مذاکرات مجلس شورای ملی ۹ خرداد ۱۲۸۷ نشست ۲۸۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۹ خرداد ۱۲۸۷ نشست ۲۸۱
مذاکرات روز شنبه ۲ جمادی الاول ۱۳۲۶ درالشواری ملی
بدواً مجلس خاص بود یکساعت و چهل دقیقه قبل از غروب مجلس علنی شد.
نایب رئیس دوم بجای رئیس.
(خلاصه مذاکرات جلسه قبل قرائت شد.)
اسامی غایبین جلسه قبل:
- حاجی امجدالسلطان،
- مجدالملک،
- حاجی محمد اسمعیل آقا،
- حاجی معین التجار،
- آقای مرتضوی،
- مخبرالملک،
- حسام الاسلام،
- ارباب جمشید.
شروع بقرائت بقیه بودجه اجزاء نظمیه شد پس از تصویب بقیه مواد بودجه اداره نظمیه دفعه سیم قرائت و در باب محل آن مذاکرات زیاد شد بالاخره قرار شد در باب محل بعد بتصویب وزیر مالیه مذاکره شود و اخذ رأی برای کلیه بودجه شد بهشتاد و هشت رأی تصویب گردید.
نایب رئیس- کاغذی از جناب وزیر مالیه رسیده قرائت میشود قرائت شد اشعار داشت بر اینکه:
- تلگرافاتی که از ولایات یزد رسیده البته بنظر وکلا محترم رسیده و می‌رسد و همه روزه از سفارت انگلیس اظهار میشود که اهالی یزد اسباب زحمت تلگراف خانه را فراهم آورده‌اند لهذا آنچه بنظر بنده می‌رسد اینست که از طرف مجلس مقدس و وزارت مالیه بولایت یزد تلگرافی مخابره بشود که اهالی یزد فعلا مالیات را ندهند تا اینکه ممیزی از طرف دولت بیاید و ممیزی علمی بکند آنوقت مالیات خود را بدهند.
آقا سید محمد جعفر- این مسئله صحیح است باید در همه جا این ممیزی علمی بطور تکمیل بشود که در تمام ولایات این مسئله رعایت گردد و باید خیلی هم زود صورت بگیرد که تمام ولایات آسوده شوند.
وکیل التجار – مدتی بود که در باب یزد مذاکره بود و اینک تلگرافاتی که به بنده از این جا مخابره نموده‌اند حاضر است و یکی هم امروز رسیده است بنده این رأی را تصویب می‌نمایم بعلاوه یک نکته دیگر و آن اینست که تفاوت عمل موقوف‌الحواله بماند که پس از ممیزی تفاوت آن را بدهند.
بحرالعلوم رشتی – این ممیزی علمی موجب امیدواری ما بود از پارسال تا حال و امیدواریم که از اقدامات جناب وزیر مالیه این کار در تمام ولایات شروع شود.
حاج میرزا ابراهیم آقا – این عنوان جناب وزیر مالیه خیلی صحیح است و باید این ممیزی علمی در همه جا بشود ولی اگر در این موقع بعنوان شورش باهالی یزد اذن بدهد که شما مالیات امسال را ندهید تا در آنجا ممیزی بشود این مسئله اسباب تعویق وصول مالیات شده بلکه سرایت بجاهای دیگر هم خواهد کرد عقیده بنده این است که یک نفر آدم امینی از طرف مجلس مقدس و یک نفر هم از طرف وزارت مالیه بروند یزد و از روی اعتدال مالیات آنجا گرفته شود و بعد ممیزی علمی هم بشود.
آقا میرزا محمود – بنده اعتقادندارم همچون تلگرافی به یزد مخابره شود همانطور که گفته شد باعث تولید زحمت خواهد شد.
لسان الحکما- بعقیده بنده خوب است باهالی یزد بطور عموم جواب داده شده تلگراف شود که آنها هم مثل سایر ولایات مالیات خود را بپردازند.
آقا شیخ محمدعلی – اگر بنا باشد که ما امروزه این حکم رااختصاص به یزد بدهیم وحال آنکه این قاعده کلیه است آن وقت همانطور که گفته شد این مسئله بتمام ولایات سرایت خواهد کرد و جداً اسباب نکث مالیات خواهد شد و فعلا در باب یزد جناب وزیر مالیه باید هر قسم که صلاح میانند اقدام بوصول مالیات نمایند زیرا که مسئول مالیات وزیر مالیه است اگر بنا باشد مسئله ممیزی اختصاص بیکشهر داده شود آن وقت همه روزه مجلس باید در باب هر شهری داخل در مذاکره شده واسباب زحمت فوق العاده خواهد شد.
