سفر رسمی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی به مصر ۲۲-۱۸ دی ماه ۱۳۵۳
| دیدار رسمی سران دیگر کشورها از ایران/سال ۱۳۵۳ خورشیدی | درگاه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | سخنرانی‌های محمدرضا شاه پهلوی آریامهر سال ۱۳۵۳ خورشیدی تازی |
سفر رسمی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی به مصر
هواپیمای آورنده اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی سی دقیقه پس از نیمروز چهارشنبه ۱۸ دی ماه در فرودگاه قاهره بر زمین نشست. پرواز اعلیحضرتین از فرودگاه امان به قاهره بود.[۱] و سفر رسمی اعلیحضرتین که بسیاری از مفسران و کارشناسان سیاسی، آن را مهمترین سفر شاهنشاه می‌نامند، آغاز شد. قاهره و هزاران تن از مردم مصر آن گونه با شکوه که کمتر در تاریخ دیده شده به پیشباز اعلیحضرتین آماده بودند. شهر قاهره از هفته‌ها پیش خود را برای پیشباز باشکوه آماده ساخته بود. روز ورود اعلیحضرتین به قاهره تعطیل عمومی اعلام شد. خیابان‌های اصلی پایتخت با درفش‌های ایران آذین بسته شده بود و پوسترهای بزرگ شاهنشاه آریامهر و شهبانو درمیدان‌های عمومی شهر آویخته شده بود و چندین تاق نصرت در راستای موکب همایونی برافراشته شده بود.
پرزیدنت سادات در پای پلکان هواپیما به همراه بانو سادات و پایوران سیاسی و نظامی مصر برای پیشباز از اعلیحضرتین ایستاده بودند. هنگامی که شاهنشاه گام بر خاک دره نیل گذاشتند، شاهنشاه را به گرمی در آغوش گرفتند. این سومین دیدار پرزیدنت سادات با شاهنشاه آریامهر بود. نخستین دیدار هنگام کنفراس سران اسلامی در رباط روی داد، در آن زمان انور سادات معاون پرزیدنت مصر بود. دومین دیدار پرزیدنت سادات با شاهنشاه ایران در تهران در مهر ماه سال ۱۳۵۰ در راه سفر به کویت انجام یافت. اعلیحضرتین ساعت ۱۲ و پانزده دقیقه از پایتخت اردن وارد قاهره شدند. یک اسکادران از جنگنده‌های مصری هواپیمای اعلیحضرتین را بر فراز خاک مصر تا فرودگاه قاهره اسکورت کرد. در فرودگاه آیین پیشباز رسمی انجام شد و ۲۱ تیر توپ شلیک شد. از فرودگاه تا کاخ قبه قاهره چنان پیشبازی از اعلیحضرتین نمود که در تاریخ دیدار یک رهبر خارجی از مصر پیشینه نداشت. بنرهای بی شمار با جمله‌های « شاهنشاه و شهبانوی ایران خوش آمدید » ، « خوش آمدید میهمان عالیقدر مصر » ، « میهمان عزیز و بزرگ به مصر ما خوش آمدید »
در پایان این آیین اعلیحضرتین از فرودگاه رهسپار « کاخ قبه » شدند، در راستای کیلومترها از فرودگاه تا شهر، هزاران تن از مردم قاهره پیشباز شکوهمندی از اعلیحضرتین نمودند. از فرودگاه شاهنشاه و پرزیدنت سادات در یک خودروی رو باز و شهبانو به همراه بانو سادات در خودروی رو باز دیگری رهسپار شهر قاهره شدند. هنگامی که خودروها به در ورودی کاخ قبه رسید، گروهی از اسواران نظامی سوار بر اسب‌های سفید، خود روی شاهنشاه و پرزیدنت سادات را تا ساختمان کاخ اسکورت کردند و همزمان با ورود شاهنشاه آریامهر به کاخ، شیپورچیانی که بر دیوارهای کاخ ایستاده بودند، با دمیدن بر شیپورها، ورود شاهنشاه آریامهر را به کاخ قبه اعلام داشتند.
اعلیجضرتین ناهار را خصوصی در کاخ قبه خوردند. ایوار روسای هیات‌های سیاسی در قاهره و بانوانشان به پیشگاه اعلیحضرتین باریافتند. آنگاه اعلیحضرتین با پرزیدنت سادات و بانو دیدار کردند.
شبانگاه میهمانی شام رسمی در کاخ عابدین، کاخ ریاست جمهوری به افتخار شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو برگزار شد. پرزیدنت انور سادات بر سر میز شام سخنرانی پر احساس وادیبانه‌ای نمود و رهبری شاهنشاه ایران را ستود. پرزیدنت سادات چنین گفتند:[۲]
اعلیحضرت شاهنشاه آریامهر
برادر عزیزم محمدرضا پهلوی
علیاحضرت فرح پهلوی شهبانو
برای ملت مصر اکنون هیچ چیز بیشتر از استقبال از رهبر برجسته ملت برادر و اصیل ایران در سرزمین مصر مایه حرسندی نیست. بی گمان هیچ کس بیش از شاهنشاه آریامهر محمدرضا پهلوی و ملت عزیز ایران شایسته و برازنده این چنین استقبال نیست زیرا به راستی شما رهبری بزرگ هستید، تداوم اصل و نسب میراث و تمدن و ارزش‌های والا و ایمان بردبارانه تان بزرگ است. همین گونه است بینش خزدمندانه و آگاهی‌ها و وسعت نظر و توانایی آن اعلیحضرت در رویارویی با مسایل و نگرش خردمندانه به واقعیات روز. شما انسان دوست بزرگ هستید، با آرزوهای بزرگ برای ملت خود و برای ملت‌های برادری که مشترکا و به خاطر بنای آینده و ایجاد جهانی سرشار از صلح و سعادت و محبت در حال پیکارند. در حقیقت برای من شادی آفرین است که آن اعلیحضرت توانسته‌اند این همه کامیابی‌های مخصوص و چشمگیر را به ملت خویش ارزانی دارند و کشور ایران را نه تنها در منطقه بلکه در سرتاسر جهان به مقام و منزلت والایی که شایسته و بایسته آن است برسانند، تا جایی که ایران فرصت یافته است با گام‌های استوار و با آّهنگی شتابان خود را به کاروان زمانه برساند و در راه یک میراث تمدن نو و پر بار گام بردارد.
