه آنها و امتحان آنها و کنکور آنها فوق ـ العاده باید دقیق باشد بنابراین این پیشنهادی که می‌کنم در فصل ۲ لطفاُ آقای مخبر کمیسیون خارجه و نماینده دولت این عرایض بنده را مورد توجه قرار بدهند در ماده ۵۶ البته خیلی مواد دارد ماده ۵۶ شاه ماده اش است باصطلاح امروز که ما می‌خواهیم از کارمندان خوب تشویق کنیم و کارمندان بد را تنبیه نمائید و فکر تشویق و تنبیه در کار است ماده پنجاه و شش اینطور تنظیم شده ‹‹ وزیر امور خارجه با تصویب هیأت وزیران می‌تواند به منظور تشویق و تقدیر بکارمندانی که لیاقت و شایستگی قابل توجه از خود نشان داده باشند یک مقام بالاتر اعطء نماید حداکثر عده کارمندانی که با این ترتیب ارتقاء می‌یابند در هر سال نباید از دو نفر تجاوز نماید ›› ما وزارت خارجه مانرا خوب می‌شناسیم و ترتیباتی که برای پیشرفت کارمندان دولت در دستگاههای دولتی معمول است آنرا همه مان خوب میدانیم پس همانطور که در عرایض خودم گفتم سوگلی‌ها همیشه در کارها سیاسی و نمایندگیهای خارجی ترجیح دارند ارجحیت دارند اولیت دارند همیشه آنهائی بمقامات بالاتر ارتقاء پیدا می‌کنند که طرفدارشان در وزارت خانه‌ها یا با وزیر یا با نماینده آن وزارت خانه ارتباطی داشته باشد حالا با این ترتیب اینقدر حب و بغض برای کارمندان ما ایجاد کردیم یک ماده ۵۶ درست کردیم آقایان در عرض ده سال ما بیست تا سفیر درست خواهیم کرد بیست تا وزیر مختار درست خواهیم کرد بچه مناسبت بموجب ماده‌ای ما بیک وزی اجازه می‌دهیم وزیر خارجه بتواند هر سال دو نفر را وزیر مختار کند آخر در کجای دنیا در کدام وزارتخانه یک همچو ماده‌ای را می‌آورند در مجلس بتصویب نمایندگان میرسانند که دو نفر هر سال وزیر مختار بشوند در ظرف ده سال بیست وزیر مختار بیسواد خواهیم داشت (یکنفر از نمایندگان ـ آن هم بلا محل) بلی آنهم بلا محل حالا در مجلس می‌خواهیم باین قبیل لوایح رأی بدهیم بنده از مقام ریاست محترم مجلس شورای ملی تشکر می‌کنم که ببنده اجازه داده‌اند عرایض بنده در کلیات اقتصادی این لایحه بود در قسمت سیاسی و کنسولی در موقع طرح مواد یک یک صحبت می‌کنم در کلایت بنظر بنده باید این ترتیب اصلاح شود برای ماده ۵۶ هم بنده پیشنهاد حذفش را تقدیم می‌کنم و از مقام ریاست هم تشکر می‌کنم که اجازه داده‌اند ماده بماده این لایحه مطرح شود.
رئیس ـ حالا شور اول است پیشنهاداتی اگر داده شود روی آن رأی گرفته نمی‌شود و بکمیسیون می‌رود ضمناُ طرحهائی که خود آقایان نمایندگان داده‌اند مطرح می‌شود البته وزیر مربوطه باید حتماُ حاضر باشد ولی وقتی که لوایح دولت مطرح است اگر یکی از وزرای دولت باشد کافی است. آقای دکتر حسین پیر نیا بفرمائید (گفته شده نیستند) اگر ایشان نیستند دیگر باید صحبت کند آقای وزیر کشور بیانی دارید بفرمائید . .
۶- تقدیم یک فقره لایحه بوسیله آقای وزیر کشور
وزیر کشور (دکتر جلالی)ـ یک لایحه‌ای است مربوط بعده‌ای از ژاندارمها که می‌خواهند خدمتشان باز خرید بشود از این جهت که بدرد نمی‌خورند و قانون باز نشستگی را هم نمی‌شود نسبت بآنها اعمال کرد و اعتبارش هم در بودجه سال ۳۵ گذاشته شده است بمجلس شورای ملی تقدیم می‌کنم.
۷- مذاکره در گزارش کمیسیون امور خارجه راجع بسازمان و مقررات استخدامی وزارت امور خارجه.
رئیس ـ آقای دکتر حسین پیر نیا سازمان وزارت خارجه مطرح است بفرمائید.
دکتر پیر نیا ـ بطوری که آقایان محترم شورای ملی از دولتها متعدد که پشت سر هم سر کار آمده‌اند داشته اینست که یک نظمی در دستگاه اداری بر قرار بکند و قدم اول در بر قرار کردن این نظم این است که برای وزارت خانه‌ها و سازمانهای مختلفه دولتی قوانین سازمانی تهیه بکند و بمجلس پیشنهاد بشود و تشکیلات یک اصول و مبنای قانونی داشته باشد که هر آن متزلزل نباشد و به هوا و هوس وزراء و متصدیان امور قابل تغییر و تبدیل نباشد (صحیح است) اولین قدمی که در زمینه اجرای چنین امری و چنین فکری برداشته شده است این قانون سازمان وزارت امور خارجه است که در کمیسیون امور خارجه مجلس شورای ملی و همینطور کمیسیون امور استخدام بررسی شده و بتصویب رسیده و الان برای تصویب مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌شود. آقایان استحضار دارند ممالکی که در آنجا برای کارمندان وزارت امور خارجه کار بیشتری هست و وظایف مهمتری شاید باشد مانند ممالک همجوار ایران پاکستان، عربستان سعودی یا افغانستان یا ترکیه و این قبیل ممالک ولی چون سازمانی بتصویب نرسیده بود وعده کارمندانی که در هر سفارتخانه می‌توانستند کار بکنند معین نشده بود غالباُ دیده می‌شد کارمندان ترجیح می‌دادند عده زیادی بمراکزی که در اروپا یا در امریکا باشد و مقدار کارشان متناسب با آن مقدار کارمند نباشد بآنجا هجوم بیاورند ولی ملاحظه بفرمائید در این قانون تعداد کل کارمندانی که در هر سفارتخانه می‌توانند شاغل باشند در سفارت کبری بشش نفر و در سفارت عادی بپنج نفر محدود شده و بنابراین از اینکه در بعضی مراکز تعداد زیادی کارمند وجود داشته باشد و کار مؤثری نداشته باشند و در بعضی مراکز تعداد کمتر کارمند باشد و کار خیلی زیاد باشد کمتر کارمند باشد و کار خیلی زیاد باشد بطوری که در مسافرتها متعدده دیده شده است و خود بنده ناظر بودم در