مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۴ فروردین ۱۲۸۶ نشست ۶۹
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۴ فروردین ۱۲۸۶ نشست ۶۹
خلاصه وقایع ومذاکرات روز یکشنبه سلخ صفرالمظفر ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز شنبه ۲۹ را آقا سید محمد تقی قرائت نمودند قرار شد فصل دوم نظامنامه انجمنهای ایالتی مطرح مذاکره شود و بیش از شروع بقرائت نظامنامه حاج محمد اسمعیل آقا چنین عنوان نمودند که اتمام این نظامنامه انجمنهای ایالتی از تمام امور مقدم واهم تر است و بواسطه نرسیدن همین نظامنامه تمام ولایات مغشوش شده حتی از آذربایجان هم نوشته‌اند که بواسطه نرسیدن نظامنامه تکلیف ما معلوم نیست و سلب امنیت شده پس باید اتمام این نظامنامه را مقدم داشت خصوصا برای رشت که جمعی در آنجا در بیابان ویلان و سرگردان ماند. حال تشکیلات آنها صحیح است یا سقیم باید اصلاح شود و اصلاح آنهم فرستادن این نظامنامه است یا یکنفر مامور و عقیده من این اگر تمام شدن نظامنامه معطول دارد یک نفر مامور امروز و فردا برود رشت مردم را آسوده نماید. (گفته شد نظامنامه امروز تمام می‌شود و بنا است امروز یک تلگرافی هم از طرف مجلس باهالی رشت بشود. و یکی از وکلا اظهار نمود تا جلوگیری از بعضی مکتبوات و تلگرافات فتنه انگیز که از تهران می‌نمایند نشود رفع اغتشاش رشت نخواهد شد.
حاج محمد اسمعیل- ما باید اصل اساس را درست نماییم که کسی نتواند فساد نماید البته عقاید مختلف است موضوع را باید اصلاح کرد ماها نباید مباحثه لفظی بکنیم و مباحثه غرض آمیز هم نباید بکنیم باید در فکر ملت باشیم یک نفر یا جند نفر یک رأی غرض آمیز بنظرش می‌رسد نباید آنرا موضوع قرار بدهیم فعلا جمعی در رشت متظلم هستند نباید اصلاح نماییم؟ راه اصلاح همین است که باید این نظامنامه با یکنفر مامور فرستاده شده رفع اختلاف شود.
در این موقع شروع بقرائت فصل دوم نظامنامه انجمنهای ایالتی شده تا آخر خوانده شد و در مواد آن نهایت مداقه و مباحثه بعمل آمده بالتمام تنقیح و تصویب گردید. چون در بین خواندن نظامنامها صدای داد و فریادی از پائین عمارت بلند شد تحقیق کردند معلوم شد جماعت قصابها هستند که با چوبدارها نزاع نموده‌اند و نیز عریضه از طرف تماشاچیان بمجلس دادند درخصوص اینکه نباید امین السلطان وارد این مملکت بشود.
آقا میرزا سید محمد مجتهد پس از ختم قرائت نظامنامه چنین عنوان کردند که:
- اولا باید مجلس از همه کار مقدم تر فکری نماید که مابین دولت و ملت اتحاد واقعی بعمل آید تمام این اختلافات و اغتشاشات و انجمنهایی که می‌شود بواسطه این است که دولت با مجلس و ملت همراه نیست و همچنین ملت با دولت اتحاد ندارد باید اسبابی فراهم آورد بجهت اتحاد مابین دولت و ملت. و
- ثانیا در این عریضه نوشته شده امین السلطان نیاید. امین السلطان نوکر دولت است و دولت او را خواسته است و اعلیحضرت پادشاه اختیار دارد نوکر خودرا بخواهد بعد اگر فسادی از او ظاهر شد البته حق مجلس و ملت است که شکایت نموده و رفعش را نمایند.
بعضی از وکلاء چنین جواب دادند که در خصوص اسباب فراهم آوردن برای اتحاد مابین دولت وملت امروز در دربار دولتی بجهت همین مسئله وزرا مجلس نموده مشغول مذاکره هستند امید است انشاءالله اسبابی فراهم آید که رفع اختلاف شود و در باب امین السلطان هم همانطور که جناب آقا فرمودند صحیح است یکی دیگر ار وکلا اظهار داشت شما که امروز اینطور تصدیق کردید دیروز برخلاف این تصدیق می‌کردید جهت چیست.
جواب داده شد البته هر روز در مجلس یک مذاکره می‌شود و یک رائی بنظر میاید باید در او تعمق و تفکر نمود و فورا نباید او را سند قرار داد وانگهی تماشاچی حق ندارد که تحکم نماید حکما مجلس فلان کار را نمایند اختیار با خود مجلس است و یکی دیگر از وکلا چنین تقریر نمود که افتخار ما اینست الحمدالله دولت ما مشروطه شده و یکی از اساس مشروطه این است که هر کس آزاد بوده بیاید سر خانه خودش اگر بنا باشد از آمدن امین السلطان این مجلس بهم بخورد وای بحال این مجلس.