برادر عزیزم
چند سال پیش زمانی که ملت ایران دو هزار و پانصدمین سال بنیانگذاری شاهنشاهی خود را جشن می‌گرفت شما فرمودید که کوششتان بر این است که پیشینه کهن ایران باستان را زنده کنیم تا ملل منطقه بتوانند در کنار یکدیگر مشعل تمدن انسانی و اخلاقی را برافروزند. بازگشت به سوی ارزش‌های اصلی که مبتنی بر همکاری و همبستگی میان ملل است تنها راه بازیافت و نجات بشریت در جهانی است که در سراشیب جنگ و نیستی فرو غلتیده است. شاید ملت مصر بهتر از هر ملتی قادر به درک ابعاد واقعی تاریخ و غنای تمدن کشور شما باشد. ملت مصر بیش از هر ملتی توانایی آن دارد که تجربه گران بهایی را که کشور شما اینک پشت سر می‌گذارد، درک کند و به امیدها و انتظارهایی که آینده برای نسل بعدی دربردارد بیاندیشد. ما نیز مانند شما به ارزش‌های یک تاریخ کهن و اصالت و ایمان ارج می‌نهیم و با بردباری کامل و پذیرش حقایق و با این نیت که چهره زندگی خود را دگرگون سازیم و به یک گسترش و تکامل همه جانبه اقتصادی و اجتماعی دست یابیم، مانند نیاکان اصیل خود، بار تعهداتی را که در این پیکار بر عهده داریم، به دوش می‌کشیم.
برادر عزیزم
اینک ۱۲ سال از هنگامی که انقلاب سفید را اعلام فرمودید می‌گذرد. انقلابی که به خاطر دستیبابی به یک زندگی نو و دگرگون ساختن شکل اجتماعی ایران از راه محدود ساختن زمین سالاری، ملی کردن جنگل‌ها و مراتع، سهیم کردن کارگران در سود کارخانه‌ها، بنیاد مراکز آموزشی و اعطای حقوق سیاسی به زنان که به آنها فرصت امکان مشارکت مثبت و ثمربخش در فعالیت‌های اجتماعی را می‌دهد شکل گرفت و انجام پذیرفت.
اعلیحضرتا
شما گام‌های بلند و مهمی در زمینه اصلاحات، تحول و پیشرفت کشور خود برداشته‌اید و ما به سبب تجربه‌هایی که خود در این زمینه‌ها اندوخته‌ایم اینک آگاهیم که شما راهی بس دراز، ستیزآمیز و پر مخاطره را با اراده‌ای خلل ناپذیر و اراده‌ای آهنین برگزیده‌اید. این پیکار با عظمت، پیش از هر چیز نیاز به ایمان تزلزل ناپذیر به ملت دارد و این حقیقت است که آنان عناصر گذشته حال و آینده هستند. شاید آن اعلیحضرت با من هم عقیده باشند که ایران با ایمان و اعتقاد خود به مبانی اسلامی، پشتیبان نیرومند ملل عرب است و نمی‌توانیم اندیشه‌ای جز این در ذهن خود بپرورانیم که باید استوارترین مناسبات و نزدیک‌ترین پیوندها که بر اساس تاریخ، ایمان و منافع مشترک پایدار باشد، میان ما برقرار گردد. من ایمان دارم که نظریات آن اعلیحضرت مبتی بر این که همه ملل عرب خود را متحدان طبیعی ملت ایران می‌دانند و میان آنها هرگز هیچ گونه تضاد و یا برخورد منافعی بوجود نخواهد آمد، کاملا درست است،زیرا ما همگی با مسایل یک سانی روبرو هستیم و به سوی یک آینده پیش می‌رویم و نمی‌توانیم پروانه دهیم که کسی سدی بر راه گسترش روابط دوستانه میان ملت ایران و ملل عرب بوجود آورد، ما در کنار یکدیگر پی‌های ژرف یک همکاری استوار میان دو کشور و میان دو ملت را آن چنان بنا نهاده‌ایم که منافع مشترک و سعادت دو جانبه ایران و مصر را تامین و تضمین می‌کند. طبیعی است که چنین همکاری نباید حد و مرزی داشته باشد بکه شعاع و حدود آن باید بیش از اندازه گسترش یابد و همه زمینه‌های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی را دربر گیرد تا به این وسیله بتوانیم الگو و راهنمای شایسته‌ای برای کشورها و ملت‌ها بوجود آوریم. ما تصمیم داریم چنین همکاری شکوفایی را به مرحله عمل درآوریم و آن را به نحو دایم و فزاینده‌ای دنبال کنیم.
