مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۱ امرداد ۱۲۸۶ نشست ۱۳۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۱ امرداد ۱۲۸۶ نشست ۱۳۱
مذاکرات روز شنبه ۲۳ جمادی الثانی ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز پنجشنبه ۲۱ را آقا سید محمدتقی قرائت کردند.
صورت اسامی غائبین از وکلا قرائت شد.
یکشنبه ۱۵ نفر، سه شنبه ۱۷ نفر، پنجشنبه ۲۱ نفر.
احسن الدوله – این ترتیب حاضر و غایب کردن وکلا و ذکر اسامی آنها در صورتی است که از برای آنها حقوقی مقرر شده باشد که هر گاه از حضور تکاهل ورزند از حقوق آنها کسر شود ولی حالا با عدم تعیین حقی از برای آنها این ترتیب بی فایده است. در مسئله نصرت‌الممالک تاکنون اقدامی نشده خانه‌اش خراب شد اگر اقدامی نمی‌شود جواب بدهند یک فقره هم علاوه خالصه مازندران است که تا حال کسی نگفته است.
حاج سید عبدالحسین شهشهانی – جناب وزیر مالیه غالب خوابشان همینطور است در خصوص تفاوت عمل قوجان نزدیک است اغتشاش ولایتی برپا شود ایشانهم صورت خواسته‌اند و تاکنون نتیجه بعمل نیامد.
رئیس- گفتن این مسائل فایده ندارد باید نوشت و جواب خواست.
وکیل التجار – این مسئله خیلی اهمیت دارد باید اقدام شود زیرا که از اکثر ولایات صدا بلند شده و شکایت می‌نمایند تفاوت عملی که قرار شد جزو مالیات شود تفاوت عمل حکام بود نه کلیه عوارضی که بر رعیت در سابق تحمیل می‌شد و حالیه همه را جزو مالیات کرده‌اند.
رئیس- این مذاکرات باید فهرست شود و جواب مطالبه گردد.
وثوق الدوله – معلوم است غرض از تاسیس و تشکیل اداره وزارت تجارت توسعه و ازدیاد تجارت و انتظام آن حوزه مهمه است و شکایتی که از طرف تجار بمجلس مقدس شده بود که حقوق آنها در بوته اجمال مانده و تاکنون بواسطه مقادیری که در کار بوده وزارت تجارت بطور کافی بعرایض آنها رسیدگی نکرده و مطالب آنها در عمده تعویق مانده از اینرو جناب وزیر تجارت بمجلس احضار شدند که در اینباب اصلاحاتی که لازم است مذاکره ودر موقع اجری گذارده شود.
وزیر تجارت – در مسائلی که راجع بتجارت بوده نظامنامه نوشته شده که بمجلس مقدس اظهار شود و جناب آقا میرزا مهدیخان یمین نظام را بجهت معاونی وزارت تجارت و امر فلاحت از طرف بندگان همایونی معرفی می‌کنم که در مواقع لازمه حاضر شده گفتگو شود که اسباب پیشرفت کار شود. اما در خصوص محاکمات تجارت پاره دلایل موجود است که در سلب تقصیر از خود لازم است بعرض برسانم. اولا بر حسب ترتیب سابق که طرفین با یک طرف تاجر بوده باشند قرار بود که اینگونه محاکمات مخصوص وزارت تجارت است ودر این ایام از طرف وزارت عدلیه در این باب دخالت می‌شود و با این وضع خیلی موجب اختلال است بایست یا بکلی مثل سابق باشد یا مادامی که نظامنامه تجارت از مجلس نگذشته است عدلیه در تجارت دخالت نکند. اگر در حقیقت تمام محاکمات راجع بعدلیه خواهد شد تا وقتیکه تکلیف معین نشده در عهده وزارت تجارت کمافی السابق باقی باشد. فقره دیگر که باعث تعویق و تاخیر و اختلال امورات شده مسئله پست و وساطت است معلومست بست و وساطت در موقعی است که طرف مظلوم واقع شده باشد ولی قبل از رسیدگی وساطت بیجا است و بست معنی ندارد معلومست این شخص می‌خواهد مال مردم را بخورد مسئله اتحاد و اتفاق از جمله اموراتی است که استحسان آن بر هیچ ذیحسی مستور نیست ولی در این شهر انجمنهایی تشکیل شده ودر اغلب مواقع از طرف انجمنها هر کس به محکمه احضار شد یا رئیس انجمن باتفاق جمعی بوساطت او می‌آیند یا رقعه توسط می‌رسد چنانچه توسط پذیرفته نشود معلوم است در یک چنین مملکتی منجر بفتنه می‌شود و در صورتی هم که پذیرفته شود همین اشکالات پیش می‌آید معلوم است صحبت این کار در عهده بنده است هر قصوری که در آن واقع شود در عهده بنده است با اینحال لازم است موانعی هم که در کار است عرض و اظهار نمایم تا رفع شود و اسناد هم در این اظهارات دارم اگر مقبول می‌افتد که هیچ والا اسناد را ارائه دهم و در حقیقت قوه بدهند که احکام مجری شود در خارج هم کمیسیونی تشکیل شود و رسیدگی نمایند اگر از طرف وزارت تجارت قصوری شده باشد از عهده برآید.