در این موقع آقا میرزا سید محمد مجتهد خواست برود یکی از وکلا اظهار داشتند که جناب آقا نروند باید در خصوص نان گفتگو شود که اگر وضع نان باینطور باشد فردا شهر بهم خواهد خورد. لذا جناب آقا دوباره نشسته و از رؤسای کمپانی استفسار شد جهت اینکه این دو سه روز نان کمیاب شده چیست؟
جواب دادند قرار بود پانزده هزار خروار دولت از انبار گندم بدهد و ده هزار خروار هم از ملاکین بگیرد بدهد حال مقداری از آن نرسیده واین مقدار هم اندازه خوراک این دو ماه است و در این خصوص بوزارت داخله هم حضورا و هم کتبا اظهار داشتیم و ما را هم خواستند و مجلس کردند نتیجه ندارد یکی از وکلا جواب داد که ما چند مطلب مهم داریم که باید از دولت بخواهیم و این خواستن کسر گندم هم از آن مطالب مهم است و وظیفه مجلس است که این کسر گندم را خواسته و بکمپانی برساند ولی کمپانی حق ندارد با این وضع شهر گندم بخبازخانه ندهد که بدتر باعث اغتشاش شود رؤسای کمپانی اظهار نمودند وقتیکه کمپانی عمل نان را بتصویب مجلس قبول نمود در مدت هفت ماه حساب گندمیکه در این مدت لازم بود نموده قرار شد بیست و پنج هزار خروار آنرا دولت از انبار واز ملاکین گرفته بدهد در مدت دو ماه و باقی را خود کمپانی تهیه نماید کمپانی هم تا حال تهیه کرده داده و مقداری از گندمیکه باید دولت و ملاکین بدهند باقی است و این مقدار هم باندازه خوراک این دو ماه است حال تکلیف چیست جواب داده شد البته باید کسر گندم از دولت مطالبه شود کمپانی حق ندارد که بخبازخانه گندم ندهد باین اغتشاش شهر یکی از رؤسای کمپانی جواب داد که امروز سیصد خروار گندم بخبازخانه داده شده حال خبازان تقلب می‌کنند ربطی بکمپانی ندارد وکلا مجلس جواب دادند در صورتیکه کمپانی سیصد خروار گندم داده چرا باید مؤاخذه از خبازها نکند و روسای کمپانی مکتوبی ارائه داشتند از امیر ینجه قزاقخانه که از طرف کمپانی مامور خبازخانه‌ها است قرائت شده مشعر بود باینکه دستورالعمل داده بودید امشب بخبازخانه گندم داده شده و مراقبت نماییم که امشب را نان پخت نمایند بطوریکه دستورالعمل داده‌اید رفتار نموده کمال مراقبت را بعمل خواهم آورد که برای فردا نان فراوان باشد و جمعی از وکلا از این اقدام کمپانی اظهار امتنان نمودنند و بالاخره پس از مذاکره قرار شد شرحی از مجلس بوزارت داخله نوشته شود که اگر تا ده روز دیگر کسر گندمیکه قرار است دولت بدهدو همچنین از مالکین گرفته بدهد بکمپانی نرساند عمل نان مغشوش و رفع تکلیف از کمپانی خواهد شد ودر آنموقع ورقه رأی برای تصویب فصل دوم نظامنامه انجمنهای ایالتی که امروز مراتب و مواد آن تنقیح وتصویب شده بود منتشر گردید ۶۸ رأی داده شد و مجلس ختم گردید.
قانون انجمنهای ایالتی و ولایتی
فصل اول در تشکیل انجمنهای ایالتی.
۱- ایالت قمستی از مملکت است که دارای حکومت مرکزی و ولایات حاکم نشین جزء است.
۲- در مرکز هر ایالتی انجمن موسوم بانجمن ایالتی بتفصیل ذیل تشکیل می‌شود.
۳- اعضای انجمن ایالتی مرکب می‌شود از منتخبین کرسی ایالت و توابع آن و مبعوثینیکه از انجمنهای ولایتی فرستاده می‌شوند.
۴- عده منتخبین کرسیهای ایالت ۱۲ نفر خواهد بود وعده مبعوثینی که از ولایات جزء بکرسی ایالت فرستاده می‌شوند موافق عده ولایات حاکم نشین جزو خواهد بود باین معنیکه هر یک از انجمنهای ولایتی فقط یکنفر از میان خودشان باکثریت آراء باطلاع حکومت انتخاب نموده با اعتبارنامه بامضای انجمن ولایتی بانجمن ایالتی می‌فرستند.
۵- ایلاتی که در قلمرو ایالتی سکونت دارند می‌توانند یکنفر منتخب بانجمن ایالتی بفرستند.
شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان در شهرها.
۶- انتخاب کنندگان اعضای انجمنهای ایالتی در شهرها باید دارای شرایط ذیل باشند اولا تابعیت ایرانیه ثانیا اکمال بیست و یکسال اقلا ثالثا داشتن ملک یا خانه در آن ایالت یا دادن مالیات مستقیم.
۷- اشخاص ذیل حق انتخاب ندارند اولا اشخاصی که بواسطه جنحه یا جنایتی مجازات قانونی دیده‌اند ثانیا اشخاصیکه معروف بفساد عقیده و به ارتکاب قتل یا سرقت باشند ثالثا اشخاص ورشکسته بتقصیر رابعا طایقه نسوان خامسا اشخاص خارج از رشد.
۸- اشخاص ذیل از شرکت در انتخابات بشرط ممنوع اند اولا حکام و معاونین آنها در محل حکومت ثانیا عمال نظمیه شهری که در آن انتخاب بعمل می‌آید ثالثا مامورین نظامی بری و بحری داخل در نظام.
- شرایط انتخاب شدن همان شرایط انتخاب کردن است.
باید بعلاوه انتخاب شدگان سوادفارسی کامل داشته باشند و سنشان کمتر از سی سال نباشد و داخل خدمت دولتی نباشند.
۱۰- اشخاصیکه انتخاب می‌شوند باید قبل از وقت یا خودشان داوطلب انتخاب شدن باشند یا بتکلیف انتخاب کنندگان قبول انتخاب شدن را نموده باشند.
ترتیب انتخاب اعضاء در شهرها.
۱۱- درهر شهری که انتخابات بعمل میاید انجمنی برای نظارت در انتخابات تشکیل می‌یابد که مرکب از شش نفر از معاریف انتخاب کنندگان شهر و در تحت نظارت حاکم یا نایب الحکومه یا معاونشان خواهد بود.
۱۲- پس از تشکیل اعضای انجمن از میان خودشان یکنفر رئیس و یک منشی انتخاب خواهند نمود.
۱۳- نظم مجلس و حفظ قوانین انتخاب با رئیس و نوشتن صورت مجلس با منشی خواهد بود.
۱۴- انجمن نظار فقط مشغول امر انتخاب خواهند بود و بهیچوجه داخل در گفتگوی دیگری نخواهند شد.
۱۵- انجمن نظار اعلانی مرتب نموده دو هفته قبل از روز انتخاب که جمعه خواهد بود در شهر اشاعه می‌دهند.
