قانون تجارت ایران/برات
باب چهارم - برات - فته‌طلب - چک
فصل اول - برات
مبحث اول - صورت برات
ماده ۲۲۳
برات علاوه برامضایامهربرات‌دهنده باید دارای شرایط ذیل باشد:
۱- قید کلمه‌ی (برات) در روی ورقه
۲- تاریخ تحریر (روز و ماه و سال)
۳- اسم شخصی که باید برات را تأدیه کند
۴- تعیین مبلغ برات
۵- تاریخ تأدیه‌ی وجه برات
۶- مکان تأدیه‌ی وجه برات اعم از این که محل اقامت محال‌علیه باشد یا محل دیگر
۷- اسم شخصی که برات در وجه یا حواله‌کرد او پرداخته می‌شود.
۸- تصریح به این که نسخه‌ی اول یا دوم یا سوم یا چهارم الخ است.
ماده ۲۲۴
برات ممکن است به حواله‌کرد شخص دیگر باشد یا به حواله‌کرد خود برات‌دهنده.
ماده ۲۲۵
تاریخ تحریر و مبلغ برات با تمام حروف نوشته می‌شود. اگر مبلغ بیش از یک دفعه به تمام حروف نوشته شده و بین آن‌ها اختلاف باشد مبلغ کمتر مناط اعتبار است. اگر مبلغ با حروف و رقم هر دو نوشته شده و بین آن‌ها اختلاف باشد مبلغ با حروف معتبر است.
ماده ۲۲۶
در صورتی که برات متضمن یکی از شرایط اساسی مقرر در فقرات ۲، ۳، ۴، ۵، ۶، ۷ و ۸ ماده ۲۲۳ نباشد مشمول مقررات راجعه به بروات تجارتی نخواهد بود.
ماده ۲۲۷
برات ممکن است به دستور و حساب شخص دیگری صادر شود.
مبحث دوم - در قبول و نکول
ماده ۲۲۸
قبولی برات در خود برات با قید تاریخ نوشته شده امضا یا مهر می‌شود. در صورتی که برات به وعده از رؤیت باشد تاریخ قبولی با تمام حروف نوشته خواهد شد. اگر قبولی بدون تاریخ نوشته شد تاریخ برات تاریخ رؤیت حساب می‌شود.
ماده ۲۲۹
هر عبارتی که محال‌علیه در برات نوشته امضا یا مهر کند قبولی محسوب است مگر این که صریحاً عبارت مشعر بر عدم قبول باشد. اگر عبارت فقط مشعر بر عدم قبول یک جزء از برات باشد بقیه‌ی وجه برات قبول شده محسوب است. در صورتی که محال‌علیه بدون تحریر هیچ عبارتی برات را امضا یا مهر نماید برات قبول‌شده محسوب می‌شود.
ماده ۲۳۰
قبول‌کننده‌ی برات ملزم است وجه آن را سر وعده تأدیه نماید.
ماده ۲۳۱
قبول‌کننده، حق نکول ندارد.
ماده ۲۳۲
ممکن است قبولی منحصر به یک قسمت از وجه برات باشد. در این صورت دارنده‌ی برات باید برای بقیه اعتراض نماید.
ماده ۲۳۳
اگر قبولی مشروط به شرط نوشته شد برات نکول‌شده محسوب می‌شود ولی مع‌هذا قبول‌کننده به شرط در حدود شرطی که نوشته مسئول پرداخت وجه برات است.
ماده ۲۳۴
در قبولی براتی که وجه آن در خارج از محل اقامت قبول‌کننده باید تأدیه شود تصریح به مکان تأدیه ضروری است.
ماده ۲۳۵
برات باید به محض ارائه یا منتهی در ظرف ۲۴ ساعت از تاریخ ارائه قبول یا نکول شود.
ماده ۲۳۶
نکول برات باید به موجب تصدیقنامه‌ای که رسماً تنظیم می‌شود محقق گردد. تصدیقنامه‌ی مزبور موسوم است به اعتراض (پروتست) نکول.
ماده ۲۳۷
پس از اعتراض نکول ظهرنویس‌ها و برات‌دهنده به تقاضای دارنده‌ی برات باید ضامنی برای تأدیه وجه آن در سر وعده بدهند یا وجه برات را به انضمام مخارج اعتراضنامه و مخارج برات رجوعی (اگر باشد) فوراً تأدیه نمایند.
ماده ۲۳۸
اگر بر علیه کسی که براتی را قبول کرده ولی وجه آن را نپرداخته اعتراض عدم تأدیه شود دارنده‌ی براتی نیز که همان شخص قبول کرده ولی هنوز موعد پرداخت آن نرسیده است می‌تواند از قبول‌کننده تقاضا نماید که برای پرداخت وجه آن ضامن دهد یاپرداخت آن را به نحو دیگری تضمین کند.
مبحث سوم - در قبولی شخص ثالث
ماده ۲۳۹
هر گاه براتی نکول شد و اعتراض به عمل آمد شخص ثالثی می‌تواند آن را به نام برات‌دهنده یا یکی از ظهرنویس‌ها قبول کند. قبولی شخص ثالث باید در اعتراضنامه قید شده و به امضای او برسد.
ماده ۲۴۰
بعد از قبولی شخص ثالث نیز تا برات تأدیه نشده کلیه‌ی حقوقی که برای دارنده‌ی برات از نکول آن در مقابل برات‌دهنده و ظهرنویس‌ها حاصل می‌شود محفوظ خواهد بود.
مبحث چهارم - در وعده برات
ماده ۲۴۱
برات ممکن است به رؤیت باشد یا به وعده، یک یا چند روز یا یک یا چند ماه از رؤیت برات یا به وعده‌ی یک یا چند روز یا یک یا چند ماه از تاریخ برات، ممکن است پرداخت به روز معینی موکول شده باشد.
ماده ۲۴۲
هر گاه برات بی‌وعده قبول شده باید فوراً پرداخته شود.
ماده ۲۴۳
موعد پرداخت براتی که یک یا چند روز یا یک یا چند ماه از رؤیت وعده دارد به وسیله‌ی تاریخ قبولی یا تاریخ اعتراضنامه نکول معین می‌شود.
ماده ۲۴۴
اگر موعد پرداخت برات با تعطیل رسمی تصادف کرد باید روز بعد از تعطیل تأدیه شود.
تبصره: همین قاعده در مورد سایر اوراق تجارتی نیز رعایت خواهد شد.
مبحث پنجم - ظهرنویسی
ماده ۲۴۵
انتقال برات به وسیله‌ی ظهرنویسی به عمل می‌آید.
ماده ۲۴۶
ظهرنویسی باید به امضای ظهرنویس برسد. ممکن است در ظهرنویسی تاریخ و اسم کسی که برات به او انتقال داده می‌شود قید گردد.
ماده ۲۴۷
ظهرنویسی حاکی از انتقال برات است مگر این که ظهرنویس وکالت در وصول را قید نموده باشد که در این صورت انتقال برات واقع نشده ولی دارنده‌ی برات حق وصول و لدی‌الاقتضاء حق اعتراض و اقامه‌ی دعوا برای وصول خواهد داشت جز در مواردی که خلاف این در برات تصریح شده باشد.
ماده ۲۴۸
هر گاه ظهرنویس در ظهرنویسی تاریخ مقدمی قید کند مزور شناخته می‌شود.
مبحث ششم - مسئولیت
ماده ۲۴۹
برات‌دهنده، کسی که برات را قبول کرده و ظهرنویس‌ها در مقابل دارنده‌ی برات مسئولیت تضامنی دارند. دارنده‌ی برات در صورت عدم تأدیه و اعتراض می‌تواند به هر کدام از آن‌ها که بخواهد منفرداً یا به چند نفر یا به تمام آن‌ها مجتمعاً رجوع نماید.
همین حق را هر یک از ظهرنویس‌ها نسبت به برات‌دهنده و ظهرنویس‌های ماقبل خود دارد.