این سفارت خانه‌ها کار اتباع ایران و کار سفارت و دولت بعلت نبودن کارمند تمام لنگ بوده و معطل مانده این محظور مرتفع می‌شود علاوه بر این سازمان آنچنان سازمانی است که تعداد کل کارمندانی که در یک دستگاه کار می‌کنند از آن مستخدم جزء تا بالاترین مقامات بطور دقیق و منجز طبق یک صورتی که پیوست باین قانون است و ملاحظه میفرمائید مشخص شده است مقدار مستخدم جزئی که در دستگاه وزارت خانه می‌تواند باشد تعداد ماشین نویس بایگان، منشی، رئیس ادارات مختلفه علاوه بر این بطوری که ملاحظه میفرمائید ارتقاء این یک مقامی بیک مقام دیگر چطور وارد شدن در خدمت وزارت امور خارجه تمام اینها روی اصول صحیح و روی یک سابقه‌ای معین شده سابقاُ ایرادی که گاهی از دستگاه وزارت امور خارجه گرفته می‌شد این بود استعداد‌ها و فضایل علمی و اخلاقی در این انتخاب تا آن اندازه که باید رعایت نمی‌شد و بعضی خصوصیات و وابستگیها و قوم و خویشی‌ها رعایت می‌شد ولی خوشبختانه در این قانون که ملاحظه میفرمائید این ایراد بزرگ بکلی مرتفع شده و بر اساس یک سابقه‌ای گذاشته شده که اصولش معین شده است (کنفر از نمایندگان ـ ایراد زیاد دارد) فعلا همینطور بنده نظر جنابعالی را تأیید می‌کنم که در این باب صحبتهائی شده است ولی یکی از مزایای این قانون تأمین همان نظر جنابعالی است و نظر جنابعالی آنست که در کادر سیاسی مملکت فضائل علمی و اخلاقی همیشه رعایت بشود و این منظور بوسیله این قانون بحمدالله عملی شده است البته دستگاه وزارت امور خارجه که وظایف بسیار مهمی را از لحاظ مصالح مملکت عهده دار است لازم است که سازمان او بر اساس صحیح و بر اساس قانونی و محکم استوار باشد و از لحاظ مصالح عمومی مملکت هم تصویب چنین قانونی بصلاح و صرفه مملکت خواهد بود البته صرفنظر از این موضوع یکی از اساسی ترین و صحیح ترین اصولی که باید هادی دولت و دستگاه اداری برای تنظیم بودجه و تقلیل بودجه
باشد همین بتصویب رسانیدم مقررات و قوانین برای سازمان قانونی دستگاهها است و فقط از این راه است که دولت موفق خواهد شد ببودجه مملکت سرو صورت صحیحی بدهد که فردا گفته نشود بودجه‌های غیر واقعی بمجلس تسلیم و تقدیم شده است برای اینکه اگر سازمان معین باشد و قانونی باشد طبیعتاُ بودجه آن سازمان هم مشخص و معین است شکی نیست که در دستگاه وزارت امور خارجه فعلا عده‌ای افراد صلاحیت دار و علاقمند بکشور که امتحانات خودشان را در سنوات متمادی داده‌اند خدمت می‌کنند و این قانون که حقوق و مزایای این عده را بطور قانونی تصریح و تأیید کرده است یک پشتیبانی و یک تشویق مهمی از آن کارمندان صدیق و درستکار و علاقمند بکشور است که غالباُ وقتشان را در دستگاه دیپلماتیک کشور گذرانیده‌اند و روی این مزایائی که بطور مختصر بعرض همکاران محترم رسید بنده موافقت خودم را بعرض نمایندگان محترم میرسانیدم (احسنت)
رئیس ـ آقای مهندس دهستانی.
مهندس دهستانی ـ بنده اسم ننوشته‌ام.
رئیس ـ آقای صارمی بفرمائید.
صارمی ـ بنده در ضمن عرایضی که در قانون بودجه می‌کردم متذکر شدم و فعلا هم تکرار می‌کنم اصولا وزارت امور خارجه ایران محتاج به یک تحول و یک تغییری است وضع فعلی طوری است که روی هم رفته متناسب با احتیاجات کشور نیست و عیب را هم بایستی گفت و نترسید تا جبران بشود مأموریتی هم که در خارجه داریم آنطوری که شایسته و بایسته است انجام وظیفه نمی‌کنند و متأسف هستم که عرض کنم بعضی سفارتخانه‌ها دایم که بصورت مرده است اصلا اثری از آنها وجود ندارد هیچ منشاء اثر بهم در وضع حاضر نیست (یکنفر از نمایندگان ـ عمومیت که ندارد یکعده‌ای هستند) عرض کردم بعضی سفارتخانه‌ها برای اینکه جای صحبت نباشد کلمه بعضی را استعمال کردم و ترسیدم بیشتر از این عرضی بکنم بنابراین اگر معتقد باشیم که سازمان سفارتخانه‌ها ما در خارج خوب نیست و بایستی در وضع آنها تغییر داده شود و یک تحولی در اوضاع سفارتخانه‌ها و مأمورین خارجی ما بوجود بیاید بنابراین این قانون بسیار بسیار مضر خواهد بود بنده نظرم هست که یک وقتی در یک مسافرتی که می‌کردم از یک سفارتخانه‌ای می‌خواستم مرا هدایت بکند که بروم در مجلس و مجلس آنجا را ببینم چندین روز گذشت یک کار عادی ساده‌ای را که بایستی انجام بدهند انجام نمیداند یا قدرت نداشتند یا نخواستند انجام بدهند احتیاجات کوچکی که آنها دارند برآورد نمی‌کند یا قدرت ندارد یا نمی‌خواهند بکنند (یک نفر از نمایندگان ـ بلد نیستند) آن وقت این قانون را آورده‌اید مثل اینست که سازمان و کارمندان وزارت امور خارجه بحد اعلای صلاحیت رسیده‌اند و خواسته‌ایم این در را ببندیم که دیگر کسی در وزارت امور خارجه راه پیدا نکند جز افرادی که الان آنجا شاغل شغلی هستند در صورتی که اگر افرادی مناسبی برای خدمت در وزارت امور خارجه موجود باشند باید از وجودشان استفاده کرد ماده ۵۷ می‌گوید که هیچکس نمی‌تواند بمقام وزارت مختاری برسد مگر اینکه در کادر سیاسی وزارت امور خارجه باشد در کجای دنیا هست که اگر یک فرد شایسته‌ای در یک مواقع متناسبی برای ریاست هیأت سیاسی در مملکت لازم است بگویند بایستی حتماُ سوابقی در کار سیاسی وزارت امور خارجه داشته باشد (مرآت اسفندیاری ـ در همه جا همین طور است) جنابعالی در بسیاری از ممالکتان سفارت کبری نیست در اینجا قید شده است وزیر مختار است بنابراین میگوئید نمی‌شود و بعلاوه این سازمان چه تناسب بوضع مملکت و احتیاجات ما با این بدبختی و این تنگنائی بودجه مان با این تشکیلات دارد من نمی‌فهمم ما آمدیم در کانادا سفارت خانه تأسیس کرده‌ایم آقا اتباع ایران در کانادا چقدر است و تجارت ایران با کانادا چیست ؟