برادر عزیزم
پشتیبانی ملت بزرگ برادر ایران از موضع اعراب سبب خرسندی و شادمانی ما گشته است و اعتقاد ما بر این است که این پشتیبانی از پیگیری حقوق اعراب و دقت ما در حفظ حرمت اسلام سرچشمه می‌گیرد. ما هم چنین ایمان داریم که شما از حقوق فلسطینی‌ها و از قطعنامه‌های مصوب کنفرانس رباط که حقوق حقه فلسطینی‌ها را در تلاش برای حفظ موجودیت سیاسی و منافع خویش و هم چنین از گزینش سازمان آزادی بخش فلسطین، به عنوان تنها نماینده آن ملت حمایت می‌کنید. آن اعلیحضرت در بیانات خود ابراز داشتند که هیج تغییری در شکل و موجودیت بیت المقدس را نخواهند پذیرفت. این بیانات تنها از آگاهی ژرف و احساسات صادقانه برادری، انسانیت و عدالت الهام می‌گیرد. برادران فلسطینی شما، هستی و زندگی خود را از پشتیبانی و هواداری شما از پیکار قانونی شان در راستای به دست آوردن حقوق حقه خود که به تایید جامعه بین الملل رسیده است و هم چنین ستیز بر ضد نیروهای گسترش طلب و نژادپرست که از سوی ملل صلح دوست محکوم شده است، بازمی‌یابند.
این منش پر عظمت از سوی آن اعلیحضرت با حروف زرین بر لوحه تاریخ برادری و یگانگی ایران و اعراب حک و منقوش خواهد شد. همان گونه که شما این توان را داشته‌اید که استقلال سیاسی و اقتصادی کشور خویش را حفظ و میراث و ارزش‌های کهن آن را پایدار سازید ما نیز خود را متعهد ساخته‌ایم و سوگند یادکرده‌ایم که همه آن چیزهایی را که بر ما عزیز و گرامی است در راه آزاد ساختن سرزمین خود قربانی کنیم و به حقوق کامل و بلامعارض خود دست یابیم و به تجاوز عمدی سرنوشت ملت‌ها و بی اعتنایی به خواست و اراده جامعه بین المللی پایان دهیم و بنای یک صلح دایمی و عادلانه را بر پا سازیم که در آن بتوانیم با شما همکاری کرده و با شما همگام باشیم تا جایی که ملت‌های ما به سبب پیشینه کهن و اصیل خود احساس مباهات کنند و محیط اطمینان بخش به سوی یک آینده شاد و فرح انگیز به زندگی خود ادامه دهند.
برادر عزیز من
سفر به کشور ایران و دیدار از آن اعلیحضرت و ملت برادر مایه شادی خاطر من شده است، از فرصت استفاده می‌کنم تا به آن شاهنشاه و شهبانوی برجسته در سرزمین مصر خوش آمد بگویم و خوشبحتی و تندرستی شخص آن اعلیحضرت و رفاه روزافزون ملت برادر ایران را آزرو کنم.
پرزیدنت سادات در پایان سخنان خود را به نشان دوستی و صمیمیت و تفاهم و برادری میان کشور به زبان پارسی ایراد کردند و با اشاره به چامه « بنی آدم اعضای یکدیگرند / که در آفرینش ز یک گوهرند » با احترام به ادب و فرهنگ ایران برای شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو و مردم ایران آرزوی پیروزی و شادکامی و تندرستی نمودند.
در پاسخ سخنان پرزیدنت سادات شاهنشاه آریامهر بیاناتی ایراد کردند و فرمودند: [۳]
حضرت رئیس جمهوری
از سخنان محبت آمیز شما نسبت به شهبانو و خودم و نسبت به ملت ایران صمیمانه تشکر می‌کنم و این بیانات را انعکاس صادقانه‌ای نه تنها از روابط قلبی دو ملت ایران و مصر، بلکه از پیوندهای روحی و معنوی همه مردم مسلمان می‌شمارم. شاید نیازی به تذکر نباشد که چنین احساس، امری تازه در تاریخ روابط دو ملت ما نیست، زیرا در طول قرون متوالی تاریخ اسلامی، همیشه این رابطه قلبی میان دو ملت برقرار بوده و پیوسته سرزمین شما مسکن بسیاری از ایرانیان، و سرزمین ایران مسکن بسیاری از مصریان بوده است. طی چهارده قرن تاریخ اسلام صفحات زندگی ملت‌های ما از نظر روحی و معنوی با یکدیگر ورق خورده و روابط علمی، مذهبی، فرهنگی و هنری دو ملت در گذشته آنقدر وسیع بوده است که نمی‌توان تاریخ و فرهنگ عظیم اسلامی را بدون توجه بدین همبستگی ارزیابی کرد. از بیش از یکصد سال پیش تعدادی چنان زیاد از آثار عربی دانشمندان و حکما و ادبای ایرانی در قاهره به چاپ رسیده که این شهر را به صورت تجلی گاه فرهنگ مشترک اسلامی ایران و عرب درآورده است. بسیاری از نفائس آثار علم و ادب و هنر ایرانی در کتابخانه‌ها و موزه‌های کشور شما نگاهداری می‌شود، همچنانکه موزه‌ها و کتابخانه‌های متعددی در ایران نگاهداری مجموعه‌های آثار فرهنگ و هنر مصری و عربی هستند. همه این سوابق گواه یک پیوند دیرینه عمیق میان دو کشور ما است که هیچ عاملی نمی‌تواند بدان خلل رساند و یا در آن تفرقه اندازد. شما به وسعت و اصالت تاریخ و تمدن کشور من و نقش معنوی این میراث کهن و تحولات امروز آن اشاره کردید. این موردی است که من حقّاً می‌توانم عیناً در مورد کشور و ملت خود شما متذکر شوم، زیرا من و همراهانم اکنون در سرزمینی هستیم که مهد یکی از اصیل‌ترین و کهنسال‌ترین تمدن‌هایی است که بشریت بوجود آورده است و تاریخ آغاز این مدنیت در واقع آغاز تاریخ مدنیت بشر است. من هم اکنون به روابط وسیع مدنی دو ملت خودمان در طول قرون اسلامی اشاره کردم، ولی در این جا باید این نکته را متذکر شوم که ملت‌های باستانی ما حتی بسیار پیش از دوران اسلامی نیز با یکدیگر روابط گسترده فرهنگی و مدنی و مبادلات وسیع علمی و هنری داشتند. در همه این مدت نیروی خلاقه مردم مصر و میراث معنوی این خلاقیت همانند آثار باستانی با عظمتی که ما در سفر کنونی خود قسمتی از آنها را خواهیم دید، در مقابل همه حوادث سهمگین تاریخ برجای مانده است و این میراثی است که برای ملت‌هایی با تمدن‌های کهن، مانند ما و شما همواره سرچشمه الهام و منبع محرکی برای تجدید حیات ملی است. همانطور که گفتید ملت مصر اکنون می‌کوشد تا راه آینده خویش را بر اساس میراث عالی گذشته خود بازیابد.
برادر گرامی، این راه دشوار ولی پرافتخار را امروز شما حضرت رئیس جمهوری، دست در دست ملتی که سرنوشت خویش را در یکی از حساس‌ترین دوره‌های تاریخ چند هزار ساله خود با اطمینان و اعتقاد به شما سپرده است می‌پیمایید. برای من که دوست صمیمی و قلبی شما هستم مایه خوشوقتی است که می‌بینم در این لحظات سرنوشت سکان کشتی حیات این ملت اصیل و کهنسال را ناخدایی آزموده و هشیار در دست دارد که می‌داند چگونه می‌باید این کشتی را از میان امواج و توفان‌ها به سوی ساحل رستگاری هدایت کند.
مشکلات فراوان شما در این راه بر هیچکس پوشیده نیست، ولی فقط در طرز مواجهه با چنین مشکلاتی است که ارزش یک رهبر واقعی از نظر تاریخ مشخص می‌شود. شما اکنون ناگزیرید که در عین حال هم مرد جنگ، و هم مرد صلح باشید. هم تمام نیروهای میلی را در راه احقاق حقوق مشروع خود که مورد تأیید اکثریت قریب به اتفاق کشورهای جهان نیز قرار دارد بسیج کنید، و هم به موازات آن آینده اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی این ملت و دوران سازندگی همه جانبه آن را پایه گذاری کنید. ما کوشش‌هایی را که اکنون در این زمنیه در رشته‌های مختلف صنعتی، کشاورزی، فنی و بخصوص آموزشی در جمهوری عربی مصر انجام می‌گیرد با علاقه دنبال می‌کنیم و آرزو داریم که به زودی شرائطی فراهم شود که تمام نیروهای مادی و معنوی کشور شما بتواند تنها در این راه سازندگی بکار افتد. آنچه می‌توانم با اطمینان به شما بگویم این است که کشور من به عنوان یک کشور دوست و همکیش و برادر که همیشه در راه پیشرفت و سعادت همه عالم اسلامی کوشا بوده و هست صمیمانه خواهان موفقیت شما در این راه است.
موافقتنامه همکاری اقتصادی دو کشور ما که در ماه گذشته به امضاء رسید و تبادل نظرهای مداوم کارشناسان صنعتی و اقتصادی دو مملکت و شرکت علاقمندانه ایران در برنامه‌های نوسازی خرابی‌های ناشی از جنگ در مصر نمونه‌هایی از این همکاری است. همین همکاری اکنون در زمینه روابط فرهنگی پایه ریزی شده است که امیدوارم نتیجه آن تقویت هر چه بیشتر پیوندهای فکری و معنوی دو ملت ما و توسعه مبادلات و مسافرت‌ها و تماس‌های متقابل باشد.
