مذاکرات مجلس شورای ملی ۹ دی ۱۲۸۶ نشست ۲۱۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۹ دی ۱۲۸۶ نشست ۲۱۳
مذاکرات روز ۳ شنبه ۲۵ شهر ذی القعده الحرام دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز یکشنبه ۲۳ را آقا میرزا طاهر قرائت کردند.
(تلگرافی از استرآباد از طرف جناب سپهدار قرائت شده قریب به این مضمون):
- توسط جناب مستطاب سردار منصور حضور امنای محترم مجلس زمان مأموریت بنده به سرحد استرآباد و کوکلان قرار شد تمام قشون مازندران و سیصد سوار از تهران و فوج سمنان و دامغان و سوارهای بسطامی با یک هزار و پانصد سوار از خراسان در اینجا جمع شوند بعد از ورود بنده به همه جهت فقط از مازندران یک هزار و دویست نفر محض خاطر من آنهم از رؤسای ایشان آمده‌اند و از سوار خراسانی و فوج سمنان و غیره خبری نیست سهل است اگر بنده به بندر جز وارد نمی‌شدم این عده قلیل هم حاضر نمی‌شدند معهذا من باب اظهار خدمت ایلخانی را فرستاده به کوکلان و تهدیدات لازمه را نمودم در سه روز قبل بیست نفر اسیر آوردند و امروز هم قاصد آمد که ده نفر زن و بچه اسیر آوردند و باقی را هم نوشته بودند که تحویل خواهیم داد اگر قشون بیاید تمام اسراء سابق و لاحق و اموال منهوبه مسترد خواهد شد جیره این ضعفائی که هستند به انجمن محلی استرآباد حواله شود که بدهند هیچوقت از خدمتگذاری به دولت و ملت حتی المقدور کوتاهی و مضایقه نداشته طوری بفرمایند که از عهده آن قسمی را که در مجلس مقدس خورده‌ام برآیم هر کار دیگر اهمالی شود از طرف بنده نیست.
رئیس- در حقیقت خیلی خدمت کرده‌اند البته باید همراهی بشود و آنچه کمک و معاونت لازم است باید نمود.
آقا میرزا محمود – از این تلگراف چنین معلوم می‌شود که تهیه افواج و سوار نموده بودند تا حال سوار خراسان و غیره نرسیده علت تأخیر این چه بوده است حضرت والا وزیر جنگ بفرمایند.
رئیس- حضرت والا وزیر جنگ چون تازه وارد در این کار شده‌اند اطلاع کامل ندارند و این چند روزه هم فرصت نکرده‌اند که اقدام نمایند البته اقدام خواهند نمود.
حسنعلی خان- امروز هیئت وزراء برای سئوالات دیگری تشریف آورده‌اند خوب است که آن سئوالات بشود.
مبشرالسطان- اولاً بدانیم که حکومت شهر در تحت نظارت نظامی است یا معمولی است که باید وزارت داخله جلوگیری از این اغتشاشات بکنند چرا در جلوی میدان مشق یک نفر را لخت کرده‌اند و هیچ اقدامی نشده است و همچنین در دم امامزاده زید یک نفر کاسب را لخت کرده‌اند و سه نفر قزاق مست نموده جلوی دکتر محمد خان را گرفته‌اند و اگر حکومت نظامی است چرا وزارت جنگ اقدامات مجدانه نمی‌کند و رفع این اجامر و اوباش را نمی‌نمایند.
وزیر جنگ- اگر اقدامات من نبود در این چند روزه بیش از این‌ها مغشوش شده بود چیزی که اتفاق افتاد همین دو سه فقره است که شما گفتید و این قزاق‌ها را هم به محض شنیدن این خبر فرستادم دستگیر کرده و الآن در قزاقخانه حبس و مشغول استنطاق هستند و البته به مجازات خواهند رسید و اقدامات لازمه هم شده و خواهد شد.