مستشارالدوله- موافق سابق محاکمات تجارت راجع بوزارت تجارت بود و وزارت تجارت هم در حقیقت از ترتیب اصلی خود وامانده بود و حالا باید رجوع بعدلیه شود خواه طرفین تاجر باشند یا یک طرف و یا این ترتیب کسی تشکی نخواهد کرد وزیر تجارت هم بوظیفه خود رفتار نموده. اینکه فرمودید باید نظامنامه بتصویب مجلس برسد صحیح است اما این در باب قواعد انتظامات است. اما در خصوص توسعه تجارت وغیره همه روزه باید بمقتضیات آن روز اقدامات لازمه خود را بنمایند ودر صدد ترقی برآیند اما محاکمات باید راجع به عدلیه باشد تا موجب تعطیل حقوق نشود.
وزیر تجارت – صحت اساس هر کار منوط است بصحت و درستی اعضای آن و صحت اعضا موکول است باینکه حقوق صحیح داشته باشند. اینکه گفتم نظامنامه بصحه برسد محض همین است که حقوق آنها معین شود واز روی جد بکار اشتغال یابند. اما اینکه فرمودید محاکمه راجع به عدلیه است مقصود پیشرفت کار است البته هر چیزی که مجلس صلاح بداند وزارت جارت هم بر وفق آن رفتار می‌نماید و اینکه سابقا عرض کردم محض آنست که تبرئه ذمه خود را در قصور از محاکمات پیش خواسته باشم که از طرف من قصوری نشده است.
وکیل التجار- تفکیک محاکمات در هیچ جا معمول نبوده باید منحصر بیک جا باشد.
احسن الدوله – آقایان وزرا نسخه در دست دارند که هر یک از دیگری گرفته است همه در خصوص نظامنامه صحبت می‌نمایند خوبست ایشان تکلیف مجلس را معین فرمایند در بودجه صد هزار تومان مخارج فلاحت معین شده یک روز خوبست مجلسی تشکیل شود امتحان نماییم ببینیم اینها چه تحصیل کرده‌اند یکمرتبه دیگر گفتگو شد.
جناب مشیرالدوله فرمودند مسیو داشر میگوید اینها باید اولا فرانسه بدانند بعد تحصیل کنند. عجب ترتیبی است تحصیل علم فلاحت محتاج بیاد گرفتن زبان فرانسه نیست که مدتها عمر طفل بیهوده مصرف شود با زبان خومان معلوماتی را که باید بآنها آموخت خوب است بیاموزند که از این وجوهی که مصرف می‌شود فایده بمملکت زودتر عاید شود.
وزیر تجارت – آنچه فرمودید که وزراء نسخه از دست یکدیگر گرفته‌اند عرض می‌کنم اولا مدرسه فلاحت یک ماه است به من سپرده شده سابق هر طور بوده به من ربطی ندارد و از بابت امتحان یک ماهه هم البته مجلس بشود امتحان بدهند.
احسن الدوله – خوبست اول شما که رئیس هستید امتحان بدهید حرف در خود شماست.
وثوق الدوله – رشته کلام دو تا شد اول گفتگو در خصوص محاکمه تجار بود و وزارت تجارت محظورات خودشان را درین باب گفتند که رفع شود آن مسئله فلاحت و غیره خودش رشته علیحده دارد. عجالتا قضیه محاکمات را باید درست کرد و هیچ جا همچنین نبوده که تفکیک شود ولی اینجا تاکنون اینطور بوده پس می‌توان گفت که عدلیه تا حال حق نداشته مداخله نماید زیرا که قانون جدید باو داده نشده و با وزات تجارت بوده ولی از امروز این مسئله را مجلس باید رای بدهد که باوزارت عدلیه باشد یا باوزارت تجارت منوط بتصویب مجلس است.