(مرآت اسنفندریاری ـ باید شروع بشود) هر وقت شروع کردیم و به حد نصابی رسید آنوقت بیاید در آنجا تأسیس کنید در تونس و مراکش سفارت خانه تأسیس کنیم بنده نمیدانم چه منافع اقتصادی داریم؟ چه منافع سیاسی داریم و وضع تجاریمان چیست در آنجا برویم سفارت خانه تأسیس کنیم آقا پریروز رئیس دولت در پشت این تریبون از کسر بودجه و بیچارگی‌ها و مضیقة مالی صحبت می‌کرد امروز ما یک لایحه‌ای می‌آوریم اینجا و می‌خواهیم تعداد سفارتها را زیاد کنیم برای اینکه افرادی یا بقول آقای دکتر بینا نور چشمان مدتی با مقامی در خارج زندگی کنند و آنوقت با این محدودیتی که وجود دارد داوطلبین را باید همین افراد انتخاب بکنند که طرز کارشان معلوم و مشهود است و اگر چنانچه بزرگترین سفارت خانه ما من نمی‌بینم که هیچگونه اقدامی در خارج کرده باشند (یک نفر از نمایندگان ـ چرا می‌کنند) نمی‌کنند حرف را بایستی گفت در یکی از ممالک بزرگ اروپا من مدتی تفحص کردم گردش کردم تا اینکه بتوانم محل سفارت خانه خودمان را پیدا کنم قبول نمیفرمائید علتش را نمی‌توانم عرض کنم چون ممکن است به بعضی از اشخاص بر بخورد (جمعی از نمایندگان ـ بفرمائید آقا) بگویم؟ چشم در کتابچه هائی که چاپ شده و منتشر شده محل سفارتخانه را در یک جائی تعیین کرده‌اند پلاک سفارتخانه در آن منزل هست ولی آنجا منزل شخصی هست سفارت خانه محل دیگر است وقتی سازمان و تشکیلات این طوری است بنده بطرف سفارتخانه که روی آن تابلو مشخص بود رفتم دیدم منزل شخصی است و بعد معلوم شد که محل سفارت خانه جای دیگری است نقطه دیگری است جناب آقای دکتر پیر نیا یکی از محاسن را فرمودند که محدودیت کارمندان در این قانون است این نقص این قانون است برای اینکه شما می‌گوید تعداد کارمندان سفارتخانه بیش از ۵ نفر نباشد این صحیح نیست شما یک سفارتخانه‌ای دارید که محتاج بکارمند خیلی زیادتر هست و نمی‌توانید محدود بپنج نفر بکنید (دکتر پیر نیا ـ معنی سازمان اینست) اجازه بفرمائید شما سر کنسولگری کربلا را محدود کردید بسه نفر واقعاُ بفرمائید زواری که به کربلا مشرف می‌شوند تعدادش چقدر است و آنها چقدر احتیاج دارند چند نفر عضو لازم است که گذرنامه اینها را ویزا کند پس این محدودیت با این ترتیب در این قانون خودش نقص است شما اگر بخواهید سفارت خانه حسابی داشته باشید در ممالک راقیه و زنده خودتان می‌بینید که هیچوقت متناسب نیست و احتیاج بافراد زیادتر داریم بنابراین این محدودیت با این ترتیب که از محاسن قانون ذکر شد بعقیده من معایبش است بایستی سازمان یک طوری باشد که بنابر احتیاجات باشد نه تعداد زیاد بفرستید و نه کم و آنوقت هر روز دستتان در این قانون بسته باشد که اگر احتیاج پیدا کردید بگوئید بلی برای رفع احتیاج باید قانونش را باورید به مجلس شورای ملی تا آنجا را اصلاح کنند به هر حال بنده خیال می‌کنم جناب آقای معاون وزارت امور خارجه که اینجا تشریف دارند معتقد باشند که وزارت امور خارجه ایران محتاج بیک تحول و تکامل و ترقی است بخواهند اعتراف بکنند یا نخواهند اعتراف کنند بایستی بگویند و تصریح شود برای کادر سیاسی کارمندان صالح بقدر کافی ندارند و دستشان را باز بگذارند تعصب عضویت وزارت امور خارجه را کنار بگذارند که جز خودمان هیچکس در آنجا راه پیدا نکند (حشمتی ـ صحیح است این مرضی است که همه وزارت خانه‌ها گرفتارش هستند) واقعاُ مطالعه کنید افراد شایسته را جلب کنید آنجا بمقدار اینکه توانستید کارمندان عالی مناسب با موقعیت امروز دنیا با روابطی که وجود داشته باشد یک سازمانی بوجود آوردید آنوقت تشریف بیاورید اینجا و یک قانونی تقدیم کنید که هیچکس در آنجا راه پیدا نکند (صحیح است) این تعصب خشک در وزارت امور خارجه بقدری است که من کارمندی را می‌شناسم که وزارت امور خارجه آمده منتقلش کرده ابلاغ صادر کرده که آقا شما عضو منتقل بوزارت خارجه هستید، در وزارت خارجه باو ترفیع داده‌اند در وزارت خارجه امور خارجه حقوق گرفته چندین سال به عضویت وزارت امور خارجه کار کرده و در انجام وظایفش هم قادر و توانا بوده و کار کرده ولی روی همین تعصب خشک و جاهلانه بعد از مدتی گفتند که نمی‌شود یک شخصی از خارج آمده باشد و عضو وزارت خارجه بشود حالا که این اشکال در این قانون وجود دارد و ماده بماده مطرح می‌شود نسبت به بسیاری از مواد نظریاتی هست که عرض می‌کنم و استدعا می‌کنم آقای معاون وزارت امور خارجه در نظر بگیرند فکر تربیت کادر بکنند نه محدودیت کادر اینجا هست.
رئیس ـ آقای مهند هدایت موافقید؟
مهندس هدایت ـ بنده مخالفم.
عمیدی نوری ـ بنده مخالفم.
رئیس ـ مخالف داریم موافق نداریم چون دیگر کسی بعنوان موافق اجازه صحبت نخواسته است حالا وارد در مواد که شدیم می‌شود صحبت کرد (عمیدی نوری ـ بنده در ماده اول اجازه می‌خواهم) آنجا هم اول آقای مهندس هدایت اسم نوشتند آقای معاون وزارت امور خارجه بفرمائید.
