مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۲ بهمن ۱۲۸۵ نشست ۴۲

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری نخست

قانون اساسی مشروطه

نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست

مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۲ بهمن ۱۲۸۵ نشست ۴۲

مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۲ بهمن ۱۲۸۵ نشست ۴۲

مذاکرات دارالشورای ملی روز ۳شنبه ۲۸ ذی حجه الحرام ۱۳۲۴

رئیس- امروز نظامنامه مجلس دوباره قرائت شود و امروز روز مباحثه و مذاکره در فصول آن است در قرائت سوم باید رأی گرفته شود.

سعدالدوله – عرض دارم می‌گویم اهمیت تکمیل قانون اساسی مملکتی بیشتر است یا اصلاح نظامنامه سنا.

رئیس- در این مجلس اصلاح متمم قانون اساسی ممکن نیست قرار شد چهار نسخه نوشته شود در انجمن مخصوصی هر کدام را تصویب کردند اختیار شود و غرض از تعطیل مجلس در روز ۵ شنبه هم بجهت همین است و روز شنبه مجلس باید منعقد شود برای اصلاح و نظانامه مجلس سنا هم جزء قانون اساسی است تفاوتی ندارد.

(جمعی گفتند این تعطیل روز پنجشنبه و دهه اول محرم برای چیست وحال آنکه اصلاح این امور واجب است).

صدیق حضرت – عرضی دارم که نظامنامه داخلی مجلس نباید مجری شود؟

سعدالدوله – مقصود چیست.

صدیق حضرت – تعیین روز وساعات اجلاساعت مجلس بعهده رئیس است کسی حق گفتگو در این خصوص ندارد.

(جمعی گفتند خود رئیس فرمودند مذاکره شود).

صدیق حضرت – غرض من اخطار دارم و باید در موقعش اخطار نمایم.

رئیس- دیشب جماعتی گفتند بجهت احترام عاشورا باید دهه اول محرم تعطیل شده و ضمناً متمم قانون اساسی هم اصلاح شود منهم گفتم امروز این نظامنامه مجلس سنا خوانده شود و روز ۵شنبه تعطیل نمایند.

حاجی امین الضرب – این متمم قانون اساسی و اصول آن را کی خواهد نوشت.

رئیس- هر کس میل دارد بنویسد یعنی نوشتن آزاد است ولی برای خارج نه در انجمن حال هر کس میل دارد بنویسد بیاورد در انجمن تصحیح شود.

سعدالدوله – حالا چه ضرر دارد انجمنی مخصوص معین شود که در آنجا بنویسند و بیاورند در مجلس مذاکره و تصحیح وقتی که انجمنی معین نباشد همه باطمینان یکدیگر شاید بنویسند و شاید ننویسند و باعث تأخیر کار خواهد شد.

رئیس- چه ضرر دارد اجراء وامضاء آن را معین وانتخاب نمایید.

(پس از مذاکره زیاد در تعیین اعضاء اشخاص ذیل را معین نمودند. )

• سعدالدوله – آقا سید حسن تقی زاده – مشاورالملک – حاجی امین الضرب – حاضی سید نصرالله – مستشار الدوله .

(مخبرالملک را هم معین کرده بودند باینطور عذر خواست ). بنده را از این کمیسیون معاف دارید خودم در خارج اصولی می‌نویسم و در انجمن ارائه می‌دارم اگر بدرد خورد و پسندیدند بسیار خوب والا فلا.

(گفتگو در این شد که باید اعضا کمیسیون زبان خارجه هم بدانند).

سعدالدوله – علاوه بر دانستن زبان خارجه باید اطلاع از قوانین دول مشروطه داشته باشند و در امورات داخلی مملکت تتبع داشته و بصیر باشند.

حاجی سید نصرالله – غیر از زبان خارجه دانستن مدرک هم لازم است زبان دانستن فقط برای ترجمه است چه بسیار اشخاص زبان دان که قوه استنباط مطلب را ندارند ولی کتب قوانین خارجه ترجمه شده است ممکن است اشخاصیکه زبان نمیدانند استنباطات خود را ازآن ترجمه‌ها نمایند.

سعدالدوله – ما هم نمی‌توانیم از پیش خود چیزی بنویسیم بعضی چیزها هم که مقتضی مملکت است باید ملاحظه شود و نوشتجاتیکه در این خصوص با دولت ردو بدل شده و با نقریرات جناب مخبرالسلطنه باید بکمیسیون داده شود.

رئیس- البته هر چه لازم شد خواهم داد.

سعدالدوله – این متمم قانون اساسی را بطوری باید بنویسیم که مطابق باشد با قوانین سلطنت مشروطه و موافق با قانون شرع هم باشد.

در این باب قسم خوردن وکلا مذاکره شد.

آقا میرزا ابوالحسن خان – بعضی از وزرا در قسم خوردن حاضرند و بعضی حاضر نیستند.

حاجی امین الضرب – عقیده بنده این است تا این قانون اساسی تمام نشود نمی‌شود قسم خورد.