مستشارالدوله – عرض بنده همین بود که از امروز محاکمه راجع بعدلیه است وزارت تجارت باید بهمان اصول تجارت اقدام نماید.
محقق الدوله – تجریه محاکمات باعث تعطیل و تعویق تأدیه حقوق است.
وکیل التجار – خوب است این مطلب راباز هم تشریح کنم اینکه وزرا میگویند هنوز قانون ما داده نشده. این قانونیکه بادارات داده می‌شود برای ترتیب و نظم ادارات است نه در خصوص این که حقوق مردم بماند.
وثوق الدوله – فعلا باید در این خصوص گفتگو کرد که آیا مقتضی امروزه چیست باید محاکمات تجارت با عدلیه باشد یا با وزارت تجارت.
آقا سید حسن تقی زاده – بعد از تغییر وضع که یک کابینه وزرا مثل خارج معین شده و بعضیها داخل کار شده و بعضی معاون برای خود گرفته و ترتیبات داخله خود را تا یک اندازه اصلاح کردند فقط دانستید که باید از روی ترتیب خارج این طور رفتار نمود این که میگویند بجهة هر چیزی باید قانون نوشت یا هر چیزی را با ترتیب خارج مطابقه نمود هیچ جا معمول نبوده که محاکمه تفکیک شود ولازم بتصویب مجلس هم نیست باید تمام محاکمه با عدلیه باشد که تکلیف هر کدام معین شده و همچنین عدلیه عذری نیاورد در وقتی که یکطرف از مدعی و مدعی علیه تاجر باشد و طرف این را اسباب منقصت بداند و نیز باید ببینیم وزارت تجارت بعد از این بچه کار اقدام خواهد کرد باید اینها در صدد کار باشند هر دو ماه راپورت خود را بدهند ببینیم چه کار می‌کنند ما همیشه باید منتظر باشیم هر وزیری خلاف قانون رفتار کرد اعتراض نماییم و بلکه همه وقت مواظبت نماییم که کار بکند.
وثوق الدوله – خلاصه نطق آقای تقی زاده این بود که محاکمه تجارت بعدلیه رجوع شود تا اینکه وزیر تجارت بطور صحیح بوظیفه خود عمل نماید این عقیده صحیحی است تا ببینیم رای سایر آقایان چیست.
وکیل الرعایا – عقیده بنده اینست که بزرگ ترین نقص ما نداشتن تجارت و فلاحت است و چیزی مانع این کار شده محاکمه تجارت است که باید قطع شود و رجوع بعدلیه شود تا وزارت تجارت بخوبی بتواند رسیدگی در امور تجارت و فلاحت نماید.
وثوق الدوله – بعقیده بنده در یک مجلس با حضور چند نفر از تجار مذاکره شود بجهة بعضی از اطلاعات بعد از آن رأی گرفته شود.
آقا سید حسن تقی زاده – بنده رأی ندارم که این مطلب بماند بر حسب عادت قدیمه هر یک باید در حفظ شئونات خود بکوشند محاکمه باید در یک جا باشد و محتاج برای مجلس هم نیست.
مرتضی قلیخان – در یک مسئله اگر تجار برخلاف قانون رأی بدهند نباید قبول کرد پس بهر ترتیبیکه قانون است باید رفتار شود.
حاجی سید نصرالله – موافق قانون همین است.
حاجی سید محمد – شاید ختم اینمسئله تا ده روز طول کشید در اینمدت تکلیف چیست.
حاجی سید نصرالله – حال شما ملاحظاتی در تفکیک یا یک جا بودن دارید.
حاجی سید محمد – ما پیشرفت کار را می‌خواهیم البته هر جا بهتر رسیدگی شود خوبست.
سیدالحکما – چنان گمان می‌کنیم که محاکمات تجارت با عدلیه شدن ابدا کاری صورت نخواهد فرق نمی‌کند چنانچه از وزارت تجارت بگیرند بعدلیه بدهند یا با وزارت تجارت باشد باید احقاق حقوق بشود و تمام محاکمات با عدلیه باشد و وزارت تجارت اسباب تعطیل کار اصلی وزارت تجارت می‌شود عقیده بنده اینست که از الساعة راجع بعدلیه باشد وزارت تجارت هم بوظیفه عمل نماید.