معاون وزارت امور خارجه (مشفق کاظمی) ـ البته بنده چون اطلاع نداشتم که امور این قانون در دستور مجلس محترم است چون جناب آقای نخست وزیر تشریف می‌بردند در فرودگاه بودم فقط در مراجعت در وزارت امور خارجه ببنده اطلاع دادند که سازمان وزارت خارجه مطرح است بنابراین سعادت نداشتم بیاناتی را که آقایان در غیاب بنده در اینمورد فرموده‌اند شنیده باشم و جواب عرض کنم ولی خواستم عرض کنم قسمت اخیری که جناب آقای صارمی می‌فرمودند راجع باینکه در این سازمان سعی شده است که در وزارت خارجه را ببندیم بنده تصور می‌کنم چنین چیزی نباشد برای اینکه در را باز گذاشته‌اند البته بانک صورت مرتبی و الا این مقرراتی که در اینجا هست جهت تمام افراد ایرانی است مال هر شهری هر خانواده‌ای که دارای آن شرایط باشد می‌آیند آنجا امتحاناتی می‌دهند کنکوری هست و اساتید دانشگاه هستند همین الان ده نفر را داریم استخدام می‌کنیم ۶۶ نفر اسم نوشته‌اند اگر آنها توانستند از عهده امتحانات بر بیایند مشمول می‌شوند و از طرفی هم با قانون بازنشستگی ۶۵ سال آقایان ملاحظه میفرمائید کسانی که حالا در رأی وزارت امور خارجه هستند بزودی خودشان می‌روند کنار بنابراین چطور ما قانونی پیشنهاد کردم که در وزارت خارجه را ببندیم و
دیگران نیایند خیال می‌کنم در این قسمت سعی شده با یک صورت منظمی اعضای وزارت امور خارجه که بطور یکه خود آقایان مستحضرید باید مملکتشان و کشورشان را در خارج معروفی کند بصورت خوبی باشد و از عهد این وظایف بزرگ بر بیایند ضمناُ می‌خواستم استدعا کنم همینطوری که قبلا صحبت بود در این سازمان باز هم یک توضیحی عرض کنم و آن اینست که وزارت خارجه در واقع دفعه اول نیست که یک سازمانی دارد وزارت خارجه طبق سوابقی شاید یکی از قدیمی ترین وزارت خانه‌ها است همین چندی پیش که در آرشیو وزارت خارجه نگاه می‌کردیم دیدیم حتی در اواسط سلطنت قاجاریه هم وزارت خارجه یک سازمانی یک تشکیلاتی داشته، این سازمان این دفعه البته با مطالعه دقیقی که شده است یک سازمان کامل تری که متناسب با وضع امروز باشد تهیه و تقدیم کردیم و در کمیسیونهای محترم مجلس با کمال دقت مورد رسیدگی واقع شده و اگر قرار بشود ماده بماده اینجا مطرح گردد علاوه بر اینکه وقت زیادی آز آقایان محترم می‌گیریم ..
رئیس ـ آن دیگر مربوط بآئین نامه و مجلس است.
معاون وزارت امور خارجه ـ خواستم استدعا کنم اگر ممکن است اجازه بفرمائید همانطور که ماده واحده بوده مطرح بشود.
رئیس ـ در بست نمی‌شود مخالف آئین نامه است رأی گرفته می‌شود بورود در مواد آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد آقای مهندس هدایت بفرمائید.
مهندس هدایت ـ بنده در ماده اول عرضی ندارم
رئیس ـ در ماده اول هم می‌شود در تمام مواد صحبت کرد ماده اول مطرح است بفرمائید آقای مهندس هدایت.
مهندس هدایت ـ عرض کنم بنده که اسم نوشتم خوشبختانه مقام ریاست تذکر فرمودند ماده بماده این قانون مورد طرح و مداقه قرار خواهد گرفت و علت اینکه بنده اسم ننوشتم همین مطلب بود چون بسیار پسندیده است که وزارت امور خارجه اقدام کرده است و سزامان خودش را بصورت تجدید نظر آورده تقدیم مجلس کرده و حالا مورد بحث واقع می‌شود این موضوع بایستی مورد توجه تمام وزارت خانه‌ها قرار بگیرد و بنده این فکر وزارت خارجه را تقدیر می‌کنم که در اینکار پیش قدم شده است برای اینکه اگر بخواهیم بوضع مملکت سرو صورتی بدهیم لازمه اش این است که وزارت خانه‌های ما و ادارات ما موسسات وابسته بوزارتخانه‌های ما یک صورت حسابی داشته باشند بنده خیال می‌کنم تنها وزارتخانه‌ای که تا حال صورت قانونی دارد سازمان و وزارت دادگستری است (صحیح است) آقایان ملاحظه فرموده‌اید یک وزارت خانه هائی که دارای سازمان است دیگر نمی‌شود هر روز یک تشکیلاتی باین وزارتخانه بست هر روز نمی‌شود یک عده اعضای نور چشمی و اضافه باین شود وزارت خانه بست بنده اینجا باید تقدیر کنم آقایانی که متصدی وزارت خارجه هستند مخصوصاُ آقای وزیر امور خارجه در اینکار پیشقدم شدند که بعد از وزارت دادگستری سازمان وزارت امور خارجه بصورت قانونی در بیاید و وقتی که بصورت قانونی در آمد اینجا آقایان در کلیه مواد مداقه خواهند فرمودند و گرفتاری‌ها را مطالعه می‌فرمایند نمایندگیهای زیادی را حذف و در نقاطی که نمایندگیها ما کمتر منظور شده اضافه خواهند فرمود و پس از اینکه این سازمان بصورت قانونی در آمد دیگر هر روز هر وزیری یا هر دولتی نمی‌تواند یکعده کارمند یا یک عده اداره باین دستگاه بچسباند بنابراین این مطلب اول بسیار قابل تقدیر است و اما مطلبی که بنده می‌خواستم اینجا عرض کنم اینست که مطالب بسیار هست که البته در موقع خودش مواد که طرح شد پیشنهادات لازم تقدیم خواهد شد و مورد بررسی آقایان قرار خواهد گرفت آنچه که مورد توجه باید باشد و بنده اینجا واقعاُ باید منصفانه عرض کنم اینست که وزارت خارجه دارای یکعده از جوانان برجسته تحصیل کرده این مملکت است اینرا نمی‌شود فراموش کرد البته ممکن است یکعده اشخاصی هم در این وزارت خانه من غیر حق وارد شده باشند و لیکن آنچه علی الظاهر دیده می‌شود در این وزارت امور خارجه یکعده جوانان تحصیلکرده این مملکت عضو هستند و بهمین مناسبت عرایض بنده روی این موضوع است که شما یک عده جوانان شایسته این مملکت را البته ممکن است که عده‌ای هم باشند که شایسته نباشند عوض وزارت خارجه باشند شما که یکعده از این اشخاص را بردید آنجا جمع کردید باید وزارت امور خارجه کمال دقت را بکند و رعایت تمام نکات را بکند اگر کوچکترین تبعیضی در دستگاه شما باشد این باعث می‌شود که یک عده اشخاص فهمیده تحصیل کرده که در دورترین نقاط باین مملکت خدمت می‌کنند دلسرد بشوند و همانطور که در وزارت خانه‌های دیگر که اعضای مختلف بدرجات مختلف و تحصیلات مختلف هستند اگر تبعیضی بشود بنظر نمی‌آید در وزارت خارجه که تمام اشخاص تحصیل کرده هستند و اشخاص شایسته‌ای هستند در اینمورد باید کمال دقت بشود.