آقا سید حسین- اولاً اینکه این شرایط صلح هیچکدام به ظهور نرسیده می‌خواهیم بدانیم از آن شش شرط کدام یک اجرا شده اگر هر کدام راجع به یکی از وزراء است بفرمائید آنهم سئوال شود. یا راجع به هیئت کابینه است آنهم سئوال شود و جواب بدهند.
وزیر داخله- آن شرایط بعضی به سعی و اهتمام وزیر جنگ که در واقع خوب اقدام کرده و شرار را جلوگیری نموده و بعضی را هم گرفته به عمل آمده و مسئله سعدالدوله هم اقدام شده آن چند فقره هم که راجع به وزیر جنگ بود آن هم اقدام شده مرتب خواهد شد.
وزیر جنگ- آن سوارها هم بنا شد که با امیر بهادر جنگ نباشد.
آقا سید حسین – پس از این تلگرافی که نموده است دویست نفر از فوج سیلاخور بیاید چیست و یکی هم بنا بود تلگرافی به جانب ناصرالملک بشود که چرا رفته‌اند.
وزیر جنگ- این تلگراف به فوج سیلاخور که حالا نشده و معلوم نیست اگر هست شاید مال ده روز پیش باشد و تلگراف به جناب ناصرالملک هم شده و گفتند که به اختیار خود رفته‌ام.
آقا سید حسین- یکی هم بنا بود که تلگرافی به جناب علاءالدوله بشود که تشریف بیاورند چه شد؟
وزیر جنگ- آن تلگراف هم شده است و قرار شد تشریف بیاورند و کالسکه مخصوص هم برای ایشان فرستادند و با استقبال وارد خواهند شد.
آقا سید حسین- دیگر اینکه بنا بود افواج به آذربایجان برود چه شد؟
وزیر جنگ- در این باب هم مشغولیم تا دو سه روز دیگر خواهند رفت.
آقا سید حسین- فوج فراهان برای تهران احضار شده یا برای جای دیگر؟
وزیر جنگ- بنا بود به آذربایجان فرستاده شوند ولی موقوف شد.
آقا سید حسن تقی زاده- گفته شد آنروز که هیئت وزراء حاضر شده بپرسیم از آن روزی که شاه دستخط فرستاده‌اند به کدام یک از شروطات صلح اقدام شده؟
در حقیقت چند چیز است که نمی‌شود آن‌ها را شروط صلح قرار بدهند مثل اینکه امیر بهادر نباید فوج و سوار داشته باشد زیرا که این را خود مجلس هم می‌توانست لایحه قانونی نماید چیزی که وکلاء و ملت می‌خواستند مجازات اشرار بود که ده پانزده روز است بهیچوجه اقدام نشده و خیلی سهل گرفته‌اند و چون اشرار اراذل هستند می گویند مجلس نباید با آن‌ها طرف بشود و حال آنکه امنیت مملکت از مجازات حاصل می‌شود چند نفر اشخاص که هیچ لازم نبوده گرفته‌اند و اصل سرمنشاء اشرار فرار کرده‌اند و مقصود ما این بود که آن‌ها فرار نکنند و آن‌ها که این هنگامه‌ها را برپا نموده‌اند و مردم را غارت کرده‌اند بکلی از میان رفته و حالا هم جواب می‌دهند که اقدام خواهیم کرد و این جواب پارلمان نیست که بگویند اقدام کرده یا می‌کنیم بلکه باید اظهار فرمایند که فلان کار را کردیم و باید وزراء ثابت کنند که آن هائی که فرار کرده‌اند گرفتنشان از قدرت آن‌ها خارج بوده در حالیکه سعی و کوشش خود را نموده‌اند.