اقامه‌ی دعوا بر علیه یک یا چند نفر از مسئولین موجب اسقاط حق رجوع به سایر مسئولین برات نیست، اقامه‌کننده‌ی دعوا ملزم نیست ترتیب ظهرنویسی را از حیث تاریخ رعایت کند. ضامنی که ضمانت برات‌دهنده یا محال‌علیه یا ظهرنویسی را کرده فقط با کسی مسئولیت تضامنی دارد که از او ضمانت نموده است.
ماده ۲۵۰
هر یک از مسئولین تأدیه‌ی برات می‌تواند پرداخت را به تسلیم برات و اعتراضنامه و صورت‌حساب متفرعات و مخارج قانونی که باید بپردازد موکول کند.
ماده ۲۵۱
هر گاه چند نفر از مسئولین برات ورشکست شوند دارنده‌ی برات می‌تواند در هر یک از غرما یا در تمام غرما برای وصول تمام طلب خود (وجه برات و متفرعات و مخارج قانونی) داخل شود تا این که طلب خود را کاملاً وصول نماید، مدیر تصفیه هیچ یک از ورشکستگان نمی‌تواند برای وجهی که به صاحب چنین طلب پرداخته می‌شود به مدیر تصفیه ورشکسته دیگر رجوع نماید مگر در صورتی که مجموع وجوهی که از دارایی تمام ورشکستگان به صاحب طلب تخصیص می‌یابد بیش از میزان طلب او باشد در این صورت مازاد باید به ترتیب تاریخ تعهد تا میزان وجهی که هر کدام پرداخته‌اند، جزء دارایی ورشکستگانی محسوب گردد که به سایر ورشکسته‌ها حق رجوع دارند.
تبصره: مفاد این ماده در مورد ورشکستگی هر چند نفری نیز که برای پرداخت یک دین مسئولیت تضامنی داشته باشند مرعی خواهد بود.
مبحث هفتم - در پرداخت
ماده ۲۵۲
پرداخت برات با نوع پولی که در آن معین شده به عمل می‌آید.
ماده ۲۵۳
اگر دارنده‌ی برات به برات‌دهنده یا کسی که برات را به او منتقل کرده است پولی غیر از آن نوع که در برات معین شده است بدهد و آن برات در نتیجه نکول یا امتناع از قبول و یا عدم تأدیه اعتراض شود دارنده‌ی برات می‌تواند از دهنده‌ی برات یا انتقال‌دهنده نوع پولی را که داده یا نوع پولی که در برات معین شده مطالبه کند ولی از سایر مسئولین وجه برات جز نوع پولی که در برات معین شده قابل مطالبه نیست.
ماده ۲۵۴
برات به وعده باید روز آخر وعده پرداخته شود.
ماده ۲۵۵
روز رؤیت در برواتی که به وعده از رؤیت است و روز صدور برات در برواتی که به وعده از تاریخ صدور است حساب نخواهد شد.
ماده ۲۵۶
شخصی که وجه برات را قبل از موعد، تأدیه نموده در مقابل اشخاصی که نسبت به وجه برات حقی دارند مسئول است.
ماده ۲۵۷
اگر دارنده‌ی برات به کسی که قبولی نوشته مهلتی برای پرداخت بدهد به ظهرنویس‌های ماقبل خود و برات‌دهنده که به مهلت مزبور رضایت نداده‌اند حق رجوع نخواهد داشت.
ماده ۲۵۸
شخصی که در سر وعده وجه برات را می‌پردازد بری‌الذمه محسوب می‌شود مگر آن که وجه برات قانوناً در نزد او توقیف شده باشد.
ماده ۲۵۹
پرداخت وجه برات ممکن است به موجب نسخه‌ی ثانی یا ثالث یا رابع الخ به عمل آید در صورتی که در روی آن نسخه قید شده باشد که پس از پرداخت وجه به موجب این نسخه نسخ دیگر از اعتبار ساقط است.
ماده ۲۶۰
شخصی که وجه برات را بر حسب نسخه‌ای بپردازد که در روی آن قبولی نوشته نشده در مقابل شخصی که نسخه‌ی قبولی شده را دارد مسئول پرداخت وجه آن است.
