سفر اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر به آمریکا و کانادا ۳۰ امرداد ماه - ۵ شهریور ماه ۱۳۴۶
| دیدار رسمی سران دیگر کشورها از ایران | تصمیم‌های مجلس | درگاه محمدرضا شاه پهلوی |
سفر اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر به آمریکا و کانادا ۳۰ امرداد ماه - ۵ شهریور ماه ۱۳۴۶
در روز دوشنبه ۳۰ امرداد ماه آیین پسواز از اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در فرودگاه مهرآباد انجام یافت. در این آیین خاندان شاهنشاهی ایران، نخست وزیر و هیات وزیران، رییس مجلس سنا، رییس مجلس شورای ملی، افسران ارشد، رییس‌های دربار شاهنشاهی، کاردار سفارت خانه‌های آمریکا و کانادا و سفیران لبنان، ایتالیا و فرانسه به فرودگاه آمده بودند. شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو اندکی پیش از ساعت ده بامداد با هلیکوپتر از کاخ نیاوران به فرودگاه مهرآباد وارد شدند. یکان گارد شاهنشاهی آیین احترامات نظامی را به جای آورد. آنگاه شاهنشاه آریامهر به درون هوایپما رفتند. علیاحضرت شهبانو و دیگر هموندان خاندان شاهنشاهی که برای بدرود گفتن به درون هواپیما رفته بودند از هواپیما پیاده شدند و پس از کوتاه زمانی جت بویینگ پان امریکن به پرواز درآمد. در این سفر اسداله علم وزیر دربار، تیمسار سپهبد دکتر ایادی پزشک مخصوص شاهنشاه، دکتر لقمان ادهم رییس کل تشریف شاهنشاهی، جهانگیر آموزگار، نماینده اقتصادی ایران در امریکا، سیروس فرزانه آجودان کشوری شاهنشاه، هوشنگ رام مدیر عامل بانک عمران، بهبهانیان معاون وزارت دربار و مدیر عامل بنیاد پهلوی در رکاب آریامهر شاهنشاه ایران می‌باشند.
شاهنشاه آریامهر در سر راه خود به واشنگتن در رم پایتخت ایتالیا، پاریس و نیویورک درنگ‌هایی خواهند کردند. هوشنگ انصاری سفیر ایران در ایتالیا، قدس نخعی سفیر ایران در واتیکان، و هموندان سفارت ایران، سفیر ترکیه، سفیر افغانستان، کاردار سفارت امریکا و کانادا به همراه آقای امینتوره فانفانی وزیر خارجه ایتالیا در فرودگاه « فیو می چینو » شهر رم به پیشباز اعلیحضرت همایونی آمده بودند، مورد مهر همایونی قرار گرفتند. شاهنشاه آریامهر با وزیر خارجه ایتالیا پیرامون مسایل مشترک و دو کشور گفتگو کردند. آنگاه شاهنشاه آریامهر به سوی فرودگاه اورلی در پاریس پرواز کردند. هموندان برجسته سفارت ایران در فرانسه، « اوکونور » معاون تشریفات و نماینده سفیران امریکا و انگلیس در پاریس و شماری از پایوران فرانسوی از شاهنشاه آریامهر پیشباز کردند. هواپیمای پان امریکن آورنده شاهنشاه پس از چهل دقیقه به سوی نیویورک به پرواز درآمد.
شبانگاه هواپیمای شاهنشاه آریامهر در فرودگاه بین المللی کندی بر زمین نشست، و پیشباز باشکوهی از شاهنشاه ایران انجام یافت. در فرودگاه هوشنگ انصاری سفیر ایران در واشنگتن، ارمین میر سفیر امریکا در ایران،مهدی وکیل نماینده دایمی ایران در سازمان ملل متحد از شاهنشاه پیشباز کردند و سپس شاهنشاه با اسکورت بزرگی با بیش دوازده خودرو از فرودگاه رهسپار شهر نیویورک شدند و به هتل « والدروف استوریا » رفتند.
هواپیمای آورنده شاهنشاه آریامهر ساعت ۱۹ و سی دقیقه در فرودگاه پایگاه نظامی « آندروز » که نزدیک کاخ سفید قرار دارد بر زمین نشست. بی درنگ شاهنشاه آریامهر با یک هلیکوپتر رهسپار کاخ سفید شدند. در این جا گارد احترام ریاست جمهوری ادای احترام نظامی کرد و در پهنه کاخ سفید آیین تشریفات بسیار باشکوهی از آریامهر شاهنشاه ایران انجام یافت. پرزیدنت جانسون به پیشباز شاهنشاه رفت و دست‌های شاهنشاه ایران را به گرمی فشرد و ابراز امیدواری کرد که این بار نیز مانند بارهای گذشته بتواند از نظریه‌های خردمندانه و پر ارزش شاهنشاه درباره مسایل مورد دو کشور و اوضاع خاورمیانه بهره مند شود. در این هنگام به سرفرازی ورود شاهنشاه ایران زمین ۲۱ تیر توپ شلیک شد. افزون بر پیشباز رهبران امریکا از سوی مردم واشنگتن و دانشجویان ایرانی در آمریکا پیشباز پر شوری انجام یافت و فریادهای « زنده باد شاه » به آسمان می‌رسید.
پس از پایان آیین پیشباز پرزیدنت جانسون به شاهنشاه آریامهر گفت: ما پیشرفت‌های سریع و ژرف ایران را در همه جهات به دیده ستایش می‌نگریم، به ویژه که رشد اقتصاد ملی ایران که ده در صد در سال است در کمتر کشوری از جهان به دست آمده است. ایران در این مبارزه تاریخی خود با سربلندی و افتخار پیروز گردیده و اینک وارد عصر نوینی گردیده است و بی گمان ایران امروز با ایرانی که من در سال ۱۹۶۲ [۱۳۴۱ خورشیدی] دیدن کردم، بسیار متفاوت است. بدون تردید ایران بزرگترین درس را به بسیاری از کشورهای جهان داده و باشد که پیشرفت‌های بنیادین و شگفت آورش سرمشق سایر ملت‌های دیگر جهان قرار گیرد. انقلاب بزرگ شاه و ملت ایران را که بدون فشار و خونریزی انجام شده است را باید ستود و گفت « این هم درس دیگری است که دیگران باید از شما بیاموزند.» پیشرفت‌های کشور ایران همه بر اساس آمار است. شما توانسته‌اید برای ساختن یک آینده درخشان تر از ویژگی‌های ملی و گذشته خود مهمترین استفاده را نموده و بدین سان، درس بزرگی به اکثر کشورهای جهان بدهید. ما این گونه پیشرفت‌های واقعی را درک می‌کنیم و به شما و کشورتان درود می‌فرستیم.