احسن الدوله – بنده می‌گویم که این اقدام جناب وزیر مالیه صحیح است بجهت اینکه هیچوقت رعیت ازبابت دادن مالیات امتناع ندارند و عمده محرک ملاکین و متمولین یزد هستند و هر گاه اقدام صحیح بنمایند د راین خصوص خوب است و بهتر از این هم نمی‌شود.
حاجی سید عبدالحسین شهشهانی – اگر این تلگراف خوانده بشود معلوم میشود آنها از دادن مالیات استنکاف ندارند در اصل مالیات کسی حرفی ندارد بلکه در فرع هم بعضی حرف ندارند فقط باید یکنفر آدم صحیح برود و بآنها حالی بکند که اگر در این باب ممیزی بشود شاید بیش از آنچه را که فعلا می‌دهند برعهده آنها تعلیق بگیرد و اگر تا بحال بآنها همراهی می‌شد و بحرف آنها گوش می‌دادند حالا کارشان باینجا نمی‌رسید و هر گاه متفش بآنها بفرستند گمان بنده اینست که آنها ساکت بشوند.
وکیل الرعایا – بنده تصور می‌کنم که همچو شخصی در ایران نیست که از دادن مالیات استنکاف داشته باشد خصوص آنهاییکه بدادن مالیات عادت کرده‌اند فقط یزدیها از ظلم و زیادتی تظلم دارند و علاج آنها هم همان است که جناب وزیر مالیه خودشان معین کرده‌اند که باعث اطمینان و موجب سعادت ماست ولی بشرط اینکه وزیر مالیه فوراً یکدسته ممیز روانه دارندوابداً سایر ولایات هم بطوریکه گفته شد شکایت نخواهند کرد و میدانند که این مسئله در همه جا بتدریج رعایت و شروع خواهد شد و دقت لازم دارد.
اسدالله میرزا – بنده اولا اعتراض دارم به یزدیها که اگر وطن پرست هستند چرا همه روزه اسباب زحمت سفارت فخیمه انگلیس می‌شوند که همه روزه سفارت سنیه از دست آنها شاکی باشند که اهالی یزد باعث زحمت اجزاء تلگرافخانه شده و آنها را از کار باز داشته‌اند و این حرکت اسباب بی شرفی آنها شده و زحمت اجزاء تلگرافخانه انگلیس را فراهم می‌آورند در صورتیکه آنها مثل حجج اسلام در مراکز دارند که فرمایشات آنها در همه جا نفوذ دارد چرا بتوسط ایشان تظلم نمی‌کنند و عرضشان را بمجلس مقدس اظهار نمی‌دارند اما اینکه گفته شد وزیر مالیه تصویب کرده است که باهالی یزد تلگراف شود و مالیات را ندهند تا ممیزی شود این مطلب مخالف است با آنچه در بیست روز قبل در این مجلس مذاکرات زیاد رأی داده شد که امساله هم تمام ولایات اصل و فرع مالیات را صحیحاً بدهند حال چطور میشود فقط بتظلم اهالی یزد رأی مجلس را نقض کرد البته ممیزی علمی باید در همه ولایات بشود ولی نباید فعلا اختصاص بیکی داد پس بعقیده بنده باید باهالی یزد جواب داده شود که بر حسب رأی مجلس مقدس مالیات را از اصل و فرع صحیح آن بدهند و محض آسایش آنها هم بنحوی که جناب حاجی میرزا ابراهیم گفتند دو نفر مأمور امین برود که بآنها تعدی و اجحاف نشود.