ماده ۲۶۱
در صورت گم شدن براتی که هنوز قبول نشده است صاحب آن می‌تواند وصول وجه آن را بر حسب نسخه‌ی ثانی یا ثالث یا رابع الخ تقاضا کند.
ماده ۲۶۲
اگر نسخه مفقود نسخه‌ای باشد که قبولی در روی آن نوشتهشده تقاضای پرداخت از روی نسخههای دیگر فقط به موجب امرمحکمه پس از دادن ضامن بعمل می‌آید.
ماده ۲۶۳
اگر شخصی که برات را گم کرده اعم از این که قبولی نوشته شده یا نشده باشد می‌تواند نسخه‌ی ثانی یا ثالث یا رابع الخ را تحصیل نماید. پس از اثبات این که برات متعلق به او است می‌تواند با دادن ضامن تأدیه‌ی وجه آن را به موجب امر محکمه مطالبه کند.
ماده ۲۶۴
اگر با وجود تقاضایی که در مورد مواد ۲۶۱ و ۲۶۲ و ۲۶۳ به عمل آمده است از تأدیه‌ی وجه برات امتناع شود صاحب برات مفقود می‌تواند تمام حقوق خود را به موجب اعتراضنامه محفوظ بدارد.
ماده ۲۶۵
اعتراضنامه‌ی مذکور در فوق باید در ظرف بیست و چهار ساعت از تاریخ وعده برات تنظیم شده و در مواعد و به ترتیبی که در این قانون برای ابلاغ اعتراضنامه معین شده است به برات‌دهنده و ظهرنویس‌ها ابلاغ گردد.
ماده ۲۶۶
صاحب برات مفقود برای تحصیل نسخه‌ی ثانی باید به ظهرنویسی که بلافاصله قبل از او بوده است رجوع نماید. ظهرنویس مزبور ملزم است به صاحب برات اختیار مراجعه به ظهرنویس ماقبل خود داده و راهنمایی کند و همچنین هر ظهرنویس باید اختیار رجوع به ظهرنویس ماقبل خود بدهد تا به برات‌دهنده برسد. مخارج این اقدامات بر عهده‌ی صاحب برات مفقود خواهد بود. ظهرنویس در صورت امتناع از دادن اختیار مسئول تأدیه‌ی وجه برات و خساراتی است که بر صاحب برات مفقود وارد شده است.
ماده ۲۶۷
در صورتی که ضامن برات مفقود (رجوع به مواد ۲۶۲ و ۲۶۳) مدتی برای ضمانت خود معین نکرده باشد مدت ضمان سه سال است و هر گاه در ظرف این سه سال رسماً مطالبه یا اقامه‌ی دعوا نشده باشد دیگر از این حیث دعوا بر علیه او در محکمه مسموع نخواهد بود.
ماده ۲۶۸
اگر مبلغی از وجه برات پرداخته شود به همان اندازه برات‌دهنده و ظهرنویس‌ها بری می‌شوند و دارنده‌ی برات فقط نسبت به بقیه می‌تواند اعتراض کند.
ماده ۲۶۹
محاکم نمی‌توانند بدون رضایت صاحب برات برای تأدیه وجه برات مهلتی بدهند.
مبحث هشتم - تأدیه وجه برات به واسطه شخص ثالث
ماده ۲۷۰
هر شخص ثالثی می‌تواند از طرف برات‌دهنده یا یکی از ظهرنویس‌ها وجه برات اعتراض شده را کارسازی نماید، دخالت شخص ثالث و پرداخت وجه باید در اعتراضنامه یا در ذیل آن قیدشود.
ماده ۲۷۱
شخص ثالثی که وجه برات را پرداخته دارای تمام حقوق و وظایف دارنده‌ی برات است.
ماده ۲۷۲
اگر وجه برات را شخص ثالث از طرف برات‌دهنده پرداخت تمام ظهرنویس‌ها بری‌الذمه می‌شوند و اگر پرداخت وجه از طرف یکی از ظهرنویس‌ها به عمل آید ظهرنویس‌های بعد از او بری‌الذمه‌اند.
