مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۴ دی ۱۲۸۵ نشست ۲۹
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۴ دی ۱۲۸۵ نشست ۲۹
مذاکرات دارالشورای ملی روز سه شنبه سلخ شهرذی قعده
آقا سید حسن – حالا که انتظار آمدن وزیر مالیه است پس اگر لایحه هست بخوانند.
رئیس- یک امتیازنامه هست که معادن طارم بجناب آقا میرزا محمد صادق داده شده می‌خواهید قرائت شود تا جناب وزیر مالیه بیایند.
حاج محمد اسمعیل آقا – کلیه آمدن جناب وزیر مالیه فقط برای عمل بودجه است دیگر کاری بایشان ندارم لکن کارهای دیگر زیاد است مردم از اطراف شکایت می‌کنند کار مجلس فقط اصلاح بودجه نیست وزارت خانها در دادرسی مردم بطور سابق رفتار می‌نمایند پس باید اقدام در آن کارها نمود و رفع ظلم کرد آمدن وزیر مالیه واصلاح بودجه هم یکی از آن کارها است تا کی باید منتظر شد برای این یک کار.
آقا سید محمد تقی – منافاتی ندارد این کارها با کار دیگر همه باید اصلاح شود.
حاجی محمد اسمعیل آقا- مقصود بنده هم همین است لکن مردم میگویند دروزارتخانها مستبدانه همان کارها را می‌کنند و دو تا پول فائده ندارد و ابداً خیال نکرده‌اند که این ترتیب بیان آمده تکلیف ایشان این است مطیع ومطاع باشد ببنید اینها اصلاح می‌شود یا همانطورها است بهر طریق که صلاح میدانید رفتار نمایید باید شروع در کار کرد چه می‌فرمایید.
جمعی گفتند صحیح است.
حاجی سید ابراهیم – کلیه باید قوانین در این باب نوشته شود که همه مردم بدانند.
حاجی محمد اسمعیل آقا – قرار بود از مجلس چیزی مقام صدارت نوشته شود که در اداره پست وگمرک که مال دولت است مفتش بگذارند چه شد؟
رئیس- بله نوشته شد لکن برای پیش آمدن این ترتیب جواب آن هنوز نرسیده.
حاجی محمد اسمعیل آقا- جواب آن دیر نشده هنوز نباید مطالبه جواب کرد.
رئیس- گمان نمی‌کنم دیر شده باشد با این اتفاقی که افتاده است.
سعدالدوله – آن امتیازنامه که فرمودید در باب معادن چیست؟
رئیس- امتیاز معادنی است در خلخال و طارم داده شده با این اعتبارنامه حاضر است صلاح باشد بخوانند.
سعدالدوله – آن امتیاز که در سابق داده بودند و محل گفتگو بود چه شد که قرار بود صدیق‌السلطنه و شیخ الملک و پسر کتابچی بیایند و مذاکره شود پس خوبست بفرمایید یک چیزی بنویسند.
رئیس- صدیق السلطنه اظهارکرده بود روزیرا بیاید حالا می‌نویسیم حاضر شوند.
آقا سید محمد تقی – لایحه که وزیر معادن در باب معدن طارم و خلخال نوشته بود قرائت می‌نمایید.
سعدالدوله –این خیلی خوب است باید مداقه بشود از این گذشته فصل هفتم آن مغایرت دارد با امتیاز نامه بانک ملی باید در کمیسیون چندین مرتبه خوانده شود بعد از آنکه دقت شد و بآن آخر رسید باید ببانک ملی تکلیف شود اگر قبول کرد بسیار خوب چون این قبیل امتیازات را دولت ببانک داده علاوه این طور خواندن هم از وقت مجلس می‌کاهد باید این رقم امتیازاترا صاحبانش چاپ کرده باعضاء بدهند هر کس دقت و تفکر کند.
آقا سید حسین – همانطور که حاج محمد اسمعیل آقا گفتند باید کارها مرتب باشد در باب اصلاح بودجه از قراریکه اعلحضرت اقدس فرمودند باید کوشش کرد در اصلاح آن و طوری باشد که صدای تمام اهالی مملکت بلند نشود و دیگر آنکه وزارت عدلیه ترتیبش همین است که با مردم رفتار می‌شود یا باید تغییرداده شود که راحت باشند.
