مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۷ دی ۱۲۸۵ نشست ۲۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۷ دی ۱۲۸۵ نشست ۲۷
مذاکرات دارالشورای ملی سه شنبه ۲۳ شهر ذیقعده الحرام.
سعدالدوله – در باب چاپ نظامنامه کی چاپ کرده است که گفته بودند منحصر کردند چاپش را.
رئیس- کسی منحصر نکرده یکنفر چاپ کرده میگویند در مطبعه شرقی چاپ کردند نوشتیم بوزیر و تصحیح نشده پس چرا چاپ کردند چون گفتیم اینجا از روی آن نسخه عکس برمیدارند بعد از برداشتن عکس هر کس خواست از روی آن چاپ کند.
سعدالدوله – پس طبعش آزاد است واز روی عکس هم خیلی خوب است مطلب این بود که این نسخه چاپ شده مقابله و تصحیح نشده است.
آقا میرزا محمود خوانساری- از قرار معلوم جناب مشیرالملک این نسخه را دادند که که پانصد نسخه از روی آن چاپ کرده برای وزرا بفرستند آنشخص نسخه را بدست آورده از روی آن زیاد چاپ کرده انتشار داد.
سعدالدوله – بعد از آنکه رخصت دادند هر کس بتواند چاپ بکند ولی حال که اینجا عکس برمیدارند از روی آن عکس چاپ کنند بهتر است اینهم عریضه ایست که بمجلس نوشته‌اند گمانم اینست که اگر بلند بخوانند بی فایده نباشد.
(تلگرافی از شیراز بعنوان مجلس قرائت شد).
(دو لایحه از اداره مدرسه سیاسی قرائت گردید که محض وطن پرستی و همراهی بملت و بانک ملی ایران مبلغ پانصدو بیست تومان ارباب جمشید برای بانک داده قبض دریافت شد) تلگرافی نیز از اسلامبول قرائت شد)
(عریضه نیز که بهیئت وکلای محترم مجلس ملی نوشته بودند قرائت گردید)
(بعد از قرائت) آقاسید محمد مجتهد – درست و صحیح نوشته‌اند باید جلوگیری کرد.
حاجی سید نصرالله – مسئول کیست.
آقا سید محمد مجتهد – مسئول وزیر مالیه است.
آقا میرزا محمود خوانساری- مکرر گفته شده است که باید مجلس بصدارت بنویسند که ایشان از وزارت مالیه بخواهند نگذارند این کارها واقع شود.
آقا سید محمد- بنویسید حالا که نظامنامه دارید.
حاجی سید نصرالله – بقول آقا سید حسن تقی زاده کارهاییکه بعدها واقع می‌شود و درصدد هستند باید جلوگیری کرد.
آقا سید حسن تقی زاده – تامسئله توقیف معین نشود نمی‌شود.
میرزا محمود خوانساری – از برای تعمیر و بنائی فرح آباد و اسب دوانی مبالغی زیاد بخرج دولت آورده‌اند و چهار هزار تومان پول سوخت مخارج فرح آباد را می‌گیرند در صورتیکه اعلیحضرت همایونی هیچ بآنجا تشریف نمی‌برند شما باین عریضه نویس تحسین نمودید فایده این تحسین چیست نتیجه باید گرفت و باید توقیف بشود. آقا سید حسین- برای بروات مانده و خالصه بیست هزار تومان برات صادر می‌کنند باید اینها را جلوگیری کرد والا هر روز علی الاتصال خرجی برای دولت زیاد می‌کنند.
میرزا محمود خوانساری- یکی یکی حالا این مطلبی که گفته شده است نتیجه گرفته بشود تا یکی دیگر برسد.
میرزا محمود اصفهانی – باید از روز ۱۴ جمادی الثانیه باین طرف آنچه داده شده است بتصویب مجلس باشد.
میزا محمود خوانساری- نتیجه را اقدام می‌کنید.
آقا میرزا محسن – وقتیکه کتابچه را به مجلس آوردند از این قبیل چیزها را قبول نکنید.
میرزا محمود خوانساری- این پولهای محلی و مالیات را که می‌گیرند و حقوق مردم همینطور می‌ماند جواب آنها را چه باید گفت.