شاید احتیاجی به ذکر این واقعیت نباشد که ما در زمینه سیاسی به پیروی از اصولی که بدان‌ها اعتقاد راسخ داریم در هر جا که لازم شده است بطور قاطع پشتیبان شما بوده‌ایم و هستیم. در مورد سرزمین‌های اشغالی من در ۷ ژوئن ۱۹۶۷ صریحاً اعلام داشتم که دوره اشغال و تصرف سرزمین دیگران بوسیله زور سپری شده است و این نظری است که بعد از آن نیز ما همواره مدافع آن بوده‌ایم. در مورد بیت‌المقدس طبعاً ما از نظریه مشترکی با شما که آن نیز توسط سازمان ملل متحد بطور روشن تأیید شده است پشتیبانی می‌کنیم. درباره ملت فلسطین ما نظر روشن خود را با رأیی که در این مورد در سازمان ملل متحد دادیم اعلام داشتیم. ما معتقدیم که باید بر اساس احترام به قطعنامه‌های این سازمان در نیل به حل نهایی و قطعی اختلافاتی که اکنون این منطقه از جهان را به صورت خطرناک‌ترین کانون بحران دنیا درآورده و نه تنها برای کشور مصر بلکه برای دیپلماسی بین‌المللی جهان عرب موفقیت بسیار به همراه آورده است و من صمیمانه آرزو دارم که کوشش‌های شبانه روزی شما تا به آخر با توفیق و پیروزی قرین باشد، زیرا دنیای آشفته و بحرانی امروز ما بیش از هر چیز به رهبرانی منطقی و واقع بین و دوراندیش نیاز دارد. در این فرصت میل دارم از طرف خود و به نمایندگی از جانب ملتم به خاطر سربازان و سایر افراد دلیر نیروهای مسلح مصر و غیر نظامیان مصری که در اکتبر ۱۹۷۳ در راه دفاع از حقوق و آرمان‌های ملی و قومی خود قهرمانانه به شهادت رسیدند درود بفرستم، و از درگاه خداوند متعال برای روح یکایک ایشان طلب آمرزش کنم. اینان دلیرانی بودند که مردند تا آنچه را که برای افراد یک ملت اصیل بیش از زندگی ارزش دارد زنده نگاه دارند.
همراه با این درود قلبی خویش، سلامت و خوشبختی شخص شما و همسر گرامی‌تان، ترقی و رفاه روزافزون ملت برادر مصر، تقویت هر چه بیشتر دوستی و همکاری دو ملت مصر و ایران و تفاهم و صلح جهانی را آرزومندم.
دومین دور گفتگوهای رسمی رهبران ایران و مصر
نخستین دور گفتگوهای رسمی شاهنشاه آریامهر و پرزیدنت انور سادات در کاخ قبه انجام شد. گفتگوها پیش از نیم روز آغاز شد و تا ساعتی پس از نیم روز به درازا انجامید. ناهار را اعلیحضرت با پرزیدنت سادات خوردند و هنگام ناهار گفتگوهای آنان ادامه یافت.
در این گفتگوها عباس خلعتبری وزیر خارجه، خسرو خسروانی سفیر ایران در مصر و منوچهر عظیما مدیر کل سیاسی وزارت خارجه در هیات ایران و در هیات مصری، عبدالعزیز حجازی نخست وزیر، اسماعیل فهمی وزیر خارجه، اشرف مروان مشاور مشاور پرزیدنت و عزت سلیمان سفیر مصر در تهران نیز بودند.
همزمان با گفتگوهای رهبران ایران و مصر علیاحضرت شهبانو امروز از چند موزه دیدن فرمودند و بانو سادات معظم لها را در این بازدیدها همراهی کردند. علیاحضرت شهبانو و بانو سادات ناهار را در میهمانی سفارت ایران خوردند. در این میهمانی شماری از بانوان برجسته مصری به پیشگاه علیاحضرت باریافتند.
بازدید از لوکسور
۲۰ دی ماه اعلیحضرتین برای یک دیدار ۳۶ ساعته از قاهره رهسپار لوکسور شدند و از بر جای مانده‌های تاریخی لوکسور دیدن کردند. در این سفر پرزیدنت سادات، عبدالعزیز حجازی نخست وزیر و همسرانشان اعلیحضرتین را همراهی کردند. اعلیحضرتین و پرزیدنت سادات پیش از نیمروز ۲۰ دی ماه با هواپیما از قاهره به سوی لوکسور پرواز کردند. هنگام ورود به این سرزمین، با پیشباز با شکوه و گرم ساکنان روبرو شدند. مردمان لوکسور که بیشتز به زبان پارسی صحبت می‌کنند، با آرنگ‌های زنده باد شاهنشاه، مقدم اعلیحضرتین گرامی شور و هیجانی بر پا کردند. در ساحل غربی نیل شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو به پهنه « دره پادشاهان » تشریف فرما شدند و از آرامگاه توتان خامون و رامسس ششم و هم چنین ملکه « نفرتی تی » دیدن فرمودند. ایوار اعلیحضرتین برای دیدن برنامه نور و سدا به « کرنک » تشریف فرما شدند. بازدید اعلیحضرتین از سرزمین تاریخی لوکسور سه ساعت به درازا انجامید.
شاهنشاه هنگام دیدار از آثار تاریخی در پاسخ پرسش یکی از خبرنگاران مصری فرمودند:
این اولین دیدار من از دره شاهان است و انسان نمی‌تواند از تحسین آثار نیاکان شما که سه هزار و پانصد سال و حتی پنج هزار سال پیش چنین تمدن درخشانی داشته‌اند، خودداری کند. من سخت تحت تاثیر این آثار باستانی و زیبایی معابد فراعنه مصر قرار گرفته‌ام.
علیاحضرت شهبانو نیز در پاسخ به خبرنگار بخش عربی رادیو ایران درباره برجای مانده‌های تاریخی فرمودند: واقعا از دیدن این مقبره‌های عجیب و زیبا بسیار به هیجان آمده‌ام. من همیشه مایل بودم با فرهنگ و تمدن بزرگ مصر آشنا شوم.