آقا میرزا مرتضی قلیخان – بنده خوبست که اصل تاریخ این مطلب را عرض کنم تا اینکه درست واضح و روشن شود اولا این لایحه که وزیر مالیه فعلا نوشته‌اند از بابت مالیات امسال نیست مال پارسال است و ثانیا مالیات آنطور که پارسال رأی داده شد صورت اصل وفرع را از مستوفیان محل خواسته بودند از همه جا صورتی برای وزیر مالیه آمده بود و یک صورتی هم از یزد از مشیرالملک آمده بود وزیر مالیه بعد از دیدن آن صورت او را نوشته و پای آنرا مهر نموده بکمیسیون مالیه فرستادند کمیسیون مالیه هم بعد از ملاحظه وسئوال وجواب زیاد فرستادند که از روی همان مالیات گرفته شود وقتیکه آن صورت بیزد فرستاده شد یزدیها گفتند که چون مشیرالممالک با ما عداوت داشته جمع مالیات رازیاد کرده است واین فرع از پیش هم بود ودر اینکه یکمقداری هم بیزدیها اجحاف می‌شد شبهه ندارد ولی این اجحاف از سالهای قبل بوده بعد از آن اظهار کمیسیون مالیه گفت که اگر زیاد هم هست امساله راهمین طور گرفته شود و بعد از آن وزیر مالیه تلگراف کردند که پنجاه هزار تومان از تفاوت عمل را بالسویه بدهند و مابقی توقیف باشد و با این مساعدتی که ازوزیر مالیه باهالی یزد شده جای همه قسم امتنان بوده ولی اصل انقلاب و هیجان از همان شخصی است که راپورت می‌دهد چنین وچنان شده همان شخص تحریک می‌کند و نمی‌گذارد که آنها آسوده باشند چون ولایات یزد آسوده بوده و مردمانشان هم فقیر اینست که می‌خواهند آنجا هم مثل سایر جاها مغشوش باشد و هر روزه تحریک می‌کنند و آنها را وامیدارند به اینگونه حرکات حالا اگر باید تعدیلی بشود همانطور که جناب وزیر مالیه گفتند باید تعدیل دو ساله بشودو از روی آن فروع دوساله را دریافت کنند و یا اینکه مأمور امین درستی بفرستند تا اینکه رفع تظلمات آنها را نموده و مالیات را دریافت کند.
ساعدالوزراء – اولا بنده عقیده‌ام این است که بمقتضای حالیه مملکت هر جا اتفاقی رخ داد فوراً باید آنجا را اصلاح کرد و این عقیده عمومی است ولی این مسئله چون عمل مالیه است باید خیلی دقت شود که هر گاه فی الجمله مسامحه شود تمام مالیات سوخت خواهد شد واین تفاوتی راکه آنها میگویند زیادیست با اینکه مبالغی بآنها تخفیف داده شده معهذا میگویند که بر ما ظلم واقع شده واین مسئله صحیح است که باید ممیزی علمی در تمام مملکت بشود ولی در این مورد نباید به اهالی یزد اینطور جواب داده شود زیرا که این جواب اسباب هیجان دیگران خواهد شد.
آقا میرزا مرتضی قلیخان – بنده می‌خواهم متمم عرض خود را بنمایم سابق مستبدین به فقرا خیلی فشار می‌آوردند و مردم یزد هم خیلی فقیر هستند و خیلی به آنها صدمه وارد میاوردند ولی حالا محرک دارند و آنها ملاکین و رؤسا هستند زیرا که سابق اهالی یزد شاکی بودند که همه باید بطور تساوی فرع بدهند حالا که رؤسا و ملاکین دیدند علاوه بر این که سابق فرع نمی‌دادند مبلغی هم تخفیف می‌گرفتند حالا باید بدهند این است که اهالی رامحرک شده‌اند هالی یزد دو شکایت داشتند یکی از دست مشیرالممالک شکوه داشتند یکی از بابت تفاوت این هر دو هم بحمدالله از توجه جناب وزیر مالیه اصلاح شده یعنی مشیرالممالک را از کار خارج کردند و در باب تفاوت هم قرار گذاشتند که به تساوی داده شود معهذا حالا این شکوه رامینمایند معلوم است که با این ترتیب محرک دارند.
وزیر مالیه – اولا ممیزی علمی را پارسال مجلس رأی داده و دیگر اینکه ممیزی دو قسم است یک ممیزی اجمالی است یعنی بطوریکه جناب ناصرالملک ورقه نوشته بودند رفتار شده و مجملا ممیزی بشود و یک قسم ممیزی مفصل است که مدتها طول دارد و باین زودیها نمیشودو این ممیزی که گفته شد همان ممیزی اجمال است و نمیدانم چه شده که اهل یزد این طور میگویند واظهار می‌نمایند که ما بکلی فرع نمی‌دهیم و اصل مالیات یزد صدو سی هزار تومان است و فرع هشتاد هزار تومان و عقیده بنده این است که اگر ممیزی علمی بشود البته بیش از این اصل و فرع مالیات خواهد داشت و همین طور جاهای دیگر و غیر از این امروز چاره ندارد و نمی‌شود بکلی صرف نظر از فروعات آنجا بشود که اغتشاش فکری کرد یا باید بآنها همین تلگراف بشود یا اینکه اگر راه دیگری بنظر می‌رسد باید رفتار شود که فوراً رفع انقلابات شده و آنها ساکت شوند.