سعدالدوله – کراراً این مطلب مذاکره شده و هر وقت بوزراء میگویند جواب می‌دهند که باید قانون وزارتخانهها نوشته شود از آن رو رفتار نمایند لکن اینمطلب بیکماه و دو ماه تمام نمی‌شود کمیسیونهای متعدد لازم است هیچکس بی پول خدمت نمی‌کند همه مواجب می‌خواهند یکی از مطالب که باید جناب رئیس او را اهتمام داشته باشد اینست که یک قراری در امر نطق بدهید اگر یک قرار درستی در این کار دادید همه کارها درست می‌شود خیلی از آقایان محترم عذر می‌خواهم چون دیدم همه مکدر هستند از خارج می‌شنوم برای نطق مجلس مضمون میگویند حالا عرض می‌کنم اگر کسی گوش داده باشد به تلفن که سیمهای آن در یک نقطه جمع باشد آنوقت صداهای مختلف می‌شنود این مجلس هم همان طور است روزنامه مجلس اقوی شاهد است برای اثبات این مطلب.
وثوق‌الدوله – صحیح است بلکه اهم فرائض همین است
رئیس – آقایان وکلا همه همراهی بفرمائید تا صحیح شود.
سعدالدوله – خیلی هم کافی و کارآزموده هستند مطلب را که بنده عرض می‌نمایم ضبط کنند بعد اگر ایرادی دارد جواب بدهند چون من حواس درستی ندارم رشته مطلب از دستم خارج می‌شود خلاصه بعد از آنکه امناء دولت و وکلاء ملت زحمتها کشیده نشستند و ادارات را منظم کردند که قوانین آنها باید نوشته شود قبل آنکه این ادارات مشغول کار بشوند باید مخارج تعیین نمود و دیگر آنکه امروز جناب وزیر مالیه اینجا تشریف خواهند آورد فکر کنید ببینید چطور باید حرف بزنید حالا مالیات را چطور اخذ می‌نمایند و اصلاح آن از چه راه است والا اجرای قانون خیلی سهل است وزیر مالیه آدم تحصیل کرده مجرب آزموده است و در مکتب اول فرنگستان تحصبل کرده است.
آقا میر سید محمد – از روزیکه نظامنامه را بمجلس دادند حکم ظلم را بیشتر کرده‌اند هم نسبت برعیت و هم در باب انتخابات باید در این باب چه کرد.
سعدالدوله – از رشت هم جمعی آمده‌اند اینجا عارض هستند و همینطور از همدان و جاهای دیگر با اینکه ظهیرالدوله خوب حکومت کرده
آقا میرزا سید محمد – بله حکومت همدان خوب رفتار کرده است خیلی شکایت از مجلس تبریز دارند اگر اینطور باشد مملکت هرج و مرج خواهد شد مجلس شورای ملی یکی بیشتر نیست آنها نمیدانم چه میگویند این وضع تبریز اسباب اغتشاش شده نه تنها در تبریز مجلس است بلکه در همه جا پیش خود مجلس قرار داده‌اند.
سعدالدوله – هنوز در هیچ جا معنی مجلس را نفهمیده‌اند باید از این بابت مطلب را فهماند که همه کس بداند ولی باید صبر کرد تا وکلا آنها بیایند خودشان بنویسند که آنچه پیش گرفته‌اند صحیح نیست.
آقا میرزا سید محمد – تا منتظر باشید آنها بیایند هرج و مرج خواهد شد.
آقا سید حسن تقی‌زاده – سه شکل دارد مجلس تبریز یا اینکه از اینجا دستورالعمل قانونی بفرستید که از آن رو رفتار نمایند حالا که قانون نوشته نشده است یا این که باید مستبدانه تسلیم حکام نمود در تبریز مجلس شورای ملی نیست انجمن ایالتی است.
حاج محمد اسمعیل آقا – این مجلس تبریز انجمن است برای رسیدن بتظلمات مردم و اعلیحضرت در ولایت عهد خودشان دستخط مرحمت فرموده‌اند کلیة باید انجمن ایالتی باشد خلافی هم از ایشان صادر نشده.
آقا میرزا سید محمد – کارش بالاتر از این است حاجی میرزا حسن آقا را مجبور کردند اموال خودش را بایشان واگذار کرد.
آقا میرزا محمود خوانساری – حاجی میرزا حسن آقا که باختیار خود و بطوع ورغبت اینکار را کرد.