۱۶- اعلام مذکور در ماده فوق مطالب ذیل را دارا خواهد بود اول محل وایام و اوقاتیکه انجمن نظار خواهد بود برای دادن تعرفه باشخاصیکه شرایط انتخاب کردن را دارا هستند دوم مواد شش گانه این قانون را سوم محل و روز و مدتی را که انجمن نظار حاضر خواهد بود برای گرفتن اوراق انتخاب از دارندگان تعرفه انتخاب، چهارم عده اعضاییکه باید انتخاب شوند.
۱۷- محل اجتماع انجمن نظار حتی المقدر قسمتی انتخاب خواهد شد که در مرکز شهر واقع باشد تا مردم بتوانند بسهولت و آزادی ورود کرده تعرفه بگیرند یا روز انتخاب رأی بدهند مثل مساجد یا مدارس.
۱۸- تعرفه که با نمره و تاریخ بمهر اعضای انجمن نظار بانتخاب کنندگان داده می‌شود محتوی اسم خود و پدر و سن و شغل و منزل انتخاب کننده خواهد بود همچنین تعیین روز و محلی را می‌نماید که دارند تعرفه باید حاضر شده رأی خود را بدهد.
۱۹- انجمن نظار تام تعرفه‌هایی را که می‌دهد بترتیب نمره دو کتابچه ثبت خواهد نمود و روز انتخاب که فقط یکروز خواهد بود و بوسیله اعلان و تعرفه معین گردیده انجمن نظار از صبح تا شام در محلی که معین شده حاضر می‌شود.
۲۰- روز انتخاب انجمن اقلا ده ساعت برای تحصیل آراء حاضر خواهد بود ساعت افتتاح واختتام مجلس انتخاب قبل از وقت اعلان خواهد شد.
۲۱- پس از انقاضی وقتیکه معین شده دیگر ورقه انتخاب از کسی قبول نخواهد شد.
۲۲- دادن رأی باید مخفی باشد واز اینجهت دارنده تعرفه باید قبل از دخول بمجلس انتخاب مطابق عده که اعلان شده است اسم یا یک چند نفر را که دارای شرایط انتخاب شدن باشند روی یک قطعه کاغذ سفید بی نشان تا کند و با خود داشته باشد.
۲۳- پس از حضور اعضای انجمن و افتتاح مجلس انتخاب در ساعتی که اعلان شده قبل از شروع بگرفتن اوراق انتخاب رئیس انجمن نظار جعبه که برای ضبط اوراق انتخاب است در حضور اعضای انجمن و حاضرین از انتخاب کنندگان باز نموده خالی بودن آنرا مینمایاند.
۲۴- دارندگان تعرفه برای ورود بمجلس انتخاب باید تعرفه و ورقه انتخاب خود را در دست داشته باشد.
۲۵- اشخاصیکه تعرفه ندارند حق دخول و مزاحمت را ندارند.
۲۶- هر یک از دارندگان تعرفه پس از ورود بمجلس انتخاب در کمال آرامی تعرفه و ورقه انتخاب خود را برئیس خواهد داد.
۲۷- رئیس نمره تعرفه را بصوت بلند می‌گوید تا یکی از اعضای مجلس نمره را در کتابچه ثبت تعرفه پیدا نموده نشان کند پس از نشان آن نمره رئیس تعرفه را بصاحبش رد نموده ورقه انتخاب او را بدون نگاه کرد در جعبه انتخاب می‌اندازد.
۲۸- انتخاب کنندگان پس از دادن ورقه انتخاب و پس گرفتن تعرفه در صورت تنگی جای و اختلال نظم و ترتیب انتخاب و امر رئیس از مجلس انتخاب خارج خواهند شد.
۲۹- رئیس از حضور عده انتخاب کنندگان در مجلس انتخاب مضایقه نخواهد نمود مگر اینکه موجب تنگی مکان و معطلی و بی نظمی امر انتخاب بشود در اینصورت اطاعت امر رئیس لازم است.
۳۰- دخول در مجلس انتخاب با داشتن حربه ممنوع است.
۳۱- پس از انقضای وقت مجلس انتخاب با نشان شدن تمام نمره‌ها در کتابچه ثبت تعرفه رئیس ختم انتخاب را بصورت بلند اعلان می‌نماید و پس از آن دیگر از کسی ورقه انتخاب قبول نمی‌شود.
۳۲- پس از اعلان ختم انتخاب رئیس جعبه انتخاب را در حضور اعضای انجمن نظار و حاضرین از انتخاب کنندگان خالی نموده امر باستخراج اسامی می‌نماید.
۳۳- کار اول تعیین عده اوراق انتخاب خواهد بود و نتیجه آن بتوسط منشی انجمن در صورت مجلس روز انتخاب ثبت می‌شود.
۳۴- پس از تعیین عده اوراق انتخاب یکی از اعضاء اسامی مرقومه روی اوراق را یک یک بصوت بلند می‌خواند و یکنفر دیگر از اعضا می‌دهد.
۳۵- منشی مجلس باید اسامی که خوانده می‌شود در بالای صفحه کاغذی سیاهه نموده هر چند دفته که یک اسم مکرر می‌شود زیر آن برای شماره علامتی بگذارد.
۳۶- در صورتی که روی اوراق انتخاب بیشتر یا کمتر از عده معینه در اعلان اسامی نوشته باشند نقض در امر انتخاب حاصل نخواهد شد در صورت اول آن عده اسمی که زیاد نوشته شده از آخر ورقه خوانده نخواهد شد.
۳۷- از اوراق آنچه سفید لایقرء باشد یا آنکه صحیحا معرفی انتخاب شده را نکند یا امضای انتخاب کننده را داشته باشد یا بیش از یک ورق باشد محسوب نخواهد بود ولی عینا صمیمه صورت مجلس می‌شود.
۳۸- بلافاصله پس از استخراج و شماره آراء رئیس نتیجه را بصوت بلند اعلان می‌نماید و اوراق انتخاب را پاره و باطل می‌نماید باستثنای آنهایی که در ماده فوق ذکر شد که ضمیمه صورت مجلس می‌شود.
