مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۱ آذر ۱۳۳۸ نشست ۳۵۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره۱۹
جلسه: ۳۵۴
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز ۵شنبه ۱۱ آذر ماه ۱۳۳۸
فهرست مطالب:
۱ - تصویب صورت‌مجلس
۲ - سؤال آقای صدرزاده راجع به امتداد راه‌آهن به فارس و جواب آقای وزیر راه
۳ - مذاکره در گزارش کمیسیون استخدام راجع به نحوه استخدام مهندسین و کمک مهندسین و تکنیسین‌ها و ارسال مجدد به کمیسیون
۴ - شور اول گزارش کمیسیون فرهنگ راجع به موافقت‌نامه فرهنگی بین دولتین ایران و دولت جمهوری متحده عرب
۵ - شور دوم و تصویب گزارش کمیسیون دادگستری راجع به اصلاح بعضی از مواد قانون اصول تشکیلات دادگستری و اعزام قضات به خارجه و ارسال به مجلس سنا
۶ - شور دوم و تصویب گزارش کمیسیون راه راجع به موافقت‌نامه انتقال راه‌آهن میرجاوه - زاهدان و ارسال به مجلس سنا
۷ - تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
مجلس یک ساعت و ده دقیقه پیش از ظهر به ریاست آقای عماد تربتی (نایب رئیس) تشکیل گردید
۱ - تصویب صورت‌مجلس
نایب رئیس - صورت غایبین جلسه قبل قرائت می‌شود
(به شرح زیر خوانده شد)
غایبین بااجازه - آقایان: پردلی - دکتر حسن افشار - کدیور - باقر بوشهری - امید سالار - ثقه‌الاسلامی - محمودی - امامی - خویی - دکتر جهانشاهی - قبادیان - مشار - مهندس اردبیلی - دکتر عدل - عامری - سعیدی - تیمورتاش - دکتر ضیایی - اسفندیاری - سلطان‌مراد بختیار - مهندس فیروز غضنفری - دکتر اصلان افشار - ابتهاج - دولتشاهی - اریه - کورس سنندجی - دکتر سعید حکمت - صراف‌زاده - مهندس بهبودی - دکتر فریدون - افشار - خلعتبری - دهقان - اورنگ.
غایبین بی‌اجازه - آقایان: دکتر طاهری - قرشی.
دیرآمدگان و زود رفتگان بااجازه - آقایان: شادمانی - مهندس سلطانی.
نایب رئیس - اعتراضی بر صورت‌جلسه نیست آقای صارمی.
صارمی - اشتباهاتی در عرایض جلسه گذشته بنده تصحیح می‌کنم و بعد می‌دهم به تندنویسی.
نایب رئیس - به تندنویسی بدهید. آقای صدرزاده
صدرزاده - در بیانات بنده هم اصلاحاتی دارد که می‌دهم به تندنویسی.
نایب رئیس - به تندنویسی بدهید چون اعتراضی دیگر نسبت به صورت جلسه نیست لذا تصویب صورت‌مجلس اعلام می‌شود. آقای پرفسور اعلم.
پرفسور جمشید اعلم - کاغذی است از یک خیاط بدبخت که شرکت شین ۱۹ هزار تومان از او پول گرفته تقدیم می‌کنم و استدعا می‌کنم به کمیسیون عرایض ارجاع بفرمایید.
۲ - سؤال آقای صدرزاده راجع به امتداد راه‌آهن به فارس و جواب آقای وزیر راه
نایب رئیس - سؤالات مطرح است آقای صدرزاده.
صدرزاده - جناب آقای وزیر راه و نمایندگان محترم مسبوق هستند تقریباً چندین سال قبل شاید در حدود سی سال باشد که یک عوارضی از قند و شکر برای راه‌آهن گرفته می‌شود البته مردم فارس هم این را پرداخته‌اند و خوشبختانه راه‌آهن سرتاسری از همین محل درست شده و همچنین راه‌آهن مشهد و همچنین راه‌آهن آذربایجان را اخیراً هم که تصویب شد از آذربایجان را اخیراً هم که تصویب شد از آذربایجان به ترکیه و اروپا اتصال پیدا کند البته این منتهای خوشبختی است ولی می‌خواهم عرض کنم که راجع به فارس یک متر راه‌آهن ساخته نشده آیا نوبت آنها نرسیده این است که بنده از جناب آقای وزیر راه استدعا می‌کنم توضیح بفرمایند چه اقدام شده و بعد از بیانات ایشان توضیحات لازمه را عرض می‌کنم.
نایب رئیس - آقای وزیر راه.
وزیر راه (سرلشگر انصاری) - بنده وظیفه خودم می‌دانم از توجهی که جناب آقای صدرزاده نماینده محترم و عموم آقایان نمایندگان فارس برای امتداد خط آهن از اصفهان به شیراز مبذول فرموده‌اند تشکر کنم بنده کراراً تقاضای اهالی محترم فارس را به عرض پیشگاه شاهانه رسانده‌ام و بنده از راهنمایی‌های بسیار ذی‌قیمتی که برای ساختن راه‌آهن فرموده‌اند سپاسگزارم برای استحضار آقایان نمایندگان محترم بایستی به عرض برسانم که ادامه خط آهن به اصفهان به شیراز و اتصال خط آهن به مراکز استان‌ها مورد کمال توجه و علاقه‌مندی اعلیحضرت همایون شاهنشاهی است و همیشه اوامر موکدی به هیئت دولت صادر می‌فرمایند و نهایت اهتمام را وزارت راه دارد که هرچه زودتر وسایل اجرای این منظور را فراهم بسازد بعد از تکمیل خط آهن مشهد و تبریز که دو خط آهن نیمه تمام بود و حق این بود که تکمیل می‌شد و خوشبختانه به پایان رسید مطالعات اولیه به منظور تعیین مسیر خط از کاشان به اصفهان و شیراز خاتمه یافت و پس از تهیه عکس‌های هوایی اکیپ‌های مختلفه وزارت راه به محل اعزام شدند و در حال حاضر نقشه قطعی چهل کیلومتر از ایستگاه بادیه سمت اصفهان کاملاً آماده شده است و کارهای تعیین مسیر قطعی در طول بیشتر از ۳۰۰ کیلومتر خاتمه یافته که بنده امیدوارم تا آخر سال جاری نقشه‌های قطعی آماده شود متأسفانه شروع ساختمان این خط تاکنون به علت نبودن اعتبار عملی نگردیده است به طوری که آقایان محترم استحضار دارند اعتبار این‌که در برنامه هفت ساله دوم کشور برای ساختمان خط آهن و اصلاح خط آهن موجود تخصیص داده شده جمعاً مبلغ ۶۲۴۴ میلیون ریال برآورد شده بود که از این مبلغ هزینه زیرسازی و ساختمان دو خط آهن مشهد و تبریز ۱۷۵۰ میلیون ریال تمام شد برای تهیه ریل‌سازی و تراورس دو خط فوق ۲۴۹۴ میلیون ریال به مصرف رسید و برای تکمیل خط آهن موجود برای خرید لکوموتیو واگن و وسایل ارتباطی در حدود دو میلیون ریال مصرف شد به طوری که بودجه‌ای که در برنامه هفت ساله دوم برای کارهای خط آهن در نظر گرفته شده بود به مصرف رسید اینک وزارت راه امیدوار است هرگاه وضع مالی اجازه بدهد و اعتبار لازم پیش‌بینی بشود برای احداث خط آهن اصفهان به شیراز قدم مؤثری برداشته و با کمک آقایان نمایندگان محترم این امر مهم انجام پذیرد.
نایب رئیس - آقای صدرزاده توضیحی دارید (بله) بفرمایید.
صدرزاده - اولاً یک نکته را می‌خواهم تذکر دهم که بر اثر توجهات اعلیحضرت همایون شاهنشاهی به حمدالله یک نظم و ثبات و آرامشی در سرتاسر مملکت حکمفرماست (صحیح است) و این خودش یک موهبتی است که باید ما از آن استفاده کنیم این یک نکته نکته دیگر همان‌طور که فرمودند اعلیحضرت همایونی مخصوصاً در این سفر اخیر که در شیراز تشریف‌فرما شدند توجه و عنایت خاصی نسبت به امور استان هفتم مبذول فرمودند اما راجع به اعتبار که فرمودند عرض کردم که عوارضی از قند و شکر گرفته می‌شود و به مصرف این کار باید برسد و حتی اگر عوارض دیگری هم وضع شود وقتی به مصرف راه‌آهن برسد گمان نمی‌کنم هیچ فردی مخالف این باشد برای این‌که نتایجی از آن به دست خواهد آمد که همان اشخاص عوارض‌دهنده منتفع خواهند شد راه‌آهن فرهنگ و بهداشت مسایلی هست که ما نمی‌خواهیم از آنها درآمدی داشته باشیم از فرهنگ و بهداشت نیم خواهیم در آمد مستقیم داشته باشیم الآن فرهنگ سالی میلیون‌ها تومان خرج دارد ولی دولت از وزارت فرهنگ عایدات مستقیم دریافت نمی‌کند اما عایدات غیرمستقیم دارند همچنین بهداشت همچنین وسایل ارتباطی فرودگان و غیره با وجود این‌که نباید در مسئله ارتباطات عایدات مستقیم را در نظر گرفت خوشبختانه طبق آن رأی که در شهریور ۳۸ وزارت صنایع منتشر کرده و در قسمت راه‌آهن که لابد مأخذ و مبانی آن از وزارت راه است در اینجا به استحضار آقایان می‌رسانم در تمام این ده سال راه‌آهن عواید زیادی داشته است درآمد داشته است که مقداری از آن عواید را به مصرف رسانده و یک مقداری درآمد خالص داشته فقط دو سال سال ۳۰ و ۳۱ در این دو سال که همه کارها رکودی پیدا کرده بود و یک وقفه‌ای پیدا کرده بود درآمد اضافی داشته ولی مثلاً در سال ۱۳۳۶ ۲۶۴ میلیون درآمد راه‌آهن بوده و ۱۸۹ میلیون مخارجش بوده و آن وقت درآمد خالص و افزایشی که داشته است ۷۵ میلیون تومان بوده در سال ۱۳۳۷ که سال گذشته باشد همان طور که فرمودید مخارج زیادتری شده ۲۷۵ میلیون درآمد داشته و ۲۳۲ میلیون مخارج و بالنتیجه ۴۳ میلیون در آمد داشته و از این جهت هم نگرانی برای دولت نیست و راه‌آهن حتی یک عایدات مستقیمی هم برای دولت خواهد داشت البته و مسلماً راه‌آهن کشیده خواهد شد ولی چیزی که هست سرعت و دقت را هم باید در نظر گرفت هر قدر این کار یعنی کشیدن راه‌آهن به اصفهان و از اصفهان به شیراز و از شیراز به خلیج فارس مخارجی برای دولت داشته باشد اگر به تأخیر بیفتد نکشیدن آن برای مملکت و برای مردم آن استان چند برابر ضرر دارد الآن ملاحظه بفرمایید یک قسمت فعالیت‌های کشاورزی در استان فارس و سایر استان‌ها می‌شود ولی اگر راه‌آهن نداشته باشیم به هیچ‌وجه نمی‌توانیم این محصولات کثیرالحجم را با کرایه ارزان حمل کنیم به همین مناسبت و به علت نبودن راه‌آهن وضع اقتصادی ترقی فاحشی نکرده است بنده می‌خواستم استدعا کنم که آن اعتبار را هر چه زودتر تأمین بفرمایید که بلکه در آن جشن ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی که ان‌شاءالله برگزار خواهد شد مردم فارس و سرزمینی که مقر سلطنتی شاهنشاهی ایران بوده است اقلاً یک طلیعه سعادتی ببیند و چون مقدم هر کاری اجازه مجلس است می‌خواستم تمنی کنم که قانون برای این کار هر چه زودتر به مجلس پیشنهاد بفرمایید و یقین دارم عموم آقایان نمایندگان با این لایحه کمال موافقت را دارند (صحیح است) بلکه با فوریت آن هم موافقت دارند و وقتی این اجازه را مجلس بدهد عملیات را شروع کنند و بعد از سی سال مردم فارس را نجات بدهند.