حاجی محمد اسمعیل آقا – در این مدت یکدینار از مالیات دولت را گرفته‌اند یا اینکه یک پول رشوه از کسی اخذ کرده‌اند جز آنکه مواجب فراشها را از کیسه خودشان داده‌اند و بتظلمات مردم رسیدگی نمودند.
سید مرتضوی – حالا می‌خواهند آن مجلس را بر هم بزنند و همان کارها را بکنند که سابق معمول بود چون مجلس از دزدی و تقلب آنها مانع است باین خیال افتاده‌اند.
حاجی محمد اسمعیل آقا – خود شاه جناب مشیر دفتر را رئیس مجلس قرار داده که در واقع او مجری است.
آقا سید عبدالله مجتهد – شاه خیلی شکایت کرده از وضع مجلس تبریز که اسباب زحمت شده.
تقی‌زاده – مجلس تبریز حالا مدعی بر این است که جمیع ظلم از تبریز رفع شده است اگر یک عیب پیدا کنید بنده حاضرم.
حاجی محمد اسمعیل آقا – در این سه ماه صد دینار رشوه از کسی گرفته نشده است.
آقا شیخ حسین – در تمام مملکت یک قانون‌گذار می‌خواهد اگر آنجا بخواهند اینکار را بکنند سایر ولایات هم همینطور می‌خواهند رفتار نمایند و این نمی‌شود.
ملا حسن – حالا که قانون نیست پس باید مردم بنشینند و از حکام و ظلام توی سری بخورند.
تقی‌زاده – اگر این مجلس کاریکند که بمالیات دولت ضرر بخورد یا اغتشاش و هرج و مرجی بشود حق دارند که جلوگیری بفرمایند ولی آنها کاری باین کارها ندارند و مواجب کارکنان را از کیسه خودشان می‌دهند.
آقا میرزا سید محمد – غرض این است نباید از تخت سلطنت و حکومت خارج شوند و نباید ظلم و تعدی هم بکسی بشود.
حاجی محمد اسمعیل آقا – آنها کاری بدولت و حکومت ندارند شاید بحضور مبارک خلاف عرض کرده باشند.
آقا میرزا سید محمد – خیر من بخوبی اطلاع دارم بنظام‌الملک پیغام داده بودند که ماهی سیصد تومان می‌دهیم میخواهی بیا و کار بکاری نداشته باش.
آقا سید عبدالله – بلی آنها قدری تند حرکت می‌کنند باید در این مطلب مذاکره شود امروز بحمدالله شاه رؤف و مشفق است.
آقا سید حسین بروجردی – شاید اگر وجود مبارک اعلیحضرت را مطلع بکنند به ظلمهای فوق العاده تصدیق بفرمایند ببینند در خراسان شصت هزار خروار جنس بدیوان می‌دهند که چهل هزار خروار آنرا باید از بابت حقوق بگیرند از دیوان خرواری پانزده هزار می‌خرد و از رعیت پانزده تومان می‌گیرد بیست هزار خروار را در انبار حبس کرده که بپوسد و بدولت نداده ده نفر را روکش کرده که اگر این گندمها حرکت کند طاعون می‌آید و بتوسط سفارت انگلیس تلگراف شده که حمل ننمایند حالا اگر در آنجا هم مجلسی بود این طورها نمی‌شد.
آقا سید محمدتقی – حالا جای گفتن این حرفها نیست همانطور که اعلیحضرت اقدس فرمودند باید بعمل بودجه رسید آقا سید عبدالله حالا گفتن این گونه مطالب صحیح نیست.
سعدالدوله – نتیجه همان است که گفتم باید وزراء در اینجا حاضر باشند پریروز دیدید همه وزراء حاضر بودند چکار داشتند که میگویند کار داریم اگر امروز وزیر داخله در اینجا حاضر بود جواب این مقالات را می‌داد چرا نباید آنها حاضر شوند رئیس هم تقصیری ندارد در محذور گرفتار شده بیچاره نمیداند چه بگوید.
حاجی محمد اسمعیل آقا – بنده عقیده‌ام اینست که عقایدمان آزاد نیست که هر کس هر چه میداند بگوید وزراء باشند یا نباشند فرق نمی‌کند باید آزادی باشد.
آقا میرزا محسن – پس اگر این طور است که میفرمائید مجلس چه ثمر دارد.