آنگاه شاهنشاه آریامهر در پاسخ به سخنان گرم پرزیدنت امریکا فرمودند:
من از روزی که با شما دیدار کردم، همواره برای شخص شما و افکارتان احترام فراوان قایل می‌باشم. شاهنشاه سپس اراده پرزیدنت جانسون را در پدافند از اندیشه‌ها و هدف‌های خود ستوده و تاکید فرمودند که مصمم هستند، هم چنان به مبارزه خود علیه فقر و بی سوادی و بیماری ادامه دهند. سپس شاهنشاه آریامهر از کمکهای امریکا به ایران سپاسگزاری کردند و فرمودند آنچه که ما تاکنون در کشور خود انجام داده‌ایم، منافع اکثریت ملت ما را تضمین می‌کند و به همین دلیل است که اقدامات و نقشه‌های اقتصادی ما نتایج مثبتی داده‌اند، زیرا که هدف ما بالا آوردن سطح زندگی عموم مردم ایران است و نه یک طبقه محدود. ما اهمیت فراوانی برای بهبود وضع زندگی اجتماع خود قایلیم، اجتماعی که بر اساس درک و شناخت ارزش‌های فردی و جمعی قرار دارد.
نخستین دور گفتگوهای رهبران دو کشور
بی درنگ پس از پایان آیین پیشباز، پرزیدنت جانسون شاهنشاه آریامهر را به دفتر کار خود در کاخ سفید دعوت نمود و رهبران دو کشور گفتگوهای دو سویه خود را آغاز کردند. این گفتگوها تا آغاز میهمانی شامی که از سوی پرزیدنت و بانو جانسون به سرفرازی ورود شاهنشاه آریامهر به کاخ سفید برگزار شده بود به درازا کشید.
گفتگوهای شاهنشاه آریامهر با رهبران آمریکا تا روز پنج شنبه به درازا خواهد کشید و سپس شاهنشاه آریامهر از واشنگتن به دعوت فرمانداز کل کانادا به اوتاوا پرواز خواهند کرد. در این روزها در کانادا شاهنشاه از از نمایشگاه بزرگ بین المللی مونترال دیدن می‌فرمایند.
میهمانی شام رسمی کاخ سفید
در میهمانی شامی که از سوی پرزیدنت جانسون و بانو جانسون به سرفرازی شاهنشاه آریامهر در کاخ سفید برگزار شد پرزیدنت جانسون بیاناتی ایراد کرد و گفت:
اعلیحضرتا
امرسون چامه سرای پرآوازه گفته است زینت و زیور خانه دوستانی هستند که بدانجا رفت و آمد می‌کنند. تنها تاسف امشب ما این است که آن اعلیحضرت و میهمان عالی قدر و دوست صمیمی و گران قدر ما نتوانسته‌اند، میهمانی امشب را با همراه آوردن شهبانوی محبوب ایران مزین سازند. جای شهبانو در اینجا بسیار خالی است. ما در آمریکا شهبانوی محبوب را می ستاییم. آیین تاجگذاری آن اعلیحضرت پس از نزدیک به بیست و شش سال سلطنت در ماه اکتبر آینده برگزار خواهد شد و این محفل دوستانه صمیمانه‌ترین آرزوهای خود را برای موفقیتهای درخشان تر شاهنشاه ایران فرا می‌دارد. من تهنیت‌های ویژه خود را نسبت به موقع شناسی آن اعلیحضرت به آرزوهای دوستانم برای موفقیت شاهنشاه ایران می‌افزایم. شاهنشاه از راه دوراندیشی آیین تاجگذاری را در زمانی انجام می‌دهند که از هر لحاظ در راه پیشرفت و موفقیت ایران، گام‌های بلنی برداشته شده و دستاوردهای نیکویی به دست آمده است. شاهنشاه با خرسندی خاطر کامل به دوران رهبری مترقیانه خویش نظر می‌افکنند، آن اعلیحضرت به ملت ایران عملا ثابت کردند که نیرو و قدرت خلاقه کامل را برای حل مسایل و دشواری‌های خود و تامین آرزوهای خویش به بهترین وجه دارا می‌باشد.
هنگامی که من نزدیک به پنج سال پیش به ایران سفر کردم برنامه اصلاحات ارضی ایران تازه آغاز شده بود، اما امروز پنجاه درصد از خانواده‌های روستایی، مالک زمین‌های کشاورزی خود هستند و نزدیک به هفت هزار شرکت‌های تعاونی، روستایی بوجود آمده است و هزاران تن از سپاهیان عمران و ترویج در یافتن حرفه‌های تازه به کشاورزان کمک می‌کنند. ساکنان بخش‌های از خاورمیانه با مسایل ناراحت کننده و نگرانی‌هایی روبرو بوده‌اند، اما این مسایل و نگرانی‌ها نباید آنها را از توجه به این حقیقت بازدارد که چگونه می‌توانند مشکلات خود را عملا و از راه اقدام‌های صلح جویانه و از راه همکاری با همسایگان خود حل و فصل کنند و از میان ببرند.