سعدالدوله – عقیده منهم همین است این قسم یاد کردن را بگذارید تا قانون اساسی تمام شود (و جمعی دیگر هم بهمین عقیده بودند آقا میرزا ابوالحسن خان و صدیق حضرت و حسنعلی خان جداً خواستار بودند که امروز قسم یاد شود وگفتند چرا شماها مادامیکه وکلای آذربایجان نیامده بودند نظامنامه اساسی را تمام می‌دانستید اما حالا ناقص میدانید).

حاجی امین الضرب – ما آنوقت هم ناقس دانسته و تمام نمی‌دانستیم.

سعدالدوله – از روزی که من آمده‌ام گفتم که این قانون اساسی تمام نیست.

حسنعلی خان – عقیده خودم را بگویم این اصولیرا که باید نوشته شود و مطرح مذاکره تا قبول نشود جزو قانون اساسی که نخواهد شد در اینصورت قسم خوردن ضرر ندارد و از امروز ببعد دیگر ماها بهیچوجه ایرادی بدولت نداریم.

سعدالدوله – عجباً عجبا این رای شخصی نیست من چطور می‌توانم حقوق موکلین خود را از دست بدهم.

حسنعلیخان – در اینصورت بهتر می‌توانید حقوق خود را حفظ نمایید.

مخبرالملک – امروز حاضر شده بودیم که قسم یاد نماییم و قرار بودآقایان حجج اسلامیه هم حضور د اشته باشند چون بجهت ایشان مانعی روی داده و بمجلس اطلاع داده‌اند که امروز نمی‌توانند تشریف بیاورند باشد برای روزهای دیگر که آقایان هم حضور داشته باشند و امروز هیچ مذاکره در این خصوص نکنیم وقسم بجهت راستی و درستی یاد کردن منافات با اتمام اصول اساسی ندارد.

حاجی امین الضرب – عرض بنده این است امروز قسم خوردیم و این اصولی که امروز باید نوشته شود یکی دو فقره از این اصول قبول نشد آنوقت تکلیف چیست.

سعدالدوله – قسم بر دو نوع است یک قسم شرعی است که تکلیف هر مسلمانی و افراد ملت است قسم بخورد که بملت و دولت خود خیانت نکند و معلوم است هر کس داخل اینکار و مجلس شده روز اول قسم خورده و یک قسم رسمی است که در این گونه موارد باید یاد کرد یعنی قسم بخورند که باین قوانین اساسی که گذاشته شده خیانت نکرده و تخلف ننمایند حالا که اصول آن تمام نشده صحیح نخواهد بود پس حالا که اصول آن تمام نشده صحیح نخواهد بود پس باشد برای چند روز دیگر که اصول اساسیه تمام شده و بصحه برسد آنوقت قسم یاد نماییم.

حسام الاسلام – ما یک سلطنت داریم و یک دولت، سلطنت عبارت از شخص اعلیحضرت است و دولت عبارت از هیئت وزرا باید وزرا هم قسم یاد نمایند که بملت و سلطنت خیانت نکنند همچنانکه ما قسم یاد می‌نماییم که خیانت بدولت و ملت ننماییم.

رئیس- البته آنها هم باید قسم یاد نمایند ودر موقعش در نظامنامه نوشته شده وقید خواهد شد.

حاجی امین الضرب – بعد از تمام شدن نظامنامه اساسی ما قسم می‌خوریم و منتظر آنها هم نمی‌شویم.

آقا میرزا فضل‌علی – (الحمدالله الذی هدانا لهذا وماکنا لنهتدی اولا ان هدانا الله والصلوه و السلام علی محمد و آله المنتخبین علی ذلک بعد فقد قال الله تبارک و تعالی فاعتصموا بحبل الله جمیعا ولا تتفرقوا). خداوند متعال امر می‌کند ما بندگان را باینکه دلهای خود را پاک نگاه داشته و با هم یکی باشیم و از هم جدا نشویم الحمدالله اساس این کار بواسطه این مجلس محترم تازه بدست آمده پس در این صورت برای ما لازم است که من بعد اسم اصفهانی و آذربایجانی و طهرانی و قفقازی و سنی و شیعه نبریم همه را در دادیره اسلامیت دانسته واین اسلام بدانیم وقتیکه اینطور شد از این ببعد از بردن اسم مملکتی دون مملکتی عیب نمی‌بینیم وهمه خوبی را برای یکدیگر می‌خواهیم وامیدواریم که رگهای ما و خونهای ما رگ اسلام وخون اسلام باشد خواه قسم بخوریم یا نخوریم تفاوتی ندارد و هیچ قسمی بالاتر و بهتر از دانستن شرافت اسلام نیست.

ای بسا ناورده استثنا بگفت جان او با جان استثنا است جفت.