دوم اینکه واقعاُ باید در این تشکیلات آن چیزی که لازم است در نظر گرفته بشود و آن چیزی که تصویب می‌شود به صورت آبرومندی باشد آقایان ملاحظه بفرمائید که چه لزومی دارد که تعداد سفارتخانه‌های ایران زیاد باشد ولکن وضع سفارت خانه‌های ایران در تمام دنیا اسفناک باشد (صحیح است) آقایان ملاحظه بفرمائید سفارتخانه هائی هستند در کشورهای خارجی که در یک آپارتمانها و در یک منازلی زندگی می‌کنند که واقعاُ برای شأن مملکت ما وهن آور است علتش اینست که ما فعلا در فلان مملکت که سفارت خانه بهیچوجه لازم نیست یک سفارت خانه دایر می‌کنیم یک بودجه‌ای هم بآن سفارت خانه می‌دهیم آنوقت چون بودجه وزارت خارجه محدود بیک مبالغ معینی است عوض اینکه در بهبود آن سفارتخانه و آن کنسولگری‌های که مورد احتیاج مملکت است بکوشیم نمی‌توانیم آن کاری که مؤثر است انجام بدهیم مثلا یک مثال بنده عرض می‌کنم محل سفارتخانه‌های ایران در خارجه را در نظر بگیرید نه محل سفارت خانه‌های ایران در خارجه بطور کلی مطابق شئون مملکت ما نیست (صحیح است) این را کمان می‌کنم آقای معاون وزارت خارجه صد در صد تصدیق می‌کنند البته وزرای مختاری پیدا می‌شوند سفرائی پیدا می‌شوند که اینها شخصاُ دارای یک شخصیتی هستند وقتی که بیک مأموریت یا یک سفارت کبری می‌روند شاید هم از جیب خودشان خرج می‌کنند و ظاهر سفارت را آبرومند می‌کنند ولکن بطور عموم آقایان توجه فرموده‌اند که اگر مأمور یک خورده دلش نسوزد واقعاُ انسان وقتی باین سفارت خانه‌ها و این کنسولگریها مراجعه می‌کند دلچرکین بر می‌گردد و اصولی که در این جا برای ارتقاء‌کارمندان وزارت امور خارجه مقرر شده است البته وقتی موادش مورد مذکوره واقع شد بنده عرایضی دارم که عرض خواهم کرد باید هر کسی واقعاُ بآن مقامی که شایسته است برسد و همانطور که عرض کردم در باره وزارت خانه و اعضای وزارت خارجه که مأمور حفظ منافع افراد ایرانی هستند و رل مهمی را بعهده می‌گیرند در مورد اینها بایستی از هر جهت که ممکن باشد هیچگونه تبعیض و ناروائی بعمل نیاید مثلا همین سال گذشته شاید بعرض آقایان رسیده باشد عده‌ای را وزیر مختار کردند خوشبختانه شنیدم که اعلیحضرت همایونی فرمان آنها را توشبح نفرمودند فرمودند که اول مقام این اشخاص را در خارجه تعیین کنید بعد من حکم آنها را توشیح خواهم کرد ولی همین آقایانی که وزیر مختار شده بودن یعنی کاندید شده بودند و هنوز رسماُ نشده بودند شنیدم که با لباس وزیر مختاری بسلام رفته بودن اینها باید دقت بشود جناب آقای معاون وزارت خارجه جنابعالی مدتها رئیس تشریفات بودید این را میدانید که هنوز کسی که در وزارت خارجه وزیر مختار نشده حق پوشیدن لباس آن مقام را ندارد آنهم در یک محل رسمی و یک سلام رسمی لباس بپوشد زیرا نسبت بعده دیگری که تبعیض شده است آنها در ممالک خارجه دلسرد می‌شوند بنده عرایض دیگرم را در مواد عرض می‌کنم.
رئیس ـ آقای عمیدی نوری مخالفید.
عمیدی نوری ـ بلی.
رئیس ـ آقای دکتر امیر حکمت.
دکتر امیر حکمت ـ بنده موافقم.
رئیس ـ بفرمائید.
دکتر امیر حکمت ـ بنده عرض کردم موافقم بجهت اینکه افتخار دارم که در کمیسیون خارجه عضو هستم و در رسیدگی باین لایحه سازمان وزارت خارجه شرکت داشتم و تقریباُ شاید پنج شش ماه این لایحه در کمیسیون خارجه مورد دقت واقع شده بود و چون ماده اول مطرح است در ضمن این ماده اول مطلبی است که بفرمایشات همکار محترم آقای دکتر بینا بر می‌خورد البته فرمایشات بسیار متین و صحیحی فرمودند یکی راجع باقتصاد فرمودند بنده هم معتقدم در کمیسیون هم مطرح شد از مسائل مهم و از وظائف بسیار مهم وزارت امور خارجه امور اقتصادی مملکت است نسبت بامور اقتصادی در خارجه اینجا ملاحظه می‌فرمایند که در ماده اول اداره امور اقتصادی در وزارت خارجه است و ما در کمیسیون مفصل با حضور آقای وزیر خارجه و آقای معاون وزارت امور خارجه صحبت کردیم و قرار بر این شد که برای امور اقتصادی اشخاص بسیار قادر و توانا و مطلع در سفارت خانه‌ها داشته باشند و اداره امور اقتصادی مرکز در حقیقت اشخاصی را در سفارت خانه‌ها معین می‌کند که آنها بوظائف قانونی خودشان عمل می‌کنند یک موضوع دیگری اینجا صحبت شد راجع باینکه حقی بآقای وزیر خارجه در یکی از مواد داده شده که در سال بتواند یکی دو نفر را اگر خوب خدمت کرده‌اند خارج از ترتیبی که هست ارتقاء‌بدهد البته بنده هم با نظر جناب آقای دکتر بینا در این خصوص موافقم متأسفانه وضع طوری است که گاهی بر خلاف حق کاری می‌شود (دکتر بینا ـ اغلب) اما بنده می‌خواستم عرض کرده باشم اینجا یک قانونی نوشته می‌شود و نمی‌شود که همیشه فکر کرد و نظر بد را گرفت خوب هم ممکن است و اینجا این انتظار را باید داشت البته اگر ما بیک وزیری اعتماد نداشته باشیم که روزی چنین عملی را خواهد کرد بهتر این است که او نباشد وقتی او هست باید فکر این را کرد که او بر خلاف حق کاری نخواهد کرد بنظر بنده گاهی اتفاق می‌افتد حالا لازم نیست که وزیر مختار باشد ممکن است یکنفر نایب اول سفارت باشد و او ارتقاء پیدا می‌کند و اگر یک خدمت برجسته‌ای کرده حق این است که اینکار بشود و اگر یک روزی پیش آمد که بر خلاف حقیقت یک شخصی ارتقائی پیدا کرد حالا