ما اکنون مانند گذشته آماده هستیم به کسانی که از ما درخواست کمک برای تقویت استقلال خود می‌نمایند و یا آنهایی که مایل هستند از کمک ما در همکاری‌های سودمند بر پایه طرح و هدف سودمند بهره مند شوند، کمک نمایین ما مایل نیستیم از راه قدرت نظامی یا اعمال نفوذ و یا با استفاده از ثروت بر دیگران چیره شویم. بلکه ما تلاش می‌کنیم که اصول برادری را ترویج نماییم، ما می‌خواهیم به برنامه‌های آموزندگی خود ادامه دهیم و این کار هنگامی که دانشمندان ایرانی و امریکایی در زمینه بهره برداری از منابع آب ایران و به کار بردن روش جالب و هیجان انگیز شیرین کردن آب شور مطالعات خود را آغاز می‌نماید، به مرحله عمل در خواهد آمد و همکاری ما بدین طریق و راه‌های دیگر ادامه خواهد یافت. بدیهی است که تبدیل آرزوها و رویاها به حقایق نیاز به طی مسافت طولانی برای دو ملت ایران و آمریکا خواهد داشت.
ما از آگاهی این موضوع که مردم ایران زیر رهبری آن اعلیحضرت اراده و بینایی کامل دارند که به پیشرفت‌های خود ادامه بدهند و الهام بخش همگان شوند، بی نهایت خرسند و شادمان هستیم. من به هیچ زبانی جز بیان مفهوم کلام یکی از چامه سرایان بزرگ ایران نمی‌توانم احساساتم را بازگو کنم. این شاعر بزرگ ایران گفته است « زمین را ژرف تر شخم بزن و تخم بهتر بکار و دین خود را نسبت به خاک کشور خود ادا کن و نیازی نیست که منت کسی را بر خود هموار کنی. شاهنشاه ایران میهمان عالی قدر ما واقعا بذر نیکو افشانده‌اند و من اینک از همه باشندگان درخواست می‌کنم که با من هم آواز شوند و برای سازنده ایران نو و بانی و مبتکر پیشرفت‌های انقلابی این کشور آرزوهای موفقیت بیشتر و پیشرفت‌های درخشان تر بنماییم.
در پاسخ به بیانات پرزیدنت امریکا در میهمانی رسمی شام کاخ سفید، اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در سخنانی فرمودند: [۱]
از اینکه حضرت رئیس‌جمهوری، من و کشورم و هم‌میهنان مرا مشمول بیانات دوستانه و محبت‌آمیز خود ساخته‌اند، تشکر می‌کنم و از صمصم قلب از آگاهی و تشخیص آن حضرت به کوششهایی که ما در کشور خود به عمل می‌آوریم، خوشوقت هستم. همانطور که قبلاً گفته‌ام، کوششهای مردم امریکا و شخص حضرت رئیس‌جمهوری و توجه انسانی مردم آن کشور به مسایل زندگی و موفقیتهای شگفت‌انگیز ملت امریکا در همه شئون و همچنین شیوه‌های پاره‌ای از رهبران آن کشور منبع الهام و راهنمایی برای ما بوده‌است. ملاقات ما با حضرت رئیس‌جمهوری و بانو جانسون در پنج سال پیش اتفاقاً مصادف با اصلاحاتی بود که ما در سالهای اخیر در ایران آغاز کرده‌بودیم. ما به تاریخ گذشته خود افتخارمی‌کنیم ولی نمی‌توانیم فقط با خاطره این افتخارات گذشته زندگی کنیم. ما باید در دوران جدید زندگی کنیم. این زندگی نه تنها باید توأم با شرافت باشد، بلکه باید همراه با افتخار و با احراز سعادت و رفاه باشد.
در این زمینه ملت ایران اقدامات شایان توجهی به عمل آورده‌است و هنوز هم بدین اقدامات ادامه می‌دهد. به‌خاطر دارم روزی که برای نخستین‌بار با آقای دیوید لیلینتال، شخصیت برجسته امریکایی ملاقات و گفتگوکردم، ایشان به سبب اطلاعات و تجربه‌ای که داشتند درباره اینکه چه کارهایی می‌توانیم در یکی از مناطق ایران انجام دهیم، توضیحاتی دادند و دورنمای فوق‌العاده جالب آبادانی را که ممکن بود در آن منطقه به‌وجود آید ترسیم کردند. برنامه مذکور به مرحله اجرا درآمده و ما پیشرفتهایی در آن کرده‌ایم. اما این پیشرفتها نمی‌تواند به سرعتی باشد که ما آرزوی آن را داریم. ما نمی‌توانیم مدت زیادی در انتظار بهره‌برداری از منابع خود بنشینیم و آنها را در اختیار نسل حاضر قرارندهیم.
در اینجا بار دیگر فکرمی‌کنم که در رشته ترویج کشاورزی و افزایش محصولات غذایی با توجه به امکانات وسیعی که در کشور ما وجوددارد شما می‌توانید راهنمای سودمندی از نظر ارائه بهترین راه بهره‌برداری از امکانات کشاورزی ما باشید. شما این کار را برای کشور خودتان کرده‌اید. البته بسیاری از افراد نمی‌توانند شخصاً به امریکا سفرکنند و به رأی‌العین این پیشرفتها را مشاهده نمایند. لیکن اگر شما این اقدامات را در کشور ما انجام بدهید عده زیادی از مردم موفق به بهره‌برداری از آن خواهندشد.
علاقه‌ای که شما نسبت به شیرین‌کردن آب شور دریا نشان می‌دهید فوق‌العاده مهم است و باید هر چه زودتر راه حل با صرفه‌ای برای آن اندیشید، و من اطمینان دارم که دانشمندان شما به زودی این راه حل را پیدا خواهندکرد. بدیهی است منطقه ما شاید یکی از نمونه‌های جالبی باشد که شیوه شیرین‌کردن آب شور دریا در آن می‌تواند به طرز مؤثری عملی گردد. آب مایه زندگی است و ما امروز بدان بیش از هر موقع دیگر نیازداریم. من می‌توانم به تفصیل درباره کمکهای ارزنده امریکا که موجب دوستی عمیق بین دولت ما شده‌است سخن بگویم و اضافه کنم که این خصایص سبب شده‌اند که ما این همه نسبت به شما اعتقاد داشته باشیم و اطمینان دارم که شما نیز نسبت به ما همین‌گونه فکرمی‌کنید. به عقیده من هر دو ملت ایران و امریکا برای یک هدف مشترک خدمت می‌کنند و آن تأمین حیثیت بشری و آزادی و شرافت است، و همین موجب شده‌است که از سفر به کشور بزرگ شما تا این حد خوشحال باشیم و از اینکه در میان دوستان خوب خود هستیم و در این فرصت ذی‌قیمت مجدداً با آن حضرت ملاقات می‌کنیم، بینهایت مسرور گردیم.