آقا میرزا سید محمد – چطور آزاد نیستند این مجلس برای همین است که هر کس هر چه میداند بگوید.
حاجی محمد اسمعیل آقا – دیگر بعد از این تحدید و حرفی نیست.
آقا میرزا سید محمد – خیر برای چه هر کس آزادست رأی خودش را بگوید.
حاجی محمد اسمعیل آقا – چه ایرادی بمجلس تبریز می‌گیرند بگوئید تا جواب عرض کنم آنها جز آنکه جلو مستبدین را گرفته‌اند کاری دیگر هم کرده‌اند. مکرر برئیس عرض کردم مجلس تبریز دستورالعمل از اینجا خواسته‌اند آنها منتظرند که دستورالعمل برود.
آقا میرزا محمود خوانساری - هر کس بمجلس تبریز توهین نماید این مجلس را توهین نموده.
آقا سید عبدالله – حالا این حرف بماند تا بعد.
سعدالدوله – بوکلائیکه برای طهران منتخب کرده‌اند هر نفری را پانصد تومان داده‌اند که در واقع خدمتی باین مجلس کرده‌اند.
ملا حسن – آفرین بر این ملت غیور.
سعدالدوله – آن فقره شیلات که صیادان اجماعها کرده‌اند و حرفها می‌زنند و مأمور می‌فرستند چه باید کرد مدتی است قرارنامه (لیانازف) را خواسته‌ایم تا حالا نیامده آن قرارنامه اولی را می‌خواهیم ببینیم در کی و چه تاریخ واگذاز شده؟
آقا میرزا سید محمد – آن قرارنامه میرزا حسینخان سپهسالار را خواسته‌ایم که هنوز نرسیده.
سعدالدوله – ماهی حرام که بلامالک بوده دولت واگذار کرده.
آقا میر سید محمد مجتهد – دولت هر چه مال خودش است حق داشته امتیازش را بدیگری داده مال غیر را نمی‌تواند بدهد.
آقا میرزا محمد طاهر – این دفعه سیم است که از مجلس برای آوردن قرارنامه می‌نویسند.
سعدالدوله – چند مطلب پیدا کرده بودم وزیر مالیه حاضر نشدند که بگویم دخل دولت از چه راه است مردم بیچاره گمان می‌کنند مواجب و مستمریرا می‌خواهند قطع کنند خیر باید کاری کرد مواجب و مستمری را در خانه‌های شما بیاورند بدهند مثلا چیزیکه قطع می‌شود از این قبیل است مثلا حاجی اسمعیل تنباکو فروش در این صورت شانزده جا باسامی مختلف چهارصد و چهل تومان میرد البته اینها را می‌زنند و نمی‌دهند مردم وحشت نکنند انشاءالله تما کارها درست می‌شود.
حاجی محمد اسمعیل آقا – اگر در کارها بخواهید اقدام کنید شما را هم مثل مجلس تبریز خواهند کرد چه خواهید کرد.
سعدالدوله – آنوقت می‌گویم انا لله وانا الیه راجعون این مردمی که می‌بینید از آن اشخاصی هستند که برای وطن جان می‌دهند عمر ایران و پادشاه تجدید شده گوش بحرف کسی نخواهند داد.
حاجی محمد اسمعیل آقا – امنیت در مملکت نیست از یکنفر عارض بیچاره پنجاه نفر قلق می‌گیرند اول باید اصلاح این قسم تعدیات را کرد که عارض وارد می‌شود از کفشدار گرفته تا آن صدر همه رشوه می‌خواهند وزیر عدلیه ابداً بعرض مردم نمی‌رسد.
آقا میرزا طاهر – وزیر عدلیه مسلمان است یا خیر اگر مسلمان است رشوه نگیرد.
آقا سید عبدالله – اینها ناظران ما هستیم تا امروز شنیده نشده که وزیر عدلیه از کسی رشوه بگیرد انشاءالله نمی‌گیرد.
سعدالدوله – آنچه در مجلس مذاکره می‌شود راجع باشخاص نیست.
حاجی محمد اسمعیل آقا – معاون الملک ملک شمیران خودش را دو سال است به بنده فروخته و تصرف نمی‌دهند هر چه بوزیر عدلیه می‌گویم مسامحه می‌نماید ابداً بمجلس اظهار نداشته‌اند.