نایب رئیس - آقای وزیر راه توضیح دیگری ندارند (وزیر راه - خیر)
۳ - مذاکره در گزارش کمیسیون استخدام راجع به نحوه استخدام مهندسین و کمک مهندسین و تکنیسین‌ها و ارسال مجدد به کمیسیون
نایب رئیس - بقیه شور در لایحه استخدام مهندسین و کمک مهندسین مطرح است. آقای دکتر دادفر
دکتر دادفر (مخبر کمیسیون استخدام) - به طوری که آقایان نمایندگان محترم استحضار دارند برای کمک به طبقه تحصیل کرده و مخصوصاً آقایان مهندسین و کمک مهندسین و افراد فنی که در دستگاه دولت کار می‌کنند هم دولت و هم مجلس شورای ملی نهایت علاقه را دارد (صحیح است) و این لایحه وقتی در مجلس مطرح شد برای این علاقه به طبقه تحصیل کرده کشور با وجود این‌که در لایحه تقاضای فوریت نشده بود آقایان نمایندگان محترم تقاضای فوریت کردند و فوریت آن هم تصویب شد و این کمال علاقه‌مندی مجلس شورای ملی برای کمک به این طبقه و رفع نیازمندی‌های این دسته از کارمندان دولت است ولی در خلال دو جلسه که مطرح شده تعداد زیادی تقاضا از طرف دسته‌جات مختلف به آقایان نمایندگان محترم به طور انفرادی و چه به طور مشترک رسیده است و همین طور برای تأمین این نظریات پیشنهاداتی از طرف آقایان نمایندگان محترم تقدیم شده که به نظر بنده شور و رسیدگی به این پیشنهادها در جلسه علنی بدون مداقه احتمال دارد موجب تضییع حق یک عده‌ای بشود و جملات طوری تنظیم بشود که وافی به مقصود نباشد به این ترتیب بنده تصور می‌کنم که اگر آقایان موافقت بفرمایند طبق ماده ۱۱۶ این پیشنهادات برود به کمیسیون و دقیقاً و عمیقاً در ظرف مدت ۵ روز رسیدگی شود تا یک لایحه جامع‌الاطراف که حافظ حقوق همه دسته‌جات باشد تهیه و تقدیم مجلس شورای ملی بشود صحیح است.
نایب رئیس - آقای مخبر کمیسیون دارایی نظری دارید (بله) بفرمایید.
مشایخی (مخبر کمیسیون دارایی) – همان‌طوری که همکار محترم آقای دکتر دادفر توضیح فرمودند این لایحه یکی از مترقی‌ترین لوایحی است که برای حمایت و تقویت طبقه تحصیل‌کرده کشور به مجلس شورای ملی داده شده و ما معتقدیم که عموم مستخدمین کشور باید مرفه باشند و حقوق آنها متناسب با ارزش‌ها و قیمت‌ها و خلاصه با وضع روز باشد که بتوانند به بهترین وجهی وظایف خودشان را انجام بدهند و در عین حال که می‌گوییم به تمام طبقه مستخدمین مملکت باید توجه داشت هیچ محل تردید نیست که به طبقه تحصیل کرده کشور واقعاً باید بیشتر توجه داشته باشد زیرا سعادت و ترقی مملکت در سایه علم و دانش خواهد بود و طبقه تحصیل کرده باید مورد حمایت بیشتری باشند و از این جهت است که این لایحه به مجلس شورای ملی عرضه شده است که برای مهندسین که تاکنون قانون خاصی نبوده است قانون خاصی به تصویب برسد و آنها بیش از پیش به آینده خودشان امیدوار باشند و همچنین اولادهای آنها به آتیه خودشان امیدوار باشند و به همین جهت مجلس شورای ملی هم قیافه مساعد نشان داد و فوریت این لایحه تصویب گردید مع‌الوصف به طوری که توضیح داده شد وضع طوری شده که تا به حال در حدود سی پیشنهاد داده شده (مهندس شیبانی - بیشتر) مضافاً به این‌که طبقه دیگری از تحصیل کرده‌های کشور که دکترها و لیسانسیه‌های حقوق و اقتصاد و سایر رشته‌ها هستند آنها هم می‌گویند اگر معلومات مبنای این عمل است ما هم باید استفاده کنیم (صحیح است) و با توجه به این‌که باید قانون استخدام جامع‌الاطرافی برای مستخدمین کشور تهیه بشود و به دولت توصیه شده و می‌دانیم در دست اقدام دولت هست که قانون استخدامی بیاورند اما به استناد ماده ۱۱۶ که آقای دکتر دادفر فرمودند بهتر است این لایحه با پیشنهاداتی که داده شده برگردد به کمیسیون و این پیشنهادها در کمیسیون مطالعه بشود که نقض غرض نشود زیرا اگر در مجلس پیشنهاد خلق‌الساعه‌ای را تصویب کنیم ممکن است اساس لایحه را منتفی بکند و به ضرر همین طبقه مهندسین باشد به این جهت است که بنده هم به نوبه خودم تأیید می‌کنم و از آقای معاون وزارت دارایی و از جناب آقای وزیر راه تقاضا می‌کنم که موافقت بکنند این لایحه به کمیسیون بودجه و استخدام بیاید و در ظرف پنج روز که در آیین‌نامه پیش‌بینی شده است این پیشنهادات و نظریات عمومی دیگری که هست مورد مداقه واقع شود و نظر دولت را جلب بکنیم و لایحه جامع‌الاطرافی تقدیم مجلس شورای ملی بشود.
نایب رئیس - آقای معاون وزارت دارایی چه نظری دارید.
معاون وزارت دارایی (انواری) - دولت با اعاده این لایحه به کمیسیون بودجه که مورد رسیدگی قرار بگیرد موافق است طباطبایی قمی بنده اخطار نظام‌نامه‌ای دارم.
نایب رئیس - طبق چه ماده‌ای طباطبایی طبق ماده ۱۱۶.
نایب رئیس - بفرمایید توضیح بدهید.
طباطبایی - جای خوشوقتی است که یک چنین لایحه‌ای از نقطه‌نظر تشویق تحصیل کرده‌های این مملکت در دست تصویب است و آنچه که این چند روزه نگاه می‌کردیم دیدیم که نمایندگان مجلس با کمال صمیمیت و با کمال علاقه نسبت به این لایحه نگاه کردند و منتهای دقت را در تصویبش کردند (بزرگ ابراهیمی - در همه لوایح این‌طور است) در این لایحه از نقطه‌نظر تحصیل کرده‌ها بیشتر در اطرافش بحث شد اما چیزی که هست بنده اینجا می‌خواهم عرض کنم وقتی که آمدند لوایح مجلس را دو شوری قرار دادند برای این بوده است که به یک مخمصه‌هایی مجلس گرفتار نشود (صحیح است) به همین جهت گفته‌اند که باید لوایح دو شوری باشد حالا یک وقت استثنائاً یک لایحه‌ای می‌آید فوریت دارد و از نقطه‌نظر سیاست مملکت از نقطه‌نظر وضعیت و مصالح مملکت این را استثنائاً می‌گویند که به فوریت رسیدگی بشود این طوری نیست که هر
لایحه‌ای بیاورند اینجا با فوریت تلقی بشود این اولین دفعه نیست که به یک همچو مخمصه‌ای ما برخورده‌ایم پنج روز قبل بود ده روز قبل بود یک ماه قبل بود یک لایحه دیگر همین‌طور شد آقایان به فوریتش رأی دادید ولی بعد برخورد کردیم که این عمل خبط بوده از نظر اولیه خود و برگشتیم اینها حیثیت مجلس شورای ملی است این طور این قدر بی‌مطالعه این کار را نکنید حالا آمده‌اید می‌گویید طبق ماده ۱۱۶ این لایحه را به کمیسیون برگردانیم ماده ۱۱۶ در اینجا ناظر نیست ماده ۱۱۶ می‌گوید اصلاحاتی که ضمن مذاکره شور نهایی طبق ماده ۱۱۴ ماده ۱۱۴ چیست؟ ماده ۱۱۴ می‌گوید در شور ثانی گزارش (مشایخی - این هم شور ثانی است) این شور اول است یک شوری است (همهمه نمایندگان) (مشایخی - فوریت که داشت شور ثانی است) آخر ماده ۱۱۴ را بخوانید می‌گوید وقتی که برود به کمیسیون و شور اول در مجلس بشود در موقع شور دوم پیشنهادها اگر لازم بود به کمیسیون برود و رسیدگی بشود بعد روی آن پیشنهادهایی که رسیدگی شده است اشخاصی که پیشنهاد دادند اینها می‌توانند در مجلس روی این قضیه بحث نمایند (مشایخی - اشتباه می‌کنید) بنده اشتباه می‌کنم بنده عقیده خودم را می‌گویم عقیده بنده این است که به آقایان این تذکرات را بدهم و به آقایان عرض کنم که این طور با حیثیت مجلس بازی نکنید مجلس را بگذارید کار خودش را بکند آن وقت هر ساعت نروند برعلیه مجلس یک چیزهایی بگویند این عملی که می‌خواهید بکنید برخلاف این ماده است مطابق این ماده نمی‌شود چنین عملی کرد حالا هر کار می‌خواهید بکنید.
نایب رئیس - عین ماده ۱۱۶ قرائت می‌شود بعد طبق ماده مزبور بدون تخلف از مواد آیین‌نامه تصمیم لازم اتخاذ خواهد شد (ماده ۱۱۶ آیین‌نامه به شرح زیر قرائت شد.
ماده ۱۱۶ - اصلاحاتی که ضمن مذاکره شور نهایی طبق ماده ۱۱۴ نسبت به لوایح و طرح‌های تجدید می‌شود و در صورت تقاضای مخبر یا وزیر یا معاون او به کمیسیون ارجاع می‌گردد و کمیسیون مکلف است ظرف ۵ روز نظر خود را به مجلس اطلاع دهد و نیز مجلس می‌تواند برحسب تذکر رئیس با پیشنهاد ۱۵ نفر از نمایندگان و تصویب مجلس اصل طرح با لایحه و کلیه پیشنهادها را بدون تفکیک به کمیسیون ارجاع نماید که ظرف ۵ روز مجدداً به مجلس گزارش دهد.
نمایندگان - ماده ۱۱۴ هم قرائت بشود.