وزیر جنگ- این اشرار به لباسی فرار کرده‌اند که نمی‌شد به متلبسین آن لباس هیچگونه تعرضی کرد و همه م می دانند که رفته بودند به سفارت روس پناهنده شوند و نایب قونسول روس آمد به منزل بنده خواهش کرد که مجازات آن‌ها را همین حبس مقرر داریم بنده هم قول دادم و آدمی هم از من گرفت که برود آن‌ها را با او روانه منزل ما نماید بعد از رفتن چیزی نوشته بود که پس از مراجعت دیدم آن‌ها رفته‌اند حال قراری که با شما گذاشته بودیم بر هم خورده و من آن نوشته را به جهت سند نگاه داشتم و فرمودید چه اقداماتی شده اگر بخواهیم که تمام اقدامات را علنی بگوئیم صحیح نیست از آن روزی که آن‌ها فرار کرده‌اند هزارها اقدامات شده است و اگر روز اول هم این ترتیبات مخفی می‌ماند شاید این هائی که فرار کرده‌اند دستگیر می‌شدند پس لازم نیست که خصوصیات اقدامات را علناً اظهار نمائیم.
آقا میرزا ابوالحسن خان- قصد مجلس در خصوص این کار و اخطار این بود که اقدام صحیح بشود و حال که هیئت کابینه می‌فرمایند اقدام شده مجلس اطمینان پیدا می‌کند ولی باز خاطرنشان می‌کند که از مجازات ایشان مجلس ابداً صرف نظر نخواهد کرد.
وزیر جنگ- البته کوتاهی نخواهد شد و اتصالاً در صدد انتظام امور هستیم آن‌ها هم که دستگیر شده‌اند در عدلیه استنطاق کنند و مجازات بدهند.
آقا سید حسین تقی زاده- اقدام که می فرمائید باید دائمی باشد و اینکه باید اشرار را دستگیر کنند مقصود دستگیر کردن تنها نبود باید مجازات علنی بشوند تا به تمام مردم معلوم شود و هر گاه آن اشخاص را دیدیم که بی مجازات در کوچه و بازار راه می‌روند هیئت کابینه وزراء مسئول مجلس خواهد بود.
وزیر جنگ- البته وزیر عدلیه وقتی که تحقیق و رسیدگی کردند و تقصیر آن‌ها هر قدر معین شد همان روز به اندازه تقصیرشان مجازات خواهند شد و بقیه آن‌ها هم دستگیر خواهند شد.
آقا میرزا طاهر – تمام عرایض مردم و کارهای مردم مختل است و هیچ ترتیبی ندارد خوب است اول هیئت کابینه ترتیب وزارتخانه‌ها ار بدهند که جواب عرایض مردم برسد و کارها مختلف نماند.
آقا میرزا ابوالحسن خان- آیا می‌توانیم از جناب وزیر امورخارجه سئوال کنیم در باب سعدالدوله چه اقدام کرده‌اند؟
وزیر امور خارجه- اقدامات لازمه در این خصوص شده و به یک جائی رسیده ولی فعلاً نتیجه را نمی‌توانم بگویم پس از اتمام عمل نتیجه را عرض خواهم کرد.
آقا میرزا ابوالحسن خان- در باب فارس هیچوقت بطور مؤاخذه نگفته‌ام که چرا به فارس حکومت نرفته یا نمی‌رود یا رفته و حالا هم بطور مؤاخذه اظهار نمی‌کنم اگر چه وزراء خواهند گفت که تازه داخل کار شده‌ایم اما جناب وزیر داخله مدتی هستند ببینم آیا یک عده قشون همراه حکومت فارس مأمور شده است به جهت نظم آنجا یا تنها حکومت می‌رود و راپُرت‌هایی که می‌رسد حال آنجا خیلی خراب است. و رئیس الوزراء مسبوق هستند و تصدیق عرض بنده را خواهند کرد آیا در این خصوص اقدامی کرده‌اند و عرض بنده را تصدیق می‌کنند یا خیر؟
وزیر داخله- همانطور که فرمودید صحیح است البته آنچه لازمه اقدامات از برای نظم آنجا است باید معمول شود و هر چه صلاح باشد اقدام خواهد شد.