آقا میرزا محسن – مسئله جوین و سایر دهات را من میگویم که نباید قبول کرد.
سعدالدوله – حال دو ماه متجاوز است که از این قبیل صحبت می‌شود و نتیجه گرفته نمی‌شود پس خوبست که مطلب را برگردانیم واز معانی بیان وادبیات صحبت کنیم تا حظ و لذتی از این راه ببریم.
آقا میرزا محسن – شما میگویید چه باید کرد؟
سعدالدوله – من چه میدانم نمیدانم.
صدیق حضرت – باید بقانون نظامنامه اقدام در کارها کرد.
آقا میرزا محسن – این عریضه پس چیست؟ صدیق حضرت – این خارج از قانون نظامنامه است وکلای مجلس بنویسند.
حاجی سید نصرالله – حالا این لایحه هیچ اگر چیزی بمجلس نوشتید نباید در آن باب تحقیق و رسیدگی کرد؟
حاجی محمد اسمعیل آقا- مسئله مالیه را که وزیر مالیه می‌نویسد و می‌دهد بمجلس مجلس از تاریخ چهاردهم باین طرف آنچه از خالصجات را که تبول بردند قبول نکند.
حاجی سید نصرالله – چیزی که غریب است این است این کارها را بدون اطلاع و تصویب مجلس می‌کنند اگر خیالی نیست چرا بمجلس اطلاع نمی‌دهند. حاجی محمد اسمعیل آقا- اینها چیزی نیست خیلی چیزهاییست که ما هیچ نمیدانیم وقتیکه کتابچه آمد معلوم می‌شود آنوقت درست کنید.
سعدالدوله – جواب حاجی آقا را من می‌دهم میگویم کسیکه دو ماه بسال مانده مواجب یا مقرری یا تبول می‌برد آنوقت چه چیز را ما درست کنیم.
وثوق الدوله – آنچه مواجب تبول داده شده تمام آنها را صورت می‌گیرند بمجلس می‌دهند تا بحال که مجلس کوتاه می‌آمد چون مطالب جزئی جزئی بوده آنچه را هم که در این لایه است نباید باین عنوان جزئی اظهار داشت باید بطور کلی عنوان کرد که مثلا آنچه از تاریخ چهاردهم باین طرف داده شده است باید امضاء و تصویب کرد یا نه؟
سعدالدوله – بعضی مطالب بطور کلی در اینجا مذاکره شده است نوشته شد یا نه اگر نوشته شد جواب آنها چه شد از قبیل کونترات ویکی هم عمل ضرابخانه و بی نظمی تمبر پستخانه.
وثوق الدوله – بنده میگویم اگر من باشم مطلبی را که خواستم هر روز مذاکره آنرا می‌نمایم و جواب می‌خواهم تا جواب داده شود.
سعدالدوله – حقیقه این مجلس حکم یکی از ادارات دولتی را پیدا کرده آنچه را صلاح دانستند می‌نویسند و آنچه را ندانستند در آن مذاکره نمی‌کنند اگر اینطور باشد این مجلس بدرد ملت نمی‌خورد باید امنای دولت و رؤسای ملت با هم مقابل شوند و گفتگو نمایند این حرف را که میگویم بمن می‌بندند من از طرف عموم میگویم که باید وزیر مالیه در مجلس حاضر شود تا مذاکره خود برمیدارند می‌نویسند که فلانکس خواست وزیر مالیه استمرارا در مجلس حاضر بشود اولا من کی گفتم شخصا همه روزه باید حاضر بشود و دیگر اینکه من از جانب عموم گفتم چرا باسم من تنها نوشتند.
رئیس- اگر بقانون نظامنامه باشد از جانب مجلس نوشته می‌شود والا باید باسم نوشت. سعدالدوله – این مطلب عمومست من یکنفر نیستم. رئیس- ما یک نظامنامه داریم باید فصول آنرا اجرا کرد.
عون الدوله – شما میگویید که سعدالدوله شخصا احضار کرد اگر سعدالدوله می‌خواست خودش می‌نوشت.
رئیس- ما از روی نظامنامه میگوییم والا غرض دیگری نیست. کجای نظامنامه است که اینگونه مطالب را باید شخصا نوشت.