حاجی میرزا ابراهیم آقا – اینکه جناب وزیر مالیه فرمودند برای ممیزی رأی داده شده صحیح است و گویا مجلس ممیزی علمی مفصل را رأی داده یعنی مهندسین بروند و نقشه‌های صحیح بکشند و روی کاغذ بیاورند و آنوقت از روی آن مالیات گرفته بشود و گمانم این است که مجلس ممیزی مختصر را رأی نداده باشد و حالا ما باید سه مسئله را در نظر داشته باشیم یکی ساکت کردن اهالی یزد که زود اقدام شود و مطمئن شوند بهمینطور که عرض کردم جناب وزیر مالیه جواب صحیحی بآنها داده و اطمینان بدهند و دو نفر مأمور از طرف وزیر مالیه و مجلس برود که بآنها تعدی نشود دوم مسئله ممیزی علمی است که مایه سعادت آتیه مملکت است باید زودتر اقدام شود و این هم پول می‌خواهد که شروع بشود سیم که خیلی اهمین دارد این است که ما امروز چیزی را که در دست داریم نباید از دست بدهیم بخیال اینکه بیشتر از آن بدست بیاوریم و اینکه گفته شد دو ماهه آنجا ممیزی میشود شاید در دو ماه نشد و شش ماه طول کشید آنوقت این مبلغ حالیه هم از بین می‌رود.
وکیل التجار- اگر وکلا از تلگرافات پارسال تا حال اهالی یزد اطلاع داشتند خصوص این تلگرافات اخیره می‌دانستند اینقدر برایشان سخت نبود که رأی بدهند در یزد که باید دو ثلث خوراکش از خارج برسد با این حال از اطراف قریب چهل هزار نفر در شهر بیایند و جمع شوند معلوم است چه حال پیدا خواهد کرد آنها در دادن مالیات حرفی نداشتند و می‌گفتند که پارسال بر جمع افزوده شده و دیگر اینکه مشیرالممالک را نمی‌خواستند از طرف وزیر مالیه سابق سخت گیری شده این شد که باینجا رسید حلا اگر رسیدگی نشود چند روز دیگر بدتر خواهد شد حالا این تعدیل که گفتند صحیح است و تعدیل علمی بطوریکه فرمودند دو قسم است یکی اینکه اراضی واملاک و آب و غیره ممیزی میشود و یکی فقط ممیزی مختصری برای مالیات میشود و حالا آن ممیزی مختصر شده واز روی آن مالیات گرفته میشود و حالا باید اصل مالیات را گرفت و در دادن آن هم حرفی ندارندواینکه پنجاه هزار تومان را گفتند بالسویه از آنها گرفته شود چون این مسئله تقریبا بفقراء اجحاف میشود بعلاوه اغنیا هم سابق حق خود را نمی‌دادند و حالا هم می‌خواهند ندهند این است که انی دو دسته متفق شده واین ترتیب را فراهم کرده اندو باید دو نفر مفتش از طرف وزیر مالیه بآنجا رفته و بنسبت از آنها گرفته شود تا اجحاف نشود والا آنطور که گفتند باز بفقرا اجحاف خواهد شد.
دکتر ولی الله خان – عقیده بنده را اکثر گفتند بنده از نوشته جناب وزیر مالیه یک چیز استنباط نمودم و آن اینست که جناب وزیر مالیه را در یک حال اضطرار می‌بینم معلوم میشود که مکرر اصل و فرع مالیات را خواسته اندو آنها نداده‌اندو درحقیقت این جواب جناب وزیر مالیه یک اخطار تنبیهی است زیرا که این فرع مال پارسال است ممیزی پارسال که فایده ندارد پس این اخطار شده است که مال پارسال را بدهند و بجهت امسال ممیزی علمی بشود البته فایده عاید خواهد شد و چه چیز است بهتر از این حالا می‌خواهیم از جناب وزیر مالیه استفسار نمایم که آیا استنباط بنده صحیح است یا نه.