این است که ما استیضاح کنیم که چرا این ارتقاء پیش آمده است این مانع نیست ولی چون قانون نوشته می‌شود بنظر بنده ضرر ندارد این مطلب پیش بینی بشود جناب آقای صارمی ایراداتی فرمودند البته خود بنده هم در خارج دیده‌ام که وضع مرتبی در بعضی جاها نیست و یا گاهی در جائی عده و اعضای بیشتری هستند یا وظائفشان را خوب انجام نمی‌دهند علت نوشتن این قانون و این سازمان برای رفع همین نواقص است و اگر بخواهیم نواقص رفع بشود راهش همین است و ما اینجا دقت کردیم که برای هر قسمت اعضائی که متناسب هست و می‌شود و باید باشد این نکته گذاشته شود حالا اگر آقایان در ضمن مذاکره دیدند که کم است یا زیاد است باید باز می‌شود اصلاح کرد. صحبت از این شده است که در بعضی ممالک ما سفارت ایجاد کردیم در صورتی که حاجت نیست بنده هم می‌بینم که در بعضی ممالک این جور است اینکه در قانون نوشته می‌شود که در فلان مملکت سفارتخانه داشته باشیم چون قانون برای همیشه است و قانون برای آینده است اگر روزی حاجت شد ما می‌توانیم در آنجا سفارتخانه دایر کنیم و لازم نیست پس از اینکه این قانون تصویب شد فوری سفارت خانه را دایر کنیم بنابراین مانعی ندارد که در قانون اسم برده شود و اگر هم یک جا هائی می‌بینم که لازم نیست و بدرد نمی‌خورد در کمیسیون بودجه و در سایر کمیسیونها می‌شود جلو اینکار را گرفت ولی قانون را باید کامل نوشت و تمام جهاتش را رعایت کرد نقص موضوع را باید گفت (احسنت) عرض کنم صحبت دیگر راجع باین بوده است که در این ماده اول جناب آقای مهندس هدایت بیاناتی فرمودند البته تذکراتشان بسیار صحیح است و البته چیزی که اینجا نوشته شده است خیلی دقت شده است و جیزهائی است که موجود است و فعلا لازم است و مورد حاجت است بنظر بنده در مواد دیگر ملاحظه خواهید کرد و در آینده اگر نقصی باشد در آنجاها رفع خواهد شد و روی هم رفته بنده خیال می‌کنم این قانون بسیار لازم است و باید وزارت خارجه را همانطور که خود آقایان هم تأیید فرمودند تقدیر کنند که این قانون را برای اولین دفعه آورده است و بنظر بنده باید وزارت خانه‌های دیگر هم بوزارت خارجه تأسی بکنند که کار این مملکت از حیث استخدام و از حیث امور مملکت حل بشود و سازمانها برای هر وزارتخانه‌ای باشد (صحیح است ـ احسنت)
رئیس ـ آقای عمیدی نوری.
عمیدی نوری ـ بنده در اساس وجود یک چنین لایحه‌ای موافق هستم و موقعی که عضو کمیسیون خارجه بودم در دوره هجدهم یادم می‌آید بحث این مطلب شد و در آن موقع این لایحه مورد نظر بود و حالا بعد از دو سه سال بالاخره تحت این مواد بمجلس شورای ملی آمد و اساساُ باید سعی کنیم تمام وزارتخانه‌های ما دارای چنین سازمانهای ثابت و معین باشد عرضی که بنده دارم و بعنوان ماده اول در کلیات می‌شود استفاده کرد و البته در مواد هم بحث خواهم کرد و پیشنهاداتی دارم ه می‌دهم از مطالعه کلی و اجمالی که من در این لایحه دارم اینطور استنباط کردم همانطور که جناب آقای صارمی تذکر دادند وزارت امور خارجه ما وضع فعلی را گرفته و برای تثبیت و تحکیم وضع فعلی با ترتیبی که موجود هست می‌خواهد این را قانونی بکند و این قانون را بعنوان اساسنامه وزارت خارجه آورده نه بعنون اینکه قانونی برای اصلاح اساسی وزارت خارجه به کیفیتی که مورد نظر و شئون و مقتضیات فعلی هست بآن کیفیت باشد عرض بنده و اشکالم در این جا است والا ایست که با اساس یک قانونی بنام اساسنامه وزارت خارجه مخالف باشد؟ بلکه کمال موافقت را داریم بحث ما این است حالا که ما میآئیم یک همچو کاری می‌کنیم این کار را بمعنای صحیح و واقعی و اصولی خودش بکنیم نه اینکه اگر الان هم یک موضوع سیاسی و یک جریاناتی در کار است این را دستش را ببندیم مثلا بنده اینجا یک ماده‌ای دیدم تعیین کرده‌اند چه نقاطی سفارت کبری و چه نقاطی نمایندگی تمام را نوشته‌اند البته این را تصور می‌کنم که منطبق با وضع فعلی وزارت خارجه باشد در حالیکه ممکن است ما در آینده احتیاج داشته باشیم در یک نقطه‌ای که سفارت کبری نیست سفارت کبری باشد (یک نفر از نمایندگان ـ می‌تواند اینکار را بکند) بنده وقتی این مواد را خواندم دیدم چنین چیزی نیست تا آنجائی که من دیدم چنین چیزی ندارد (دکتر پیر نیا ـ ماده ۱۵) ماده ۱۵ چنین چیزی ندارد آن راجع به ارتقاء نمایندگیهاست جناب آقای دکتر پیر نیا که مطالعه در کمیسیون فرمودند و تصویب کردند بنده اینجا هر چه مطالعه کردم دیدم راجع بنمایندگیها است و این مورد نیست بنده پریروز یادم میاید در اعلامیه‌ای که راجع بتشریف فرمائید اعلیحضرت همایونی در اسپانی بین ایران و اسپانی صادر شد که البته یک مسافرت بسیار خوبی بود و بسیار هم مفید بود یک بحثی شد که بنده ضمن اخبار خواندم که قرار شد که مقامات نمایندگی سیاسی ایران و اسپانی بسفارت کبری ارتقاء پیدا کند این جزو اخبار است اراده اعلیحضرت همایونی که آنجا تشریف داشتند استقرار یافت و حقاُ هم بایستی این باشد کراراُ اینطور پیش می‌آید که در تشریف فرمائی‌ها و در اینگونه مسافرتها از نظر اینکه تجدید روابطی بین دو کشور بشود از یک چنین نکاتی استفاده می‌شود و ارتقاء پیدا می‌کند الان ما این وضع موجود را داریم و از نظر مصالح سیاسی وقتی مقتضی شد آناُ رئیس کشور ما می‌تواند اینکار را بکند ولی این قانون جلوش را گرفته بنده آنچه که تا بحال خواندم دیدم تثبیت شده است که در این نقاط سفارت کبری است و در این نقاط نمایندگی است بنابراین دست ما بسته است و ما نمی‌توانیم در یکجائی که نمایندگی سیاسی است سفارت کبری باز کنیم نمی‌توانیم از یک چنین اکازیونها و از یک چنین موقعیتهائی که مصالح را اقتضا می‌کند از یک چنین ترتیباتی را بوجود بیاوریم استفاده کنیم چون جلوش را گرفته همینطور در قسمت‌های زیادی که فعلا بنده وارد نمی‌شوم مثلا یکماده‌ای هست که یک کسیکه عضو وزارت خارجه است حق ندارد کتاب علمی، هنری و غیره را هم منتشر کند من نفهمیدم چرا اگر بنده عضو وزارت خارجه بودم راست است که نباید کتابی سیاسی از لحاظ اینکه شغل من هست منتشر کنم ولی عضو وزارت خارجه مگر مرده است که حق ندارد فکر کند حق ندارد یک مقاله علمی بنویسد حق ندارد یک مقاله هنری و ادبی بنویسد بعد از آن و غیره را هم حق ندارد من نمیدانم که و غیره که اینجا مرقوم فرموده‌اید دیگر کدام یکی از اینها است شما که انواع مختلفش را نوشته‌اید دیگر و غیره اش چیست؟ مثلا یک ماده دیگرش این است که رئیس حساب داری فقط ممکن است مال وزارت دارائی باشد ولی تمام اعضای حسابداری باید مال وزارت خارجه باشد خلاصه بنده بطور کلی عرض می‌کنم ما در ضمن اینکه معتقد هستیم بیک اساسنامه‌ای و یک قانونی برای وزارت خارجه بگذرانیم و بهترین موقعیت هم حالا است که خوشبختانه این مطرح می‌شود و ماده بماده بحث خواهیم کرد و سعی می‌کنیم که این اساسنامه بر طبق یک اصول صحیح و مدرن و منطبق با احتیاجات مملکتی و رعایت اصول نه رعایت نظریات خاصی که ممکن است خدای نکرده در بعضی از افراد وزارت خارجه باشد تدوین شود متأسفانه آنچه که ما می‌شنیدیم در وزارت خارجه یک فکری است که معتقد هستند غیر از کار در سیاسی که فعلا در آنجا تشریف دارند دیگران نمی‌توانند وارد بشوند این را دفاع فرمودند جناب آقای معاون محترم که البته ما شرایط ورود داریم شرایط استخدام جدید بجای خود صحیح و اما اگر وضعیت مملکت اقتضا کرد همینطور که الان هست سفیر کبیر فرض کنید یک شخصیت سیاسی عالی مقام باشد اینجا نبایستی جلوش را گرفت اینها نکاتی است (دکتر امیر حکمت ـ سفیر کبیر مستثنی است) البته اگر نیست بنده موافقم ولی تا آنجا که بنده خواندم تا ماده ۴۲ را مطالعه کرده‌ام یادداشت هائی کرده‌ام که موقعش عرض خواهم کرد تا اینجا من ندیدم در مواد بعد البته ممکن است باشد چون محدود شده است سفارت خانه‌ها و نمایندگیها این بود که این نظریات را من باب کلیات عرض کردم و البته در موقع بحث مواد هم عرایضم را خواهم کرد.
رئیس ـ آقای مخبر.
مخبر (مرآت اسفندیاری)ـ عرض کنم وقت تنگ است و آخر جلسه است بنده هم سعی می‌کنم مختصر عرضی بکنم یا اگر اجازه میفرمائید بحث بیشتر بماند برای جلسه آینده.
رئیس ـ مانعی ندارد مختصر بفرمائید چون شور اول است.
مرآت اسفندیاری ـ عرض کنم این اساسنامه و در وزارت امور خارجه سابقه طولانی دارد در روزهائی که بنده افتخار عضویت مخبر کمیسیون خراجی را داشتم جناب آقای انتظام که وزیر امور خارجه بودند باین خیال افتادند که یک ترتیب اساسی بکار وزارت امور خارجه بدهند با تمام گرفتاری هائی که در آن موقع نسبت بوضع سیاسی کشور بود ایشان هم خودشان را بیشتر صرف این قسمت کردند و شاید هم بتوانم عرض کنم هفته‌ای دو جلسه سه جلسه در این مورد بحث شد بعداُ جناب آقای اردلان که به وزارت امور خارجه تشریف آوردند متصدی شدند ایشان هم با کمال حسن نیتی که داشتند در این مواد کوشیدند که این کار بانتها رسید و جلسات متعددی چه خودشان چه جناب آقای معاون وزارت امور خارجه تشریف آوردند و کمیسیون تشکیل شد و شاید متجاوز از یک سال و نیم وقت کمیسیون خارجه و سو کمیسیون خارجه صرف این شد که یک آئین نامه و اساسنامه برای وزارت امور خارجه تنظیم بکنند که واقعاُ نه تنها فعلا بدرد بخورد بلکه یک ملاک عمل برای کادر خدمت گذاران وزارت امور خارجه باشد و تا باینجا رسید که این لایحه خدمت آقایان تقدیم شد بنده اطمینان دارم که همه همکارانی که در کمیسیون خارجه تشریف داشتند تا آنجائی که ممکن بود در این لایحه اظهار نظر فرمودند با کمال حسن نیت وقتشان را گذاشتند و بمنتها درجه در اینکار کمک کردند و منظور وزارت امور خارجه از تقدیم این لایحه و این اساسنامه این بود که واقعاُ نظر مشورتی با آقایان داشته باشد اگر مطالب بنظر آقایان برسد ولو اینکه از کمیسیون خارجه هم گذشته باشد مستحضر بشوند و در رفع این بشوند خود آقای وزیر امور خارجه متأسفانه تشریف ندارند علاقمند بودند که این لایحه بصورت ماده واحده بگذرد نه از لحاظ عملی بلکه از لحاظ تسریع در کارها ولی حالا که تصمیم مقام محترم ریاست مجلس بر این شده است وارد
جزئیات امر بشوند مانعی ندارد شاید وزارت امور خارجه هم بیشتر امتنان پیدا می‌کند و استفاده می‌کند ولی مطالبی که یک عده از همکاران محترم اینجا فرمودند مطالبی بود که ابتدا آقای دکتر بینا بیان فرمودند که البته یک قسمت از مطالبشان صد در صد مورد دقت و ملاحظه باید واقع بشود و بنده اذعان می‌کنم که این مطالبی بود که در کمیسیون خارجه هم صحبت شد ولی نه آنطور که باید و با بیاناتی که آقای وزیر امور خارجه کردند و واگذار کردند بآینده و آن موضوع کادر اقتصادی است و بنده خودم تصدیق می‌کنم که کادر اقتصادی وزارت امر خارجه در تمام دنیا یک رل بزرگی و مهمی انجام می‌دهد و کمتر از کادر سیاسی نیست ولی آقای وزیر امور خارجه عقیده داشتند که اینکار را باید بتدریج درست کرد الان هم در وزارت امور خارجه اداره‌ای باسم اداره اقتصادی هست (دکتر بینا ـ این کافی نیست) در کمیسیون خارجه نظر ما این بود که این اداره را توسعه بدهند و یک اداره کل درست بکنند و یک مدیر کلی در رأسش باشد آقای وزیر امور خارجه گفتند ما این را بتدریج در آینده انجام خواهیم داد ولی بنده هم موافقم اگر نظر و عقیده آقایان این باشد این موضوع رسیدگی بشود چون موضوع بسیار لازمی است و ضمن لایحه بگنجانیم که یک اداره کل برای امور اقتصادی درست بکنند (دکتر بینا ـ بعقیده بنده وزارت خارجه یک معاون اقتصادی باید داشته باشد بالا تر از مدیر کل) اما در مورد اختیاراتی که مطالبی فرمودند این ایک یک مطالبی بود که شاید بعنوان پیشنهاد خود آقای وزیر خارجه در کمیسیون مطرح شد و بمنظور تشویق یک عده کارمند لایق وزارت خارجه در اساسنامه وزارت خارجه گنجانیده شد.