نایب رئیس - اجازه بفرمایید مطابق ماده ۱۱۶ این موضوع دو مرحله دارد یک مرحله ارجاع اصلاحات به کمیسیون است که در ظرف پنج روز کمیسیون اصلاحات را در نظر بگیرد و لایحه را برگرداند به مجلس صرفاً اگر برای اصلاحات باشد یعنی پیشنهادهایی که شده است بخواهیم ارجاع کنیم که کمیسیون رسیدگی کند و این با درخواست مخبر یا وزیر یا معاون او کافی است ولی اگر بخواهیم طبق قسمت اخیر ماده ۱۱۶ کلیه لایحه و اصلاحات را مجموعاً به کمیسیون ارجاع بکنیم بایستی برحسب تذکر رئیس باشد یا پیشنهاد ۱۵ نفر و تصویب مجلس شورای ملی بنده از قسمت اخیر استفاده می‌کنم و رأی می‌گیرم به ارجاع به کمیسیون با رأی مجلس چه طبق ماده ۱۱۶ و چه طبق تصمیمات کلی اکثریت مجلس که مطاع و متبع خواهد بود بنابراین بنده طبق قسمت اخیر ماده به رأی مجلس می‌گذارم که برود به کمیسیون در ظرف پنج روز اصلاحات مقتضی بشود و برگردد به مجلس شورای ملی آقایانی که موافقند که لایحه برگردد و کمیسیون قیام بفرمایند (اکثراً برخاستند) تصویب شد به کمیسیون ارجاع می‌شود.
۴ - شور اول گزارش کمیسیون فرهنگ راجع به موافقت‌نامه فرهنگی بین دولتین ایران و دولت جمهوری متحده عرب
نایب رئیس - لایحه دیگری مطرح است شور اول موافقت‌نامه فرهنگی بین دولت شاهنشاهی ایران و جمهوری متحده عرب گزارش کمیسیون‌ها قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
گزارش از کمیسیون امور خارجه به مجلس شورای ملی
کمیسیون امور خارجه لایحه ارسالی از مجلس سنا راجع به موافقت‌نامه فرهنگی بین دولت شاهنشاهی ایران و جمهوری متحده عرب را با حضور آقای معاون وزارت امور خارجه مورد رسیدگی قرار داده ماده واحده و موافقت‌نامه مصوبه مجلس سنا را عیناً تصویب و اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
ماده واحده - موافقت‌نامه فرهنگی ایران و جمهوری متحده عرب که مشتمل بر یک مقدمه و سیزده ماده می‌باشد در تاریخ هیجدهم شهریور ۱۳۳۷ در تهران به امضای نمایندگان تام‌الاختیار طرفین رسیده است تصویب و به دولت اجازه داده می‌شود اسناد تصویبی آن را مبادله نماید.
از طرف مخبر کمیسیون امور خارجه دکتر امیر اصلان افشار
موافقت‌نامه فرهنگی بین دولت شاهنشاهی ایران و جمهوری متحدهٔ عرب
نظر به این‌که دولت شاهنشاهی ایران و دولت جمهوری متحده عرب علاقه‌مند به تحکیم روابط دوستی فیمابین بوده و خواهان بسط و توسعه همکاری فرهنگی بین دو کشور می‌باشند تصمیم به عقد موافقت‌نامه فرهنگی اتخاذ و نمایندگان تام‌الاختیار خود را به شرح زیر تعیین نمودند.
از طرف دولت شاهنشاهی ایران جناب آقای علی‌اصغر حکمت وزیر امور خارجه از طرف دولت جمهوری متحده عرب جناب آقای محمود محرم حماد سفیر کبیر جمهوری متحده عرب در تهران که پس از مبادله اختیار نامه‌های خود و اطمینان به صحت آنها نسبت به مواد ذیل توافق حاصل نمودند.
ماده اول - طرفین معظمین متعاهدین کوشش خواهند نمود در حدود امکان روابط فرهنگی بین دو کشور را بسط داده و به دین وسیله موجبات تشبید روح تفاهم بین دو ملت را فراهم سازند.
ماده دوم - طرفین معظمین متعاهدین متعهد می‌شوند که به منظور تشویق مبادلات معنوی بین دو کشور در زمینه فرهنگی و علمی و هنری کمال اهتمام را مخصوصاً در موارد ذیل مبذول دارند:
الف - ایجاد نهایت تسهیلات ممکنه برای مبادله هر نوع کتب و نظریات سودمند.
ب - ایجاد تسهیلات در امر مبادله فیلم‌های ملی فرهنگی و مستند به منظور معرفی متقابل مدنیت دو کشور
ج - تشکیل نمایشگاه‌هایی از هنرهای ملی.
د - ترتیب مسافرت‌های دسته جمعی دانشجویان
هـ- تنظیم برنامه‌های رادیویی به منظور تشبید مناسبات فرهنگی بین دو کشور.
ماده سوم - هر یک از طرفین معظمین متعاهدین متعهد می‌شوند که مسافرت استادان و فرهنگیان و سخن‌رانان و نویسندگان و هنرمندان و دانشجویان اتباع طرف مقابل را به کشور خود ترغیب و در حدود مقدورات بورس‌های تحصیلی برقرار نمایند.
ماده چهارم - طرفین معظمین متعاهدین سعی خواهند کرد که مساعدت‌های لازم نسبت به محصلین کشورهای یکدیگر معمول گردد تا این‌که طبق قوانین و مقررات جاری طرفین در مؤسسات قلمرو یکدیگر به مطالعات علمی و ادبی و هنری بپردازند.
ماده پنجم - طرفین معظمین متعاهدین سعی به عمل خواهند آورد که کرسی‌های تدریس زبان فارسی در دانشگاه‌های جمهوری متحده عرب و کرسی‌های تدریس عربی در دانشگاه‌های ایران تأسیس گردد و همچنین کرسی‌های موجود را توسعه دهند.
ماده ششم - هر یک از طرفین معظمین متعاهدین مراقبت خواهند کرد که نظر مولفان و ناشران کشور خود را به اطلاعات نادرست مندرج در کتاب‌ها و رسالات درسی و فیلم‌ها و مطبوعات منتشر در آن کشور که به کشور متقابل یا به زمامداران آن لطمه وارد آورد جلب نمایند و بدین منظور طرفین معظمین متعاهدین سعی خواهند کرد حتی‌الامکان در برنامه‌های مدارس خود اطلاعات کافی در خصوص تاریخ و جغرافیای طرف متقابل بگنجانند تا جوانان بتوانند تصور ذهنی صحیحی در کشور طرف دیگر تحصیل نمایند.
ماده هفتم - طرفین معظمین متعاقدین تماس‌های ورزشی را تشویق خواهند نمود و در بسط همکاری بین سازمان‌های ورزشی و پیشاهنگی طرفین خواهند نمود.
ماده هشتم - طرفین معظمین متعاهدین سیاحت و مسافرت را که وسیله مؤثری برای ایجاد تفاهم متقابل بین دو ملت است تشویق خواهند نمود.
ماده نهم - طرفین معظمین متعاهدین برای معتبر شناختن مدارج دانشگاهی و تعیین ارزش گواهینامه و لیسانس با دانش‌نامه‌هایی که از طرف مقامات صلاحیتدار هر یک از طرفین صادر شود موافقت‌نامه مخصوصی منعق خواهند نمود و هر یک از طرفین معادل بودن تحصیلات ابتدایی و متوسطه و عالی هر یک از دو کشور دیگر به رسمیت خواهند شناخت موافقت‌نامه مزبور با در نظر گرفتن مقررات جاری هر یک از دو کشور در خصوص تعیین ارزش دانش‌نامه‌ها منعقد می‌گردد.
ماده دهم - طرفین معظمین متعاهدین تأسیس انجمن‌های فرهنگی مرکب از اتباع طرفین متعاهدین را در هر یک از کشور تشویق خواهند نمود انجمن‌های فرهنگی مزبور تابع قوانین و مقررات جاری کشوری که در آن تأسیس می‌شوند خواهند بود ماده یازدهم به منظور تسهیل در اجرای این موافقت‌نامه هر یک از طرفین معظمین متعاهدین متعهد می‌شوند که یک وابسته یا رایزن فرهنگی در کشور دیگر تعیین نمایند که کلیه تماس‌های مربوط به همکاری فرهنگی طرفین را به عهده گیرد.
ماده دوازدهم - در هر یک از دو کشور کمیسیونی مرکب از رئیس نمایندگی سیاسی طرف متقابل و سه نفر از صاحب‌منصبان عالی‌رتبه وزارت فرهنگ و دانشگاه و وزارت امور خارجه آن کشور تشکیل می‌شود وظیفه این کمیسیون مراقبت در اجرای مقررات این موافقت‌نامه و فراهم ساختن موجبات همکاری و تبادل نظر به منظور رفع اشکالات احتمالی ناشیه در حین اجرای این موافقت‌نامه خواهد بود کمیسیون مزبور سالی چهار بار تشکیل جلسه خواهد داد.
ماده سیزدهم - این موافقت‌نامه به تصویب مقامات صلاحیتدار دو کشور خواهد
رسید و سی روز پس از مبادله اسناد مصوب به مورد اجرا گذارده خواهد شد هر یک از طرفین معظمین متعاهدین می‌توانند با سه ماه اطلاع قبلی این موافقت‌نامه را فسخ نمایند.
این موافقت‌نامه در دو نسخه هر یک به زبان‌های فارسی و عربی و فرانسه تنظیم شده و هر سه متن معتبر می‌باشد در صورت بروز اختلاف ناشی از تفسیر بین متن فارسی و عربی متن فرانسه معتبر خواهد بود.
تهران به تاریخ ۱۸ شهریور ۱۳۳۷ (نهم سپتامبر ۱۹۵۸)
از طرف دولت شاهنشاهی ایران
از طرف دولت جمهوری متحده عرب
گزارش از کمیسیون فرهنگ به مجلس شورای ملی
کمیسیون فرهنگ با حضور آقای معاون وزارت فرهنگ لایحه ارسالی از مجلس سنا راجع به موافقت‌نامه فرهنگی بین دولت شاهنشاهی ایران و جمهوری متحده عرب را مورد شور و رسیدگی قرار داده ماده واحده مصوب مجلس سنا را تصویب و اینک گزارش آن را در تأیید خبر کمیسیون امور خارجه به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون فرهنگ - صدرزاده.
نایب رئیس - کلیات مطرح است آقای خلعتبری به نام مخالف نام‌نویسی کرده‌اند بفرمایید.