و کسی که این شرافت را نداند خدای نخواسته خون آن پاک نیست باز تفاوتی برای آن نخواهد کرد خواه قسم بخورد و یا نخورد پس بهتر این است از بابت قسم این چندر وزه مذاکره بمیان نیاید تا اصول نظامنامه اساسی تمام شود و چنانکه اشاره شد باید خود را مقید بقسم نکنیم بلکه مقید باسلامیت بکنیم که خداوند حکم باشد میانه ماها.

(شروع بخواندن نظامنامه مجلس سنا شد).

مخبرالملک – چند ایراد در این نظامنامه بنظرم رسیده در حاشیه نسخه که در دست دارم یادداشت نموده‌ام در

• ماده اول که عبارت آن این است (مجلس سنا بموجب اصل چهل و یکم قوانین اساسی مؤسس و مقرر است) لفظ (مجلس شورای ملی ) بعد از لفظ قوانین اساسی ) لازم است نوشته شود که صریح باشد.
• در ماده دوم که عبارت آن این است (اعضای این مجلس مرکب از شصت نفر خواهد بود نصف از طرف قرین الشرف همایونی استقرار می‌یابد یازده نفر از اهالی تهران و باقی از اهالی ایالات و نصف از طرف ملت انتخاب خواهد شد. ) بجای لفظ (باقی) عبارت (پانزده نفر) باید نوشته شود.

(همه تصدیق نمودند که هر دو ایراد صحیح است و قرارشد بهمین طور نوشته شود).

حاجی سید نصرالله – در ماده دوم لفظ (استقرار) از طرف دولت و لفظ (انتخاب) از طرف ملت نوشته شده جهت چیست باید هر دو بلفظ (انتخاب) نوشته شود.

مخبرالملک – من دو ایراد دیگر دارم ایراد اول اینکه ما در انتخابات وکلاء مجلس شورای ملی بتجربه فهمیدیم که انتخاب عمومی اسباب اشکال است و عقیده بنده این است که انتخاب اعضای مجلس سنا را بشهرهای بزرگ مخصوص نمایند اولا بجهت اینکه عده اعضاء کفایت بر تمام ولایات و شهرهای کوچک نمی‌کند ثانیا زودتر انتخاب می‌شوند ایراد دوم شرطی است که برای منتخب و منتخب طبقات قرار داده‌اند و این صحیح نیست زیرا که مطلق شاهزاده و یا علماء و یا اعیان معلوم نیست شخصیت داشته باشند خوب است ما که مسلمانیم لیاقت و علم را شرط قرار بدهیم و بسبب این شرط انتخاب مخصوص شهرهای بزرگ می‌شود و در شهرهای کوچک و دهات البته اینگونه اشخاص نیست.

عون الدوله – ماها که مقصودمان اینست بعدها مشوق باشیم جوانان مملکت در صدد تحصیل شرف و علم باشند شرط مخصوص بودن انتخاب اعضاء مجلس سنا بشهرهای بزرگ مانع پیشرفت این مقصود است زیرا اهالی شهرهای کوچک و دهات وقتی که از این انتخاب محروم ماندند موجب یأس آنها شده دیگر در پی تحصیل شرف وعلم نخواهند رفت.

مخبرالملک – شما وادار کردید نکته را که نبایست بگوبم لابداً اشاره نمایم فعلا اگر انتخاب اعضاء مجلس سنا مخصوص شهرهای بزرگ نشود دولت در مدت قلیلی بتوسط تلگراف منتخبین خود را معین نموده و همه حاضر می‌شوند و منتخبین ملت مدت بسیاری طول خواهد کشید آنوقت مجلس سنا منعقد شده و اکثریت آراء با منتخبین دولت خواهد شد.

آقا میرزا فضل‌علی – این مسئله را باید در فصل علیحده قید نمایند مادامیکه عده منتخبین ملت مطابق عده منتخبین دولت حاضر نشده مجلس سنا منعقد نشود.

سعدالدوله – در ممالک خارجه به اجزاء مجلس سنا مواجب داده نمی‌شود بجهت این که از متمولین و شاهزادگان و پیرمردان و نجبا که صلاحیت داشته باشند محض افتخار و شرف انتخاب می‌شوند حال نمیدانم در این باب آنجا هم قید شده و بهمین جهت بود که پرسیدم حقوقی از طرف دولت برای اعضاء مجلس سنا معین شده یا نه مسئله دیگر که در انتخابات اینجا هیچ ملاحظه نشده در باب وکالت است که باید وکیل دارای شرایط و صفاتی که در نظامنامه قید می‌شود بوده و داوطلب باشد نه اینکه مجبوریت در کار باشد اشخاصی که میل بوکالت دارند باید اسامی خود را اعلام نموده و خودشانرا معرفی نمایند وداوطلب باشند.

(چون ملاحظه نمودند باین ترتیب مباحث و مذاکره اصلاح نظامنامه مجلس سنا چند روز طول خواهد کشید لهذا قرار شد هر کس ایرادی دارد در حاشیه نسخه چاپی که عموم وکلا داشتند یادداشت نموده بکمیسیون بدهند که در آنجا تنقیح و تصحیح شده روز یکشنبه قرائت شود).