نجات آذربایجان

به دستور استالین دار و دسته نوینی در آذربایجان به راه انداخته شد.

۱۰ آذر ۱۳۲۰ وزارت خارحه ایران به سبب مداخلات افسران شوروی در امور شهربانی و ژاندارمری شهرهای آذربایجان، نامه‌ای به سفارت شوروی نوشت که در آن یادآوری کرده بودند که شماری از افسران شوروی از استانداری آذربایجان خواسته‌اند که روزنامه صدای آذربایجان توقیف شود و رئیس شهربانی از این شهر خارج شود و اسلحه پاسبانان و ژاندارم‌ها نیز به شمار مورد توافق برسد. در این نامه سپس اعلام شد که اینگونه مداخلات دور از روابط دوستانه‌ای است که دو کشور می‌باید در نگاهداری آن کوشا باشند.

وزارت امور خارحه ایران به وزیر مختار ایران در لندن دستور داد که اعتراض دولت ایران را نسبت به مداخلات مقامات شوروی در امور داخلی ایران به آگاهی دولت انگلستان برساند. این مداخلات و تجاوزات عبارتند از : ضبط اموال و کالاهای بازرگانان ایرانی در بنادر شمال، خودداری دولت شوروی از پرداخت حقوق و عوارض گمرکی به دولت ایران، تشویق مردم به ندادن مالیات، جلوگیری از حمل اموال دولتی از گمرکات، تحریک عده‌ای از کردها به تظاهرات علیه دولت ، بازگذاشتن مرزهای شمال و آزادی ورود افراد مشکوک به خاک ایران.

۱۸ آذر ۱۳۲۰ سفارت شوروی در پاسخ نامه وزارت امور خارجه ایران درباره تعداد پاسبان‌ها و ژاندارم‌ها در شهرهای مختلف آذربایجان اعلام داشت که پیشتر در این باره موافقت وزارت کشور جلب شده و رفتن ماموران شوروی به اداره‌های شهربانی و ژاندارمری آذربایجان تنها برای دریافت فهرست شمار ماموران مورد توافق بوده‌است.

۱۴ دی ۱۳۲۰ وزارت امور خارجه ایران در یادداشتی که به سفارت شوروی داد یادآور شد که بنا به اظهار مسولان کشاورزی و هم چنین دامداران ایران، ماموران شوروی شمار زیادی از دام‌ها از جمله گاوهایی را که در خدمت کشاورزان ایران هستند، برای مصرف ارتش سرخ به داخل خاک شوروی برده‌اند، حال آنکه این کار افزون بر زیانی که به دامداران آورده‌است آسیب بزرگی نیز به کشاورزان ایران وارد خواهد ساخت.

۲۳ دی ۱۳۲۰ وزارت کشور در نامه‌ای که به وزارت امور خارجه فرستاد یادآور شد که مقامات ارتش سرخ در آذربایجان بار دیگر فهرستی از شمار افسران و افراد شهربانی و امنیه هر شهر تهیه و به ادارات مربوطه تسلیم کرده و تذکر داده‌اند که در هیچیک از شهرهای آذربایجان نباید وجود داشته باشد، و مازاد شمار افسران باید به تهران بازگردانده شوند. وزارت کشور این امر را دخالت شوروی در امور داخلی ایران دانسته و از وزارت امور خارجه خواسته‌است که در این باره اقدام جدی بعمل آورد.

۲۶ فروردین ۱۳۲۱ در تلگرامی به وزیر مختار ایران در لندن دستور داد که جریان‌های زیر به اگاهی دولت بریتانیا رسانیده شود:

۱- مقامات شوروی هشت میلیون ریالی را که برای هزینه ارتش سرخ در ایران اعتبار گرفته بودند هنوز بازپرداخت نکرده‌اند.

۲- ارتش شوروی از ورود قوای ایران به رضاییه جلوگیری کرده‌اند و گروهی از کردهای مشکوک در آن منطقه را به شورش علیه دولت برانگیخته‌اند.

۳- با آن که دولت ایران بنا بر درخواست سفارت امریکا از سفارت ژاپن درخواست کرده‌است که شهروندان ژاپن، ایران را ترک نمایند ولی دولت امریکا تعهدات خود را به انجام نرسانده‌است.

۲۸ مهر ۱۳۲۱ وزارت راه به آگاهی وزارت امور خارجه رسانید که از شهریور ماه گذشته تاکنون همه خط‌های راه‌آهن استان سه و چهار با همه دستگاه‌ها و ابزار آن به وسیله ارتش شوروی تصرف شده‌است و درخواست کرد که سفیر ایران در مسکو با مقامات شوروی گفتگو کند تا خط‌های آهن به مسولان ایرانی بازگردانده شود.