آقا میرزا محسن – مراد اینست که آنها ملتزم نیستند هر گاه کسی خواست که هر روزه حاضر شوند باید شخص را نوشت.
سعدالدوله – خیر اینطور نیست اگر مطلبی عنوان شد و چند نفر امضاء کردند آن مطلب عمومیت دارد.
آقا میرزا محسن – حالا مطلب را بگویید نتیجه بگیرید. سعدالدوله – چه نتیجه می‌خواهید از حالا تاریخ بگذارید خواهید دید که تا دو سال دیگر هیچ نتیجه نخواهد داد.
حاجی محمد اسمعیل آقا – نباید بگوییم که نتیجه ندارد و مأیوس باشیم باید دنبال کرد تا نتیجه بدهد. حاجی سید نصرالله – هم نظامنامه صحیح است و هم فرمایش جناب سعدالدوله چه ضرر دارد حال که مجلس ما هنوز درست سوار بر کار نیست وزرا هم همراهی نمایند با این اساس ایشان هم از افراد ملت هستند بیایند در مجلس و حاضر شوند تا مطلب از پیش برود.
وثوق الدوله – آنچه میدانید و تکلیف است بفرمایید.
سعدالدوله – من دیگر حرف نمی‌زنم من هم یکی از وکلا هر وقت باید رأی داد من هم رأی می‌دهم. آقا شیخ حسین – این تعرض بماهاست که می‌فرمایید یا مطلب دیگری هست.
سعدالدوله – تعرض نیست مایوسیست.
آقا شیخ حسین – اگر بقانون اساسی باید رفتار کنیم آن مطلبی است یا این را بگذاریم زمین کار دیگر پیش گیریم آنهم مطلب دیگریست.
آقا میرزا ابوالحسن خان – این حرف صحیح است باید بقانون اساسی عمل کرد ولی در همه جای دنیا وزرا در مجلس حاضر می‌شوند هر روزه لازم نیست ولی حق ایشانست که بیایند در مجلس حاضر شوند گفتگو نمایند تا بمساعدت ایشان کار پیشرفت کند هزار گونه کار است چه ضرر دارد هر روز یکی از ایشان حاضر بشوند.
حاجی شیخ علی – متلزمند در این کار یا مختارند؟
آقا میرزا ابوالحسن خان- نمی‌گویم از روی التزام میگویم این نظامنامه صحیح ولی همه جای دنیا وزرا حاضر می‌شوند.
صدیق حضرت – هر وقت بودجه آمد وزیر مالیه هر روز اینجا حاضر است.
حاجی امین الضرب – شما هر گاه خواستید باید بیایند اما احضار نکرده نیامدند تقصیری نیست.
آقا میرزا ابوالحسن خان – میگویم بر ایشانست که همراهی با این مجلس کنند و حاضر شوند تا کار پیشرفت کند.
آقا سید حسن تقی زاده – پارمانهایی که تمام کارها با ایشانست و در موقع ضرورت محتاج بآمدن وزیری می‌باشند صحیح است که لازم نیست هر روزه حاضر بشوند چون کاری نیست ولی پارلمانی که تازه مفتوح شده باید حکماً حاضر باشند بجهت اینکه تا مدعی و مدعی علیه حاضر نشوند کار انجام نمی‌گیرد غرض اصلاح امور است نه قانون اساسی اصلاح بهر طوری که می‌شود باید اقدام کرد میگویم از تاریخ چهاردهم باید توقیف شود والا هیچ کاری از پیش نمی‌رود.
آقا میرزا محسن – هر وقتیکه آنها را خواستند می‌آیند نه قبل از احضار.
آقا سید حسن تقی زاده – ما خواهش داریم که از برای اصلاح و پیش رفت کار همیشه حاضر بشوند.
حاجی سید نصرالله – یکی از فصول نظامنامه اینست که لدی الحاجه تغییر داده می‌شود.
سعدالدوله – حالا لدی الحاجه است برای تغییر همین فصل.
حاجی سید نصرالله – هر چه شما از مقتضای نظامنامه کوتاهی و مسامحه دیدید باید به مجلس اخطار کنید.
