مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۱ خرداد ۱۲۸۷ نشست ۲۸۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۱ خرداد ۱۲۸۷ نشست ۲۸۲
مذاکرات دارالشورای ملی پنجشنبه چهارم جمادی الاولی ۱۳۲۶
یکساعت و چهل دقیقه قبل از غروب مجلس منعقد شد.
(خلاصه مذاکرات جلسه قبل قرائت شد.)
اسامی غایبین جلسه قبل:
- آقا میرزا محسن،
- مخبرالملک،
- آقا ملاحسن وارث،
- آقا سید علاءالدین شوشتری.
رئیس- در جلسه قبل اینجا مذاکره شده که یک هیئتی از طرف مجلس مقدس بروند بخانه جناب آقای عضدالملک این هیئت رفته و معلوم شد که تمام مقاصد امرا و وزراء را اعلیحضرت همایونی قبول فرموده وقتی که جناب عضدالملک و آقای مشیرالسلطنه حضور مبارک اعلیحضرت همایونی شرفیاب شده بودند و این هیئت وکلا را اعلیحضرت همایونی خواسته بودند لهذا هیئت مزبور هم از آنجا بحضور همایونی شرفیاب شده بی نهایت اظهار تشکر از این رفع غائله نموده‌اند و دیروز هم جناب مشیرالسلطنه به دربار رفته مشغول تنظیم امورات بودند و بوزیر دربار هم پیغام داده شد که بروند بدربار مشغول نظم دربار بشوند و امروز صبح هم موکب همایون بجهت سیاحت بباغ شاه تشریف فرما شده‌اند گویا زمان تشریف‌فرمایی از سربازهای سیلاخوری بعضی حرکات ناشایست بروز کرده که کسبه میخواسته‌اند دکاکین را ببندند و اینجا اطلاع حاصل شد بتوسط تلفن قدغن شد که بازارها را نبندند بجهت اینکه مسئله مهمی نبوده و وقوع این حرکات مورد اعتنا نیست که دکاکین بسته شود و بعد جناب مشیرالسلطنه را هم که بر حسب دستخط اعلیحضرت همایونی رئیس الوزراء هستند ولی هنوز در مجلس معرفی نشده‌اند و روز شنبه با هیئت منتخبه خودشان در مجلس مقدس معرفی خواهند شد بمجلس احضار شدند در باب نظم شهر با حضور حکومت و رئیس اداره نظمیه مذاکرات لازمه بعمل آمده قرار شد که سیصد نفر از فوج هفتم و صد نفر قزاق در تحت اداره نظمیه باشند که شهر را کامل منظم بدارند و راه شمیران را هم قرار شد بسردار فیروز سپرده شود که آن خط را در کمال امنیت حفظ کند چون این خبر اهمیت پیدا کرده بود لهذا محض اطلاع آقایان وکلا محترم تفصیل را اظهارداشت که مسبوق شده و بدانند مسئله اهمیتی نداشته.
حاجی سید باقر- این سربازهای سیلاخوری مگر صاحب منصب ندارند که در این شهر این طور حرکات وحشیانه کرده و مردم را متوحش می‌کنند و صاحب منصب آنهامسئول نیست.
رئیس- در خصوص این مسئله هم بجناب رئیس الوزراء و وزیر جنگ اظهار شد که چرا این سرباز بواسطه بروز اینگونه حرکات مردم را متوحش می‌سازند جواب گفتند که می‌رویم در این باب تحقیق کرده و آنها را مجازات میرسانیم و من بعد صاحب منصب آنها را مسئول قرار می‌دهیم که دیگر اینگونه حرکات از آنها بروز نکند در این موقع رئیس بکمیسیون رفته نایب رئیس دوم بجای رئیس نشست.
نایب رئیس- چندی قبل از طرف وزارت علوم لایحه در باب تجدید کنترات معلمین مدرسه درالفنون بهیئت رئیسه رسیده بود و از آنجا بکمیسیون مالیه رجوع شد و در آجا تحقیقات خودشان راکرده رأی خودشان را با لایحه مزبوره به مجلس فرستاده‌اند و حالا بجهت استحضار خاطر آقایان وکلا هر دو قرائت می‌شود.