خلعتبری - در موقع طرح این موافقت‌نامه که امروز در مجلس شورای ملی مطرح است. بنده مقتضی دانستم که از نظر سیاست کلی کشور در مورد جمهوری متحده عرب بحثی به طور اختصار کرده باشم در ماده اول این موافقت‌نامه می‌گوید طرفین معظمین متعاهدین کوشش خواهند نمود در حدود امکان روابط فرهنگی بین دو کشور را بسط داده و بدین وسیله موجبات تشیید روح تفاهم بین دو ملت را فراهم سازند بنده خودم از آنهایی هستم که خیلی واقعاً میل دارم که حقیقتاً تفاهمی بین کشور ما و همه ممالک اسلامی باشد کشور شاهنشاهی ایران همیشه نسبت به ممالک مسلمان عربی منتهای همدردی و برادری را به جا آورده و در قضیه مصر هم که مورد حمله واقع شد وزیر خارجه ایران و دولت ایران بیش از همه برای حفظ حقوق کشور و ملت مصر سعی کردند همین‌طور مملکت ایران اگر کشور اسراییل را تاکنون به رسمیت نشناخته به نظر بنده فقط از نقطه‌نظر اسلامیت است و از نقطه‌نظر اثبات برادری با ملل مسلمانی است که همسایه ما هم نیستند ولی به هر حال مسلمان هستند چون بین اعراب برادران مسلمان ما با اسراییل اختلاف هست والا هیچ مصلحت دیگری از لحاظ سیاست اقتضا نمی‌کرد که این طور مصر باشیم در نشناختن اسراییل ولی بنده جای این مطلب را اینجا دانستم که امروز عرض بکنم ملت ایران که با نهضت خودش در خاورمیانه سبب شد که سایر ممالک و ملل به حقوق خودشان برسند ما وقتی که نهضت نفت را آغاز کردیم بعد از ما بود که توانستند ممالکی که نفت دارند شرایط فعلی را ایجاد بکنند و وقتی که ما متضرر شدیم اینها منافع هنگفت بردند بنابراین هر قیامی که آنها کردند آن قیام اگر به واقع امر توجه کنیم به تبعیت از قیام مردم ایران در حفظ حقوق خودشان بود که در حفظ حقوق تمام ممالک خاورمیانه نیز تأثیر داشت بنابراین جا دارد که بنده گله کنم در پشت تریبون رسمی مجلس شورای ملی که ملت ایران و دولت ایران که این طور احساسات برادرانه و هم‌کیشی خودشان را رعایت می‌کنند در مقابل مواردی دیده شده است که احساسات ما رنجیده شده همین جمهوری متحده عرب در یک سال پیش من خودم در رادیو می‌شنیدم که نسبت به ملت و دولت ایران لحن غیرعادلانه و نامناسب برخلاف دوستانه داشت (یک نفر از نمایندگان - همیشه همین طور است) مسئله خلیج فارس و اسم بنا حق خلیج عربی از ۳ سال پیش از زبان جمهوری متحده عرب خارج شد آقایان هنوز این حرف باقی است هنوز مراسلاتی که به ممالک عربی می‌رود اگر بنویسند خلیج‌فارس نامه را نمی‌گیرند محمولات را نمی‌گیرند من تعجب می‌کنم وقتی که کشوری به عظمت انگلستان به مصر هجوم برد نتوانست مقصد خودش را اجرا بکند و مواجه شد با اختلاف تمام ممالک و ملل چطور جمهوری متحده عرب و سایر ممالک عرب به خودشان اجازه می‌دهند که خلیج فارس را که چندین هزار سال سابقه تاریخی دارد آن را هنر خلیج عرب بنامند و در مملکت خودشان به نام خلیج عرب بنویسند در صورتی که هیچ‌وقت اگر چنین خیالی باشد نمی‌تواند به فعل بیاید و اگر آنها قیام بر علیه ملل و ممالکی کردند که به آنها تجاوز کرده‌اند ملت ایران نسبت به آنها همیشه برادری کرده و کمک کرده است بنابراین بنده تعجب می‌کنم مادام که این صحبت‌ها در بین هست چطور می‌توانیم روح تفاهم به وجود بیاوریم چطور ممکن است بین ما و جمهوری متحده عرب یا این قبیل حرف‌های بی‌اساس روح تفاهم باقی بماند بنده میل دارم اگر وزارت خارجه در این موضوعات اقداماتی کرده که به طور قطع و اساس این فکرها از بین برود توضیحات را بشنوم و ممکن است مخالفت خودم را پس بگیرم ولی مادام این فکر که حکایت می‌کند از این‌که قیام ناسیونالیست جمهوری متحده عرب یک سر حمله‌اش را متوجه یک کشوری کرده است که آن کشور هیچ وقت به او تجاوز نکرده و همیشه روابط برادری و هم‌کیشی داشته این فکر چه فکر خامی است آیا با گفتن خلیج عرب جز این‌که احساسات ما ایرانی‌ها را جریحه‌دار می‌کنند نتیجه دیگری می‌گیرند (صحیح است) این است که بنده این اظهارات را کردم که جمهوری متحده عرب بداند حالا که دولت با آنها یک قراردادی برای موافقت و همکاری فرهنگی بسته است این کافی نیست که احساسات رنجیده شده و جریحه‌دار مردم ایران را با این حرف‌های بی‌اساسی که زده شد بتوانند جلب بکنند مگر این‌که در عمل ثابت بکنند و از این به بعد رویه‌شان را طوری قرار بدهند که این مسئله خلیج عرب و این فکر توسعه ناسیونالیستی عرب به سواحل خلیج فارس از بین برود به حق و از روی تاریخ تمام سواحل خلیج فارس اگر به کشوری تعلق داشته باشد در درجه اول متعلق به ایران است برای این‌که تمام ملل عرب نشین جزء اران بوده‌اند و تابع حکومت ایران بودند حالا قضیه به عکس شده می‌گویند خلیج عرب در صورتی که تعلق خلیج فارس را به ایران هرگز نه تاریخ این را فراموش می‌کند و هیچ نتیجه‌ای هم ندارد این است که بنده مادام که این صحبت‌ها هست با این قراردادها موافق نیستم در قسمت نهضت ناسیونالیستی از لحاظ خودشان آنها یک حرف خیلی اساسی زده‌اند و برای ما هم خیلی اساسی است ولی اگر بخواهند قیام ناسیونالیستی خودشان را متوجه خلیج فارس بکنند باید بدانند که این یک خیالی است که هیچ وقت به آرزوی خودشان نخواهند رسید (صحیح است) و یک آرزویی است که هیچ وقت برآورد نمی‌شود (صحیح است) (احسنت).
نایب رئیس - آقای عمیدی نوری.
عمیدی نوری - مطالبی که جناب آقای خلعتبری فرمودند تمامش (صحیح است) برای هیچ ایرانی تصور این‌که یک چنین مسایلی از ناحیه بعضی از افراد در جمهوری متحده عرب برعلیه منافع ایران گفته بشود قابل تحمل نیست و به همین جهت هم در این مدت مطبوعات ایران و همین‌طور گویندگان مجلس و ملیت ایران انعکاس نامطلوبی در مقابل این گونه تصورات و تخیلات به کار بده و همین‌طوری که فرمودند به هیچ وجه انعکاس مثبتی در دنیا پیدا نمی‌کنند که اینها در مرسوله‌های خودشان یا فرض کنید در مکاتبات خودشان نام خلیج فارس را خلیج عرب بگذارند تاریخ چندین هزار ساله ایران با این حرف‌ها که عوض نمی‌شود بنابراین حق هم هست این بحث در یک چنین موقعی در اینجا بشود ولی بنده معتقد هستم که همیشه اختلاف و رفع تخیلات باطل را با فاصله گرفتن کمتر می‌شود حل کرد تا با نزدیک شدن و بحث کردن و گفتگو کردن و شناساندن این اصلی است که قایم است برصلح و امنیت بین‌المللی امروز جهان آقایان البته اخبار را ملاحظه فرموده‌اند اتفاقاً همین روزها انگلستان با دولت جمهوری متحده عرب مشغول مذاکره جهت تجدید روابط است همان موقعی که فرمودید اعلیحضرت همایونی همان موقع در تهران کنفرانس تشکیل دادند به کمک مصر و جلوگیری از جنگی که برعلیه مصر شده بود امروز همان انگلستان و فرانسه‌ای که با جمهوری متحده عرب می‌جنگیدند امروز روابط سیاسی برقرار کرده‌اند و دارند با هم مذاکرات اصلاحی می‌کنند بایستی این نکات و این مسایل درستی برای ما باشد که بتوانیم با یک سیاست مستقل متکی به خودمان مسایل سیاسی خارجی خودمان را با هر ملتی با ارتباط با خود او حل کنیم بنده هیچ اعتقادی ندارم به ملاحظه جمهوری متحد عرب اگر مصلحت ما اقتضا کند اسراییل نشناسیم به چه مناسبت ما همه بایستی با جمهوری متحده عرب مناسبات خوب داشته باشیم و این‌گونه حرف‌ها را هم با بحث و استدلال حل کنیم اگر واقعاً اسراییل کشوری است که دنیا او را شناخته فرض کنید که منفعت ما هم اقتضا کند که او را بشناسیم چرا نشناسیم امروز دنیا دنیایی است که هر مملکتی به فکر خودش است شما ملاحظه بفرمایید که امروز دو گل چه نقشی را دارد در اروپا بازی می‌کند مگر بین فرانسه و آلمان جنگ ابدی نبود تا به حال اینها دو ملت مخالف بودند که در دو جنگ با هم جنگیدند امروز دو گل و آدنائر می‌خواهند با هم متحد شوند می‌گویند مصلحت سیاسی امروز اروپای غربی این است که فرانسه و آلمان غربی با هم متحد بشوند و سیاست ملی خودشان را به کار ببرند در حالی که می‌دیدم بعد از جنگ اول اگر یک نفر آلمانی زبان فرانسه را می‌دانست اصلاً تفوه به زبان فرانسه نمی‌کرد و آلمانی صحبت می‌کرد این اختلاف بین اینها بود پس آقایان ما در مسایل سیاسی باید سعی کنیم از دریچه منافع ملی خودمان و به آن نظر با هر ملتی ارتباط بگیریم و اشکالات‌مان را حل کنیم و آن هم راهش از دیدن و داشتن مناسبات و حل مشکلات است این مسایلی که فرمودید به نظر بنده وجود یک چنین قراردادی است و همین که این قرارداد را دولت آورده اینجا ما می‌توانیم استنباط بکنیم که مقدمه رفع همان حرف‌ها و نگرانی‌هایی است که ملت ایران در این مدت داشته و جناب آقای خلعتبری اینجا گفتند و بنده امیدوار هستم که با ارتباط و دوستی فرهنگی و این موافقت‌نامه‌ای که تنظیم شده و مخصوصاً نکاتی که بنده در این موافقت‌نامه دیدم ما می‌توانیم رفع این مشکلات را بکنیم ما گذشته از این اختلاف بی‌خودی که خودشان در این دو سال در مقابل آن فعالیت مثبتی که به نفع‌شان کردیم به وجود آوردند ما با جمهوری متحد عرب به هر حال از یک مذهب هستیم و مسلمان هستیم مأخذ ادبی و فرهنگی ما وحدت داشته ما نمی‌توانیم از مأخذ فرهنگی یکدیگر بی‌بهره باشیم و از
هم جدا باشیم در اینجا من ماده‌ای می‌بینم که کرسی زبان فارسی در دانشگاه قاهره باید به وجود بیاید این باعث خوشوقتی بنده است اینجا می‌بینم یک تسهیلاتی باید به وجود بیاید برای مسافرت‌های دانشجویان طرفین خوب ما هر دو از یک مذهب هستیم و تا حدی فرهنگ‌هایمان با هم ربطی دارد که تمدن اسلامی باشد و احتیاجی به این‌گونه ارتباطات مراودات و مناسبات داریم و در موقع بسط این‌گونه مراودات و مناسبات است که این‌گونه سوءتفاهمات که فقط بر روی تخیلات بعضی از اشخاص و بعضی از موقعیت‌هاست پیش می‌آید والا اینها هیچ وقت ناشی از اراده یک ملتی نیست بنده هیچ وقت خیال نمی‌کنم ملت جمهوری متحد عرب اعم از سوری و مصری این طور تصور کنند مناسبات دائمی قدیمی فرهنگی و ادبی و تمدن اسلامی بین ملت ایران و مصر و سوریه برقرار بوده و بایستی هم باشد و ما بایستی سعی کنیم که با تشویق و توسعه این‌گونه مناسبات رفع این‌گونه توهمات و سوءتفاهمات را بکنیم به این جهت است که وقتی بنده می‌بینم با اسپانیا قرارداد فرهنگی می‌بندیم و با اغلب کشورهایی که شاید کمتر ارتباط فرهنگی داریم قرارداد فرهنگی داریم بنده هیچ عیبی نمی‌بینم که یک چنین قراردادی بین ایران و جمهوری متحده عرب بسته شود و در عین حال حرف‌های خودمان را هم بزنیم و وزارت خارجه ما در تعقیب این قدم اولی که برای دوستی برداشته قدم‌های بیشتری در رفع این‌گونه سوءتفاهمات بردارد که بین ملت ایران و ملت جمهوری متحد عرب آن مناسبات حسنه قدیمی دوام پیدا بکند و ما با وحدت و دوستی و همکاری بتوانیم کمک به صلح و امنیت بین‌المللی و جهانی کرده باشیم که بیش از پیش امروز احتیاج داریم و فقط در سایه بقای صلح است که ما می‌توانیم قدم‌های اصلاحی و عمرانی برداریم و راه این کار هم برقراری این‌گونه دوستی‌ها و رفع اختلافات و ایجاد همکاری است.