آقا میرزا ابوالحسن خان- یک عرضی دیگر هم می‌کنم بنده آنچه که عرض می‌کردم از بابت اشرار شیراز به موجب تلگراف رئیس الوزراء بود که بنده کمال اطمینان را به ایشان دارم اگر چه اظهارات بنده اسباب سوء ظن شده بود و حالا که رئیس الوزراء هستند البته بهتر می دانند همان طور که اشرار اینجا را مجازات باید داد آن کسانی که آنجا مال مردم را غارت و عرض مردم را برده‌اند آن‌ها را هم مجازات بدهند اگر عرض من صحیح است مجلس تصدیق کند.
(گفته شد صحیح است)
آقای حاج امام جمعه – این سه ماهه که به آخر سال مانده خیلی باید غنیمت شمرد و جد و جهد در اتنظام کارها بنمائیم چون حالا زمستان است و هوا سرد است ایلات در محل خودشان ساکن هستند همین قدر که اول بهار شد یک هیجان سختی در آذربایجان می‌شود که ما را دچار اشکالات زیاد می‌نماید اگر بخواهید برای آذربایجان فکر استمدادی نکنید آنوقت بهار ما بهار بدی خواهد بود و بهیچ وجه نمی نشود آذربایجان را منظم نمود همچنین یکی هم مسئله مالیات است که اگر تا سال نو اقدامی شد که مالیات وصول بشود فبها واِلا اگر بماند سال دیگر بدتر خواهد شد و کسی که امسال مالیات را نپردازد سال دیگر هم نخواهد پرداخت و این مطالب را باید خود وزراء اقدام بکنند و آن طوری که لازم می دانند جد و جهد نمایند لازم نیست که مجلس اصرار و اخطار کند و یک مطلب دیگر به وزیر امور خارجه دارم. چندی قبل عرض کردم که در جدّه از حاجی‌ها نفری سه لیره و چهار لیره می‌گیرند قدغن شود که دیگر نگیرند و حضرت عالی هم قبول دارید حالا وقت ورود حجاج است در این خصوص اقدامی بشود که اجحاف نکنند و تا کنون اگر اقدامی شده است بفرمائید.
وزیر امور خارجه- در این باب اقدام شد مأمور مخصوص از تهران بر خلاف سنوات معموله فرستاده شده و نظامنامه صحیح نوشته و به او داده شده و مبلغ پنجهزار تومان هم مواجب برای او قرار داده شده است که دیگر اجحافات نشود و به ترتیب نظامنامه که نوشته رفتار نماید.
وزیر جنگ- این فرمایش جناب حاج امام جمعه در باب نظم قشون و مسئله آذربایجان که فرمودند خیلی صحیح است و باید از حالا شروع شود که در این سه ماه یک نظم صحیحی به قشون بدهیم بطوری که هر وقت لازم شد فوراً حرکت کند و در باب قشون آذربایجان هم عقیده بنده این است باید کاری کرد که آن‌ها هم حاضر شوند یا از اینجا قشونی برود یا از خود آنجا عده معین و مأمور شود که آن‌ها را هم حاضر نمایند. امیدواریم که تا یک ماه از عید رفته تمام این کارها منظم شود.
حاجی معین التجار- بارها عرض کرده‌ام که همیشه برای سرحدات یک عده قشونی لازم است که به جهت نظم داخله آنجاها حاضر باشند یک عده برای آذربایجان و همین طور برای فارس و کرمان و بلوچستان و غیره. پس نباید صبر کرد تا آشوبی برپا شود آن وقت فرستاده شود خوب است از این هفتاد فوج قشون دولت ده دوازده فوج آن را منظم و حاضر نمایند و به این نقاط بفرستند و ضمناً مأموریت بدهند که در هر جا مالیات مانده است وصول کنند دیگر این که بطوریکه حاج امام جمعه فرمودند اول بهار قسمی نشود که کار مشکل شود.