اول لایحه وزارت معارف قرائت شد اشعار داشت باینکه:
- در این یک ساله بواسطه انقلابات کلیه ادارات معطل مانده و برای هیچیک از وزراء وقت کار بطور کامل نبوده همینطور وزارت معارف ولی این چند وقت که وزارت معارف با جناب مخبرالسلطنه بود آنچه که متعلق بوزارت معارف بود پروگرام آنرا بمجلس مقدس فرستاده اندکه در موقع آنرا تصویب فرمایند تا آنکه بازار معارف در ترویج آن رونق بگیرد و بدیهی است که اینهم بسته بصرف مالیه است ولی آنچه که امروز مهم ولازم از برای ترتیب مدرسه دارالفنون است تجدید کنترات پنج نفر معلمین خارجه است که موعد کنترات آنها تمام شده ولازم است تجدید شود و یک شرط عمده که دارند اینست که بجهت تنزل قیمت فرانک اضافه از حقوق سابقه می‌خواهند واسامی آنها هم از قرار ذیل است:
- دکتر کاله، دکتر ژرژ، مسیوالمر، مسیو داوید، مسیودانتان.
ثانیا راپورت کمیسیون مالیه قرائت شد مشعر بود باینکه:
- در خصوص تجدید کنترات پنج نفر از معلمین مدرسه دارالفنون که از طرف وزارت علوم پیشنهاد شده و قریب باتمام است و برای تنزل قیمت فرانک بمبلغ کنترات سابق راضی نیستند واضافه از سابق حقوق می‌خواهند وزاتر علوم اضافه را تصویب میکندولی معلم فیزیک و شیمی چون می‌رود وزارت علوم میخواهد یکنفر دیگری بجای او بیاورند رأی کمیسیون اینست که در باب اضافه حقوق فرانک را تبدیل بتومان بکنندکه از روی آن مواجب بدهند تا اینکه تغییر و تبدیل پیدا نشود و حقوق سابق پنج نفر معلمین از اینقرار است دو نفر از آنها در سال هر یک پانزده هزار فرانک و سه نفر آنها هر یک درسالی دوازده هزار فرانک.
آقا سید علینقی – درباب کلیه کنتراتها آنچه مادیدیم تمام بیع وشری بوده چنانچه درمسئله مدرسه فلاحت که بکمیسیون عرایض آمده بود دیدیم که چه داده‌اند وچه گرفته‌اند که ابداً ربط بفلاحت ندارد وخوبست این لایحه را بجوع بکمیسیون عرایض یاکمیسیون دیگر بشود که ما بدانیم که اینها چه داده‌اند و چه گرفته‌اند وحالا چند شروط اضافه کرده‌اند و اگر در حقیقت ما دردخله خودمان مردمان عالم داشته باشیم دیگر محتاج بآنها نخواهیم بود.
وکیل التجار – در باب کنترات این معلمین پس از آنکه جناب وزیر علوم خدمات آنها را تصدیق کرده‌اند مثل کنترات مدرسه فلاحت نبوده و بطور صحیح کنترات شده اگر فی الجمله در شروطات آنها تغییر و تبدیلی باشد جناب وزیر علوم دقت نموده رفع آن نواقص را خواهند کرد و لازم نیست که ما درجزئیات عمل آنهامداخله نماییم اما در باب اضافه مواجبی که خواسته‌اند بعقیده بنده باید داده شود زیرا که بر فرض آنها را نخواهیم لابد باید مخارج رفتن آنها را بدهیم و ما امروزه هم محتاج بمعلمین خارجه هستیم پس باید عوض آنهارا از خارج بخواهیم آنوقت باید یک مخارج راه هم بآنها بدهیم واین خودش مبالغی تفاوت است و علاوه اگر چند نفر شاگرد فارغ التحصیل صحیح داریم باید آنهاراهم بسایرمدارس تقسیم نماییم که درس بگویند که سایر مدارس هم منحصر بزبان نباشد و بعقیده بنده تجدید کنترات ضرر ندارد.
آقا میرزا محمود – بنده در اول که اظهار این لایحه شد و جناب نایب رئیس فرمودند که از هیئت رئیسه بکمیسیون مالیه رفته است واز آنجا بمجلس آمده است گمان کردم که این لایحه مال پیش است بعد که تاریخ شنبه بیست ونهم را خواند تعجب کردم که یعنی چه شنبه ۲۹که کمیسیون مالیه رسماً نعقد نشده بود بنده در آن روز بودم که دو ثلث از اعضاء حضور نداشتند درصورتیکه بتصویب اکثریت آراء کمیسیون نشده است چرا بایست چنین چیزی را بمجلس راپورت بدهند.