۳۹- انتخاب شدگان اشخاصی خواهند بود که اکثریت نسبی آراء بطرف ایشان باشد.
۴۰- صورت مجلس انتخاب را منشی در دو نسخه تحریر نموده بامضای انجمن نظار میرساند یک نسخه بحاکم یا نایب الحکومه داده خواهد شد و نسخه دیگر با کتابچه ثبت تعرفه و اوراق مذکور در ماده ۳۸ در نزد یکی از اعضاء که انجمن نظار معین می‌کند امانت می‌ماند که پس از تشکیل بانجمن ایالتی یا ولایتی تسلیم نماید.
۴۱- در صورت تساوی آراء منتخب بحکم قرعه معین می‌شود.
۴۲- در صورتیکه تجدید انتخاب لازم شود جمعه آینده خواهد بود.
۴۳- اگر از انتخاب کنندگان وانتخاب شوندگان کسی در حین انتخاب شکایت یا ایرادی در امر انتخاب داشته باشد مانع از انجام انتخاب نخواهد شد ولی شرح آن شکایت باید در صورت مجلس درج شود.
۴۴ – شکایات و ایرادات راجعه بانتخابات باید در ظرف یکهفته بعد از ختم انتخابات بانجمن نظار اظهار شود تا انجمن رسیدگی نموده حکم خود را بدهد و نتیجه را ضمیمه صورتمجلس انتخاب نماید.
۴۵- متشکیان از انتخابات اگر از حکم انجمن نظار راضی نباشند می‌توانند پس از افتتاح انجمن ایالتی یا ولایتی شکایات خودشان را در ظرف هفته اول تجدید نمایند و حکم انجمن ایالتی یا ولایتی قطعی خواهد بود.
۴۶- حق اعتراض و ایراد بر انتخابات را اشخاصی دارند که حق انتخاب کردن و انتخاب شدن را داشته باشند.
۴۷- انجمن نظار یکهفته بعد از انجام انتخابات متفرق خواهد شد.
شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان بلوک
۴۸- انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان بلوک باید دارای صفات ذیل باشند:
- اولا تابعیت ایرانیه
- ثانیا کمتر بودن سن از بیست و پنج
- ثالثا داشتن زراعت و دادن مالیات
- رابعا معروف نبودن بقتل یا سرقت
- خامسا داخل نبودن در خدمت نظامی.
۴۹- انتخاب شوندگان باید علاوه بر آنچه در ماده فوق ذکر شد کمتر از سی سال نداشته باشند و در امور محلی صاحب بصیرت و اطلاع باشند و داخل در خدمت دولتی نباشند.
ترتیب انتخاب اعضاء در بلوک
۵۰- از هر قریه یکنفر بانتخاب اهل قریه انتخاب می‌شود و تمام منتخبین قراء یک بلوک در مرکز بلوک جمع شده با یکنفر منتخب آنجا باطلاع نایب الحکومه بلوک یکنفر را باکثریت آراء از میان خود منتخب نموده باعتبارنامه که امضاء نایب الحکومه و انتخاب کنندگانرا خواهد داشت بانجمن روانه می‌دارند و بمنازل خود مراجعت می‌نمایند.
۵۱- منتخبین که از طرف اهالی قراء بمرکز بلوک برای انتخاب نماینده فرستاده می‌شوند باید اعتبارنامه بامضای ریش سفیدان قریه خود داشته باشند.
۵۲- منتخبین قراء مختارند اگر بخواهند برای نمایندگی در انجمن از اهل شهر کسی را انتخاب کنند.
ترتیب انجمن ایالتی.
۵۳- یک هفته بعد ازانجام انتخاب در شهرها انجمن ایالتی منعقد گشته مشغول امور راجعه بخود میشودرأی انجمن در غیبت مبعوثین توابع منات اعتبار باجراء است.
۵۴- انجمن ایالتی اعتراضات بانتخابات را موافق قوانین مقرره رسیدگی خواهد کرد و باید در ظرف یکماه پس از رسیدن اعتراضات بانجمن آنها را قطع و فصل کنند چنانچه رجوع اعتراضات بمحاکم عمومی لزوم باید ابتدای آن یکماه از روزی خواهد بود که این ارجاع مقرر می‌شود رسیدگی و محاکمه انجمن فقط در ایرادات مرقومه در ورقه اعتراضیه است.
۵۵- اعضاء انجمن ایالتی که انتخاب آنها مورد ایراد است تا زمانی که ایردات بثبوت نرسیده می‌تواننددر اجلاسات حضور بهمرسانیده رأی دهند.
۵۶- هر یک از اعضاء انجمن می‌توانند از عضویت استعفا نمایند و همچنین انجمن یا شورای ملی می‌توانند یکی از اعضاء انجمن را بعد از ثبوت تقصیر بحکم قانون از عضویت معاف دارند.
۵۷- هر یک از اعضاء که شرط عضویت از وی سلب بشود بحکومت انجمن از عضویت معاف می‌شود.
۵۸- هر یک از اعضاء که درده اجلاس متوالی بدون عذر موجه در انجمن حاضر نشود بحکم انجمن از عضویت خارج می‌شود.
۵۹- هر عضویکه موافق مواد فوق از عضویت معاف شده باشد می‌تواند در اینخصوص بمجلس شورای ملی شکایت کند تا بشکایت او رسیدگی شود.
۶۰- هر عضوی که می‌خواهد از عضویت استعفاء نماید باید استعفای خود را کتبا و صریحا برئیس انجمن عرضه دارد تا از طرف انجمن بتوسط حکومت اقدامات لازمه در انتخاب عضو دیگری بجای او بشود.
۶۱- مدت دوره انتخابیه اعضای انجمنهای ایالتی ۴ سال خواهد بود و پس از انقضای دو سال اول نصف از اعضاء بحکم قرعه از عضویت خارج و عوض آنها انتخاب می‌شود و از این ببعد در رأس هر دو سال آن از اعضاء که دوره ۴ سال عضویت آنها بسر آمده بموجب انتخاب جدید تبدیل یا تجدید می‌شود.