وزیر مالیه – همینطور است که گفتید و کسانی هم که بحال آنجا بصیرت دارند میگویند که اگر ممیزی بشود مالیات آنجا خیلی از این اصل و فرع حالیه زیادتر خواهد شد در این صورت گمان می‌کنم که آنها مال پارسال را داده وامسال را هم همینقدر بدهند ودر صدد ممیزی هم برنیایند برفرض هم درصدد برآیند چه ضرر دارد بعضی جاها که در حقیقت تعدی میشود آسوده شوند مقصود این است حالیه باید جواب آنها را یا بطوری که نوشته شده یا بطوری که وکیل التجار گفتند تلگراف شود که اصل را بدهند فرع بماند تا ممیزی بشود که هم ما بمقصود برسیم وهم آنها بخانه‌های خود رفته باشند و اسباب زحمت نشوند.
حاج سید عبدالحسین شهشهانی – اینکه سرکار والا اسدالله میرزا فرمودند که گله از آنها می‌کنم که چرا بتلگرافخانه انگلیس رته‌اند اگر از اول بعرایض آنها که بتوسط آقای جابری به بنده ودیگران رسیده بود جواب داده می‌شد ورفع ظلم از آنها می‌کردند کار باین جاها نمی‌کشید چون میان آنهامفسد و محرک هم هست و حالا هم گمان می‌کنم همینطور که گفته شد یکنفر آدم درست امینی بفرستند برود که آنها را حالی نماید و هرگاه تعدی واجحافی هم هست آن را رفع کنند دیگر این حرفها بکلی موقوف خواهدشد و در دادن مالیات هم حرفی ندارند.
بحرالعلوم رشتی – اینکه میگویند تلگراف شود اصل را بدهند و فرع باشد صحیح نیست باید همین طور که جناب وزیر مالیه نوشته‌اند باید تلگراف بشود که ممیز می‌آید و ممیزی می‌نماید و گمان می‌کنم که در این صورت اصل و فرع خود را بدهند ودرصدد ممیزی هم برنیایند.
آقا شیخ محمد حسین – بعقیده بنده علت اینگونه رفتار اهالی یزد همان است که آقای شهشهانی گفتند هر چه شکایت کردند بتظلم آنها رسیدگی نشده این است آن تلگرافی که چند روز قبل وزیر مالیه کردند در حقیقت اصلاح بودولی آنها باور نمی‌کنند این بود که بنده در کمیسیون رئیسه عرض کردم تلگرافی از طرف هیئت رئیسه بشود که این تلگراف صحیح است و جدی است هیئت رئیسه نمیدانم بچه ملاحظه قبول نکرد و این که تلگراف بشود که تفاوت ندهند اگرچه اهالی یزد فقیر و شاید بجمعی از آنها تعدی هم میشود ولی همانطور که گفته شد اسباب اغتشاش خواهد شد پس خوب است همین قدر یک تلگراف بشود که تلگراف سابق جدی است ونیز دو نفر مأمور صحیح بجهت رسیدن عرایض شما می‌آید و یقینا در اینصورت اطمینان حاصل کرده بخانه‌های خود خواهند رفت.
آقا میرزا مرتضی قلیخان – بنده توضیحی در این باب می‌دهم که خاطر وکلا معظم درست مسبوق شود اینکه آقا شیخ محمدحسین فرمودند نمیدانم کمیسیون رئیسه چه ملاحظه نمودتلگراف نکرد جهت این بود که بیست و پنجهزار تومان تخفیف داده شده را مجلس رأی نداده بود هر گاه هیئت رئیسه تلگراف می‌کرد این رأی مجلس می‌شد آنوقت وکلا اعتراض می‌کردند که چرا بدون اطلاع مجلس این تلگراف شده.
وکیل الرعایا- اینکه میگویند رفع تظلم آنها را باید نمود صحیح است از برای تظلم آنها بود که هشتاد هزار تومان به پنجاه هزار تومان رسید ولی اشخاصی که سالهای سال فرع مالیات را نمی‌دادند حالا هم می‌خواهند ندهند این است که حالا محرک شده اندواین ترتیب را فراهم کرده‌اند باید در خصوص آنها فکر کرد واز آنها فروع راگرفت
آقا شیخ محمد علی- تکرار می‌کنم عرض سابق خود را مالیات باید گرفته شود مسئول هم وزیر مالیه است و در اینکه ممیزی علمی هم لازم است شبهه نیست و گرفتن مالیات بسته بنظر وزیر مالیه است ربطی بمجلس ندارد مدتی است مذاکره شده و نتیجه گرفته نمی‌شود وزیر مالیه که میگویند من می‌خواهم باین طریق مالیات بگیرم مجلس نباید حرفی داشته باشد زیرا که مسئول وزیر مالیه است.