نایب رئیس - آقای دکتر شاهکار (دکتر شاهکار - بنده موافقم) (آقای بزرگ‌ابراهیمی - مخالف هستید؟
صدرزاده - من مخبر هستم اجازه بفرمایید.
نایب رئیس - بفرمایید.
صدرزاده (مخبر کمیسیون فرهنگ) - ملت ایران به خوبی روشن ساخته است که یک ملت صلح دوستی است و با آغوش بسیار بازی برای دوستی مللی که آنها هم مایل به دوستی ملت ایران هستند همیشه مهیا ست و در این میانه ملل اسلامی یک خصوصیت بیشتری پیدا می‌کنند با ما با آنها آن مسئله مذهب و اسلامیت است آیین تابناک اسلام به همه پیروان خودش حکم می‌کند که با اصول برادری و برابری با یکدیگر زندگی بکنند و ملت ایران با ملل اسلامی این رویه را داشته و همیشه آن را محترم شمرده و رعایت کرده البته بیاناتی هم که جناب آقای ارسلان خلعتبری فرمودند بجا بود و رفتار آنها موجب گله ملت ایران بوده است این قرارداد قراردادی است برای روابط فرهنگی بعد از جنگ بین‌المللی دوم یک روشی در دنیا به وجود آمد و آن این است که هر چه ملت‌ها به وسیله قراردادهای فرهنگی با یکدیگر روابط فرهنگی پیدا کنند و نزدیک‌تر بشوند و یک ملتی به وسایل فرهنگ مشترک و ارتباطات فرهنگی با یک ملت دیگری ارتباط پیدا کند این کار صلح را در دنیا بیشتر تأمین می‌کند قرارداد حاضر برای انجام همین منظور است که دولت قراردادی تنظیم کرده است و تسلیم مجلس کرده تا ارتباط فرهنگی با دولت مصر پیدا کنیم همین طور که ما یک فرهنگ کهن داریم آنها هم فرهنگ کهن دارند و خوشبختانه مبنای فرهنگ اسلامی مشترک است و ما می‌توانیم از فرهنگ یک دیگر استفاده کنیم بنده امیدوار هستم انعقاد این قرارداد فرهنگی مقدمه تحکیم روابط برادرانه و حسن‌روابط بین دو ملت باشد و اگر هم دولت مصر در سابق رفتاری کرده است که موجب رنجش و گله دولت ایران شده است عقد این قرارداد سبب می‌شود که آنها در مقام جبران بر بیایند و یک روش بهتری اتخاذ کنند و بالاخره اتحاد و اتفاق این دو ملت اسلامی کمکی به صلح جهانی بیش از آنچه که می‌توانست بکند بنماید (صحیح است).
نایب رئیس - آقای بزرگ‌ابراهیمی.
بزرگ‌ابراهیمی - البته بیانات آقایان محترم جناب آقای عمیدی نوری و جناب آقای صدرزاده یک قدری بنده را تسکین داد که به آتیه امیدوار بشوم یک ملتی که اصلاً عرب نبوده و بعداً عرب شده با ما همکاری کند ان‌شاءالله که مبارک است بله ملت مصر عرب که نبوده است تازه عرب شد حالا این تازه عرب از بیخ عرب شده است قبلاً قبطی بود خدا بیامرزد عرب یعنی اهل حجاز یمن و نجد مصری قبطی که به دست اعراب عرب شده است حالا آمده خلیج فارس را می‌گوید خلیج عرب خیلی هم تماشایی است مثل این‌که کوه هیمالیا را بگویند کوه حسنعلی جعفر (ارباب - یکی هم بدمستی می‌کند و حرف‌هایی می‌زند) عرض کنم دعوا اینجاست که این آقایان قبل از این‌که خودشان شخصیت خودشان را تشخیص بدهند بنا می‌کنند القا شبهه کردن در خارج از موضوع هر چند به قول یکی از شعرا گفته:
«وفا کنیم و ملامت کشیم و خوش باشیم
که در طریقت ما کافری است رنجیدن»
اما ببینم با این آقایانی که می‌خواهیم روابط فرهنگی برقرار کنیم ما اول از این فرهنگ چه استفاده‌ای خواهیم کرد به من بفرمایید چه قدرت عالی فرهنگی و مناسب با امروز در این ملت تازه عرب شده وجود دارد که ما از آن استفاده خواهیم کرد این را بنده می‌خواهم بفهمم در صورتی هر چه به آنها نزدیک شدیم هر چه ارادت به خرج دادیم هر چه محبت کردیم مثل مار یک‌هو ما را گزیدند دفعه اول و دوم هم نیست عراق را ببینیم عراق را همین‌طور آقای عبدالکریم قاسم آمد و یک تکانی خورد ما او را شناختیم گفتیم مملکت مجاور ماست ما هم یک مناسبات دینی با آنها داریم ان‌شاءالله تعالی ملت عراق قبول کرد که این آقا همه کاره بشود بسیار خوب نتیجه چه شد نتیجه این شد که تا امروز قضیه شط‌العرب ما بین ما و این آقا حل نشده هر چه ما بیشتر به اینها نزدیک شویم بیشتر لطمه می‌زنند عراق تمام سر تا پایش ۲ میلیون عرب دارد که آن هم از بیخ عرب نیست یک میلیون و خورده‌ای از نژاد من برادر ماها به نام کرد آنجاست چهارصد هزار نفر به نام لر آنجاست همه هم در باند مرزی ایرانند فقط در نزدیکی‌های بصره ۱۴ پانزده کیلومتر عرب وجود دارد آن وقت همین آقایان می‌گویند خلیج عرب بیچاره عرب کجا خلیج داشت اگر می‌گویند خلیج عرب بنده هم کوه آلپ را می‌گویم کوه بزرگ‌ابراهیمی ولی به من می‌خندند من پیرو مکتب این آقای ارسلان خلعتبری هستم برای این‌که هم اصولی و هم پارلمانی صحبت می‌کنند عرض کنم دولت البته یک محاسبات سیاسی برایش فکر کرد ان‌شاءالله تعالی بشناسد و فرهنگ را درست کند من از این نظر دولت چون جزء اکثریت هستم و جزء حزب ملیون هستم به سبب انضباط حزبی وقتی لیدر پارلمانیم بلند شود من هم بلند می‌شوم اما حرف‌هایم را اقلاً می‌زنم (فضائلی - لیدر که جایش خالی است حالا که نیستند) اگر هم نباشند فرق نمی‌کند ما مثل شما بی‌سر نیستیم هفت هشت تا سر داریم (یکی از نمایندگان - همه یک سر دارند) بله همه یک دلیم قطعاً (احسنت) بنده فکر می‌کنم که یک خورده بایستی قضیه عرب را تشریح کرد که اصلاً در دنیا عرب یعنی چه یک نژادی منحصراً هست در یک منطقه‌ای از این کویر عربستان که حجاز است و یمن و نجد باقیش دیگر عرب نیست آنها عرب‌های ساختگی هستند والله، بالله عرب‌های مراکشی و الجزایری اصلاً باربر هستند به خدا مصری قبطی است اگر می‌خواهید تاریخ‌شان را عرض کنم (ارباب - سوری‌ها چه؟) بندرعباس را که عرض نمی‌کنم عراق که می‌گوید من عرب هستم یک مقدار خیلی کم عرب دکارد این آقای عراق که هنوز با ما معامله را تمام نمی‌کند این جناب عبدالکریم قاسم که ان‌شاءالله خداوند عزت و احترامش را زیاد کند آن قدر نمی‌فهمد که دوستی با ایران برای او لازم‌تر است از این‌که برود دنبال فلان شیخ بیفتد می‌گوید خلیج عرب درست بکنم خلیج‌فارس یک مرجع بین‌المللی و با داشتن هشت هزار سال سابقه است قبل از این‌که اصلاً ایران استقلال پیدا کند این خلیج فارس بود بروید تاریخ را بخوانید و به قول همه روی اکتشافاتی که شده و در تاریخ هم هست اسم خلیج فارس و سندی که در تاریخ سند قبل از هخامنشی‌ها بوده و الآن هم در موزه آلمان هست از زیر خاک درآمده نشان می‌دهد که قبل از این‌که دولت هخامنشی باشد دولت‌های دیگری بوده‌اند و خلیج‌فارس هم بوده مخصوصاً استدعا می‌کنم از خدمت خودتان این تذکرات را به این آقایان که تازه عرب شده‌اند بگویید در عمل دنیا هزار سال یک روز است بنده و امثال بنده که چهل پنجاه سال عمر می‌کنیم هزار سال خیلی زیاد است ولی برای دنیا و ملل هزار سال یعنی ده روز این آقایان عرب ده روزه‌اند و آمده‌اند داد و بیداد می‌کنند که چون ما عربی حرف می‌زنیم عرب هستند خوب تقصیر خودتان است کونتور قوی نداشتید عرب شما را در خودش تحلیل کرد اگر مثل ما بودید عرب را مثل توی خودتان مستحیل می‌کردید آقا شما عرب نبودید عرب بر شما تسلط پیدا کرد در خاتمه بنده به دولت تذکر می‌دهم راجع به این مسئله شط‌العرب راجع به این مسایلی که فیمابین ما هست و یک اختلافاتی هست خاتمه بدهد و اگر نمی‌تواند بدهد و نمی‌خواهد بدهد با این آقایان بی‌خود و بی‌جهت اظهار دوستی بی‌جا و بی‌منطق نکنیم.
نایب رئیس - آقای دکتر شاهکار.