صدر نطنزی – از پیش در این مملکت غیر از وزارتخانه‌ها محکمه‌های زیاد بود و ازامروز باید در یکجا باشد که عدلیه است اگر بنا شد تجار محاکمه علیحده داشته باشند آنوقت اطبا هم می‌خواهند محاکمه داشته باشند جداگانه و هکذا سایر طبقات واصناف و از این گذشته امروز وزیر تجارت باید مشغول وظیفه اصلی خود باشد.
آقا شیخ حسین – وثوق الدوله گفتند از تجار استمزاجی شود عرض می‌کنم در زمان مستوفی الممالک چند نفر از تجار متدین معین شده مجلس تشکیل دادند که از روی دفتر و دستک در آنجا رسیدگی می‌شد حکم می‌کردند حالا اگر بخواهید این کار را بکنید دیگران مدعی خواهند شد که آن اساس سابق نیست و باید همه مردم یکسان باشند پس خوبست در همان عدلیه محاکمه تجارت باشد و تمام محاکمات باید در آنجا باشد.
مستشارالدوله – اینکه محاکمات تجارت راجع بعدلیه باشد یا بوزارت تجارت این مطلب اشکالی ندارد معلوم است نمی‌توان دو وزیر را در محظور نگه داشت و وزارت عدلیه می‌تواند یک محکمه مخصوص ترتیب بدهد که محاکمات تجار در آنجا رسیدگی شود در این صورت لازم نیست که با وزارت تجارت باشد.
آقا سید مهدی- باید ببینیم در صورتیکه محاکمات تتجارت راجع بعدلیه شود با آن موانعی که وزرات تجارت اظهار داشتند می‌شود یا نه؟
(گفته شد که باید با عدلیه باشد و رفع موانع گردد).
آقا سید حسن تقی زاده – همچه معلوم می‌شود که آراء متفق باشد.
حاج امام جمعه – بنده رایم برخلاف هر دو اینها است که بعضی میگویند با عدلیه باشد و بعضی میگویند با وزارت تجارت با هر کدام باشد احقاق حق نخواهد شد دیگر باقی را نمیدانم.
آقا سید حسن تقی زاده – بدیهی است هر کاریکه شعبات آن بیشتر و خودش سخت تر باشد توجه و اهتمام بآن بیشتر خواهد بود و زودتر اصلاح خواهد شد اگر عدلیه ما در تمام ولایات شعبات داشت و منحصر بطهران نبود بهتر و زودتر اصلاح می‌شد چنانچه امروزه کار وزارت داخله و مالیه از سایرین بیشتر و اهمیت آن زیادتر است زودتر تصفیه واصلاح می‌شود پس باید وزارت عدلیه و وزارت تجارت را توسعه بدهیم تا طرف اهتمام و توجه شود و زودتر رو باصلاح گذارد.
آقا میرزا حسین شهیدی – حال مدت یک ساعت است که مجلس در امری که بدو کلمه تمام می‌شود صرف وقت کرده چرا قانون اساسی و سایر قوانین را نمی‌خوانید که وظیفه مجلس است این مطلب باید راجع بعدلیه باشد لازم بمذاکره زیاد نیست.
وثوق الدوله – جمع کثیری از تجار بمجلس شکایت کردند که حقوق ضایع شده رسیدگی نمی‌شود گمان بنده این استکه این مطلب این قدرها اهمیت دارد که بقدر یکساعت و بیشتر جالب دقت مجلس باشد.
مخبرالملک – گمان من اینست که مطلب هنوز درست معلوم نشد زیرا که رجوع محاکمات تجارت بعدلیه امر آسانیست اما آن محظوراتی را که وزیر تجارت اظهار داشتند که وساطت و دخالت انجمنها و پست وغیره باشد باید آنها را رفع کرد که فردا عدلیه هم همینطور خواهد آمد و شکایت کرد.
آقا میرزا محمود – بعضی میگویند این مطلب اینقدر اهمیت ندارد بنده عرض می‌کنم این مسئله قانونیست باید بیشتر از اینها مذاکره شود و علاوه اگر با عدلیه نباشد ظلم خواهد شد و حقوق مردم ضایع می‌شود زیرا که از عدلیه می‌خواهند میگوید با من نیست از تجارت بخواهند میگوید باید رجوع بعدلیه شود همین طور حقوق مردم معوق می‌ماند.