۶۲- در صورتیکه عضوی قبل از انقضای دوره انتخابیه بسبب استعفاء با معاف شدن از انجمن خارج بشود عوض او باید در ظرف یکماه از محل خود انتخاب شده در انجمن حاضر بشودو انجمن ایالتی باید مواظب اجرای این امر باشد.
۶۳- انجمن ایالتی در تمام سال منعقد خواهد بود ولی در ۳ ماه تابستان در هر ماه ثلث اعضاء بحکم قرعه حق تعطیل دارند.
۶۴- در موقع افتتاح انجمن اعضائی که حاضر هستدن یکنفر رئیس یکنفر نایب رئیس و دو منشی از میان خود باکثریت آراء برای یکسال انتخاب خواهند نمود و در این موقع باید اقلا ۳ ربع از اعضاء حضور داشته باشند.
۶۵- انجمنهای ایالتی موافق نظامنامه داخلی امور داخلی خود را مرتب خواهند کرد.
۶۶- انجمنهای ایالتی می‌تواننند یک یا چند نفر از اعضای انجمن را برای رسیدگی باموریکه راجع بآنهاست مامور نمایند.
۶۷- رؤسای شعب مختلفه ادارات دولتی در ایالت باید اطلاعات کتبی و شفاهی که انجمن بخواهد و راجع بآن ایالت باشد بدهند.
۶۸- انجمن ایالتی می‌تواند مستقیما بدون واسطه حاکم مکاتبه با شعبات مختلفه ادارات دولتی در ایالت بنماید باستثناء اداراتیکه در تحت ریاست خود حاکم واقعند که در اینصورت طرف مکاتبات خود حاکم خواهد بود.
۶۹- حاکم یا معاون او حق حضور و نطق در اجلاسات انجمن ایالتی دارد مگر درمواردیکه بمحاسبات حکومتی رسیدگی می‌شود.
۷۰- اجلاسات انجمن علنی است ولی بر حسب خواهش ۵ نفر از اعضاء یا حاکم یا رئیس با رعایت اکثریت آراء می‌توان مجلس محرمانه بدون حضور تماشاچی تشکیل داد.
۷۱- اشاعه صورت مجلس محرمانه موقوف برای کسیست که انجمن محرمانه را خواسته است.
۷۲- نظم داخلی انجمن بعهده رئیس است هر یک از اعضاء که برخلاف نظم انجمن رفتار نماید بحکومت خود انجمن موافق نظامنامه داخلی مجازاتش مقرر می‌شود و اگر از غیر اعضاء حرکتی مخالف انتظامات مجلس ظهور کند رئیس می‌تواند بتوسط مامورین نظمیه که در تحت اطاعت او هستند مقصر را اخراج یا توقیف کند و عده مامورین نظمیه برای انجمن ایالتی از ۶ الی ۱۲ نفر و برای انجمن ولایتی از ۲ الی ۶ نفر مقرر است.
۷۳- در صورتیکه در انجمن جنحه جنایتی واقع شود صورت واقعه را رئیس امضاء می‌کند و بمحکمه که باید در آن باب حکم کند میرساند.
۷۴- در صورتیکه برای حفظ نظم داخلی انجمن حضور دسته از مامورین نظامی یا نظمیه لازم باشد رئیس می‌تواند بقدر کفایت آنها را از حاکم بخواهد.
۷۵- در صورتیکه بیش از نصف اعضاء حاضر باشند شروع بمذاکرات می‌شود.
۷۶- برای تحصیل رای اقلا حضور دو ثلث اعضاء لازم است.
۷۷- در صورتیکه عده اعضاء در اجلاسی از عده مقرره کمتر باشد مذاکرات و کسب رای موکول بمجلس آینده می‌شود ودر اجلاس ثانی بدون مراعات عدد مذاکرات می‌شود و اکثریت آراء حاضرین منات اعتبار خواهد بود و در صورت مجلس انجمن اسامی غائبین باید نوشته شود.
۷۸- در صورتیکه ربع اعضاء حاضر خواهش کنند کسب رأی مخفی می‌شود.
۷۹- در صورت تساوی آراء رای رئیس بمنزله دو رأی محسوب است در انتخاب اشخاص حتما رأی مخفی گرفته می‌شود ونتیجه رأی و عده رأی دهندگان باید در صورت مجلس ثبت گردد.
۸۰- همه روزه صورت مجلس رسمی بطور خلاصه باید مرتب و محرز شود و در ظرف چهل وهشت ساعت بعداز اختتام هر اجلاسی آنصورت بروزنامه نویسان در صورت مطالعه داده شود.
۸۱- روزنامه‌های محلی هر گاه عقاید خود را در خصوص مذاکرات انجمن خواسته باشند طبع نمایند باید قسمتی از صورت مجلس انجمن را که مربوط بآن است نیز درج نمایند والا مورد مؤاخذه و موافق قانون انطباعات مجازات می‌شوند.
۸۲- صورت مجلس باید بتوسط یکی از منشیان نوشته شده در ابتدای اجلاس آینده بامضای رئیس ومنشی برسد و اینصورت باید محتوی باشد برمذاکرات و اسامی اعضائیکه داخل در مباحثه شده‌اند و خلاصه اظهارات آنها.
۸۳- کلیه اشخاصیکه حق انتخاب دارند یا در ولایات مالیات بده باشند حق دارند صورت مجلس علنی را بخواهند و از روی آنها صورت بردارند و بتوسط روزنامجات منتشر سازند.
۸۴- کلیه مذاکرات ومباحثاتیکه خارج ازوظیفه انجمن است از درجه اعتبار ساقط است و بموقع اجرا گذارده نمی‌شود هر کس حق دارد باین قبیل اقدامات که خارج از وظیفه انجمن است ایراد و اعتراض کند.
۸۵- اعلیحضرت همایونی بتصویب وزیر داخله نظر بدلایل موجه می‌توانند انجمن را بموجب فرمان مرخص ودر همان فرمان امر بتجدید انتخاب فرمایند که در ظرف یکماه امر انتخابات جدیده انجام یابد و باید انجمن بعد از تکمیل امر انتخابات بفاصله یکهفته تشکیل یابد و منعقد شود.