اسدالله میرزا – اینکه میگویند باید رفع تظلم آنها راکرد صحیح است و بملاحظه اینکه رفته‌اند در تلگرافخانه انگلیس ما میگوییم که شما امروز مالیات ندهید تا ممیزی بشود بنده بهیچوجه این مطلب را تصویب نمی‌نمایم اگر اینطور باشد سایر جاهاهم تلگراف خانه انگلیس هست بلکه قونسول خانه هم هست اگر برای اسکات فوری آنها است که آقایان حجج اسلام تشریفل ببرند تلگرافخانه و آنها را نصیحت و ساکت نمایند اما اینکه مأمور صحیح برود و رسیدگی نماید اما اینکه تا اینکه مأمور صحیح برود و رسیدگی نماید اما اینکه تلگراف شود مالیات ندهند تا ممیزی بشود بنده این را در حکم سم قاتل میدانم.
آقا میرزا محمود – اینکه آقا شیخ محمدعلی گفتند مجلس حق نداردو این مسئله بمجلس ربطی ندارد بنده عرض می‌کنم اگر مجلس حق نداشت وزیر مالیه پیشنهاد نمیکردندودیگر اینکه بنده گمان نمی‌کردم که اهالی یزد محرک داشته باشند ولی حالا که وکیل التجار گفتند چهل هزار نفر جمع شده معلوم میشود محرک دارند زیرا که الان موقت زراعت رعیت است ورعیت دراین وقت محال است پی اینطور کارها بیاید و باید در آتیه این تلگراف خیلی ملاحظه شود که هر گاه این تلگراف به یزد بشود آن وقت بجهت سایر جاها اسباب شکایت خواهد شد.
معاضدالسلطنه – اول اینکه گفته میشود که اهالی یزد اصل مالیات را نمی‌دهند یا سایر جاها این لفظ غلط است ونباید گفته شود و همه جا مالیات خود را اصلا و فرعا با کمال رضایت داده و می‌دهند پس نباید این حرف گفته شود اینکه گفته شد که چهل هزار نفر از اطراف بشهر یزد جمع شده‌اند این فقره دروغ است فقط عده از رعایای ملاکین است که خود صاحبان املاک آنها را خواسته‌اند و علاج فوری همان است که گفته شد که جواب داده شودمأمور خواهد آمد و علت عمده این است که حکومت یزد از چند سال قبل تیول چند نفر شده است یکی از آنها اینجا است که شبها وقت خواب هم بخیال یزد می‌خوابد این است که اتصالا محرک این فته است و همچنین یکی دیگر است که بخیال حکومت آنجاست مانع از اصلاح این مفسده است و می‌خواهم جسارت نموده عرض بکنم بعضی از این انقلابات که در بعضی جاها بروز می‌نماید تقصیر وکلائی است که برمیدارند تلگرافی بولایت خود نموده و اسباب اختلاف فراهم میشود بعقیده بنده صورت تلگرافاتی که از روز اول وکلا بولایات کرده‌اند باید از تلگرافخانه گرفته شده و در کمیسیونی رسیدگی شود هر کس باعث انقلاب و اختلافی شده مجازات شود تا دیگران اینگونه تلگرافات نشود.
(همه احسنت گفتند)
وزیرمالیه – در هر صورت گذشته است ازاین که امروز تلگرافی از وزیرمالیه مخابره بشود که آنها ساکت می‌شوند پس باید کاری کرد که آنها بکلی مأیوس شودند از اینکه بتوانند دیگر کاری بکنند زیرا همان طوریکه گفته شد اشخاصی هستند که آنها را تحریک می‌کنند پس اگر باید آنها را ساکت کرد باید طوری باشد که مایه یأسشان گردد.
بحرالعلوم کرمانی – همینطور که گفتند باید به آنها تلگراف شود که باید اصل وفرع مالیات را بپردازید و بشکایت آنها هم مأمور رفته رسیدگی شود.
شرف الدوله – بنده عقیده‌ام این است که اگر دو نفر آدم صحیح امین بفرستند که اگر مقتضی دانستند ممیزی بنمایند و اگر هم مقتضی دانستند اصل و فرع را بگیرند و آنها را ساکت نمایند بهتر است.