رئیس- در اینجا دو مطلب مذاکره شد یکی اینکه محاکمات تجارت با عدلیه باشد یا با وزارت تجارت چنین معلوم می‌شود که اکثریت آراء بر این است که با عدلیه باشد یکی دیگر مسئله که مخبرالملک گفته بودند که وساطت و دخالت بعضی اشخاص و انجمنها و پست باشد اینها در وقتی بوده که بمسی ظلم شود و رسیدگی نشود حال که این مملکت قانونیست دیگر محتاج بواسطه و پست وغیره نیست.
حاجی سید محمد – محاکمات وزارت امور خارجه تکلیفش چیست تجار در آنجا هم گیر هستند.
رئیس- گمان نمی‌کنم این مطلب بطور کلی که تمام محاکمات راجع بیکحا شود در این مجلس اقدام گردد.
آقا سید محمد تقی – فعلا تلگرافی از ارومیه رسیده فوری باید خوانده شود و بعضی مطالب مهمه است که اگر فورا اقدام نشود بعضی مفاسد مترتب می‌شود و این تلگراف هم از این قبیل کارها است و چند نفر از وکلای محترم را بتلگرافخانه خواسته‌اند باید تکلیف معلوم شود بروند.
(تلگراف ارومیه را آقا سید محمد تقی قرائت کردند که خلاصه آن قریب باین مضمون بود).
- از ارومیه حضور امنای محترم مجلس مقدس ارومیه در معرض خطر. ملت در تلگرافخانه حاضر. آقای امام جمعه با چند نفر دیگر از وکلاء بیایند در تلگرافخانه تا عرایض حضورا گفته شود.
- (انجمن ملی)
حاج امام جمعه – من می‌روم ولی عرضی دارم باید بگویم و چند روز است در این فکر هستم امروز آن مطلب خود را اظهار می‌کنم ماها سابق مثل عبد زنگبار و حبشه بودیم و مارا صاحب هیچ حقوق بشری نمی‌دانستند از پارسال که وضع مملکت تغییر کرد و معلوم شد که ما هم صاحب یک حقوقی بوده و هستیم ولیکن این هرج و مرج که امروزه داریم مانع از پیشرفت کار شده و علت آن را باید اظهار بدارم و این را هم نمی‌گویم که خدای نخواسته اعلیحضرت نسبت بما رؤف و مهربان نیست و اسائه ادب هم نمی‌کنم ولی عمده علت هرج و مرج بواسطه اختلافی است که بین ما واعلیضحرت پادشاه می‌باشد و می‌خواهم انظار وکلاء محترم را چاپ کنم بیک مطلبی و آن این است که معنی مشروطه این است که شخص مقدس سلطان از حقوق خود تجاوز نکند و همچنین ملت هم از حقوق و حدودیکه دارند تجاوز ننمایند پس اگر وکلا محترم تصویب می‌نماید پنج تن از وکلای امین صدیق بی غرض معین نمایند واز حضور اعلیحضرت هم استدعا شود که از طرف قرین الشرف همایونی نیز سه نفر از رجال بی غرض با علم منتخب شودند و این هیئت در در یک جا نشسته قوانین چند مملکت را ملاحظه نموده و از روی آن تکلیف و حقوق و حدود سلطنت و ملت را معین کنند که طرفین تکلیف خود را دانسته دیگر از حقوق خود تجاوز نکنند و مادامیکه این مسئله درست نشود بالله مملکت از دست خواهد رفت بعضی مکاتیب است از آذربایجان نمی‌خواهم مطالب آنها علنا گفته شود و در همین تلگراف ارومی که نوشته شده ارومی در خطر است باید ملتفت شد یعنی چه این عرایضی که کردم باید خیلی زود اقدام شود.