آقا میرزا فضلعلی آقا- وزراء قوه مجریه و همین طور واسطه بین دولت و ملت هستند پس دوستدار طرفین می‌باشند و درست باید که آنچه صلاح و صواب است از برای هر دو طرف اظهار نماید تا حال کابینه زیاد معین شده و همه را خواستند به ملاحظه رفتار کنند این بود که مبغوض طرفین واقع می‌شدند ولی این کابینه این نکته را بخوبی خواهند دانست و آنچه به طرفین باید بگویند بدون ملاحظه بگویند تا انشاءالله کارها بخوبی اصلاح شود.
حاج معین التجار- آن جواب بنده را وزیر جنگ ندادند.
وزیر جنگ- فرمایش شما هم متمم همان فرمایش جناب حاجی امام جمعه بود بدیهی است انشاءالله ترتیب صحیحی داده خواهد شد.
اسدالله میرزا- از روزی که جناب محتشم السلطنه رفته‌اند بنده اطلاع ندارم که به نقطه مأموریت خود رسیده‌اند و در باب سرحد چه اقدامات شده است.
وزیر امور خارجه- آقای محتشم السلطنه به ارومیه وارد شده و در خصوص محل تلاقی کمیسیون‌های سرحدی مشغول مذاکره هستیم و حالا نمی‌توانم عرض کنم انشاءالله اطلاع نتیجه آنرا در مجلس دیگر قرار می‌دهم که توضیح بدهیم.
اسدالله میرزا- بنا بر خبر روتر در اسلامبول در دوایر نظامی شورش و هیجانی است و در تهیه و فرستادن قشون و قورخانه برای سرحدات ایران هستند به اسم اینکه دولت ایران در تهیه فرستادن قشون برای سرحدات و حال آنکه چنین چیزی نیست و این مختصر قشونی که دولت ایران به آذربایجان می‌فرستند برای نظم داخله است آیا وزارت امور خارجه به توسط شارژ دافر و سفیر کبیر دولت عثمانی این مسئله را تکذیب کرده یا خیر و خوب بود که به توسط سفیر کبیر دولت ایران این مسئله در اسلامبول تکذیب می‌شد.
وزیر امور خارجه- این خبر را من هم دیده‌ام و به من رسیده بود چه در اینجا و چه در جاهای دیگر تکذیبات لازمه در این باب بعمل آمده است.
آقا میرزا حسن- کرمان سه ماه است حکومت ندارد تمام راه‌ها مسدود شده بار تجارت حمل نمی‌شود. بلوچستان که بکلی خراب شده است چرا حکومت نمی‌فرستند.
آقا سید حسن تقی زاده- آن سئوالات سابق یکی اجرای شروط صلح بود یکی هم مسئله اقبال الدوله و ورامینی‌ها بود و معلوم است حال اقبال الدوله چیست شاهد نمی‌خواهد به حس رسیده است هیئت کابینه جدید باید یک اقدام صحیح بکند که تمام رعایای خالصجات از دست او به ستوه آمده‌اند از یک خالصه این قدر سوار لازم ندارد بر حسب دستخط اعلیحضرت که باید اشرار به مجازات برسد اگر تعمیم بدهیم و اشرار را باید مجازات بدهند یکی از اشرار هم او بوده و همه می دانند چقدر شرارت کرده و می‌کند.
وکیل الرعایا- بنده آنچه گفته شد گذشته می دانم ولی آنچه شنیده‌ام می‌گویم که اقبال الدوله نقشه جدیدی ریخته است که مانع آمدن غله است به تهران. گویا خیال دارند مردم را زنده زنده هلاک نمایند.
وزیر داخله- در باب اقبال الدوله و حکومت ورامین دو مسئله است آن که حکومت آنجا است در جزو تهران است و حکومت تهران نایب الحکومه خواهد فرستاد و معین کرده است اما در باب خالصه او مستأجر است.
آقا سید عبدالله مجتهد- اقبال الدوله مفسد است نباید باشد.