روز پسین ۲۱ دی ماه اعلیحضرتین پیش از بازگشت به قاهره، از تاسیسات سد اسوان یک بازدید هوایی نمودند. سد اسوان شاهرگ اقتصادی مصر به شمار می‌رود و ساختمان آن آغاز یک درگرگونی بزرگ سیاسی در تضعیف موقعیت غرب در مصر و خاورمیان و آغاز گسترش پیوند شوروی با مصر و اعراب بود. ساختمان سد اسوان که در سال ۱۹۶۰ آغاز شد، ده سال به درازا کشید و در ژانویه ۱۹۷۱ در آیینی با بودن پرزیدنت ناصر و خروشچف گشایش یافت. ناصر برای ساختن این سد از بانک جهانی درخواست وام کرد، اما به سبب مخالفت آمریکا و انگلیس، بانک جهانی نتوانست به مصر وام بدهد. این سبب شد که ناصر کانال سویز را ملی کند و از شوروی برای ساختمان سد اسوان درخواست کمک نماید. سد اسوان دارای دریاچه‌ای به درازای ۵۰۰ کیلومتر و پهنای ۱۰ کیلومتر است و افزون بر تولید نیروی برق مصر، اقتصاد و کشاورزی مصر را رونق فراوان داد.
پس از نیم روز به هنگام دیدار از پرستشگاه « ابوسمبل » پرزیدنت سادات که اعلیحضرتین را همراهی می‌کرد، در گفتگویی با خبرنگار رادیو قاهره گفت:
جای خوشوقتی است که سفر شاهنشاه و شهبانو به مصر این فرصت را به من داد تا بدین وسیله مراتب قدردانی و حق شناسی خود و مردم مصر را برای رویه‌ای که معظم له مبنی بر پشتیبانی از خواست اعراب در پیش گرتفه‌اند، نسبت به اعلیحضرتین و ملت برادر ایران ابراز دارم. در حال حاضر ایران در پرتو رهبری‌های خردمندانه برادرم شاهنشاه آریامهر موقعیت شایسته تمدن خود را در صحنه جهانی بازیافته است. سفر شاهنشاه و شهبانو به مصر را می‌توان نقطه عطفی در تاریخ گسترش روابط دوستی دو کشور نامید و امید است که ایران و مصر بتوانند در گسترش عدالت، برادری و تامین صلح برای تمامی ملت‌های جهان نقش کارایی داشته باشند.
میهمانی شام اعلیحضرتین به افتخار پرزیدنت سادات و بانو جهان سادات
شبانگاه ۲۱ دی ماه، میهمانی شام به افتخار پرزیدنت سادات و بانو جهان سادات در کاخ عابدین بر پا داشته شد. در این میهمانی هیات وزیران، پایوران برجسته مصری و همراهان اعلیحضرتین نیز بودند.
شاهنشاه در سخنانی از میهمان نوازی دولت و ملت مصر از ژرفای دل سپاسگزاری کردند و فرمودند:[۴]
حضرت رئیس جمهوری عربی مصر
بعد از چهار روز که از مسافرت شهبانو و من در کشور شما می‌گذرد، از پذیرایی و محبت‌هایی که از شخص رئیس جمهوری، دولت ایشان، و ملت مصر دیده‌ایم بی‌اندازه متشکر و ممنون هستیم. آثار تاریخ کهن و با عظمت و هنر بی‌همتای کشور شما تأثیر عمیقی در ما گذاشت. علائقی که از قدیم بین دو ملت مسلمان ایران و مصر موجود بود، امروز به مرحله‌ای رسیده که فکر می‌کنم آثار آن در آینده بهتر و بیشتر ظاهرا خواهد شد. فرصت‌های گرانبهایی برای ما پیدا شد که با حضرت رئیس جمهوری صمیمانه صحبت کنیم، این فرصت‌ها فراموش شدنی نیست.
صمیمانه به ملت مصر تبریک می‌گوییم که رهبری با چنین فکر پخته و دوراندیشانه‌ای دارد که مسلماً ملت و کشور مصر را به آینده درخشانی راهنمایی خواهد کرد. با سپاس دوباره از تمام محبت‌هایی که به ما شده است می‌توانم بگویم مسلماً قلب شهبانو و من و همراهان ما، نزد شما باقی خواهد ماند و می‌توانید روی صمیمیت، دوستی و صفای ما حساب کنید. سلامت و سعادت حضرت رییس جمهوری مصر و بانو سادات و سربلندی ملت مصر را آرزو می‌کنم.
پرزیدنت سادات در پاسخ به بیانات شاهنشاه گفت:
دیدار و گفتگو با شما فرصتی است که ما می‌توانیم قدردانی خود را از شما بیان کنیم. دو ملت ایران و مصر دارای تمدن کهن سال هستند. این سرافرازی ماست که برادر من شاهنشاه و ملت ایران در مواقع سختی از ما حمایت کرده‌اند. در ماه گذشته، هنگامی که با بحران‌های زیاد، پس از جنگ که هر ملتی با آن روبرو می‌شود، مواجه بودیم، بحران جدیدی در انتظار ما بود که ما نیازمند به نفت بودمی، فرستاده‌ای برای برادرم شاهنشاه فرستادیم، خیلی سریع برای ملت مصر نفت فرستادند و ملت مصر بدین سان از بحران نجات یافت.