ضمناً مایلم از مطالبی که درباره شهبانو بیان کردید اظهار امتنان کنم. ایشان مشغله زیادی در ایران داشتند و نتوانستند در این سفر با من همراهی کنند، زیرا فکرمی‌کنم برای نخستین‌بار بانویی در کشور ما تاجگذاری خواهدکرد. اخیراً زنان ایران حقوق متعددی کسب کرده‌اند که ابتدا حق رأی دادن و انتخاب‌شدن در مجالس مقننه و سپس تساوی حقوق اجتماعی با مردان بوده‌است و اکنون این حق شامل تاجگذاری نیز شده‌است. ما مشغول مطالعه هستیم تا در قانون اساسی اصلاحیه‌ای بگنجانیم که به موجب آن شهبانو در مواقع خاصی نیابت سلطنت را تا هنگامی که ولیعهد به سن قانونی برسند، به عهده بگیرند. این اقدام بدان سبب صورت می‌گیرد که ما ثابت کنیم برای ارزشها و خصایص زنان کشور خود احترام فراوان قائل هستیم. به عقیده من ما در همه جا به زنان خود دینی زیاد داریم. من نمی‌خواهم مطلب را بیش از این طولانی کنم ولی مایلم تذکر دهم که بانو جانسون منشاء خدمات عظیم اجتماعی و هنری هستند و اقدامات مهمی برای بهبود وضع عمومی مردم کشور خویش به عمل می‌آورند.
درمورد آینده فقط می‌توانم بگویم که امیدوارم به یاری خداوند با آنچه در قدرت داریم در راه بهبود وضع مردم ایران و جهان بکوشیم. ما مخصوصاً به دوستی اعتمادبخش و مستحکم و بی‌شائبه میان دو ملت امریکا و ایران احترام خاصی قائلیم. سلامتی حضرت رئیس‌جمهوری ایالات متحده و بانو جانسون را آرزومندم و امیدوارم در وظایف خطیر خود همچنان با موفقیت روبه‌رو شوید و همچنین آرزومندم که دولت و ملت امریکا از رفاه کامل برخوردار گردند.
دومین دیدار و گفتگوی رهبران دو کشور
در روز ۱ شهریور ماه شاهنشاه آریامهر در وزارت خارجه آمریکا با دین راسک وزیر خارجه ایالات متحده دیدار و گفتگو کردند. گفتگوها با دین راسک پیرامون مسایل بین المللی بحران خاورمیانه عربی، اوضاع ویتنام و روابط دو کشور ایران و آمریکا دور می‌زد. شاهنشاه آریامهر ناهار را میهمان وزیر ایالات متحده آمریکا بودند.
پس از میهمانی ناهار، شاهنشاه آریامهر رهسپار « کاپیتول هیل » شدند و میهمانی چای که از سوی سناتور ویلیام فولبرایت، رییس کمیسیون روابط خارجی سنای آمریکا به سرفرازی ورود شاهنشاه به آمریکا داده شده بود، شرکت فرمودند. شاهنشاه آریامهر زمانی با سناتور برجسته آمریکایی پیرامون مسایل بین المللی و به ویژه مناسبات دو سویه ایران و آمریکا گفتگو کردند.
فولبرایت در پایان این میهمانی به خبرنگاران گفت که شاهنشاه ایران برای کشاورزی کشور خود اهمیت فراوانی قایل می‌باشند. مدرنیزه کردن کشاورزی ایران در راس گفتگوهای نود دقیقه‌ای با شاهنشاه آریامهر قرار داشته است.
ایوار شاهنشاه آریامهر و پرزیدنت جانسون دور دوم گفتگوها را آغاز کردند. این گفتگوها بیشتر پیرامون بحران خاورمیانه و همکاری‌های مشترک دو کشور در زمینه‌های اقتصادی و بازرگانی دور می‌زد.
شاهنشاه آریامهر شام را میهمان اورل هریمن مشاور خصوصی پرزیدنت جانسون و سفیر سیار آمریکا بودند.
سخنرانی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در پاسخ بیانات معاون پرزیدنت امریکا در میهمانی رسمی شام در واشنگتن ۲ شهریور ماه ۱۳۴۶ [۲]
آقای معاون ریاست جمهوری، میهمانان ارجمند،
از اظهارات بسیار گرم و صمیمانه شما درباره خودم و کشورم و ملتم تشکرمی‌کنم و به نوبه خود احساسات خویش و مردم کشورم را نسبت به رئیس‌جمهوری شما و خود شما و مردم نجیب امریکا ابرازمی‌دارم. شما با این بیانات در ضمیر مردمی که نسبت به آنها مهرمی‌ورزید و کوششهای آنها را در آستانه پیشرفتهایشان تحسین می‌کنید همواره محبت و تفاهم و صمیمیت شایانی می‌یابید. آری این همان برخوردی است که ما همواره نسبت به کشور شما و مردم شما داشته‌ایم و داریم و بر آن نیز دلایل کافی متصوراست.
به همین مناسبت برای ما جای خوشوقتی و رضایت کامل است که تفاهم و احترام متقابل بر روابط صمیمانه عادی سیاسی دو کشور سایه گسترده‌است و ما همواره مساعی خود را مصروف خواهیم‌داشت که این تفاهم ادامه داشته‌باشد.