احسن الدوله – دراینکه ما محتاج بمعلمین صحیح هستیم و باید داشته باشیم در این اشکالی نیست ولی حرف در اینجا است که وزراء ماهمین قدر می‌خواهند که کنترات آنها بسته شود بعد از آن دیگر کاری ندارند وهیچ اثر ونتیجه از آن عمل بروز نمی‌کند و دراین مدت تا بحال از وزارت معارف هیچ جبرانی از مافات نشده اما در بابت تفاوت فرانک در اینجا اشخاص خارجه خیلی هستند که مواجب از روی همان فرانک می‌گیرند وهیچ صحبت تنزل فرانک نیست دیگر اینکه این معلمین طب غیر از تعلیم کارهای طبابتی وعملیات دیگر هم دارند که از آنها هم دخل می‌برند پس دراینصورت اضافه مواجب خواستن محل ندارد.
صدیق حضرت – این پنج نفر معلمین چهار نفرشان معلم طب هستند و لازم است که کنترات آنها تجدید شود ولی یکنفرشان که معلم معدن شناسی است بنده شخصاً اعتقاد ندارم که کنترات او تجدید شود برای اینکه او در اینجا مقدمات این علم را می‌گوید وامروزه وجود یکنفر چنین معلمی که سالی دوازده هزار فرانک بگیرد محض تعلیم مقدمات این علم لازم نیست ولی آن چهار نفر دیگر لازم است که کنتراتشان تجدید شود اما در خصوص اضافه مواجب برای تنزل فرانک عرض می‌کنم که این پولی را که در اینجا می‌گیرند در همین مملکت خرج می‌کنند در این صورت تفاوتی در قیمت پیدا نمی‌شود وخوبست که از برای رفع گفتگو همانطور که سابق هم بآنها از روی حساب تومان مواجب می‌دادند حالا هم همانطور تجدید کنترات شود که دیگر تفاوتی پیدا نکنند.
صدرالعلماء نطنزی- مسلم ما امروز معلم طب و ریاضی و غیره لازم داریم و بهمان ترتیب که وزیر علوم تصویب کرده‌اند تجدید کنترات بشودولی تا ما شروطات کنترات را با مدت آن ندانیم نمی‌توانیم رأی دهیم و معلم معدن شناسی هم البته لازم داریم و اگر تاکنون تدریس نشده از حالا ببعد باید تدریس شود زیرا که مقدمات این علم را از قبیل هندسه وغیره خیلی از شاگردها تحصیل کرده‌اند.
حاج سید عبدالحسین شهشهانی – گمانم اینست تاحال معلمینی که ازخارجه آورده اندمثل این چهارنفر معلم به موقع وبجانیاورده‌اند و محصلینی که تحصیلشان تمام نشده تا یک اندازه محتاج بوجوداین معلمین هستند پس باید تجدید کنترات آنها بشود ولی بشرطی که ترتیبات کنترات در یکی از کمیسیونهای مجلس واشخاصی که بصیر هستند مذاکره شده و معلوم شود و در باب تفاوت مواجب هم اشتباه شده حالا چندنفری که برای منفعت خود نقره آورده‌اند و نقره فی الجمله ارزان شده چندروز دیگر باز گران خواهد شد و در حقیقت نقره سکه نیست و نمی‌شود تفاوت برای آنها قرار داد و در باب آن یک نفر معلم معدن‌شناسی هم بهمانطور که جناب صدیق حضرت گفتند و ازخارج هم اطلاع حاصل کرده‌ام امروزه بودن و با این مبلغ لازم نیست.