آقای تقی زاده – بنده هم عرایض خود را بگویم می‌خواهم بروم تلگراف خانه بعضی مطالب فوری اتفاق افتاد گفتیم کمیسیون امنیت ولایات باشد و معاون وزارتخانها حضور داشته باشند حجة اصلاح همین کارهای فوری بود و در ممالک خارجه هم همین طور معمول است و اکنون چند روز است که پانزده نفر از وکلاوزیر داخله و وزیر امور خارجه را بمجلس احضار کردند تا امروز نیامده‌اند و این کارها هم فوتی و عمل سرحدی است و دو ماه است گفته می‌شود که آذربایجان امنیت ندارد باید تغییر فوری برای امنیت آنجا شود پس از مذاکرات زیاد گفتند اصلاح این امر و تدبیر این کار تغییر حکومت آنجاست و ابدا اقدامی نکرده‌اند و همه روزه از آذربایجان اخبار موحشه می‌رسد و گمانم اینست که یک روز باید در این خصوص مذاکره شده و نتیجه گرفته شود آن روز من جدا از وزارت داخله امنیت آذربایجان را خواستم یک حاکمی معین نمودند که بعضی تکالیف عمده پیشنهاد کرده و می‌گفت ناز مرا بکشید و چه بکنید ۰۰۰ آیا من بروم بهمین طور بمسامحه میگذرانند و همه جا مغشوش است و از باکو تلگرافی آمده است که نمی‌شود قرائت کرد و تفصیلات سابق آنجا را مسبوق هستید و اکثر تلگرافات که آمده ناخوانده مانده ویک روز که از آذربایجان خبر موحش نمی‌رسد من متشکر می‌شوم و نمیدانم هیئت وزرا در اینکار اینقدر مسامحه دارند جهت چیست
(در اینموقع ورقه رای منتشر شد برای اینکه محاکمات تجارتی هم رجوع بعدلیه اعظم بشود.)
میرزا سید علینقی- مراد از این رای گرفته ببینیم چیست آیا کلیه محاکمات راجع بعدلیه خواهند شد یا نه و وزارت تجارت یک منقصت و موانع خود گفت آن موانع و منقصت اگر رفع شود چه ضرر دارد محاکمات تجارتی با خود وزارت تجارت باشد.
رئیس- ما حالا نمی‌توانیم فورا در اینمجلس که کلیه محاکمات از تجارت و خارجه راجع بعدلیه کنیم زیرا که در خصوص محاکمات خارجه باید باقرار وزیر امور خارجه گفتگو کرد که محظورات در کار نباشد و محاکمات نظامی هم در حقیقت آنچه راجع بامور عسکری است باید با وزارت جنگ باشد نه دعاوی حالا از روی غلط کاری تا حال اینکار شده و ربط باینمسئله ندارد.
وزیر تجارت – در این خصوص که باید محاکمات تجارتی هم راجع بعدلیه باشد منهم هم رای هستم و قانونا همین طور است فقط چیزیکه موجب تردید خیال بنده شده این است که در خارج معلوم نخواهد شد آیا رجوع محاکمه تجارتی بعدلیه بواسطه اینستکه از طرف من قصوری در احقاق حق تجار شده یا اینکه بموجب قانون مشروطه کی این ارجاع شده است و این باعث توهین من خواهد شد در خارج پس باید طوری مطلب واضح شود که بدانند این رجوع محاکمات تجارتی بواسطه قصور از طرف من نشده تا برای من اسباب توهین فراهم نیاید.
آقا میرزا محمود خوانساری- این مسئله ابدا ربط بجناب وزیر تجارت ندارد چون اقتضای حقوق اینست که باید محاکمات کلیه راجع بعدلیه باشد لهذا محاکمات تجارتی راجع بعدلیه شد
(و در این موقع اخذ رأی شد ۸۱ رای داده که محاکمات تجارتی هم بعدها باید عدلیه باشد).
آقای تقی زاده – جناب رئیس شما اطلاع دارید که وزیر داخله کی به مجلس خواهند آمد و اقدام در اصلاح امر آذربایجان خواهد نمود.
آقای حاج سید نصرالله – آنشب بودم که گفته شد کمیسیون امنیت ولایات تشکیل شود وبعضی این مسئله را باعث پاره خیالات و نیل ببعضی از مقاصد دانستند و اما در این امر مقصود صحیحی داشتیم و همین انجمن موجب اتحاد بین دولت و ملت می‌شد حالا هم عقیده بنده اینست که این کمیسیون تشکیل شود.
مستشارالدوله – در اینکه حدود سلطان و ملت باید معین باشد حرفی نیست ولی باید قوه مجریه تکلیف خود را بداند و بوظیفه خود عمل نماید حال این قوه مجریه قسمت در بین هشت نفر وزیر شده است و مسئولیت ایشان هم معلوم این مطلب را معین و محقق دارید.