برادرم شاهنشاه آریامهر، هم چنین به نام ملت ایران، اعلام کردند که ایران آماده ترمیم خرابی‌های جنگ است. باید به این نکته اشاره کنم که دیدار ما چرخشگاهی در روابط ایران و مصر به ویژه در این منطقه خواهد بود و می‌توانم بگویم که دیگر کسی در جهان نمی‌تواند بگوید که می‌تواند به این روابط برادرانه و دوستانه خللی وارد آورد.
من از خداوند متعال مسیلت دارم که برادر عزیزم شاهنشاه آریامهر و خواهرم علیاحضرت شهبانوی ایران را همیشه تندرست بدارد و آرزوهای ایشان را برای ملت ایران تحقق بخشد.
اعلامیه مشترک ایران و مصر
اعلامیه مشترک ایران و مصر ساعت ۱۴ روز ۲۲ دی ماه در تهران و قاهره به چاپ رسید. این اعلامیه دربرگیرنده جستارهای گفتگوهای رهبران ایران و مصر و توافق‌های سیاسی و اقتصادی ایران و مصر می‌باشد. در اعلامیه گفته شده است:
رهبران دو کشور در محیطی دوستانه و حقیقتا برادرانه، گفتگوهایی سازنده انجام داده که در آن اوضاع بین المللی، خاورمیانه و مناسبات میان دو کشور و هم چنین بحران اقتصادی و پولی و تورم رو به توسعه را بررسی کردند. رهبران دو کشور در مورد ضرورت دست یافتن فوری به راه حل‌های مناسب برای این مسله که تاثیر مستقیم روی تقسیم بندی جهان به کشورهای در حال رشد و فقیر از یک سوی و کشورهای توسعه یافته و غنی از سوی دیگر دارد. و نیز در مورد عدم تناسب و توازن میان قیمت‌های مواد خام و کالاهای تولید شده اتفاق نظر کامل داشتند.
در این زمینه طرفین از لحاظ رد مانورهای کنونی که برای توجیه مسله تورم و افزایش ادامه توازن در سیستم اقتصادی بی معنی به بهای افزایش فیمت نفت به عمل آمده و نیز کوشش غیرقانونی برای گذاشتن گناه این اوضاع بر دوش کشورهای در حال رشد تنها به این دلیل که آنها اصرار داشتند، حق بی چون و چرای خود را در بهره برداری از منابع و توسعه اقتصاد ملی بر اساس بنیان‌های استوار در جهت رسیدن به هدف‌های ملی در زمینه توسعه و ترفی به عمل آورند، اتفاق نظر داشتند.
هر دو طرف یک بار دیگر تاکید کردند که هر گونه راه حلی برای این مسله اقتصادی جهان باید در درجه اول بر اساس تفاهم و همکاری انجام گیرد. از راه تهدید و توسل به خشونت و این راه حل هم چنین به تبادل میان قیمت‌های مواد خام و کالای تولید شده بستگی کامل داشته باشد.
دو طرف نسبت به اوضاع خاورمیانه با توجه به علاقه مشترکی که هر دو کشور به حفظ امنیت و صلح منطقه‌ای که از نظر نظامی واجد اهمیت بسیاری است توجه وافری مبذول داشتند آنها هم چنین تاکید کردند که پیروی اکید از اصول حقوق بین المللی و نیز هدف‌ها و اصول منظور سازمان ملل متحد ضرورت تام دارد. آنها هم چینین یک بار دیگر لزوم حفظ و ترویج عدالت و قوانین بین المللی و مخالفت با تجاوز به هر شکل و شیوه‌ای را مورد تاکید قرار دادند.
طرفین به این نتیجه رسیدند که اقدام فوری برای اجرای تمام قطعنامه‌های سازمان ملل متحد مربوط به عقب نشینی کامل نیروهای اسراییل از سرزمین‌های اشغال شده اعراب و تحقق حقوق مشروع ملی مردم فلسطین و نیز جلوگیری هر گونه تغییر یک طرفه در وضع بیت المقدس اجتناب ناپذیر است.
طرفین معتقد شدند که برگزاری هر چه زودتر کنفرانس ژنو به منظور استقرار صلحی پایدار و عادلانه در منطقه اجتناب ناپذیر است و نمایندگان سازمان آزادی بخش فلسطین باید به عنوان نماینده مردم فلسطین در تشریفات و جلسات آن شرکت داشته باشند. شاهنشاه ایران سیاست عقلایی و ناسیونالیست پرزیدنت سادات را در برخورد با بحران خاورمیانه و دست آوردهای ملت مصر و نیروهای مسلح ایشان را در جنگ قهرمانی آزادی بخش اکتبر ۱۹۷۳ مورد حمایت و تایید قراردادند.
محمد انور سادات احترام و ستایش خود را نسبت به رهبر مردم ایران و پشتیبانی برادرانه‌ای که رهبر ملت ایران از آرمان عرب به عمل آورده‌اند و مخالفت اعلیحضرت شاهنشاه آریامهر با تملک سرزمین‌ها از طریق زور که در جریان جنگ آزادی بخش اکتبر ۱۹۷۳ از سوی ایران، ابراز شد،بیان داشتند. طرفین خرسندی کامل خود را از تصویب قطعنامه دو کشور در زمینه غیر اتمی کردن خاورمیانه و ممنوع کردن وجود سلاح‌های اتمی در این منطقه در مجمع عمومی سازمان ملل متحد ابراز داشتند. به این اساس دو کشور از همه کشورهای جهان خواستند تا گام‌های لازم در جهت اجرای این قطعنامه و پیوستن به عهدنامه عدم گسترش سلاح‌های هسته‌ای بردارند.