اسدالله میرزا – بنده اولا اعتراض می‌کنم که خلاف ترتیب واقع شده زیرا که اذهان وکلا مسبوق ازاین لایحه نبوده مثلا جناب صدیق حضرت نکته گفتند که هیچ مسبوق نبودیم پس اولا خوب است بهمین قدر مذاکره اکتفا کنید تا اینکه وکلا دقت خود را بنمایند و اگر بخواهید نتیجه بردارید باید با حضور وزیر علوم یا معاون ایشان که رضا قلیخان هستند وجناب مخبرالسلطنه هم در وقت رفتن ایشان را معرفی کردند باید مذاکره شده و بعضی سئوال و جواب شود تا اینکه معلوم شود و بدانیم اضافه باید داد یا نباید داد اما درباب تنزل فرانک آن وقت فرانک دو قران ودو عباسی بود و حالا که تنزل کرده اگر کنتراتشان تجدید شود باید پولی بآنها داد که ترقی وتنزل نداشته باشد و بهمین طور که گفته شد از روی تومان با آنها کنترات بسته شود زیرا که آنها دراین مملکت هستند و باید بپول این مملکت بآنها کنترات بسته شود.
حاجی محمد اسمعیل آقا – بنده عرض می‌کنم وقتی که مطلبی بمجلس اظهار وارائه می‌شود ما خیلی کنار می‌رویم دراین لایحه یک مسئله تجدید کنترات و یکی مسئله اضافه مواجب نوشته شده البته تجدید کنترات لازم است زیرا که ما امروزه معلمین خارجه لازم داریم اما در باب آن یکنفر معلم معدن شناسی هم همانطور که صدیق حضرت گفتند صحیح است و صرفه ملت است پس فقط حرف دراضافه مواجب است بنده بعکس می‌گویم که اگر این فرانک را بخواهند بمملکت خودشان بفرستند صرفه آنها است ولی چون دراینجا خرج می‌کنند باز ضررنخواهند کرد علاوه و این معلمین دخلهای دیگر هم دارند بعقیده بنده بهمان کنترات سابق تجدید شود ضرر ندارد.
آقا شیخ حسین – وقتی که مسئله مطرح می‌شود ما نظرمان بحال وزرای سابق معطوف می‌شود و حال آنکه چنین نیست امروزه ما پول باید بدهیم و خرج کنیم و از وزراء کار بخواهیم.
شرف الدوله – چون این مسئله خیلی اهمیت دارد خوب است یکمرتبه دیگر این لایحه بکمیسیون مالیه رجوع شود که دوباره در جزئیات آن تجدید نظر شود که از روی بصیرت کامل رأی داده و تصویب نماییم.
آقاشیخ محمد علی – اولا هیئت رئیسه موضوع مذاکره امروز را معین نکرده‌اند وثانیا اذهان وکلا باین لایحه مسبوق نبوده و علاوه در کنترات باید از تمام شروط آن وکلا مسبوق باشند تا رأی دهند.
نایب رئیس- برای اینست که چون مدت کنترات آنها قریب باتمام است و می‌خواهند بدانند که کنترات تجدید می‌شود یا نه و جواب خواسته‌اند این است که بمجلس آمده وقرائت شده واما در باب شرایط کنترات آنها البته وقتی بنا شد کنترات تجدید شود وزیر علوم صورت آن را خواهند فرستاد و مطرح امروز این استکه وجود این معلمین لازم است و بایدکنترات تجدید شود یا نه.
وکیل الرعایا – بنده وجود آنها را لازم وتصویب تجدید کنترات می‌نمایم اما در خصوص اضافه مواجب عرض می‌کنم این صد تومانی را که اضافه می‌خواهند باید داده شود ولی بشرط آن که سایرکارها رامجانی بنمایند از قبیل طببات و غیره واین که بیشتر وقت خودشان را صرف تعلیم و تدریس بنمایند و اگر وزیر علوم بتوانند با آنها اینطور کنترات نمایند خوب است.
لسان الحکماء- اگر اکتفا می‌نمایید به آنچه شاهزاده اسدالله میرزا گفتند بنده عرض خود را ننمایم والا عرض کنم.
آقا میرزا مرتضی قلیخان – بنده عقیده‌ام این است که مذاکره امروز بی نتیجه است باید معاون وزیر علوم حاضر باشد که سئوالات بشود فقط حالا باید رأی داده که تجدید کنترات بشود یا نه.