ما برای تأیید و پشتیبانی از صلح و شخصیت فردی و سعادت و آسایش بشری در کشور خویش انقلاب عمیقی به‌وجودآوردیم، و این انقلاب انقلابی بدون خونریزی بود. ما در دفاع از تساوی ابناء بشر کوشا هستیم و روحیه ما هیچوقت در جستجوی پیشرفت عدالت اجتماعی و بهبود وضع زندگی مردم کشورمان جنبه محافظه‌کاری نخواهدداشت. ما در این زمینه همیشه طرفدار روشهای بنیانی خواهیم‌بود. جستجوی ما برای عدالت و تساوی در تاریخ کشور ما امر تازه‌ای نیست. همه متفکران و شاعران و نویسندگان ما در این زمینه سخن‌سرایی کرده‌اند و حتی از این نیز گام را فراتر نهاده و نیاز به گسترش این روح برادری بین همه مردم جهان را تأکید نموده‌اند.
امروز هم قلوب ما از همین احساسات آکنده است. ما باید وظایفی را که در مقابل میهن خود داریم به انجام رسانیم و در عین حال نیز عضوی وفادار به جامعه جهانی باشیم، مشروط بر اینکه این جهان بر اساس موازین اخلاقی، عدالت، برابری و احترام متقابل ملل به یکدیگر استوار باشد. سعادت و نیکبختی و شادکامی کلیه کسانی را که در این ضیافت حضور دارند، آرزومندم.
۲ شهریور ماه ۱۳۴۶ هموندان انجمن ایران و امریکا به پیشگاه شاهنشاه آریامهر بار یافتند. سپس شاهنشاه آریامهر با هیوبرت همفری معاون ریاست جمهوری آمریکا دیدار و گفتگو کردند. ناهار را شاهنشاه آریامهر میهمان معاون رییس جمهوری بودند.[۳]
در سر میز ناهار، شاهنشاه آریامهر و معاون ریاست جمهوری سخنرانی‌های جالبی ایراد کردند. آقای هامفری گفت:
این جانب شخصا از شاهنشاه ایران سپاسگزارم که به من افتخار بزرگی داده‌اند و دعوتم را پذیرفته‌اند تا بتوانیم مسایل بی شماری را که در برابر کشورهای ما قرار دارند، در محیطی کاملا دوستانه و بدون تلکف مورد گفتگو قرار دهیم. ملت امریکا و ملت ایران را روح همکاری برادری و تفاهم به یکدیگر پیوند داده است. شاهنشاه به کشور ما تشریف فرما شده‌اند تا ما را از پیشرفتهایی که در کشور خود در راه سازندگی اجتماعی اقتصادی و فرهنگی در قرن بیستم و برای از میان برداشتن نیازمندی‌های مردم کشور خویش و سایر نقاط جهان انجام یافته است، آگاه سازند و در نتیجه زمینه تفاهم ما را نسبت به این اقدامات شایان توجه گسترش داده‌اند و بر اطلاعات ما در مورد پیشرفت‌های درخشان کشور ایران افزوده‌اند. اکنون مردم ایران تحت رهبری خردمندانه و دلیرانه شاهنشاه خود برای حل مسایل و دشواری‌های افراد بشر هم چنان با آنها مواجه می‌باشند و از جمله مسایل پیچیده و بدون راه حل سایر نقاط جهانی است، تلاش می‌کنند تا جامعه ایران را در سطح جامعه‌های پیشرفته و کشورهای کاملا پیشرفته جهان درآورند. در جامعه ایران که عدالت اجتماعی به گونه روزافزونی گسترش می‌یابد هر فرد در سازندگی کشور خود سهیم است.
ما افتخار داریم که اکنون در پیشگاه رهبر والا مقام ملتی هستیم که در سال ۱۹۶۲ میلادی با تصمیمی راسخ و آگاهانه انقلابی را پدیدآوردند که در سایه آن میراث قرن‌ها رهبری جهانی و شاهنشاهی این کشور پهناور جلوه تازه می‌یابد. به جرات می‌توانم بگویم که تا کنون هیچ کشوری همانند ایران نتوانسته است این گونه در مدتی کوتاه پیشرفتهایی این چنین ژرف به دست آورد.
آنگاه شاهنشاه آریامهر در سخنان رسایی که بسیار مورد توجه باشندگان قرار گفت فرمودند:
آقای معاون ریاست جمهوری، میهمانان ارجمند
آرزو داشتم که من هم بتوانم با همان رسایی از شما به سبب بیانات گرم و صمیمانه تان درباره خودم، کشورم و ملتم سپاسگزاری نمایم و میزان احساسات خویش و مردم کشورم را نسبت به پرزیدنت شما، خود شما و مردم نجیب امریکا بیان دارم. شما با این بیانات در ضمیر مردمی که نسبت به آنها مهر می‌ورزید و کوششهای آنها را در آستانه پیشرفت هایشان تحسین می‌کنید، همواره محبت، تفاهم و صمیمیت شایانی می‌یابید. آری، این همان برخوردی است که ما همواره نسبت به کشور شما و مردم شما داشته‌ایم و داریم و بر آن نیز دلایل کافی متصور است.
به همین مناسبت برای ما جای سرور و خرسندی کامل است که تفاهم و احترام متقابل بر روابط صمیمانه عادی سیاسی دو کشور سایه گسترده است و ما همواره مساعی خود را مصروف خواهیم داشت که این تفاهم ادامه داشته باشد. ما برای تایید و پشتیبانی از صلح شخصیت فردی و خوشبختی و آسایش بشری ناچار شدیم در کشور خویش انقلاب ژرفی بوجود آوریم. انقلاب ما انقلابی بدون خونریزی بود. ما در پدافند از تساوی ابنای بشر کوشا هستیم و روحیه ما هیچ وقت در جستجوی پیشرفت عدالت اجتماعی و بهبود وضع زندگی مردم کشورمان جنبه محافظه کاری نخواهد داشت. ما در این زمینه همیشه طرفدار روشهای بنیانی خواهیم بود. جستجوی ما برای عدالت و تساوی در تاریخ کشور ما امر تازه‌ای نیست. همه شاعران و نویسندگان ما در این زمینه سخن سرایی کرده‌اند آنها حتی از اینهم گام را فراتر گذارده و نیاز به گسترش این روح برادری میان همه و مردم جهان را تاکید نموده‌اند.