میرزا محمود خوانساری – من در اول مجلس عرض کردم که اگر صلاح میدانید رأی بدهید که بصدارات نوشته شود بحکام ولایات بنویسند که این مالیات را بصندوق می‌فرستند و بمصرف میرسانند فردا حقوق مردم باقی می‌ماند به آنها چه جواب خواهید داد؟
سعدالدوله – در این که پستخانه ما از روزیکه از رؤسای ایرانی گرفته شده و بفرنگی داده شده کسی شک دارد که حالا کسر دارد؟ و در اینکه تمبر پستخانه و وصول نوشتجات بی نظم و ترتیب است کسی حرفی دارد و در اینکه امانات مردم را بی نظم میرسانند و باز می‌کنند کسی شبهه دارد؟ آیا وقتیکه پستخانه را از وزیر همیون می‌گرفتند بیست صندوق تمبر کهنه موجود بود و بعد از او هیچ معلوم نشد چه شد در اینها کسی شک و شبهه دارد؟ (جمعی رد امور مذکوره گفتند خیر شبهه نیست.)
وثوق الدوله – میگویید که سابقا جمع پستخانه بر میزان حالیه اضافه بود؟ (همه گفتند بلی.)
سعدالدوله – من گفتم وقتیکه با وزیر همیون بود چهل هزار تومان دخل داشت و حالیه هیچ دخل ندارد.
وثوق الدوله – باید این مطالب از روی سند باشد.
سعدالدوله – اینجا که محضر شرع نیست من سند بیاورم من باید هر چه از مردم می‌شنوم در این مجلس گفته و توضیحات بخواهم اگر حق مجلس است که تحقیق و رسیدگی نماید بنماید. آقا سید محمد مجتهد – بر آنها است که بیایند جواب بدهند.
زرگر باشی – بی مأخذ که نمی‌شود گفت.
آقا سید مصطفی – چرا بی مأخذ است همین که میگویند مأخذ است. سعدالدوله – این مطلب برای اینست که اگر وزیر پست در اینجا حاضر بود جواب مردم را می‌داد و ختم می‌شد.
حاجی شیخ حسنعلی- می‌خواهیم بدانیم که از حساب سابق از وزراء حساب می‌خواهید یا از حالا.
سعدالدوله – یعنی شما می‌خواهید بگویید که ما سالها دزدی کردیم آنها گذشت از این ببعد دزدی نمی‌کنیم.
وثوق الدوله – غرضش اینست که هر سال از صاحب جمع‌ها مفاصائی می‌گیرند کسی که حسابش را چند سال نداد از او صورت حساب می‌خواهید یانه؟
سعدالدوله – البته حق داریم و می‌توانیم مثلا میگویند که وزیر مالیه با همه جدو جهدی که دارد می‌خواهد حساب گمرک را رسیدگی کند نمی‌تواند همه صورتها با هم مختلف است باید اینگونه حسابها رسیدگی شود این مجلس، مجلس دولت است اگر آنها وزراء هستند ما را هم شاه در اینجا نشانده همه تعلق بشاه و دولت دارد که باید دست بهم داده کار کرد.
(مشروحه که صدارت بمجلس نوشته بودند برای اینکه وزیر مالیه که امروز بمجلس حاضر نشده عذر داشته‌اند و انشاءالله روز پنجشنبه حاضر می‌شوند و بعدها هم هر روزه خودشان یا معاونشان در مجلس حضور بهم میرسانند قرائت گردید.)
سعدالدوله – بسیار خوب غرض این است که عنوان از طرف شخص نوشته نشود. رئیس- از روی انترپلاسیون باید شخصی نوشت.
سعدالدوله – من خودم انترپلاسیون داشته باشم می‌نویسم روی میز می‌گذارم میگویم من خود نوشتم.
رئیس- من از روی ناظمنامه تجاوز نمی‌کنم.
سعدالدوله – استدعا داریم آن فصل را تغییر بدهید. وثوق الدوله – خوبست که آنچه باید جای آن نوشته بشود بنویسد و خوانده بشود بعد از مذاکره هر کدام را رأی دادند بنویسید و جزو نظامنامه کنید.
آقاسید مصطفی – خاتمه همان فصل می‌گوید که لدی الاقتضاء تغییر می‌کند.