امان الله میرزا – بنده می‌توانم رأی خود را اظهار نمایم زیرا که این مسئله چندان غامض نیست با آن لایحه که جناب وزیر علوم نوشته اندو توضیحی که جناب صدیق حضرت دادند معلوم می‌شود که این معلمین شاگردهای خوب تربیت کرده‌اند پس وجودآنها لازم است ودر این مسئله دیگر تردید نیست و از بابت علم معدن شناسی هم بواسطه اینکه متعلمین رغبت نداشتند و باوزیر علوم صلاح ندانسته‌اند که این کلاس را دایر نمایند پس مقدمات ریاضی را با ماهی چهل پنجاه تومان فراهم آوریم صرفه ملت است و امروزه آن معلم لازم نیست و در باب پول آنها هم صرفه خارجه این استکه با پول خودشان که فرانک باشد کنترات شود اما صرفه ما این است که بپول خودمان که تومان باشد کنترات نماییم و باید بآنها گفت که با پول ما کنترات شوید اگر قبول نکردند بروندکسان دیگر را میاوریم و بعد ازاین هم باید تمام معلمین خارجه را با پول خودمان کنترات نماییم.
نایب رئیس- صحیح است ولی کسیکه هنوز باین مملکت نیامده نمی‌شود با پول خودمان با او کنترات ببندیم.
دکتر ولی الله خان – بنده از آن اشخاص هستم که عقیده‌ام این است که درراه اصلاح امور معارف باید چشم را بهم گذاشت و مشت مشت پول خرج کرد اما باید بدانیم که این معلمین چه کرده ند دو نفر از این معلمین که معلم طب هستند اگر ما اسباب آنها را فراهم کنیم می‌توانیم نتیجه خوب حاصل نماییم ولی چون اسباب نداریم نمی‌توانیم تا ده سال دیگر نتیجه صحیح بگیریم ولی معهذا شاگردان با این قدر اسباب تایک درجه خوب تحصیل کرده‌اند اما آن یک نفر که معلم طبیعی است و چون علم طبیعی شعبات مختلفه دارد وما هنوز آن شاگرد را فراهم نکرده‌ایم که قوه تحصیل طبیعی را داشته باشد این است که از وجود او فایده نبرده‌ایم زیرا که اگر یک ادیب را بیاورید ودرس الف با تدریس نماید از علم او فایده نخواهید برد و الا او کار خودش را کرد و بیش از این را از او نخواسته‌اند و این معلم طبیعی امروز درجه علمش خیلی عالی است ولی بدرد امروزه شاگردان نمی‌خورد ودر اینجا هستند اشخاصی که علوم طبیعی را تحصیل کرده‌اند و برای تدریس امروزه بد نیستند و بعد یک اندازه که شاگردان تحصیل کردند برای تحصیل مرتبه عالی ضرر ندارد حاضر شوند در هر حال وجود این شخص هم لازم است اما معلم فیزیک وشیمی آنهم خیلی لازم است ولی اسبابی که برای این کار لازم است امروزه کاملا فراهم نیست وامامعلم معدن شناسی ما هیچ فایده از وجود او نبرده‌ایم وبنده لازم نمیدانم دوازده هزار فرانک به یک نفر معلم بدهیم و از وجود او هیچ فایده نبریم اگرچه او عالم است لکن ما از وجود او فایده و بهره نبرده‌ایم و چون او مقدمات این علم را تدریس می‌نماید هستند اشخاصی که بمواجب خیلی کم این مقدمات راتدریس نمیاند و دیگر اینکه باید این مسئله در حضور وزیر علوم یا معاون ایشان مطرح شود که ببینیم در این مدت سه سال این شاگردان بچه اندازه تحصیل کرده‌اند و باید آنرا معلوم کرد آنوقت مذاکره نمود و فعلا بنده مذاکره زیاده از این را زیادی میدانم ودیگر اینکه در مسائلی که مطرح می‌شود خوب است اول بمجلس آمده بعد از آن بکمیسیون ارجاع نمایند و هیئت رئیسه هم اعلام نماید که ارجاع بکمیسیون شده است و به مجلس برمیگردد تا اینکه اذهان وکلا مسبوق باشد و حالا از این مسئله بهیچوجه اذهان وکلا مسبوق باشد.