وزیرمالیه – سابقاً یک تلگرافی شده است غیر از این تلگراف که امروز آوردم مجلس باینکه شما اصل مالیات قوی ئیل را پرداخته‌اید واز بابت هشتاد هزار تومان فرع هم سی هزار تومان آن موقوف المطالبه باشد تا اینکه رسیدگی شود از روی اعتدال به نسبت تقسیم شود این مضمون آن تلگراف بود.
آقا سید حسن تقی زاده – بنده عرض می‌کنم از راه دور ممکن نیست اینگونه مفاسد بمذاکره اصلاح شود زیرا که این همه مذاکره شده یکطرف را اصلاح می‌نماید ویک طرف را خراب می‌کنند پس در اینصورت اصلاح از دور ممکن نیست مگر رسیدگی و چیزی که بنده تجربه حاصل کرده‌ام این است که اهالی یک جایی که متظلم می‌شوند نباید گفت محرک دارند زیرا که اسباب بهانه اولیای امور شده اعتناء بعرایض صادقانه هیچکس نمی‌کنند و کار آخر بجایی می‌کشد که اصلاح آن مشکل میشود چنانچه در مسئله شیراز و غیره دیده شد پس بجهت اینکه در یکطرف چند نفر اشخاص بد هستند نباید گفت که آنها محرک دارند و بر فرض که محرک هم داشته باشند نباید گفت و باید رسیدگی شود. ولی عیب کار این است که مجلس بدواً باین گونه تظلمات اهمیت نمی‌دهد حتی بمسائل سرحدی با آن اهمیتی که دراد تا این کار بیک جای مهمی که می‌رسد یک روز اهمیت داده فوراً اصلاح آنرا می‌خواهند وبهر طور هست مردم را ساکت کرده دیگر از نظر می‌رود وقتی هم که مأموری از طرف وزارتخانه فرستاده میشود برای تحقیق حسابی یا مسئله دیگر اولا باو کار شخصی رجوع میشود که فلان مبلغ قبض مواجب وصول کندبعد از چند روزی آن مأمور آمده مأمور دیگر میرودو بهمین ترتیب تا آخر وکار هم ابداً اصلاح نمی‌شود.
وزیر مالیه – تمام این عیبهایی که گفتند صحیح است و قبول داریم و بیشتر اینها هم بجهت بی ترتیبی است که در کارها است ولی این عنوان امروزه بجهت این بود که از طرف مجلس مقدس یک اقدام صحیحی در اسکات آنها بشود که از دردسر و زحمت اجزاء تلگرافخانه هم آسوده شده باشیم واگر بنا شد که بنده اقدامی بکنم البته زود و فوری بچالاکی مأمور خواهم فرستاد که بروند و رسیدگی نمایند و از طرف مجلس هم باید تلگرافی در اسکات آنها بشود بنده هم تلگرافی کردم از این که بودن شما در تلگرافخانه مفید فایده نخواهد بود غرض این است که باید بیک طوری آنها راساکت کرد.
نایب رئیس- از قرار مذاکره رأی اغلب بر این است که فعلا تلگراف ممیزی نشود و برای اسکات آنها از طرف حجج اسلام و مجلس مقدس تلگراف بشود که آنها از تلگرافخانه بروند ولی آن دو نفر مأمور باید از طرف وزیر مالیه بزودی بروند و همان طور که گفتند اصل وفرع مالیات را بگیرندو رفع تظلمات و تشکیک آنها را هم بنمایند.
وکیل التجار- این که گفتند که چهل هزار جمعیت در یزد جمع نشده و دروغ است بنده هیچ وقت بدون تحقیق عرضی نمی‌کنم این خبر رااشخاص موثق ومعتمد که ابداً خودشان طرف و داخل این امر نیستند نوشتند که از اطراف و دهات دوردست جمعیت بآنجا آمده و هر روز هم می‌آیند و ابداً هیچ اختلافی ندارد و ممکن است که این مسئله را تحقیق نمایند.