دکتر شاهکار - عرض کنم اغلب ملل راقیه دنیا میل می‌کنند که آنچه را از مفاخر ملی خودشان دارند لااقل آن مقدار به دنیا ارایه دهند و معرفی کنند ایران که در عداد ممالک پرافتخار است از نظر سوابق تاریخ نه تنها آن طوری که باید و شاید مفاخر ملی خودش را در اطرافش تبلیغ نمی‌کند بلکه مخبرین محترم جراید هم ترجیح می‌دهند که صفحات روزنامه‌شان را پر کنند از این‌که سکینه خانم دیروز گم شد یا اکبر آقا پیدا شد یا در فلان شهر فلان شب جشن گرفته شد از برای این‌که تیراژ روزنامه‌هاشان زیادتر بشود من امیدوارم تیتراژ این جراید زیادتر بشود ولی به عنوان یک نویسنده کوچک ازشان می‌خواهم که وقتی که صحبت از عظمت ایران است یا صحبت از مفاخر ملی ماست یک قدری هم به خودشان رنج بدهند و دینی را که بنیاکان خودشان دارند بپرازند و صفحه افتخاری هم برای پسرهای خودشان باز کنند (صحیح است) آقایان نمایندگان موقعی که پینشهاد روابط فرهنگی بین ایران و عرب هست ما باید به دوستان عرب‌مان بگوییم که ما سیبویه‌ها داریم اما غزالی‌ها داریم فخر رازی‌ها داریم ابوعلی سیناها داریم که به فرهنگ عرب تقدیم کردیم شما تاریخ قرن سوم هجری دنیا را بخوانید ببینید ملت ایران
گلدسته‌های ایران تاریخ عرب و ادبیات عرب را به چه مرحله‌ای رساند بعد وزارت خارجه ما قرارداد فرهنگی بین ما و عرب را بیاورد من تبریک می‌گویم ولی این طور تعبیر می‌کنم که باز هم به فرهنگ این ملت خدمت کنیم باز هم تاریخ اینها را پر کنیم باز هم به مثابه آن‌که گفت بگوییم آن عرب و لیس عرب من این مطلب را هم جدا بکنید شما اگر کتب ابوعلی سینا را فخر رازی اما غزلی سیبویه را مطالعه کنید تا برسد به این موخرین ملاحظه کنید می‌بینید که فقه اسلام ادبیات سالام تاریخ اسلام را ما رونق دادیم و آن پرچم بزرگی که پیغمبر اسلام آورد ما ایرانی‌ها آمدیم زیر آن پرچم را گرفتیم و امروز خوشوقتیم که چهارصد میلیون نفر می‌گوید اشهد ان لاالله الا الله ما سهم بزرگی در این کار و در قسمت فرهنگی داریم (صحیح است) آقا موقعی که یک عده‌ای می‌خواهند خودشان را نشان بدهند می‌گویند بود سقراط بود بقراط بود افلاطون (با لهجه ترکی) اینها را می‌گذارند جزء مفاخر ملی خودشان یک عده دیگر هم داریم وقتی می‌خواهند مفاخر ملی خودشان را نشان بدهند می‌گویند فردوسی مولوی (با لهجه غیر ایرانی) اینها هر چه باشد تاریخ دنیا زنده است حالا آمدیم از نظر این‌که بنده با این لایحه در این قسمت موافقم که در طی سیزده قرن ببخشید قرن چون فعالیت ادبی ما از قرن سوم هجری شروع شد و البته تا امروز ما به فرهنگ عرب کمک کردیم و از این به بعد هم کمک خواهیم کرد آقا این لایحه را وزارت خارجه داده از همان نظری که همکار عزیزم آقای عمیدی نوری و آقای خلعتبری توضیح دادند و واقعاً موافق و مخالف همه که حرف زدند همین مطلب را تأیید کردند کمیسیون هم همین مطلب را تأیید کرد من مطلب را از نظر سیاسی وزارت خارجه می‌خواهم مطرح کنم در ترازوی سیاسی آن‌که به ما کمک بکند ما با او دوستیم آن‌که با ما یار باشد با او یاریم آن‌که دشمن ماست و به ما کمک نمی‌کند ما نمی‌شناسیمش این روال ماست من از وزارت خارجه می‌پرسم و این سؤال را کتبی می‌فرستم که در خاورمیانه بگردید با آنهایی که دوست هستیم روابط برقرار کنید با آنها که دوست نیستیم ما رابطه نداریم بنده این را به عنوان یک فرد کوچک ایرانی عرض می‌کنم در جوامع بین‌المللی ممالک با ما نظر لطف و محبت و دوستی دارند ولی از آنهایی که بیشتر انتظار داریم به ما کمتر عنایت می‌کنند و به همان رأی نمی‌دهند آقای معاون وزارت خارجه روابط سیاسی ما باید این باشد که یک حرف مضحک عجیبی که هیچ عضوی این طور فکر نمی‌کند این است که یک خلیج فارس را که تاریخ دنیا آن را خلیج فارس می‌داند و می‌نویسد بردارند یک خطی بکشند رویش بگویند اگر بنویسید خلیج عرب ما این کاغذ را می‌رسانیم در صورتی که زنگی به شتن نگردد سفید (دکتر بینا - آنها بگویند جلوی آفتاب را که نمی‌شود با گل‌اندود) از این جهت است که بنده از جناب معاون بسار سمپاتیک وزارت خارجه جداً می‌خواهم با آن سوابق وطن‌پرستی و کاردانی که شما دارید این مطلبی را که از پشت تریبون مجلس عرض می‌کنم خیلی جدی تلقی بفرمایید که چه عرض می‌کنم و آن این است با همسایگان و با آشنایان خاورمیانه ما دست دوستی به کسی خواهیم داد که با ما دوست باشد و از شما می‌پرسم و می‌خواهم که این مطلب را مسکوت نگذارید یک وقت ایراد شد به یک کسی جناب آقای صدرزاده که شما چرا به مملکت اسراییل رفته‌اید ما مسلمانه عقیده دینی‌مان این است که ملت نصاری و ملت بود و ملت زرتشت این مللی که صاحب کتاب آسمانی هستند طبق آیین اسلام ما با آنها سرسازش داریم ما با کافر و خدا نشناس مخالفیم شما نماینده دارید پهلوی کمونیست‌ها که به خدا معتقد نیستند شما چطور می‌خواهید یک مملکتی را که مذهب دارد کتاب آسمانی دارد و پیغمبر اسلام تجلیل کرده است از مقام نبوت موسی کلیم الله (من به چه آخوندم من نوه آقا باقر بهبهانی هستم که دارم صحبت می‌کنم) و ایران و ایرانی را ستایش می‌کنند و در نمازخانه‌های‌شان هر روز صبح دعا به شاهنشاه ایران یعنی کسی که روی تخت کورش کبیر نشسته است می‌کنند با اینها روابط دوستی نداریم و بعد هم اگر کسی برود به مملکت‌شان اعتراض می‌کنیم اما آنهایی که خدا را نمی‌شناسند اعتراض نداریم آقا ما در امر سیاست با کسی دوست هستیم که دوست ما باشد در روابط فرهنگی ما چون همیشه کمک به عرب داده‌ایم وز گلستان ما بوستان ما فرهنگ ما اسامی که عرض کردم و این یک هزارم آن بود اشخاصی داریم که زبان اینها را مرتب کرده بهترین شعرای عرب از بین ایرانی‌ها هستند بهترین فقهای عرب و بهترین اطبای عرب از ما هستند که به زبان عرب صحبت کرده‌اند باز هم ما روابط فرهنگی بین ایران و عرب را می‌خواهیم اما در روابط سیاسی به این آقایان بگویید مراقب خودشان باشند و این مطلب را جداً من تذکر می‌دهم و امیدوارم در آتیه نزدیکی که خواسته ملت ایران است شما بیایید پشت این تریبون و دست دوستی به اشخاصی بدهید که نیازمند دوستی ما هستند و با کمال خلوص به طرف ما می‌آیند.
نایب رئیس - آقای مرآت اسفندیاری.
مرآت اسفندیاری (مخبر کمیسیون خارجه) - راجع به لایحه‌ای که مورد بحث است اینجا بیانایت همکاران محترم آقای خلعتبری و آقای عمیدی نوری و سایر رفقا کردند بنده خواستم یک توضیحات مختصری عرض کنم که تا اندازه‌ای مطلب در این مورد روشن شود عرض کنم روابط ما با ممالک متحده عرب شاید تا مدتی قبل آن‌قدر که تا امروز روابط حسنه برقرار شده نبود البته در اثر اطلاعی که همه آقایان دارند و سیاست مدبرانه‌ای که اتخاذ شد از مدتی به این طرف است که رابطه مملکت ما با کشورهای متحده عرب بیشتر از پیش خوب شده و واقعاً قدم‌های بزرگی در جلو هست که ان‌شاءالله از این فرصتی که امروز داریم روابط ما بهتر خواهد شد ولی قدم اول همین تصویب لایحه برقراری روابط فرهنگی است که واقعاً یک قدم اساسی مؤثری است که می‌توانیم دو کشور و دو ملت خودمان را پیش از پیش به یکدیگر نزدیک کرده باشیم یک نکته‌ای را همکار محترم جناب آقای بزرگ‌ابراهیمی فرمود بنده برای اطلاع‌شان خواستم عرض کنم که ملیت یک قوم ملیت مخصوصی شاید نباشد فرض بفرمایید کشورهای متحده یک ملیت به خصوصی امروز ندارد آمریکایی به کسی اطلاق می‌شود که در آنجا مقیم باشد حال از هر کشوری می‌خواهد رفته باشد البته بنده یقین دارم بیاناتی که فرمودند بدون شک از تاریخ استنساخ شده است و نمی‌شود آنها را کتمان کرد ولی به هر حال ملیت عرب را نمی‌شود کتمان کرد و شاید اگر در گذشته در اثر یک سوءتفاهم‌هایی یک لغات خیلی ناقابلی را برداشته‌اند عوض کرده‌اند و البته ملت ما را از این حرکات خودشان آزرده کرده‌اند نمی‌شود به پای این گذاشت که ملت عرب این کار را کرده اگر نقصی بوده ان‌شاءالله مرتفع خواهد شد ولی امیدوارم در آتیه با کشورهای متحده عرب بیش از پیش آنچه روابط تاکنون داشته‌ایم داشته باشیم نسبت به مطالبی که آقای دکتر شاهکار الساعه فرمودند که واقعاً با بیانات شیرین‌شان مسئله سیاسی بزرگی را برای همه بحث کردند الآن که بنده نشسته بودم با جناب آقای معاون وزارت خارجه صحبت می‌کردم موضوع صحبت در این بود که فرمایشات ایشان یک مطلب اساسی است بنده خیال می‌کنم مورد علاقه همه همکاران محترم باشد که هیئت دولت و وزارت خارجه در این امر یک مطالعه دقیق یک نظر صحیحی بیندازند و این مسئله را بیش از پیش اهمیت بدهند و مطالعه کنند ایشان هم قول می‌دهند این موضوع واقعاً مورد توجه وزارت خارجه قرار بگیرد و در این مسئله واقعاً دقت بکنند آنچه که بنده می‌دانم در ایام اخیر واقعاً بعضی از کشورهای خاورمیانه که با ما روابط زیادی هم ندارند دست دوستی و علاقه فراوان به طرف ما دراز کردند و ما روی احساسات و آن صمیمت و حقیقتی که در دوستی تاکنون نسبت به سایر ممالک همجوارمان داشتیم اقدام اساسی از این مورد نکردیم و شاید وضع دنیا ایجاب کند که یک مطالعه بیشتری در این مورد بشود.