امروز هم قلوب ما از همین احساسات آکنده است. ما باید وظایفی را که در مقابل میهن خود داریم به انجام رسانیم و در عین حال نیز عضوی وفادار به جامعه جهانی باشیم، مشروطه بر این که این جهان بر اساس موازین اخلاقی، عدالت، برابری و احترام متقابل ملل به یکدیگر استوار باشد. در پایان خوشبختی، نیکبختی و شادکامی همه کسانی را که در این میهمانی می‌باشند آرزومندم.
اعلامیه مشترک ایران و آمریکا
شاهنشاه آریامهر و پرزیدنت جانسون گفتگوهای بسیار دوستانه و بسیار مفیدی پیرامون مسایل گوناگون و مورد علاقه مشترک به عمل آوردند. این گفتگوها منعکس کننده روابط دوستانه و دیرینه‌ای بود که میان دو کشور ایران و آمریکا موجود است.
رییس جمهوری آمریکا به شاهنشاه آریامهر به خاطر پیشرفت‌های برنامه‌های توسعه اجتماعی و اقتصادی و سایر اصلاحات تبریک گفته و سپس با شاهنشاه پیرامون امکانات شرکت موثر ایالات متحده در تلاش‌های سازنده ایران تبادل نظر کردند.
رهبران دو کشور هم چنین درباره مسایل آب و آذوقه و بی سوادی جهانی و تلاش‌های کشورهای خود برای بالا آوردن سطح زندگی مردم ایران و آمریکا گفتگوهای مفیدی انجام دادند.
منابع آب
در این مورد شاهنشاه آریامهر و پرزیدنت جانسون درباره طرح‌های اولیه مربوط به همکاری دو کشور در زمینه توسعه منابع آب ایران تبادل نظر فرمودند. یک هیات از کارشناسان آمریکایی مسایل آبی در سال ۱۳۴۶ برابر با ۱۹۶۷ میلادی به ایران خواهند رفت و در این زمینه با کارشناسان ایرانی همکاری خواهند کرد. پرزیدنت جانسون به شاهنشاه آریامهر اطمینان دادند که ایالات متحده آماده است تمام دانش فنی خود را در مورد مسایل استفاده از منابع آبی برای توسعه آب‌های ایران با این کشور تقسیم کند.
اوضاع خاورمیانه
شاهنشاه آریامهر و پرزیدنت جانسون درباره اوضاع جهانی و به ویژه اوضاع خاورمیانه تبادل نظر فرمودند و توافق کردند که هر گونه راه حل برای بحران این منطقه باید کاملا با اصول منشور سازمان ملل متحد مطابقت داشته باشد. رهبران دو کشور توافق کردند که درباره این موضوع با یکدیگر تماس نزدیکی حفظ کنند. شاهنشاه آریامهر هم چنین سپارش فرمودند که ایران مصمم است نیروهای دفاعی خود را با سلاح مدرن و امروزی مجهز سازد تا بدین وسیله امنیت ملی خود را تضمین نماید.
شاهنشاه آریامهر و پرزیدنت جانسون هم چنین درباره اهمیت اجتناب از توسعه مخاصمات در ویتنام و نیاز به جستجو برای حل این بحران بر اساس قرارداد ۱۹۵۴ ژنو که در عین حال حقوق مردم ویتنام را در تعیین آزادانه سرنوشت محترم شمارد، توافق کردند.
شاهنشاه آریامهر به خاطر پذیرایی گرمی که از ایشان انجام یافت سپاسگزاری کردند. شاهنشاه آریامهر و پرزیدنت جانسون هم چنین توافق تمودند، انگیزه‌هایی که ایران و امریکا را به همکاری مشترک دعوت می‌کند، امروز نیرومندتر از هر زمان دیگر می‌باشد.
سفر شاهنشاه آریامهر به اوتاوا و مونترال کانادا
روز پنجشنبه ۲ شهریور ماه، پس از میهمانی معاون ریاست جمهوری آمریکا شاهنشاه آریامهر به دیدار سه روزه خود از واشنگتن پایان دادند. در فرودگاه نظامی « اندروز » دین راسک وزیر خارجه، هنری آرمین میر سفیر آمریکا در ایران، هوشنگ انصاری سفیر ایران در واشنگتن و شماری از پایوران واشنگتن به پسواز شاهنشاه آریامهر آمدند. شاهنشاه آریامهر با یک هواپیمای اختصاصی نیروی هوایی کانادا از واشنگتن به سوی اوتاوا در کشور کانادا پرواز کردند. در فرودگاه اوتاوا، فرماندار کل کانادا نخست وزیر کانادا، سفیر ایران در اوتاوا و انبوهی از فرنشینان کانادایی و خارجی به پیشباز شاهنشاه ایران آمده بودند.
پس از پایان آیین پیشباز، در آیینی پایوران کانادایی و دیپلمات‌های مقیم این کشور به پیشگاه شاهنشاه آریامهر باریافتند. شبانگاه شاهنشاه آریامهر در میهمانی آقای « رونالد میشنر » فرماندار کل کانادا شرکت فرمودند.[۴] در میهمانی لستر پیرسون نخست وزیر، پل مارتین وزیر خارجه و شماری از پایوران کانادایی و بانوانشان نیز دعوت داشتند.
روز آدینه ۳ شهریور ماه از اوتاوا با یک هواپیمای ویژه رهسپار مونترال شدند. در فرودگاه اوتاوا فرماندار کل کانادا و کریستوفر ابرتس رییس تشریفات کل این کشور به پسواز شاهنشاه آریامهر آمدند.
شنبه ۴ شهریور ماه شاهنشاه آریامهر در میان پیشباز بی همانندی از غرفه ایران در نمایشگاه جهانی مونترال بازدید فرمودند. ساعت ۱۷ شاهنشاه آریامهر با خودرو به نمایشگاه آمدند و در برابر ورودی نمایشگاه پیاده شدند و با پیشباز گرم و پرشور شهردار مونترال و فرنشیانان مونترال و و نمایشگاه جهانی روبرو شدند.