حسام الاسلام – بنده عرض می‌کنم همان طور که معلم در مملکت لازم است بهمان اندازه ما مفتش لازم داریم واگر ما در وزارت معارف مفتش داشتیم این مراتب را می‌دانستیم و اگر معلم خوب رفتار
کرده وخوب تدریس نموده البته اجرت کامل داده می‌شد واگر از طرف متعلمین قصور شده بود و موانعی هست آنرا رفع می‌نماییم پس ما اینک مفتش علمی لازم داریم.
صدیق حضرت – یک مسئله عرض می‌نمایم که جالب توجه وکلا است و آن این است این معلمین که ما سه سال پول بآنها داده‌ایم و یک اندازه بزبان ما اطلاع پیدا کرده‌اند نیز یک درجه پایه اطلاعات شاگردان ما را دانسته‌اند اگر بناشود تجدید کنترات آنها را رأی ندهیم و آنها بروند و یک دسته معلم دیگر بیاید مثل این است که یکسال بی جهت پول بآن معلمین داده‌ایم بعلاوه مخارجی هم باید برای رفتن این چند نفر و آمدن آن چند نفر بدهیم پس تجدید کنترا اینها مقرون بصلاح است.
آقا شیخ محمدعلی – بنده می‌خواهم قانوناً مطلبی عرض کنم که بموجب نظامناماه یک مسئله را که فراموش شد وکلی حق دارد اخطار نماید. لهذا عرض می‌کنم که روز سه شنبه گذشته در باب دیوان محاسبات گفتگو و قرار شد که یک هیئتی معین شود و تاکنون معین نشده و ما هیچ حساب مالیه خود رانمیدانیم و حال آنکه باید تمام دخل وخرج مملکت باطلاع مجلس باشد و همچنین مطالبی که اهمیت داشت و باید مذاکره شود از نظر رفته یکی مسئله اشرفی است که ما نمیدانیم چه شده وچه باقی است ویکی دیگر وجوه بانک ملی بود که در مجلس خاص مذاکره شد و قرار شد در مجلس علنی مذاکره شده و معلوم شود و تاکنون بمجلس نیامده و یکی دیگر در باب کلیه مالیه مملکت است که ما نمیدانیم دراین دو سال چه عاید شده و چه خرج شده است و چقرد بقایا در نزد حکام است چون بنده اکمل وظیفه مجلس رانظر در مالیه میدانم عرض می‌کنم باید هر چه زودتر اقدام بدایر نمودن دیوان محسبات نمود ونیز وزیر مالیه خواسته شودکه از بابت اشرفیها توضیح بدهند.
آقا میرزا مرتضی قلیخان – اما در باب دیوان محاسبات گویا از نظر وکلای محترم رفته که آن روز مذاکره شد مادامی که دیوان محاسبات دایر نشده عمل محاسبات راجع بکمیسیون مالیه شود وکلا تصویب نکردند بعد چون مسئله محاسبات اهمیت داشت قرار شد که عاجلا نظامنامه دیوان محاسبات نوشته شده بمجلس آمده پس از تصویب دایر شودودرباب اشرفیها هم وزیر مالیه باید توضیح بدهند ودر باب وجوه بانک ملی که درمجلس خاص مذاکره شد و قرار بود که بمجلس علنی بیاید بعد بکمیسیون مالیه رجوع شد که حساب آنرا بترتیب صحیح نوشته بمجلس بدهند کمیسیون مالیه هم اقدام کرده دو سه قلم ناقص است آنهم تا روز شنبه انشاءالله تمام می‌شود.
آقا شیخ یوسف- مکرر صحبت شد که اول وظیفه مجلس این است در مجلس موضوع مذاکره مجلس بعد معین شودو در اول ریاست جناب ممتازالدوله این مسئله شرط شده است وگفته‌اند که موضوع مجلس بعد باید روز قبل معین شود واینکه می‌فرمایید وزیر علوم در باب کنترات بعجله جواب خوستاته واین لایحه را فرستاده بنده عرض می‌کنم که خیلی عجب است با این ترتیب که امروز ما داریم و این لایحه چند روزی است که بهیئت رئیسه رسیده حالا تعجیل می‌فرمایند باز برمیگردم بمطلب اول خودم که بنا بر معاهده که شده است باید موضوع مذاکره روز بعد در روز قبل معین شود.