نایب رئیس - آقای مسعودی موافقید.
محمدعلی مسعودی - بله بنده موافقم.
نایب رئیس - آقای خرازی.
خرازی - بنده هم موافقم.
نایب رئیس - چون دیگر مخالفی با لایحه نیست لذا کلیات تمام است در شور ماده واحده وارد می‌شویم رأی می‌گیریم در ماده واحده آقایانی که با ورود در ماده واحده موافقند قیام فرمایند (اکثراً برخاستند) تصویب شد ماده واحده مطرح است و قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
ماده واحده - موافقت‌نامه فرهنگی ایران و جمهوری متحده عرب که مشتمل بر یک تبصره و سیزده ماده می‌باشد و در تاریخ هیجدهم شهریور ۱۳۳۷ در تهران به امضاء نمایندگان تام‌الاختیار طرفین رسیده است تصویب و به دولت اجازه داده می‌شود اسناد تصویبی آن را مبادله نماید.
نایب رئیس - چون درخواست بحثی در ماده واحده نشده شور اول ماده واحده تمام است برای شور دوم به کمیسیون ارجاع می‌شود.
۵ - شور دوم و تصویب گزارش کمیسیون دادگستری راجع به اصلاح بعضی از مواد قانون اصول تشکیلات دادگستری و اعزام قضات به خارجه و ارسال به مجلس سنا
نایب رئیس - لایحه اصلاح بعضی از مواد قانون تشکیلات دادگستری مطرح است که قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
گزارش از کمیسیون دادگستری به مجلس شورای ملی
کمیسیون دادگستری با حضور آقای وزیر دادگستری به لایحه ارسالی از مجلس سنا راجع به اصلاح بعضی از مواد قانون تشکیلات دادگستری و اعزام قضات به خارجه برای شور دوم رسیدگی و گزارش شور اول را با توجه به پیشنهادات واصله با اصلاحاتی مورد تصویب قرار داده اینک گزارش شور دوم آن را تقدیم می‌دارد.
ماده واحده - مواد ۱۱۴ و ۱۱۵ و ۱۱۶ و تبصره ۴ ماده اول قانون تشکیلات و استخدام وزارت دادگستری (مصوب شهریور ماه ۱۳۳۵ کمیسیون مشترک دادگستری مجلسین) به ترتیب ذیل اصلاح می‌شود:
ماده ۱۱۴ - وزارت دادگستری باید همه ساله از بین قضات شاغل دادگستری به تشخیص و تعیین وزیر سه نفر و از طریق مسابقه ۱۴ نفر به اضافه یک نفر از پزشکان قانونی وزارت دادگستری را مطابق آیین‌نامه‌ای که به تصویب وزیر
دادگستری می‌رسد برای مطالعه و کسب اطلاعات مفید و عمل در دوایر و محاکم دادگستری و ادارات پزشکی قانونی به یکی از کشورهای اروپا و آمریکا در رشته‌هایی که از طرف وزارت دادگستری معین می‌شود انتخاب و به هزینه دولت به اروپا و یا آمریکا اعزام بنماید مشروط بر این‌که قبلاً برای تحصیلات حقوقی و یا مطالعه به خرج وزارت دادگستری از این محل به خارج اعزام نشده باشند.
ماده ۱۱۵ - مأمورین اعزامی باید آشنایی کامل به زبان کشوری که به آن اعزام می‌شوند داشته و لااقل رتبه ۵ قضایی و شش سال سابقه خدمت قضایی باشند. هیچ یک از قضات بیش از یک مرتبه از این مأموریت استفاده نخواهد کرد.
کسانی که به این ترتیب به اروپا و یا آمریکا اعزام شوند باید در تاریخ اعزام حداقل ۷ سال به موعد بازنشستگی آنان مانده باشد و پس از مراجعت لااقل پنج سال در خدمت قضایی وزارت دادگستری بمانند و در صورتی که قبل از پنج سال بخواهند خدمت قضایی را ترک کنند باید کلیه هزینه‌ای که برای اعزام آنان شده یکجا به وزارت دادگستری بپردازند.
ج - ماده ۱۱۶ - مدت مأموریت حداکثر بیش از دو سال نبوده و جزء خدمت قضایی محسوب است به مأمورین مزبور علاوه برحقوق رتبه فوق‌العاده‌ای متناسب با محل مأموریت داده خواهد شد تبصره زیر به جای تبصره ۴ ماده اول قانون اصلاحی اصول تشکیلات دادگستری مصوب شهریور ۱۳۳۵ کمیسیون مشترک دادگستری مجلسین اضافه می‌شود.
تبصره ۴ - وزارت دادگستری می‌تواند با تصویب دادگاه عالی انتظامی پایه اداری لیسانسیه‌های قضایی دانشکده حقوق را که در تاریخ تصویب این قانون در آن وزارتخانه مشغول خدمت می‌باشند با رعایت سنین خدمت آنان و مدت‌های مقرره برای ترفیع طبق قانون استخدام قضات مصوب ۱۳۱۵ به پایه قضایی تبدیل نماید مشروط بر این‌که پایه‌هایی که بر اثر این ترفیع به آنان داده می‌شود از پایه ۵ قضایی تجاوز نکند.
همچنین وزارت دادگستری می‌تواند با تصویب دادگاه عالی انتظامی پایه اداری فارغ‌التحصیل‌های دانشکده معقول و منقول و یا کلاس قضایی را که در تاریخ تصویب این قانون در آن وزارتخانه مشغول خدمت می‌باشند با رعایت شرایط بالا به پایه قضایی تبدیل نماید مشروط بر این‌که پایه‌هایی که بر اثر ترفیع به آنان داده می‌شود از پایه ۴ قضایی تجاوز نکند.
چنانچه پس از تبدیل حقوق رتبه قضایی کمتر از مجموع حقوق و حق لیسانس فعلی باشد مادام که حقوق رتبه قضایی آن به میزان حقوق دریافتی حین تبدیل نرسیده از حقوق هنگام تبدیل استفاده خواهند نمود.
مخبر کمیسیون دادگستری - عمیدی نوری
گزارش از کمیسیون امور استخدام به مجلس شورای ملی
کمیسیون امور استخدام با حضور آقای معاون وزارت دادگستری لایحه اعزام قضات به خارجه و اصلاحات بعضی از مواد اصول تشکیلات دادگستری را برای شور دوم در مورد رسیدگی قرار داده خبر کمیسیون دادگستری را با الحاق یک جمله به شرح زیر عیناً تصویب نمود و اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
جمله الحاقی به تبصره ۴ - اشخاصی که به طریق فوق واجد رتبه قضایی می‌شوند باید لااقل ۳ سال در شهرستان‌ها (خارج از تهران) خدمت قضایی نمایند.
مخبر کمیسیون امور استخدام - دکتر دادفر
نایب رئیس - چون شور دوم است ماده اول مطرح است آقای صدرزاده.
صدرزاده - بنده موافقم.
نایب رئیس - چون مخالفی نیست رأی می‌گیریم به ماده واحده مشتمل بر چهار بند و چهار تبصره آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثراً برخاستند) تصویب شد یک جمله الحاقی است به تبصره ۴ که کمیسیون استخدام الحق کرده است این قرائت می‌شود که به آن قسمت علیحده رأی بگیریم.
(به شرح زیر قرائت شد)
جمله الحاقی به تبصره ۴ - اشخاصی که به طریق فوق واجد رتبه قضایی می‌شوند باید لااقل سه سال در شهرستان‌ها (خارج از تهران) خدمت قضایی نمایند.
نایب رئیس - آقای صدرزاده با این جمله الحاقیه مخالف هستید؟
صدرزاده - خیر.
نایب رئیس - رأی می‌گیریم به این جمله الحاقی که کمیسیون استخدام به تبصره ۴ اضافه کرده است آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثراً برخاستند) تصویب شد کلیات آخر مطرح است. آقای دکتر شاهکار
دکتر شاهکار - بنده به مناسبت تصویب لایحه اصلاح قانون تشکیلات دادگستری و اعزام قضات به خارجه خواستم به عنوان یک عضو کوچک عضو کوچک کمیسیون دادگستری از رئیس محترم کمیسیون دادگستری و اعضای محترم کمیسیون دادگستری سپاسگزاری کنم و یک حقایقی را به عرض نمایندگان محترم مجلس شورای ملی برسانم (صحیح است) و آن این است که کمیسیون دادگستری در نهایت دقت و در نهایت علاقه هفته‌ای دو روز تشکیل جلسه می‌دهد و متأسفانه در تقسین لوایحی که بین مجلس معظم سنا و مجلس شورای ملی می‌شود آنچه لایحه پیچیده و مشکل قابل تفحص معضل است می‌رسد به اینجا بعد که ما تصویب کردیم و درست کردیم مرتب کردیم می‌رود به مجلس سنا و حال آن‌که طبق اصل ۴۶ قانون اساسی وظیفه مجلس سنا تنقیح و تصحیح است که بعد می‌آید به مجلس شورای ملی و حالا رویه برخلاف این شده لوایح به مجلس شورای ملی تقدیم می‌شود و در مجلس شورای ملی تصویب می‌شود در جلسات بحث می‌شود و در کمیسیون هم می‌شود بعد هم در نهایت شرافت و وجدان وقتی متوجه می‌شویم یک اشتباهی شده است خودمان می‌گوییم این مطلب را که کافی نیست برگردد به کمیسیون اصلاح شود برای این‌که مسئولیت خودمان را در مقابل ملت ایران بالاتر از حفظ آبروی شخص خودمان می‌دانیم (صحیح است) حفظ آبروی ما وقتی خواهد بود که حقوق ملت ایران را حفظ کنیم من بسیار تعجب می‌کنم از یکی از خوشبین‌ترین افراد این مملکت مرد خوش‌نام و خوش‌بینی سناتور معظمی که دیروز در مجلس سنا این عبارت را گفته است که وزیر دادگستری تقدیم لایحه اختیارات را کرده است به مناسبت این‌که لوایحش در مجلس شورای ملی تصویب نمی‌شود من امیدوارم که این عبارت مثل اغلب عباراتی که در روزنامه‌ها اشتباه می‌کنند اشتباه بوده است و گفته نماینده محترم مجلس سنا این طور نبوده است ولی آقایان امروز صبح در کمیسیون بازرگانی سه لایحه مطرح شد یک لایحه‌اش مربوط به منع احتکار بود که الحمدالله احتکار و منع و اجازه‌اش با برگشت زمان و تمام شدن جنگ از بین رفت و دیگر قابل طرح نیست این لایحه جزء ابوالجمعی ما است یک لایحه دیگر راجع به بانکداری بود که وزیر مسئول می‌گفت که چون من لایحه دیگری دارم این لایحه را نمی‌خواهم و لایحه سوم هم تصویب شد در کمیسیون دادگستری به ما اعتراض شده است که ۲۳ لایحه مانده است (عمیدی نوری - ۱۷ لایحه است) جناب آقای معاون وزارت دادگستری این طور نیست شما هم می‌دانید همین لایحه اعزام قضات جزء ابوالجمعی‌های کمیسیون گذاشته شده این لایحه مالک و مستأجر که اغلب آقایان که اعضای کمیسیون دادگستری هم هستند با نهایت علاقه شرکت کردند و دیدند که با چه دقتی رسیدگی می‌شود تمام شد و عنقریب به حضور آقایان خواهد آمد مجموع لوایحی که به مجلس شورای ملی داده شده است ۷۷ تا است از این ۷۷ لایحه در کمیسیون خارجه در چند روز پیش لایحه‌ای بود به امضای مرحوم دکتر حسین فاطمی این لایحه را دولت هم نمی‌خواهد مطرح بشود طبق اصول پارلمانی اول به دولت اطلاع داده می‌شود از طرف هیئت رئیسه که این لوایح هست آنهایی را که شما می‌خواهید مطرح بشود مطرح شود بقیه را پس بگیرید این کار شده است و این تعداد مانده است بنده می‌خواستم که این مطلب گفته بشود و مقام محترم ریاست مجلس هم این قسمت را تعقیب کرده‌اند و گزارش هم داده شده ولی این عباراتی که گفته می‌شود از این‌که به علت نگذشتن لوایح از مجلس شورای ملی لایحه اختیارات داده شده این طور نیست مجلس با نهایت دقت به لوایح رسیدگی می‌کند تنقیح و تصحیح می‌کند بعد یک چیز حاضر و آماده را می‌فرستد به مجلس سنا آنجا سه بوتن هست یکی قرمز و یکی سبز و یکی رنگ دیگر که اتوماتیک‌وار انگشت روی یکی از آنها گذاشته می‌شود.