هزاران تن از مردم مونترال و بازدیدکنندگان در کشورها و ایرانیانی که در کانادا زندگی می‌کردند، روبرو شدند. در برابر غرفه ایران انبوهی از ایرانیان و دانشجویان ایرانی گرد آمده بودند و فریادهای جاوید شاه لحظه‌ای قطع نمی‌شد. باید گفت که تاکنون چنین انبوه بزرگی از ایرانیان در کشوری در یک جا گرد هم نیامده بودند. غریو جاوید شاه در نمایشگاه پژواکی داشت که اشک شوق را از چشمان همه جاری کرده بود. ایرانیان اشک شادی می‌ریختند و خارجیان کف می‌زدند و پهنه بزرگی که در برابر غرفه ایران وجود داشت یک مجلس جشن و شادی دگرگون شده بود. هنگامی که شاهنشاه آریامهر به پهنه برابر غرفه ایران گام نهادند درفش شاهنشاهی ایران بر فراز بنای باشکوه غرفه ایران به اهتزاز درآمد و یک دختر خردسال از سوی ایرانیان کانادا دست گل زیبایی به شاهنشاه آریامهر فراداشت.
غرفه ایران هنگام ساختن
بنای زیبای غرفه ایران در نمایشگاه بین المللی مونترال
زیب غرفه ایران هنر زیبای ایرانی
کمیسر عالی ایران در نمایشگاه جهانی مونترال خوش آمد گفت و گزارشی به آگاهی همایونی رساند و گفت: کارکنان غرفه ایران در نمایشگاه جهانی مونترال حداکثر تلاش خود را به کار برده‌اند تا محصول کارشان منعکس کننده کامل افتخارات گذشته و پیروزی‌های کنونی ایران باشد، ما هزاران فرسنگ دورتر از میهن خویش و در میان ملت‌های دیگر کوشیده‌ایم یک نمونه کوچک از ایران را در برابر دیدگان میلیون‌ها تماشاگر قرار دهیم که بتواند از یک سو تمدن پرشکوه گذشته ایران را نشان دهد و از سوی دیگر نمایشگر پیشرفت‌های سریع تحولات انقلابی ایران امروز و آرمان‌های درخشان آینده میهن ما باشد ما اکنون در پیشگاه شاهنشاه بزرگ خود، سرافرازیم که تاکنون میلیون‌ها تن از ملیت‌های مختلف به دیدن غرفه ما آمده‌اند و مراتب ستایش خود را به فرم‌های گوناگون ابراز داشته‌اند و پیشرفت‌های ایران را ستایش کرده‌اند. اما افتخار و پاداش بزرگ ما این است که دستاورد کار گروهی ما مورد پسند و خرسندی شاهنشاه قرار بگیرد.
پس از گزارش دکتر فلاح کمیسر عالی ایران در نمایشگاه جهانی مونترال، آریامهر شاهنشاه ایران از بخش‌های گوناگون غرفه ایران بازدید فرمودند. بخش‌های غرفه بدین قرارند: ۱- چهره‌های ایران ۲- مناظر و راه‌های ایران ۳- امکانات جهانگردی در ایران ۴- نقاط دیدنی ایران ۵- عصر هنر ایران باستان ۶- تاریخ ایران ۷- صنایع دستی ایران ۸- فرش ایران ۹- صنایع کشاورزی و معدنی و دریایی ایران ۱۰- صنعت نفت ایران ۱۱- صنایع ایران ۱۲ - منشور انقلاب شاه و ملت که در این بخش دستاوردهای منشور انقلاب سفید بسیار شایسته و گویا به نمایش گزارده شده است.
شاهنشاه آنگاه به سالن غرفه ایران رفتند و در آنجا آقای « دوپوی » کمیسر عالی نمایشگاه جهانی مونترال به پیشگاه شاهانه باریافت. همراه دوپوی، کمیسر عالی کشورهای دیگر جهان نیز به پیشگاه شاهنشاه ایران بار یافتند. بازدید شاهنشاه آریامهر از غرفه ایران یک ساعت و سی دقیقه به درازا کشید. شاهنشاه هنگام بازدید از نمایشگاه جهانی مونترال در کانادا بیاناتی ایراد فرمودند:[۵]
خوشحالم از اینکه از نمایشگاه جهانی مونترآل بازدید می‌کنم. شرکت ما در این نمایشگاه نه تنها برای این است که خود را به جهانیان بشناسانیم، بلکه منظور اصلی شناخت سایر ملل جهان و نشان‌دادن امکان یک همکاری و هماهنگی در سطح بین‌المللی است. من در این دو روز از نزدیک مشاهده‌کردم که هزاران بازدیدکننده از نمایشگاه مشتاقانه برای دیدن غرفه‌های مختلف می‌شتابند و همه غرفه‌ها مورد توجه بازدیدکنندگان قرارمی‌گیرد. این قدم بزرگی است که در راه رسیدن به هدف اصلی یعنی تفاهم هر چه بیشتر بین ملل جهان برداشته شده‌است. دو سال پیش که از محل نمایشگاه مونترآل بازدید کردم این محل زمینی صاف بیش نبود، ولی اکنون مشاهده می‌شود که در نتیجه فعالیت و همکاری ملت کانادا و کشورهای شرکت‌کننده نمایشگاهی به این عظمت و زیبایی ساخته شده‌است، و این خود نمونه بارزی از نتیجه درخشان همکاری سازنده بین‌المللی است.
هنگامی که بازدید شاهنشاه از نمایشگاه جهانی به پایان رسید، بار دیگر با ابراز احساسات پر شور مردم روبرو شدند. این ابراز احساسات آنقدر پر هیجان و شگفت انگیز بود که شاهنشاه به میان جمعیت و دانشجویان و ایرانیان رفتند تا از نزدیک به ابراز احساساتشان پاسخ گویند. شبانگاه شاهنشاه آریامهر در میهمانی که از سوی شهردار مونترال به سرفرازی ورود شاهنشاه آریامهر برگزار شده بود، شرکت فرمودند.