وزیر مالیه – یک عرض دیگری داشتم و آن این است که چون درهیئت کابینه جدید گویا می‌خواهند بنده را همان طور ابقا بدارند و در چند روز قبل این جا مذاکره شده بود واز بنده توضیحاتی خواسته بودند البته توضیحات خواستن صحیح و قانونی است ولی بعضی مذاکرات شده بود که در انظار همچو نمود داشت که سوء ظنی در باره بنده شده واظهار عدم اطمینانی نسبت به بنده شده است حال اگر مجلس صلاح میداند در غیاب بنده رأی مخفی گرفته شود که اگر اطمینان به بنده دارند داخل در کابینه جدید بشوم والا فلا تا این رأی گرفته نشود بنده قبول نخواهم کرد.
وکیل التجار – جناب وزیر مالیه که اهل قانون می‌باشند خوب بود توضیحاتیکه مجلس از ایشان خواسته بود جواب می‌دادند تامعلوم می‌داشت باینکه از طرف ایشان خطا و خیانتی نسبت به مالیه نشده است.
آقا میرا مرتضی قلیخان – پس ازآنکه مجلس بایشان اخطار کرده بود که توضیحات بدهند و بمجلس هم احضار شده بودند ایشان شرحی نوشتند که خوب است آنچه را که از من توضیحات می‌خواهند صورت آنها را مفصلا مرقوم دارند چون ارجع بدفتر است رجوع کرده مشروحا جواب بدهم وبدین واسطه این گفتگوها و تغییر کابینه در این چند روزه نوشتن آن صورت از هیئت رئیسه بتعویق افتاد حالا باید آن صورتها را نوشته فرستاد تا انیکه آمده توضیحات کامل بدهند.
وکیل التجار – بنابود که وزیر مالیه صورت آن حوالجات را که داده است بمجلس بیاورد نه اینکه صورتی نوشته شود تا اینکه ایشان جواب بدهند معلوم میشود که هیئت رئیسه در این مسئله اشتباه کرده‌اند.
حاجی علی آقا- در آن رقعه که نوشته بودند صورت آن توضیحات را خواسته بودند و قرار هم همین بود نه اینکه صورت حوالجات را بیاورند و حالا باید آن صورت نوشته شود تا اینکه آمده توضیحات بدهند.
نایب رئیس- حالا هر کس هر توضیحی از وزیر مالیه می‌خواهد صورت آنرا بنویسد بهیئت رئیسه بدهد که از روی آن بوزیر مالیه نوشته شود که بیاید توضیح بدهند.
وکیل التجار – در چند وقت قبل توضیحاتی از وزیر مالیه خواسته بودم و نوشتم به هیئت رئیسه دادم که به وزیر مالیه اخطار شود حال آن صورت را هم هیئت رئیسه به وزیر مالیه اخطار نماید.
آقا سید حسن تقی زاده – آن روز توضیحات رابنده خواسته بودم و اعتراض را هم بنده کرده بودم در عوض اینکه ما تعقیب نماییم و دنباله اعتراض را بگیریم ایشان بر ماتعرض می‌فرمایند و بمفاد این شعر که گفته‌اند:
- صید از پی صیاد دویدن مزه دارد.
دنباله سخن را میکشانند بنده حاضرم آن توضیحاتی را که خواستم واطلاعاتی را که دارم در مجلس علنی عرض واظهار کنم یا در کمیسیون اگرچه میدانم وقتیکه اظهار نمایم اغلب از وکلا خواهند گفت که امروزه صلاح نیست این ایرادات و اعتراضات بشود و گفتند که در کمیسیون این توضیحات خواسته شود حال اگر بخواهند در مجلس هم عنوان می‌کنم برای من فرقی نمی‌کند ولی چنین صلاح دانستند که محض حفظ مقام وزیر مالیه و اقتضای امروزه در کمیسیون مذاکره شود
(عموما تصدیق داشتند که باید در کمیسیون مذاکره شود.)
وکیل الرعایا – اینکه جناب وزیر مالیه اظهار داشتند رأی گرفته شود تا اطمینان و عدم اطمینان مجلس بایشان معلوم گردد ما قانونا توضیحاتی از ایشان خواستیم هر وقت که آن توضیحات را جواب دادند و صحیحا از عهده برآمدند که خود را بری‌ءالذمه نمودند البته بهتر از ایشان کیست که وزیر مالیه بشود وزیر مالیه بودند و خواهند بود و هر گاه خدا نخواسته خیانت و خطایی از ایشان معلوم شد نسبت بمالیه مملکت آنوقت ورق کبود است که داده میشود و این مطلب منافات با وزیر مالیه بودن ایشان فعلا ندارد.
(مجلس یکربع از شب گذشته ختم شد.)