آقا سید حسن تقی زاده – بعضی چیزها را نباید گفت و نمی‌شود بگوییم ولی گفتم کراراً و حال هم می‌گویم آذربایجان بطوری مغشوش است که نزدیک است یأس حاصل شود هر روز خبر وحشت آمیز و وحشت‌انگیز پشت سر هم می‌رسد و ما مسئول نیستیم و گفتیم آنچه بود و این بار را از گردن خود انداختیم بوزارت داخله و بمعاون ایشان کرارا گفته شد ودر کمیسیونها هم مذاکره در این مدت هیچ ترتیب اثری نشده این مسامحه برای چیست خود این مسامحه هم خیانت است خواهند گفت میسر نشد چطور میسر است که یکنفر ببرند در اندرون یکساعت خلوت کنند و دستور بدهند ولی در این باب بمسامحه میگذرانند حال دو ماه است که می‌گویم آذربایجان درخطر است این نه تنها ولایات و وطن من است بلکه وطن شماها است.
حسام الاسلام – تمام اینها صحبت است همه ولایات مغشوش است آنها هم از روی نقشه دیگر رفتار می‌نمایند.
سیدالحکما – بنده عرض می‌کنم در همه جا اصل کار با رئیس است در آذربایجان از قرار معلوم هر چه از حکومت آنجا می‌خواهند میگوید نداریم پس تمام اینها بواسطه اینست که در تبریز رئیس نظامی نیست.
حاج سید نصرالله – این همه شرح و بسط لازم ندارد آیا باید این کمیسیون دائمی با وزراء یا بامعاونین آنها که گفته شد تشکیل شود یا نه اگرمجلس صلاح میدانند که باید تشکیل شود رأی گرفته تمام شود.
وکیل الرعایا- هر چه خواستم از پرده بیرون نیاید آخر نشد مدتی بود که بعضی از خائنین در کار بودند تا اینکه این وضع امروزه را برای مملکت فراهم آورده‌اند باید خواطر مبارک اعلیحضرت را از این وضع مستحضر داشت.
آقا سید محمد تقی – تقریبا یک ساعت و نیم استکه مجلس منعقد شد ه بضعی از مذاکرات شد کرارا عرض کردم و بعضی لوایح هم نوشتم حال هر چه خواستم کف نفس کنم نتوانستم چون عقیده آزاد است آنچه میدانم می‌گویم و ملاحظه هم از کسی ندارم و نمی‌ترسم ما در اینجا نشسته‌ایم هر روز یک هیئتی یا یک وزیریرا می‌آوریم در مجلس و توهین می‌نماییم بعضی اسائه ادب بآنها می‌کنیم و ابدا بوظیفه خود رفتار نمی‌کنیم و قانونی را که وزارت داخله و عدلیه دادند اصلاح نمی‌کنیم بآنها نمی‌دهیم که تکلیف شان معین باشد درست استکه نه این وزراء مثل وزرا سایر دول کافی و کاردان هستند ونه ما وکلا آن وکلا هستیم پس نباید اینقدر بآنها توهین و هتک کرد و اسائه ادب نمود باید باتحاد و اتفاق و همدستی کار نمود من عقیده شخصی خود رامیگویم و ادای تکلیف اسلامیت خویشرا می‌کنم.
آقا ملا حسن وارث- ما هم از کسی ترس و خوف نداریم آنچه میدانیم و عقیده ما است میگوییم و امنیت مملکت را از وزیر مسئول می‌خواهیم.
آقا شیخ حسین – آقای تقی زاده گفتند که وکلای طهران هم باید همراهی کنند حال که اینجا نیستند بنده مکرر گفته‌ام که ما همه یکی هستیم تفاوتی بین تبریز و شیراز وغیره نمی‌گذاریم ونیز باوزیر و شخص دوستی و دشمنی نداریم صفت خوب را خوب میگوییم بد را بد اگر بد کردند البته اعتراض باید کرد و گفت بنده حضورا بوزیر داخله گفتم که امنیت این مملکت با شما است اگر محظوراتی دارید بگویید تا رفع شود.
خیاط باشی – این ترتیبی که جناب حاجی سید نصرالله و آقا شیخ حسین گفتند همان راجع به فرمایش حاجی امام جمعه است پس همان مطلب را مجلس اقدام کند.
مجلس ختم شد