بر سر میز شام نخست « ژان دراپو » شهردار مونترال[۶] خوش آمد گفت و از اینکه دیدار اعلیحضرت همایونی از کانادا کوتاه بوده، ابراز دلتنگی کرد و سپس ابراز امیدواری نمود که در آینده نزدیک اعلیحضرت همایون شاهنشاه ایران و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی از مونترال و نمایشگاه بین المللی بار دیگر بازدید بفرمایند.
شاهنشاه در پاسخ خوش آمد گویی ژان دراپو شهردار مونترال فرمودند:
- مشاهده پیشرفت‌های کشور شما و به ویژه دیدن نمایشگاه جهانی مونترال فوق العاده مورد توجه ما قرار گرفت. این نمایشگاه نمونه بارزی است که نشان می‌دهد موفقیت ملل جز در سایه همکاری نزدیک میان همه ملل جهان به دست نمی‌آید.
آریامهر و شهردار مونترال بر سر میز شام
سخنان آریامهر بر سر میز شام
سخنان آریامهر در پاسخ به شهردار مونترال
بازدید آریامهر از مترو مونترال
۵ شهریور ماه شاهنشاه آریامهر از بخش های گوناگون مترو مونترال و مرکز کنترل آن بازدید فرمودند. در این بازدید ژان درایو شهردار مونترال و سرپرستان مترو در رکاب شاهنشاه آریامهر مترو و مرکز کنترل آن را با توضیح های رسا به شاهنشاه آریامهر نشان دادند.
در پایان روز ۵ شهریور ماه شاهنشاه آریامهر به دیدار غیر رسمی سه روزه خود از کانادا پایان دادند و از مونترال به پاریس پرواز کردند. شاهنشاه آریامهر پیش از ورود به پاریس، تلگراف سپاسگزاری برای رونالد میشنر فرماندار کل کانادا فرستادند:
- جناب آقای رولاند میشنر، فرماندار کل کانادا - اوتاوا
- اینک که خاک آن کشور میهمان نواز را ترک می‌کنم،مایلم از آن جناب و بانو و از پذیرایی گرمی که در کشور شما از انجام یافت، صمیمانه تشکر نمایم.
- فرصت آشنایی با آن جناب برای من بسی مغتنم بود. نمایشگاه جهانی مونترال که قبل از هر چیز جلوه‌ای از پیشرفت‌های فوق العاده مردم آن کشور در همه زمینه‌های تلاش انسانی می‌باشد و به صورت محل تجمعی سازنده برای همه ملل گیتی درآمده است، مرا تخت تاثیر بسیار قرار داد.
- برای آن جناب و بانو و هم چنین مردم کانادا صمیمانه آرزوی سعادت و نیک بختی می‌نمایم
- محمدرضا پهلوی
۶ شهریور ماه در فرودگاه « اورلی » والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی ریاست عالیه سازمان زنان که برای شرکت در آیین روز جهانی پیکار با بیسوادی در یونسکو به پاریس رفته بودند، رییس کل تشریفات پرزیدنت فرانسه، دکتر مسعود جهانبانی سفیر ایران در فرانسه و شماری از پایوران برجسته فرانسوی و ایرانیانی که در پاریس زندگی می‌کردند به پیشباز شاهنشاه آریامهر آمدند. شاهنشاه در نخستین روز اقامت در پاریس، با ژنرال دوگل پرزیدنت فرانسه دیدار نمودند و پیرامون اوضاع جهان و به ویژه وضع خاورمیانه عربی و مناسبات سیاسی و اقتصادی ایران و فرانسه گفتمان نمودند.
۷ شهریور ماه وزیر خارجه فرانسه «موریس کوو دو مورویل» [۷] در سفارت ایران در پاریس به پیشگاه همایونی باریافت. شاهنشاه آریامهر و وزیر خارجه فرانسه پیرامون روابط ایران و فرانسه و اوضاع خاورمیانه و جهان گفتگو کردند.
شاهنشاه آریامهر ساعت ۱۸ روز پنجشنبه ۹ شهریور ماه با یک جت یویینگ ۷۲۷ شرکت ملی هوایپمایی ایران از پاریس به تهران یک سره بازگشتند. در فرودگاه مهرآباد، نخست علیاحضرت شهبانو، به همراه والاحضرت ولیعهد و شاهدخت فرحناز درون هواپیما رفتند و به شاهنشاه خوش آمد گفتند. اعلیحضرت پس از پیاده شدن از هواپیما نخست هویدا نخست وزیر را مورد مهر قراردادند و سپس با رییس مجلس سنا و رییس مجلس شورای ملی و دیگر پایوران کشوری که به پیشباز آمده بودند، دست دادند. آنگاه دسته موزیک گارد سرود شاهنشاهی را نواخت و احترام نظامی انجام یافت. آنگاه اعلیحضرت همایون به همراه علیاحضرت شهبانو و شاهدخت فرحناز با خودرو رهسپار کاخ تابستانی سعدآباد شدند. در درازای راه، انبوه زیادی از مردم پایتخت گرد آمده بودند و با کف زدن‌ها و فریاد جاوید شاه به گرمی به شاهنشاه آریامهر خوش آمد می‌گفتند.
- ↑ سخنرانی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در پاسخ بیانات پرزیدنت امریکا در میهمانی رسمی شام کاخ سفید واشنگتن ۱ شهریور ماه ۱۳۴۶
- ↑ سخنرانی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در پاسخ بیانات معاون پرزیدنت امریکا در میهمانی رسمی شام در واشنگتن ۲ شهریور ماه ۱۳۴۶
- ↑ Hubert Horatio Humphrey, Vice President United States of America
- ↑ Roland Michener, Governor General Canada
- ↑ بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر هنگام بازدید از نمایشگاه جهانی مونترال در کانادا ۴ شهریور ماه ۱۳۴۶
- ↑ Jean Drapeau, Mayor of Montreal
- ↑ French Foreign Minister Maurice Couve de Murville