رهبران دو کشور اعتقاد راسخ خود را نسبت به اهمیت تقویت مناسبات ایران و اعراب و تلاش بهتر وسیله‌ای برای ایجاد محیطی مناسب که بتواند از نظر توسعه همکاری و ریشه کن کردن هر گونه اثری از عدم توافق موثر افتد، ابراز داشتند. هم چنین پرزیدنت سادات دعوت اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر را برای دیدار از ایران پذیرفتند.
توافق‌های اقتصادی
رسانه‌های قاهره برای چندمین روز پی در پی به گفتگو درباره سفر شاهنشاه آریامهر و دستاورد گفتگوهای ایران و مصر پرداخته‌اند و از قول نخست وزیر مصر حجازی نوشته‌اند: شاهنشاه آمادگی ایران را برای تقویت پیوندهای اقتصادی با مصر و نیز اجرای پروژه‌های مشترک از سوی دو کشور و دیگر کشورهای عربی اعلام کردند. ایران تعهد کرده است که ۸۰۰ میلیون دلار در پروژه‌های بانکی، صنعتی و نیز عملیات نوسازی مصر سرمایه گذاری کند. رهبران دو کشور به مسله مواد غذایی و ثروت‌های معدنی که یک عامل اساسی در پیشبرد اقتصادی منطقه است، توجه بسیار نمودند. دیدار شاهنشاه ایران از مصر، هدف دو کشور را در گسترش مناسبات ایران و مصر در زمینه‌های فرهنگی، اقتصادی و آموزش و پرورش نشان می‌دهد. دستاورد گفتگوهای قاهره نخستین گام در راستای بنیاد نهادن بانک ایران و مصر با سرمایه ۲۰ میلیون دلار می‌باشد و این بانک اجرای چند پروژه مشترک را یاری خواهد داد.
پایان سفر رسمی اعلیحضرتین
سفر تاریخی شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو به خاورمیانه که دیدار رسمی از اردن و مصر را دربرداشت، پس از نیمروز ۲۲ دی ماه به پایان رسید و اعلیحضرتین در میان موجی از احساسات و پسواز گرم مردم قاهره، به همان شکوهی که روز چهارشنبه ۱۸ دی ماه به هنگام ورود به پایتخت مصر از اعلیحضرتین پیشباز کردند از قاهره برای یک دیدار خصوصی رهسپار وین پایتخت اتریش شدند. سفر اعلیحضرتین از دوشنبه ۱۶ دی ماه آغاز شد و شاهنشاه و شهبانو تا چهارشنبه ۱۸ دی ماه میهمان ملک حسین و ملکه عالیا بودند.
در فرودگاه قاهره شاهنشاه آریامهر به پرسش‌های نماینده رادیو تلویزیون ملی ایران پاسخ گفتند:[۵]
پذیرایی برادرانه و گرم و صمیمانه حضرت محمد انورالسادات رئیس جمهوری عربی مصر، حتی بیش از آن حدی که انتظار می‌رفت صمیمانه و برادرانه بود. همچنین احساسات بی شائبه و دوستی که ملت مصر نسبت به ما نشان داد بهترین ضامن دوستی کنونی، و توسعه این دوستی در آینده خواهد بود. مذاکرات ما همه جانبه بود و مسلم است که دو کشور کهنسال مثل ایران و مصر، با تمدن‌هایی باستانی، در این موقع از روزگار که جنبه‌های معنوی برای بشر لازم است، این جنبه باید همگام و بلکه بیشتر از جنبه‌های مادی در زندگی دو ملت تأثیر داشته باشد. همکاری‌های مادی و معنوی ایران و مصر در آینده مسلماً به نفع هر دو مملکت، به نفع این منطقه از جهان و به نفع صلح و آرامش بین‌المللی خواهد بود. بنابراین می‌توانم بگویم که با خاطرات بسیار خوب و بسیار امیدوار کننده، ملت عزیز و برادر مصر را ترک می‌گویم.
در روز ۲۲ دی ماه پرزیدنت سادات و بانو جهان سادات و دیگر پایوران عالی رتبه مصری در فرودگاه برای انجام آیین پسواز رسمی از اعلیحضرتین آماده بودند. در آیین پسواز رسمی، رهبران دو کشور در پای پلکان هواپیما دقایقی دست‌های یکدیگر را فشردند و به به دیدار دوباره در آینده نزدیک ابراز امیدواری کردند.
بن‌مایه‌ها
- ↑ سفر رسمی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی به اردن ۱۸-۱۶ دی ماه ۱۳۵۳
- ↑ سخنان پرزیدنت انور سادات در میهمانی رسمی شام به سرفرازی ورود آریامهر شاهنشاه ایران و علیاحضرت شهبانو به مصر ۱۸ دی ۱۳۵۳
- ↑ بیانات اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در پاسخ سخنان انورالسادات پرزیدنت مصر در میهمانی رسمی شام به سرفرازی ورود اعلیحضرتین ۱۸ دی ۱۳۵۳
- ↑ بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در میهمانی شام به افتخار پرزیدنت انور سادات و بانو در کاخ عابدین قاهره ۲۱ دی ماه ۱۳۵۳
- ↑ مصاحبه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در پاسخ پرسش‌های نماینده رادیو تلویزیون ملی ایران در فرودگاه قاهره ۲۲ دی ماه ۱۳۵۳