آقا میرزا محمود – در باب دیوان محاسبات آن طور که آقا میرزا مرتضی قلیخان گفتند که بایستی کمیسیون مالیه و وزارت مالیه نظامنامه آن را بنویسند و در خصوص وجوه بانک هم از طرف کیمسیون مالیه مسامحه نشده از آنجاهایی که لازم بود اقدامی بشود تا حال نشده است اینست که بتعویق افتاد.
آقا شیخ محمدعلی – درخصوص دیوان محاسبات آن روز در اینجا مذاکره شده بودکه لازم است بزودی تشکیل شود تا اینکه محاسبات مالیه بخوبی معلوم گردد و هر کس بتواند دخل وخرج مملکت را بفهمد حالا این خرجهایی که می‌شود هیچ کس نمیداند و معلوم نیست که در چه مصارف صرف می‌شود در اوایل مجلس که صحبت ازمسیونوز ومالیه مملکت بود مذاکره بود که باید حساب مالیه از روی ترتیب و نظم صحیحی باشد از آنوقت تاحال در اینباب هیچ اقدمای نشده و ماهیچ نمیدانیم که وزیر مالیه سابق مالیات را چه کره است آیا چیزی پیش او هست یا نه وهمچنین نمیدانیم که وزیر مالیه حالیه مسئول مالیه هست یا نه واین خرجهایی که می‌شود از روی چه مأخذ و در چه مصرف است و تا دیوان محاسبات نباشد هیچکس از حساب مالیه اطلاع پیدا نخواهد کرد پس اول باید دیوان محاسبات راتشکیل داد واگروکلا بخواهنددر جزئیات مذاکره نمایند خارج ازوظیفه وکالت شده‌اند.
آقا شیخ حسین – بنده عرض می‌کنم که
- اولا وظیفه رئیس مجلس این استکه در بین مذاکرات نگذارند که وکیل از مجلس بیرون برود.
- ثانیا وکیل نباید محض خوش آمد چیزی بگوید.
- ثالثا وکیل لازم نیست که صورت مخارج جزاً فجزاً بداند مگر اینکه مخارج فوق العاده باشد باید بتصویب مجلس برسد.
نایب رئیس- مسئله دیوان محاسبات مسئله معمولی است و لزوم آن در قانون اساسی هم نوشته شده است باید نظامنامه آن را وزارت مالیه بنویسد بدهد بمجلس تا اینکه مجلس او را تصحیح و تنقیح نموده تصویب کندوبعد از آن تشکیل شود.
اسدالله میرزا – خوب است برای رفع اشتباه بعضی این کلمه را عرض کنم که دیوان محسابات برای این نیست که جزء جزء مخارج راتصویب و امضاء کنند برای این استکه محاسبات مالیه را در رشته نظم و ترتیب بیاورند و در حقیقت بمنزله مقتشی استکه نگذارد حیف ومیلی در مالیه بشود.
نایب رئیس- جناب رئیس یک مطلبی نوشته‌اند باید یک کمیسیونی از وکلا انتخاب شود در خصوص انتظام شهر و اطراف که با وزراء مذاکره کنند حالا آن کمیسیون را اگر مجلس انتخاب می‌کند باید انتخاب شود و اگر محول برئیس می‌نماید ایشان دوازده نفر را معین کرده‌اند. (عموما گفتند همان اشخاصی را که جناب رئیس معین کرده‌اند صحیح و نواب امان الله میرزا هم بواسطه بصیرتی که دارند باید به آن عده بیفزایند).
نایب رئیس- موضوع مذاکره روز شنبه نظامنامه وزارت معارف است که دفعه اول آن قرائت شود.
حسین قلی خان نواب- در باب لایحه وزارت معارف آخر معلوم نشد که چه قراری داده شده است.
نایب رئیس- چرا بالاخره قرار بر این شد که معاون وزارت معارف حاضر شوندتا از ایشان بعضی سئوالات بشود آن وقت مطرح مذاکره شده نتیجه گرفته شود.
حسینقلی خان نواب – همانطور که به کمیسیون مالیه از بابت حقوق آنها رجوع شده است خوبست درخصوص بعضی شرایط کنتراتی که متعلق بخارجه است رجوع بکمیسیون خارجه شود که دقتی در شروطات آن بشود.
نایب رئیس- چه ضرر دارد که در کمیسیون خارجه هم در این باب دقتی بشود.
(مجلس بیست دقیقه قبل از غروب ختم شد.)