۸۶- مردم مختارند که هر کدام از اعضای سابق را که بخواهند و از آنها رضایت داشته باشند دوباره انتخاب نمایند.
فصل دوم در وظایف انجمنهای ایالتی.
۸۷- وظایف انجمنهای ایالتی منحصر است بنظارت در اجرای قوانین مقرره ور سیدگی و قرارداد در امور خاصه ایالت موافق شرح ذیل یا اخطار و صلاح اندیشی در صرفه و اهمیت و آبادی ایالت.
۸۸- ایجاد قانون از وظیفه انجمنهای ایالتی خارج است.
۸۹- انجمنهای ایالتی می‌توانند در کلیه شکایاتیکه از حکام ایالات و ولایات می‌رسد رسیدگی کرده هر گاه رفتار حاکم برخلاف قانون باشد نفس قوانین را باید اخطار نمایند و در صورت عدم ظهور نتیجه مراتب را بادارات مرکزی دولت اظهار داشته احقاق حق متظلمین را بخواهند.
۹۰- مادامیکه ادارات عدلیه تشکیل نشده در صورتیکه کسی از حکمیکه در باره او از یکی از محکمه‌های عرفیه صادر شده باشد بانجمن شکایت و تظلم کند انجمن می‌تواند در همان محکمه امر باستیناف و تجدید رسیدگی کندواگر این استیناف رفع شکایت محکوم‌علیه را نکند انجمن حق دارد رسیدگی در آن امر را بادارات مرکزیه ارجاع کند.
۹۱- انجمن ایالتی حق نظر در وصول وابطال مالیات بهر عنوانیکه موافق قانون مقرر شده باشد دارد تصفیه شکایات راجعه بمالایت و همچنین تحقیق در باب استدعای تخفیفات و تشخیص امرآفات بر عهده انجمنهااست و نتیجه تخفیفات بتوسط حاکم ایالت باید به وزارت مالیه ابلاغ شود که با تصویب وزارت مالیه بموقع اجرا گذارده شود.
۹۲- انجمن ایالتی می‌تواند در مواردیکه برای مصارف محلی از قبیل راه سازی و تأسیس مدارس و پل سازی و غیره وجهی لازم شود آن وجه را به نسبت تقسیم مالیات همان محل سرشکن اهالی نماید موافق حدیکه در قانون مالیه مقرر است.
۹۳- انجمن ایالتی می‌تواند در موقع احتیاج برای احداث پاره تأسیسات عام المنفعه از قبیل راه وپل ومدرسه وغیره مبلغی استقراض کند مشروط بر اینکه محل اداء آن استقراض از عایدات معمولی یا فوق العاده همان ایالت باشد واین استقراض بدون تصویب مجلس شورای ملی و امضاء ملوکانه صورت پذیر نخواهد شد.
۹۴- در صورتیکه انجمن اخذ مالیاتی فوق العاده علاوه بر حدود مقرره لازم داند باید موافق قانون اساسی بتصویب مجلس شورای ملی برسد.
۹۵- مالیات فوق العاده فقط بمحلی تعلق می‌گیرد که فائده تأسیسات مذکوره در مواد فوق راجع بآن است و چنانچه فایده تأسیسات راجع بتمام ایالت باشد مالیات هم سرشکن تمام ایالت می‌شود و اگر فایده آن به بلد یا بلوکی خاصه تعلق گیرد مالیات مزبور هم فقط از همان بلد یا بلوک گرفته خواهد شد. تنبیه – وجوهیکه بموجب مواد فوق بر سبیل فوق العاده سرشکن اهالی می‌شود باید به نسبت مالیاتی باشد که پس از ممیزی جدید مقرر خواهد شد.
۹۶- قراردادهای انجنم در امور ذیل باکثریت آراء واجب الاجراء است مگر آنکه حاکم در مدت ۲۰ روز پس از صدور حکم اخطار کند که قرارداد انجمن مخالف قانون یا خارج از وظیفه انجمن است و نسخ آنرا بخواهد اگر انجمن متقاعد نشده حاکم باید ناسخ آن قرارداد را در ظرف دو ماه بتصویب مجلسین و صحه همایونی صادر نماید والا قرارداد انجمن باید بموقع اجرا گذارده می‌شود.
۹۷- قراردادهای مذکور در ماده فوق از قرار ذیل است:
- اول: در خصوص خرید و فروش و معاوضه اموال منقوله و غیر منقوله ایالتی باستثنای ابنیه حکومتی و محکمه‌ها و مدارس و محبسها و عمارات نظمیه و اشیاء منقوله متعلق بآنها.
- دوم: در ترتیب اداره و نگاهداری اموال منقوله وغیر منقوله.
- سوم: در اجاره واستجاره مستغلات و املاک برای صرفه یا رفع حاجت ایالت.
- چهارم: در خارج کردن عمارات یا ملکی از تصرف اداره و به تصرف اداره دیگر دادن باستثنای ابنیه حکومتی و محکمه‌ها و مدارس و محبسها و عمارات نظمیه که باید با تصویب ادارات مرکزی باشد.
- پنجم: در رد و قبول عطایا نسبت به ایالت مشروط بر آنکه اعتراض بر آنها نشده باشد.
- ششم: در بیمه کردن امارات و ابنیه ایالتی.
- هفتم: در اداره شوارع ایالتی و رسدیگی به نقشها وبازدید کارهاییکه برای ساختن و تعمیر راه‌های ایالتی لازم است و در تعیین اداراتی که ساختن و مرمت این راهها بآنها باید واگذار شود و در باب طرق شوسه و غیره که در تحت امتیاز خارجه یا داخله است وظیفه انجمن فقط نظارت است بر اینکه بشروط مقرره امتیازنامه عمل شده باشد و در صورتیکه انجمن تخلفی از مواد امتیازنامه معلوم دارد باید ملاحظات خود را بدون مداخله بوزارت فوائد عامه اطلاع دهد.