وثوق الدوله – می‌خواهیم ببینیم لدی الاقتضاء هست حالا یا نه؟
سید الحکما- من میگویم که باید تمام ادارات و وزراء در تحت حکم مجلس باشند و اینجا حاضر باشند. حاجی سید نصرالله – اینطور که شما میگویید نمی‌شود. میرزا محمود خوانساری – ببینیم حالا می‌شود تغییر داد یا نه؟
آقا سید مصطفی – نمیگوییم تغییر بدهید بموجب همان خاتمه لدی الاقتضا تغییر می‌کند.
محقق الدوله – شما کسی بموجب نظامنامه عمل کردید که دیدید مفاسد دارد می‌خواهید تغییر بدهید باید این نظامنامه یکی یکی از فصولش اعمال واجرا بشود هر جا که دیدید مفسده دارد او را تغییر بدهید هنوز کاری نکرده می‌خواهید نظامنامه که تازه رسیده است تغییر بدهید نمی‌توانند هر فرد فرد بگویند ما نمی‌خواهیم و تغییر بدهید.
آقا ملاحسن- شما چرا تغیر می‌کنید بآرامی حرف بزنید. سعدالدوله – اولا تغیر کردن شما برای چیست اینجا کسی نوکر کسی نیست همه مساویند وحق گفتگو دارند و ثانیا می‌خواهیم ببینیم این نظامنامه را کی دیده است جمعی میگویند ما ندیدیم.
آقا سید حسن تقی زاده – من ندیدم.
سعدالدوله – من که آمدم گفتم نظامنامه داخلی چطور شد گفتند دادیم چاپ کنند جمعی هم بمن گفته بودند که ما هیچ ندیده‌ایم.
صدیق حضرت – آن فصلی که شما میگویید در نظامنامه اساسیست.(بعد آن فصل را خواند)
سعدالدوله – این مطلب را که اینجا نوشته صحیح است مثلا من در خانه خودم نشسته‌ام خیال می‌کنم که راه‌آهنی از اینجا بقم بکشیم باید بیایم چند نفر از وکلا را با خود هم رأی و همدست بکنم آن وقت عریضه بمجلس بدهیم ولی از برای مطالب جاریه و عمومی نمی‌شود هر روزه من وکلا را با خود همدست بکنم و عریضه بمجلس بدهیم وقتی که در مجلس عنوان آن مطلب می‌شود و چند نفر هم همراهند معلوم است از جانب عموم است.
صدیق حضرت – پس بایست در نظامنامه این قید را ذکر کنند.
حاجی محمد اسمعیل- حالا ذکر نکردند مگر ضرری دارد؟
رئیس- این نمی‌شود که کسی بدون اطلاع و سابقه بیاید در مجلس و جواب مسئله که فورا مذاکره می‌شود بدهد.
سعدالدوله – بنده بصدارت عرض کردم که وزراء باید در مجلس حاضر بشوند برای اینکه کار ایشان در اینجاست و باید همراهی کنند حالا اگر یک اخطاری بشود خودشان مقرر خواهند فرمود که بیایند.
آقا سید حسین – مقرر شود که هر روزه حاضر باشند و آن فصل نظامنامه را هم تغییر بدهید مقتضی است. آقا سید مصطفی – خود خاتمه اش مبین است.
حاجی محمد تقی – چرا تغییر بدهند؟
آقا سید مهدی – کسی نگفت تغییر نظامنامه بدهید. آقا مشهدی باقر- مطلب از دست رفت جمعی میگویند که وزراء هر روزه باید حاضر بشوند و جمعی میگویند لازم نیست پس رأی بگیرید.
سعدالدوله – خیر این نیست کسی نگفته که حکما تمام وزراء هر روز حاضر شوند.
مشهدی باقر- هر روز رأی می‌گیرند آنوقت میگویند که ما رأی ندادیم این نظامنامه را خواندند و همه رأی دادید چرا خودتان را در یک رأی برقرار نمی‌دارید.
مخبرالملک – من این ایراد را بمجلس دارم که آقا سید حسن تقی زاده چند وقت است که این ایراد را می‌کنند اگر وکلا طهران حق داشتند که شروع بکار نمایند و تأسیس قانون اساسی کنند پس چرا میگویند که هنوز وکلای سایر ولایات حاضر نشدند و شاید آنها رأی نمی‌دادند.