آقا میرزا آقا مجاهد- می گوئید اقبال الدوله مستأجر است آیا حکومت آنجا می‌تواند به او تحکم کند یا اینکه اگر اقبال الدوله تقصیری کند حکومت آنجا می‌تواند او را مجازات دهد اگر سوار حاضر کند یا مفسده کند آیا حکومت می‌تواند پای او را به چوب ببندد؟
وزیر عدلیه- آیا بنده در تهران اگر تقصیری کردم حکومت می‌تواند پای بنده را به چوب ببندد؟
آقا میرزا آقا مجاهد- کمیسیون فوق العاده تشکیل شده برای وزراء پس از ثبوت تقصیر البته به مجازات خواهید رسید.
آقا میرزا محمود- جناب وزیر داخله بفرمایند که اقبال الدوله به چه سمت در ورامین هستند اگر به سمت خالصه است که جزو مالیه و یا مجلس است و مجلس اذن نداده که با او باشد.
وزیر داخله- جناب رئیس التجار و شرکاء به او واگذار کرده‌اند.
آقا میرزا محمود- حق نداشتند که به او واگذار نمایند.
آقا سید حسن تقی زاده- خوب است که اقبال الدوله را محض رفع فساد و امنیت ورامین بردارند.
وزیر داخله- کار را باید از روی قانون یا اینکه بطور حکومت رفتار کرد معلوم شود که از روی قانون هست یا نه.
آقا میرزا محمود- بنده از روی قانون عرض می‌کنم که چون عمل مالیه با مجلس است مجلس اجازه نداد و نمی‌دهند که با او باشد.
رئیس- اینرا باید از رئیس التجار پرسید که چرا به او واگذار کردند و به چه سمت با اوست.
آقا میرزا محمود- بنده عرض می‌کنم که رئیس التجار حق ندارد به او واگذار کند.
آقا سید حسن تقی زاده- بگذارید بنده این را توضیح نمایم که وزیر داخله نفرمایند حکمی است. اولاً اگر مباشر خالصه است پس از آنکه معلوم شد سالی مبالغی حساب سازی کرده بواسطه آن حساب سازی مجلس رأی داد که با او نباشد و این مطلب محتاج به ثبوت نیست اگر حاکم است او را در عدلیه حاضر نمائید و ما هم ورامینی‌ها را حاضر می‌کنیم تا معلوم شود که چه کرده است.
وزیر داخله- عرض کردم او حاکم نیست بلکه مستأجر است.
صدیق حضرت- مجری قوانین در مملکت وزراء هستند آن‌ها باید مواظبت کنند که خلاف قانون واقع نشود رأیی که مجلس می‌دهد قانونی است باید قوه مجریه خلاف قانون را جبران نمایند که با او نباشد.
آقا میرزا محمود- این مطلب را جواب بدهند.
رئیس الوزراء- من تا حال اطلاع نداشتم باید رئیس التجار و شرکاء او را خواست که ایشان به دیگران واگذار کنند.
حاج سید ابراهیم- در خصوص کرمانشاهان چه اقدامی شد
(جواب گفته شد که حکومت کرمانشاهان و کردستان به جناب علاءالدوله واگذار گردید)
احسن الدوله- این وزراء بحمدالله تمام کارها را بهتر از همه می دانند و لازم به دستورالعمل نیست اگر بخواهند اقدام کنند بهتر از همه در چند روز خواهند اصلاح کرد.
وزیر داخله – آنچه را که می دانیم بهیچوجه کوتاهی نشده و نمی‌شود اِلا اینکه موانع و حوادث هم در پیش است.
وکیل التجار- بنده همین قدر می‌خواستم که حفظ الغیب رعایای ایران را کرده باشیم اینکه گفته شد از مالیه پارسال و پیرارسال پیش رعیت مانده ابداً چیزی در محمل نمانده بلکه قریب هشتصد هزار تومان است که در نزد حکومت‌ها مانده قرار شد که وزارت مالیه آن‌ها را وصول نماید و از بابت امسال هم اکثر از جاها وصول شده چنانچه بعضی جاها اگر مانده خود حکام اقدام نکرده‌اند که بگیرند واِلا از رعیت ایران بهتر کجا است که هیچ وقت در دادن مالیات کوتاهی و مضایقه ندارند
(مجلس ختم شد)