- هشتم: در اداره شوارع عمومی که منافع آنها به چندین ولایت می‌رسد به تعیین بلوکات که باید شرکت در ایجاد و نگاهداری آن راهها بنمایند و تعیین وجه سالیانه پس از تحصیل آراء انجمنهاییکه در این امر شرکت دارند و تقسیم وجوهی که دولت یا ایالت از برای کلیه این قبیل راهها می‌دهد وتعیین اداراتیکه ساختن این شوارع بآنها واگذار می‌شود و تبدیل بیکاریها بوجوه نقدیه.
- نهم: در ایجاد وسایل عبور و حمل ونقل از قبیل کشتیهای کوچک و کرجی جهت عبور از رودخانه‌ها و غیره‌ها وتعیین حق العبور.
- دهم: در رسیدگی بنقشه و بازدید کلیه کار هاییکه مخارج آنها از وجوه ایالت داده میشودوتعیین اداره که اجرای این کارها بعهده آن معمول خواهد شد.
- یازدهم: در رسیدگی باظهارات اهالی بلوکات و قراء و قصبات وشرکتها و اشخاص مختلفه برای کمک نقدی در انجام کارهایی که منافع ایالتی دارد.
- دوازدهم: در تعیین سهم نقدی ایالت در مخارجی که منافع آنها هم به ایالت هم ببلوکات می‌رسد.
- سیزدهم: در حفظ حقوق علایق واملاک ایالتی در محکمه‌ها.
- چهاردهم: در رسیدگی بمحاسبات مریضخانه‌های ایالتی و همچنین قرارداد با مریضخانه‌های متفرقه در خصوص پذیرفتن مرضای فقرا.
- پانزدهم: در باداره دارالایتام.
- شانزدهم: در تعیین سهم بولکات جهت مخارج مریضخانه‌ها و دارالایتام و تشخیص مأخذ این تقسیم.
- هفدهم - در تاسیس و اداره کردن دارالمعجزه ایالتی.
- هیجدهم: در تأسیس و اداره صندوق وظیفه برای مأمورینی که حقوق آنها از وجوه ایالتی پرداخته میشده و بواسطه پیری و ناتوانی و قدمت خدمت معاف از خدمت شده‌اند و همچنین برای ورثه اشخاصی که در سر خدمت وفات کرده‌اند.
- نوزدهم: در معاونت نقدی برای تکمیل تحصیل شاگردان قابل بی بضاعت بموجب راپورت مفتشین انجمنهای علمی وادارات مدارس و سلب این امتیاز در صورت عدم استحقاق یا ظهور تقصیر.
- بیستم: در تأسیس مجلس امتحان برای انتخاب شاگردانی که بآنها جهت تکمیل تحصیل معاونت می‌شود.
- بیست ویکم: در رسیدگی باختلافاتی که مابین دو یا چند بلوک در خصوص تقسیم مخارج مشترکه حاصل شود.
- بیست و دوم: در رسیدگی بقراردادهای انجمنهای بلدی در خصوص برقرار نمودن یا توقیف یا تغییر دادن مکانها و میدانهایی که جهت بارانداز و فروش امتعه دائما یا موقتا برقرار می‌شود.
- بیست وسوم: در قریه را از بلوکی خارج کردن و جزء بلوک دیگر محسوب داشتن با موافقت انجمنهای ولایتی.
- بیست و چهارم: در رسیدگی بصورت اسامی اشخاصی که در بلوک حق انتخاب کردن دارند.
۹۸- چون انجمنهای ایالتی بصیرت در امور و حوائج ایالات دارند لازم است اولیای دولت قبل از اقدام بتغییرات در ایالات رأی انجمنهای مزبوره را بخواهند ولی مجبور به پیروی رأی آنها نیستند.
۹۹- اولیای دولت باید در مسائل ذیل رأی انجمن را بخواهند.
- اول: در صورتیکه بخواهند حضور ایالت یا بلوکات و یا مقر حکومت را تغییر بدهند.
- دوم: در صورتیکه بخواهند بعضی از مراتع را تبدیل بجنگل نمایند.
۱۰۰- صلاح اندیشی در وجوهی که از خزانه دولتی برای مخارج عمومی ایالت بعنوان کمک دائم می‌شود بعهده انجمن ایالتی است و باید از قرارداد انجمن بی‌اندازه تجاوز نشود.
۱۰۱- در خصوص اعانه‌هائیکه از ادارات دولتی برای مخارج مساجد و تأسیسات خیریه یا معاونت در ایجاد یا مرمت مدارس و دارالمجزه و همچنین کمک بانجمنهای زراعتی و فلاحتی می‌شود انجمن می‌تواند صاح اندیشی خود را با رعایت ترتیب اهمیت بادارات دولتی اظهار نماید.
۱۰۲- انجمن ایالتی می‌تواند بتوسط رئیس انجمن ایرادات خود را در اموریکه راجع بمنافع ایالت است و همچنین اعتراضاتیکه در خصوص ترتیب و حوائج ادارات متعله بایالت دارد بوزارتخانها اظهار کند.
۱۰۳- در کلیه امور معاشی و اداره انجمن ایالتی می‌تواند رأی خود را اظهار کند. لیکن در امور سیاسی حق مذاکره ندارد- تنبیه – امور سیاسی عبارت از مسائلی است که راجع باصول اداره و قوانین اساسی مملکت و پلتیک دولت باشد.
۱۰۴- ایرادات انجمن در خصوص منافع ایالتی یکی از ملاحظات سه گانه ذیل راجع تواند شد اول آنکه در اجرای امور منافع مخصوصه آن ایالت منظور نشده باشد دوم آنکه از منافع مخصوصه آن ایالت صرفنظر کرده باشد سوم آنکه بملاحظه منافع دیگر چشم از منافع آن ایالت پوشیده باشد.
فصل سوم بودجه و محاسبات ایالت وولایت
۱۰۵- هر ایالت یا ولایت صاحب بودجه خواهد بود که جمع وخرج معمولی و فوق العاده آن از قرار تفصیل ذیل است.