آقا سید عبدالله – مطابق نظامنامه بنویسید و بمجلس اظهار نمایید.
سعدالدوله – اگر بمجلس هم اظهار نمایند فائده ندارد.
آقا سید عبدالله – اصلاح امور را از وزیر عدلیه کلیه بخواهید هر گاه اقدام نکرد ما تکلیف خود را میدانیم.
حاجی محمد اسمعیل آقا – عرض می‌کنم تا کی باید صبر کرد احقاق حق نمی‌کند فرق نمی‌کند احقاق حق نکردن مثل رشوه گرفتن است.
آقاسید عبدالله – مجلس باید بخواهد از وزیر عدلیه هر وقت جواب نداد هر طور که صلاح است از قرار نظامنامه رفتار نمایند.
آقا میرزا محمود خوانساری- جناب وزیر مالیه اگر حاضر نشد نباید نوشت.
رئیس- البته باید نوشت و می‌نویسیم.
سعدالدوله – بینی و بین الله وزراء ما هنوز معنی مسئولیت را نمیدانند و خود را مسئول نمیدانند و ابداً اعتنا باین مجلس ندارند رجوع بکنند در خارجه ببینید وزراء همه روزه بمجلس می‌روند چقدر باید گفت. نفس من گرفت اینقدر گفتم باید وزراء خودشان بیایند رئیس هم در محذور واقع شده دولت باید دراین امر اقدام نماید.
مخبرالملک – خوبست نتیجه مجلس امروز را این دو فقره قرار بدهیم یکی آنکه بصدر اعظم بنویسند که وزراء یا معاون ایشان همه روزه حاضر باشند در مجلس ودیگر آنکه از فردا صبح یک کمیسیون در اینجا بشود و مختصر قانونی جهت تبریز نوشته شود حالا که آنها جلو افتاده‌اند باید حدودش را هم معین کرد که از حدود خود تجاوز نکنند.
آقا سید حسین بروجردی – از فردا صبح که قراری برای تبریز دادید خوبست یک قراری هم برای خراسان و سیستان بدهید که آنها هم آسوده باشند.
آقا سید محمد تقی – لایحه محقق الدوله را از بابت خراسان بطور سؤال نوشته بود قرائت نمود.
آقا میرزا ابوالحسن خان – خوبست وزیر داخله را بخواهید در این باب با ایشان سوال و جواب شود.
تقی زاده – خوبست عزل آصف الدوله را بخواهید با این اخبار بطور اجماع معلوم است خیلی مرد ظالم و مهملی است.
آقا سید محمد تقی- لایحه از بابت بانک قرائت شود.
آقا سید مهدی – آن حقوق مردم که در شرکت عمومی سوخت کرده بگیرند و بدهند آنوقت همان مردم پول ببانک ملی خواهند داد.
آقا میرزا ابوالحسن خان – آن شرکت سابق که پای ملک التجار در میان بوده غیر از این ترتیب است امروز مسئله عرض و ناموس در میان است.
سعدالدوله – از یمن این مجلس بهر تدبیر که بود راه آستارا گرفته شد واداره را هم از ملک گرفتند بلکه از قراری که حاجی میگویند یکتومان هم سه تومان شده است.
آقا سید مهدی – خوبست اینمطلب را در روزنامه بنویسند که همه کس بداند.
سعدالدوله – خودش همین حرفها در رزونامه مجلس درج می‌شود وهمه کس باخبر می‌شود.
آقا میر سید محمد- ترتیب قزاقخانه من نمیدانم چطور است اینها نوکر روس هستند با نوکر ایران اگر نوکر روس هستند ما نوکر روس لازم نداریم اگر نوکر ایران هستند پس چرا علامت نظامی ایران در آنها نیست این یکنفر مشاق روسی آمده ببینید چه کارها کرده.
رئیس- البته اینها نوکر ایرانند و باید درتحت فرمان دولت ایران باشند.
آقا میر سید محمد – اینها علامت نوکری ایران را ابداً ندارند علاوه چندی قبل در شمیران سفیر روس آمد احترامات زیاد کردند نایب السلطنه آمد احترامی باو نکردند اینها برای چه است.
سید الحکماء- در سالی چهار صد و هشتاد هزار تومان از دولت می‌گیرد همه جهت هشتصد نفر قزاق دارد.