نایب رئیس - در خصوص لوایح معوقه مجلس شورای ملی رسیدگی کامل به عمل می‌آورد همان طور که آقای دکتر شاهکار اظهار اطلاع فرمودند مجموع لوایحی که از سنین قبل تاکنون در کمیسیون‌های مجلس موجود است و در جریان رسیدگی است جمعاً ۷۷ فقره است و بسیاری از این لوایح را دولت مسکوت گذاشته و تعقیب آنها را نخواسته از این جهت مورد رسیدگی واقع نشده منتهی دولت طبق قانون باید بیاید در جلسه رسمی مجلسین آنها را استرداد بکند این کار نشده از بعضی هم صرف‌نظر کرده‌اند که در این صورت از ۷۷ لایحه کمتر می‌شود و همین‌طور که جناب آقای دکتر شاهکار تذکر دادند به کمیسیون‌های مربوطه نوشته شده است و هر لایحه‌ای که مربوط به هر کمیسیونی است صورت داده شده که در کمیسیون‌ها موجود است از کمیسیون‌ها درخواست شده است که وزرا یا معاونین مربوطه را بخواهند آن لوایحی که مورد نظرشان نیست صریحاً بگویند و به هیئت رئیسه هم اطلاع بدهند تا برای استرداد رسمی آن اقدام بکنیم این است جریان لوایحی که در مجلس دارند که معلوم می‌شود طبق جریان معمول معوق نمانده است و جریان عادی خودش را دارد و اگر هم بخواهیم جریان بیشتری پیدا بکند با داشتن یک روز در میان جلسه و تشکیل کمیسیون‌ها در روزهای غیر جلسه و گذراندن چند لایحه در یک جلسه اصولاً میسر نبود و اوقات اجازه نمی‌داد به طور کلی دولت لوایح مالی را به طور اعم و غیرمالی را اغلب به مجلس شورای ملی تقدیم می‌کند و در مجلس شورای ملی هم رسیدگی می‌کنند و از این جهت مجموع لوایحی که به مجلس دیگر می‌رود
از لوایح مجلس شورای ملی کمتر است (صحیح است) (احسنت) در اینجا ۷۷ لایحه یا کمتر هست ممکن است در مجلس دیگر این قدر لوایح موجود نباشد در عین حال صورتی از لوایح موجود آنجا نداریم شاید بیشتر از لوایح موجود در مجلس باشد مع‌ذلک کلیه صورتی که ما از خودمان داریم این است که در هیئت رئیسه رسیدگی شده است چون در این قسمت مذاکره شد بنده خواستم به اطلاع آقایان برسانم و این موضوع حالا مطرح نیست خواهشمندم در این موضوع مذاکره نشود آقای صدرزاده بفرمایید.
صدرزاده - بنده می‌خواستم به طور مفصل راجع به این مطلبی که در مورد کمیسیون دادگستری مطرح بود توضیح بدهم ولی چون مقام محترم ریاست فرمودند مطرح نیست با اجازه ایشان مختصر توضیحی می‌دهم این نکته را باید توجه داشت که کمیسیون دادگستری به چه مطالبی رسیدگی می‌کند و کارش چیست کمیسیون دادگستری به قوانینی رسیدگی می‌کند که در آن روابط دولت با مردم از حقوق و جزایی و روابط افراد با یکدیگر از حقوق و جزایی مطرح است پس دامنه کار کمیسیون دادگستری خیلی وسیع است به علاوه کمیسیون دادگستری باید توجه هم داشته باشد مراحل عملی قانون را هم از نظر قضا در نظر بگیرد که این (واو) اگر درش باشد یا نباشد در موقع عمل چه تأثیری خواهد داشت پس ازشان کمیسیون دادگستری تحقیق و تدقیق است هر مقدار هم طول بکشد مستحسن است اگر اشخاصی که نسبت به مجلس شورای ملی می‌خواهند اظهار بدبینی بکنند بگویند که لایحه‌ای در کمیسیون دفن شده بنده می‌خواهم بگویم هیچ همچو چیزی نیست این آماری که جناب آقای عماد تربتی فرمودند این حکایت می‌کند از این‌که کمیسیون دادگستری مجلس شورای ملی نهایت فعالیت را داشته است همان طور که فرمودند ما هفته‌ای دو مرتبه هر جلسه ۴ ساعت نسبت به این لوایح رسیدگی می‌کنیم همین لایحه حاضر که ملاحظه فرمودید چندین مرتبه در کمیسیون مطرح شده رسیدگی شده تا این‌که آمده است به جلسه علنی بنابراین خیال می‌کنم اگر کمیسیون دادگستری دقت نظر نمی‌کرد باید مورد ایراد و انتقاد واقع می‌شود والا در موقعی که تحقیق و تدقیق می‌کند در یک لایحه‌ای باید از او تمجید بشود مخصوصاً ما انتظار داریم از کی جناح دیگر پارلمان که عبارت باشد از مجلس سنا که آنها هم همین رقم کارها را دارند یعنی تنقیح قوانین آنها منصفانه‌تر درباره ما قضاوت بفرمایند (صحیح است)
نایب رئیس - چون دیگر درخواست صحبتی در اطراف این ماده نشده است لذا رأی می‌گیریم به مجموع ماده واحده با ۴ بنده و ۴ تبصره و جمله الحاقی کمیسیون استخدام در تبصره ۴ آقایانی که با مجموع موافقند قیام بفرمایند (اکثراً برخاستند) تصویب شد برای تصویب به مجلس سنا فرستاده می‌شود.
۶ - شور دوم و تصویب گزارش کمیسیون راه راجع به موافقت‌نامه انتقال راه‌آهن میرجاوه زاهدان و ارسال به مجلس سنا
نایب رئیس - لایحه دیگری است مربوط به موافقت‌نامه انتقال راه‌آهن میرجاوه و زاهدان که قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
گزارش از کمیسیون راه به مجلس شورای ملی
کمیسیون راه با حضور آقای وزیر راه لایحه شماره ۱۰۰۹۹ دولت راجع به موافقت‌نامه مربوط به انتقال راه‌آهن میرجاوه زاهدان از طرف دولت پاکستان به دولت ایران را برای شور دوم مورد رسیدگی قرارداده و پس از مذاکرات لازم با توجه به تذکر آقایان نمایندگان در جلسه علنی بند ۲ قرارداد را که درست ترجمه نشده بود با مراجعه به نسخه انگلیسی آن به شرح زیر اصلاح اینک گزارش شور دوم آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
ماده واحده - موافقت‌نامه مرب به انتقال راه‌آهن میرجاوه زاهدان از طرف دولت پاکستان به دولت ایران که در تاریخ ۲۷/۱۱/۳۷ به وسیله نمایندگان دو دولت در کراچی امضاء و مورد تأیید هیئت دولت نیز قرار گرفته است تصویب می‌گردد.
بند ۲ اصلاحی - (این موافقت‌نامه ظرف سه ماه بعد از تصویب از طرف هیئت دولتین معتبر و قابل اجرا بوده و ظرف شش ماه از تاریخ مذکور با تسلیم اخطار قبلی کتبی یک طرف به طرف دیگر قابل فسخ خواهد بود هر یک از طرفین که مایل باشند تجدید نظری در موافقت‌نامه حاضر یا در قسمتی از آن به عمل آورند مراتب را با اخطار قبلی سه ماهه به انضمام پیش‌نویس تجدید نظری که پیشنهاد می‌نمایند به طرف دیگر اعلام خواهند نمود).
از طرف مخبر کمیسیون - راه علامه وحیدی
گزارش از کمیسیون امور خارجه به مجلس شورای ملی
کمیسیون امور خارجه در جلسه ۲ آذر ماه ۱۳۳۸ لایحه شماره ۱۰۰۹۹ دولت راجع به موافقت‌نامه مربوط به انتقال راه‌آهن میرجاوه - زاهدان را با حضور آقای معاون وزارت راه برای شور دوم مورد رسیدگی قرارداده با گزارش کمیسیون راه موافقت نمود و اینک گزارش آن را به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون امور خارجه دکتر سعید حکمت
گزارش از کمیسیون بودجه به مجلس شورای ملی
کمیسیون بودجه در جلسه ۳۹ آبان ماه ۱۳۳۸ با حضور آقای معاون وزارت راه لایحه دولت راجع به موافقت‌نامه مربوط به انتقال راه‌آهن میرجاوه زاهدان از طرف دولت پاکستان به دولت ایران را برای شور دوم مطرح نموده خبر شور اول را مورد تصویب قرارداد و اینک گزارش آن را در تأیید خبر کمیسیون راه به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
مخبر کمیسیون بودجه - مشایخی.
نایب رئیس - چون شور دوم است عین ماده واحده مطرح است چون اظهار مخالفتی نشده لذا رأی می‌گیریم به ماده واحده آقایانی که موافقند قیام بفرمایند (اکثراً برخاستند) تصویب شد کلیات آخر مطرح است چون درخواست مذاکره‌ای نشده لذا رأی می‌گیریم به مجموع ماده آقایانی که موافقند قیام فرمایند (اکثراً برخاستند) تصویب شد برای تصویب به مجلس سنا فرستاده می‌شود.
۷ - تعیین موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
نایب رئیس - جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده روز یکشنبه چهاردهم آذرماه جاری دستور لوایح موجود خواهد بود.
(مجلس بیست و پنج دقیقه بعد از ظهر ختم شد.)
نایب رئیس مجلس شورای ملی - عماد تربتی