رئیس ـ همه شایسته و لایقند
مخبر ـ(مرآت اسفندیاری) عرض کنم این با حسن نیت قبول شد و در کمیسیون خارجه هم قبول شد که بصورت ماده‌ای در اساسنامه در بیاید ولی مطالبی فرمودند که از این اختیارات ممکنست در آینده سوء استفاده بشود بنده باین مطالب عرضی ندارم و خود آقای وزیر خارجه یا معاون وزیر تشریف می‌آورند و جواب می‌دهند ولی تا آنجا که بنده میدانم شخص آقای وزیر امور خارجه شخص با حسن نیت و خدمتگذاری هستند (صحیح است) و در تمام مدت عمرشان جز خدمت و نظر و مقصودی نداشته‌اند و اگر دستگاههای ما ممکنست اشتباهاتی بشود این نیست که اگر در وزارت خارجه اشتباهی شد این مطلب بزرگی بنظر بیاید. مطالبی آقای صارمی فرمودند راجع به مقام وزیر مختار خواستم عریض کنم جناب آقای صارمی مقام وزیر مختار جز کادر است یعنی هیچ وزیر مختاری را کسی از خارج نمی‌تواند بیاورد در همه جای دنیا که شما تشریف ببرید وزیر مختاری جزء کادر سیاسی وزارت خارجه است ولی بالاتر از مقام وزیر مختاری یک چیزیست که بستگی بسیاست دارد و در ممالکی که حزبی باشد ممکنست سفیر کبیر از ما بین اعضای حزب‌ها انتخاب بشود و ممکن است حزبی نباشد بستگی بلیاقت اشخاص دارد اینست که خواستم عرض کنم این مطلبی که فرمودید شاید روشن نبودید راجع بتأسیس بعضی سفارتخانه‌ها فرمودند این مطلب مهمی است موقعی که بآنجا رسیدیم بنده جوابش را عرض می‌کنم حالا فقط عرض می‌کنم که تأسیس سفارتخانه‌ها تنها اجازه محل و گذاشتن یک وزیر مختار و سفیر کبیر نیست این یک مطالب و یک اساس مهمتری در باطنش هست که این نمودار استقلال یک کشور است پرچم یک مملکتی در کانادا وقتی بالای خانه‌ای باهتزاز در آمد چشم اهالی بآن پرچم آشنا می‌شود و خواه و ناخواه روابط تجارتی و سیاسی افتتاح می‌شود و تا زمانی که نشود این روابط نمی‌تواند به آن صورتی که باید پیشرفت کند و در بیاید مطالب دیگری هم راجع به محل سفارتخانه‌ها فرمودند خواستم عرض کنم که اغلب محل سفارت خانه‌ها با محل دفتر مجزا است خانه سفیر کبیر خانه وزیر مختار و محل دفتر مجزا است ممکن است گاهی تشریف ببرید بدفتر و دفتر بسته باشد یا آقای سفیر کبیر منزل نباشد این چیز خیلی ساده ایست مطلب دیگر راجع بتعداد کارمندان سفارت خانه‌ها با محل دفتریشان مجزا است خانه سفیر کبیر خانه وزی مختار و محل دفتر مجزا است ممکن است گاهی تشریف ببرید بدفتر و دفتر بسته باشد یا آقای سفیر کبیر منزل نباشد این چیز خیلی ساده ایست مطلب دیگر راجع بتعداد کارمندان سفارتخانه‌ها بود که خواستم عرض کنم اصلا سازمان برای این تعداد است و ملاحظه بفرمائید در زیر همان ماده ذکر کرده‌اند که حتماُ باید آن تعداد باشد حداکثر را گذاشته‌اند ولی این دلیل نشد که وقتی در یک سفارت خانه عضو لازم نشد حتماُ همان تعداد را بگذارند کما اینکه الان سفارت خانه‌ای هست که یک وزیر مختار است با دو تا کارمند در صورتی که سازمان گفته است کارمند داشته باشد مطالبی هم جناب آقای عمیدی نوری فرمودند یکی راجع باجازه نشر روزنامه و مجله بود (عمیدی نوری ـ مجله عرض نکردم کتاب بود) کتاب معذرت می‌خواهم ماده ۳۸ تکلیف این موضوع را روشن کرده و در این ماده قید شده در صورتی که بخواهند کتب علمی یا مقالاتی که بدرد بخورد بنویسند باید با اجازه باشد بنابراین خیال نمی‌کنم مورد نگرانی برای جناب آقای عمیدی نوری باشد عرض کنم چند تا مواد دیگری بود که در اینجا ذکر شده بود که مطمئن هستم وقتی که در مواد خودش برسیم در آنجا بنده جواب عرض خواهم کرد فقط مطلبی را که بنده خواستم استدعا کنم با این مقدمه‌ای که عرض کردم این لایحه و اساسنامه در حدود سه سال است در کمیسیون خارجه مجلس مورد مطالعه است امیدوارم با مشورت همکاران محترم آنچه نظر دارند واقعاُ مطالعه بشود ولی استدعایی که دارم چون هیئت محترم دولت باین لایحه توجه دارند این است که با حداقل وقت و سرعت عمل پیشرفت بکند تا اینکه یک ترتیب صحیح و چه زودتر برای وزارت خارجه ملاک عمل باشد و بتوانند عملی بکنند و وزارت خارجه از این وضع بلاتکلیفی خارج بشود.
۸- بیانات آقای خرازی طبق ماده ۸۲ آئین نامه
رئیس ـ آقای خرازی شما توضیحی راجع بیاناتتان دارید؟ بفرمائید.
خرازی ـ بنده اینجا راجع باطاق بازرگانی که صحبت می‌کردم خواستم توضیح بدهم که وجوه اطاق بازرگانی تهران منحصراُ در بانک ملی است با اینکه اطاق بازرگانی تهران یک موسسه حقوقی است و حق دارد وجوهش را در هر بانکی که دلش می‌خواهد بگذارد ولی اطاق بازرگانی تهران یک موسساتی دارد مثل بیمارستان بازرگانان که از اطاق بموجب وقف نامه مستقل است و حساب دیگری دارد و اصلا این نه بر خلاف قانون است نه بر خلاف حق است که وجوهی در بانک دیگر داشته باشد ولی باز بنده تأکید می‌کنم که وجوه اطاق بازرگانی در بانک ملی ایران است (صحیح است)
۹- تعیین موقع و دستور جلسه بعد ـ ختم جلسه
رئیس ـ جلسه را ختم می‌کنیم جلسه روز ۳ شنبه خواهد بود و دستور دنباله لایحه سازمان وزارت خارجه است
(مجلس ۴۵ دقیقه بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی رضا حکمت