آقا سید حسن تقی زاده – من میگویم که لازم بود یک فصلی برای وکلای سایر ولایات باقی می‌گذاشتید که وقتی جمع شدند حق رأی در آنفصل داشته باشند.
مخبرالملک – اولا همین فصل در نظامنامه داخلی هست.
آقا سید حسن تقی زاده – نظامنامه اساسی را میگویم.
مخبرالملک – در همان نظامنامه اساسی نوشته است که وکلای ولایات وقتیکه جمع شدند حق دارند باقتضای وقت تغییر فصلی از فصول آنرا بدهند.
آقا میرزا محسن – وقتی که تمام وکلای ولایات آمدند حق دارند که این نظامنامه را لدی الاقتضا رأساً تغییر بدهند. مخبرالملک – تا مطلب تمام نشود کسی حق ندارد که حرف بزند آن مطلبی را جناب آقا سید حسن تقی‌زاده عنوان کرده بودند در چندی قبل خواستم اظهار کنم و رأی بخواهیم دیدم فعلا صلاح نیست و وکلا طهران هم حق دارند تا وکلاء ولایات حاضر نشدند شروع بکار نمایند اما مطلب پستخانه که فعلا نفعی ندارد صحیح است باید در او گفتگو کرد چه که باید کرد.
آقا سید حسین – پستخانه که ده ماه مرتباً کاغذ بی تمبر می‌دهد و هیچ ترتیب ندارد این بی نظمیست با تقلب و مجلس حق دارد که مفتش بگذارد یا نه از تاریخ چهاردهم تا حال باید از روی تفتیش جواب بدهند.
معمار باشی – نمی‌شود بیخود این حرف را گفتگو کرد.
سعدالدوله – مطلب در اینجا دو تا شد یکی بی نظمی پستخانه یکی مسئله مفتش که ایشان گفتند این مطلب را هم ن کراراً گفتم که در کدام دوائر دولتی فرنگستان مفتش ندارد مغرضین میگویند که آلاف و الوف دخل دارد ولی در وقت جمع می‌بینیم هیچ نیست اگر مفتش باشد دیگر این حرفها نخواهد بود حال اگر مجلس تصویب می‌کند بصدارت بنویسند که اداره تفتیش از برای کلیه دوائر معین فرمایند مجلس استدعا می‌کند که این کار را زودتر اقدام نمایند که هر روزش ضرر و اهمیت کلی دارد. رئیس- عرض می‌کنم که امور پستخانه و گمرک جزو مالیه است حال که وزیر مالیه خودشان بمجلس میایند حضورا در این باب با ایشان گفتگو شود.
آقا سید حسین – این گفتگو با وزیر مالیه در صورتی است که وزیر گمرک نداشته باشیم امروز وزیر مالیه ما تابع گمرک است در این صورت گفتگو با وزیر مالیه در این باب حاصل نخواهد داشت.
وثوق الدوله – مادامی که ما در امور جزئیه گفتگو کنیم انتخایی ندارد باید مذاکره در امور کلیه کرد تا حاصلی داشته باشد که گمرک وزیر می‌خواهد یا نمی‌خواهد و مفتش لازم دارد یا ندارد این امور جزئیه است باید در وضع ادارات گفتگو کرد وقتی که آنها مرتب شد اینها جزو است.
حاجی معین التجار – اینها منافی نیست.
وثوق الدوله – چرا منافی نیست.
حاجی معین التجار – امروز میگویند پست ما بی نظم است و عایدی ندارد باید اینها رسیدگی شود و دیگر از برای تفتیش میگوییم که مفتش لازم است که در عایدات دولتی تفتیش نماید تا وضع ادارات مرتب شود. حاجی محمد اسمعیل آقا – قوانین تا نوشته بشود دو ماه طول دارد.
سعدالدوله – بلکه دو سال طول دارد.
آقا سید حسین – اگر رأی دارید از برای تفتیش رأی بدهید.
رئیس- رأی نمی‌خواهد همانطور که گفتم پس فردا وزیر مالیه در مجلس حاضر می‌شود با او مذاکره نمایید.