۱۰۶- جمعهای معمولی بودجه ایالت یا ولایت از این قرار است:
- اول وجهی که بعد از ممیزی وتعدیل مالیات بر طبق قانون مالیه بر حسب حکم دولت و تصویب مجلس شواری ملی از مالیات هر ایالت برای مخارج محلی آنجا واگذار می‌شود
- دوم منافع اموال ایالتی و یا ولایتی
- سوم منافع حاصله از حق العبور طرق ومعابریکه بتوسط ایالت و ولایت ساخته شده وحق اخذ آنرا دارند چهارم سهمی که بلوکات از بابت نگاهداری طرق و شوارع بایالت یا ولایت می‌دهند
جمعهای فوق العاده ایالات و ولایات از قرار ذیل است:
- اول مالیات فوق‌العاده که بر حسب اقتضای ضرورت و تحکم قانون موقتا علاوه بر معمول دریافت می‌شود * دوم وجه استقراض که در موقع لزوم بر حسب قانون استقراض آن تصویب می‌شود
- سوم عطیات و بخششهاییکه بایالات و ولایات می‌شود
- چهارم قیمت اموال ایالتی که بفروش رسیده باشد
- پنجم سایر فوائد متفرقه که بر حسب اتفلاق ممکن است پیدا شود.
۱۰۷- مخارج معمولی بودجه ایالت یا ولایات از قرار ذیل است.
- اول اجاره یا مرمت دارالحکومه و همچنین اثاثیه ومرمت آن
- دوم اجاره یامرمت محل و اثاثیه که برای انجمن معارف لازم است
- سوم اجاره یا مرمت قراولخانه‌ها و محل قراسورانها
- چهارم اجاره یا مرمت محاکم عدلیه و اثاثیه آنها
- پنجم مخارج طبع وانتشار اعلانات و صورتهای لازمه از اسامی اشخاصیکه حق انتخاب در ایالت و ولایت دارند
- ششم کلیه مخارجی که از طرف دولت بعهده ایالت یا ولایت محول است
- هفتم ادای اقساط فروش ایالتی.
۱۰۸- مخارج فوق العاده بودجه ایالت یا ولایت مخارجی است که بطور موقتی و اتفاق ضرورت پیدامیکند.
۱۰۹- وجوهیکه در یک دورهم معامله مالیاتی که عبارت از یکسال شمسی است بمصرف مقرره در بودجه نرسیده باشد در بودجه سال بعد بعنوان همان مصرف بخرج منظور می‌شود و هر گاه در یک دوره دخل بودجه از مخارج مقرره بیشتر باشد باقی بودجه آن سال در بودجه سال بعد ابوالجمعی می‌شود انجمن مصارف آنرا معین می‌نماید.
۱۱۰- مامور مالیه هر یک از ایالات یا ولایات باید مواظبت نماید که وجوه عایدی ایالت وصول شود و مسئولیت این امر بعهده او محول است حکم ایصال این وجوه باید از طرف حاکم بمامور مالیه ابلاغ شود.
۱۱۱- مامور مالیه باید موافق میزان بودجه سالیانه و بر طبق حواله حاکم وجوه مخارج را بپردازد.
۱۱۲- انجمن ایالتی یا ولایتی بودجه سالیانه را که حاکم ترتیب داده است رسیدگی نموده به اکثریت آراء اصلاح می‌نماید واین بودجه پس از آنکه در انجمن تصویب شد باید به تصویب وزارت مالیه برسد.
۱۱۳- حاکم باید در ماه اول هر سال جزء کلیه مخارج سال گذشته را بانجمن ارائه دهد.
۱۱۴- بودجه ایالت باید طبع ومجانا منتشر شود.
فصل چهارم در تشکیل انجمنهای ولایتی
۱۱۵- ولایت قسمتی از مملکت استکه دارای یک شهر حاکم نشین و توابع باشد اعم از اینکه حکومت تابع پایتخت یا تابع مرکز ایالتی باشد.
۱۱۶- در شهر حاکم نشین هر ولایتی انجمن موسوم بانجمن ولایتی منعقد می‌شود.
۱۱۷- اعضاء انجمنهای ولایتی مرکب خواهند بود از منتخبین شهر حاکم نشین و مبعوثینی که از بلوکات و توابع آن ولایت بانتخاب اهالی آنها فرستاده می‌شوند.
۱۱۸- عده منتخبین شهر حاکم نشین که محل انعقاد انجمن ولایتی است ۶ نفر خواهد بود.
۱۱۹- عده مبعوثینی که از بلوکات و توابع آن ولایت بانجمن ولایتی فرستاده می‌شوند مطابق عده بلوکات و توابع آن ولایت خواهد بود.
۱۲۰- هر یک از بلوکات وتوابع ولایتی فقط یکنفر منتخب بانجمن ولایتی خواهد فرستاد که در بلاد موافق ترتیب انتخاب بلوک معین می‌شود.
۱۲۱- هر یک از ایلات عمده که در قلمرو ولایتی هستند می‌توانند یکنفر منتخب بانجمن ولایتی بفرستند.
۱۲۲- وظایف و ترتیبات انجمنهای ولایتی در قلمرو هر ولایت که عبارت از شهر و توباع آن بلوکات است مطابق خواهد بود وظایف و حقوقی که برای انجمنهای ایالتی مقرر شده ولی انجمنهای ولایاتیکه جزء ایالتی هستند در مطالب لازمه بانجمن ایالتیکه در کرسی آن ایالت تشکیل می‌شود رجوع خواهند نمود و ولایاتیکه مستقل هستند و در تحت ایالت دیگر نیستند مستقیما بادارات مرکزی دولت که در دارالخلافه است طرف می‌شوند.
تبصره – انجمن ایالتی در مرکز ایالت و انجمن ولایتی در شهر حاکم نشین ولایت برقرار خواهد بود لاغیر.
محل مهر مبارک
جناب اشرف اتابک اعظم این نظامنامه انجمن ولایتی ملاحظه شد صحیح است معمول ومجری دارید.
شهر ربیع الثانی ۱۳۲۵