ماده ۲۷۳
اگر دو شخص متفقاً هر یک از جانب یکی از مسئولین برات برای پرداخت وجه حاضر شوند پیشنهاد آن کس پذیرفته است که تأدیه وجه از طرف او عده‌ی زیادتری از مسئولین را بری‌الذمه می‌کند، اگر خود محال‌علیه پس از اعتراض برای تأدیه وجه حاضر شود بر هر شخص ثالثی ترجیح دارد.
مبحث نهم - حقوق و وظایف دارنده برات
ماده ۲۷۴
نسبت به برواتی که وجه آن باید در ایران به رؤیت یا به وعده از رؤیت تأدیه شود اعم از این که برات در ایران صادر شده باشد یا در خارجه دارنده‌ی برات مکلف است پرداخت یا قبولی آن را در ظرف یک سال از تاریخ برات مطالبه نماید و الا حق رجوع به ظهرنویس‌ها و همچنین به برات‌دهنده که وجه برات را به محال‌علیه رسانیده است نخواهد داشت.
ماده ۲۷۵
اگر در برات اعم از این که در ایران صادر شده باشد یا در خارجه برای تقاضای قبولی مدت بیشتر یا کمتری مقرر شده باشد دارنده‌ی برات باید در همان مدت قبولی برات را تقاضا نماید و الا حق رجوع به ظهرنویس‌ها و برات‌دهنده‌ای که وجه برات را به محال‌علیه رسانیده است نخواهد داشت.
ماده ۲۷۶
اگر ظهرنویسی برای تقاضای قبولی مدتی معین کرده باشد دارنده‌ی برات باید در مدت مزبور تقاضای قبولی نماید و الا در مقابل آن ظهرنویس نمی‌تواند از مقررات مربوط به بروات استفاده کند.
ماده ۲۷۷
هر گاه دارنده‌ی برات به رؤیت یا به وعده که در یکی از شهرهای ایران صادر و باید در ممالک خارجه تأدیه شود در مواعد مقرر در مواد فوق قبولی نوشتن یا پرداخت وجه را مطالبه نکرده باشد مطابق مقررات همان مواد حق او ساقط خواهد شد.
ماده ۲۷۸
مقررات فوق مانع نخواهد بود که بین دارنده‌ی برات و برات‌دهنده و ظهرنویس‌ها قرارداد دیگر مقرر گردد.
ماده ۲۷۹
دارنده‌ی برات باید روز وعده وجه برات را مطالبه کند.
ماده ۲۸۰
امتناع از تأدیه‌ی وجه برات باید در ظرف ده روز از تاریخ وعده به وسیله نوشته‌ای که اعتراض عدم تأدیه نامیده می‌شود معلوم گردد.
ماده ۲۸۱
اگر روز دهم تعطیل باشد اعتراض روز بعد آن به عمل خواهد آمد.
ماده ۲۸۲
نه فوت محال‌علیه نه ورشکستگی او نه اعتراض نکولی دارنده‌ی برات را از اعتراض عدم تأدیه مستغنی نخواهد کرد.
ماده ۲۸۳
در صورتی که قبول‌کننده برات قبل از وعده ورشکست شود حق اعتراض برای دارنده‌ی برات باقی است.
ماده ۲۸۴
دارنده‌ی براتی که به علت عدم تأدیه اعتراض شده است باید در ظرف ده روز از تاریخ اعتراض، عدم تأدیه را به وسیله اظهارنامه‌ی رسمی یا مراسله‌ی سفارشی دو قبضه به کسی که برات را به او واگذار نموده اطلاع دهد.
ماده ۲۸۵
هر یک از ظهرنویس‌ها نیز باید در ظرف ده روز از تاریخ دریافت اطلاعنامه‌ی فوق، آن را به همان وسیله به ظهرنویس سابق خود اطلاع دهد.
ماده ۲۸۶
اگر دارنده‌ی براتی که بایستی در ایران تأدیه شود و به علت عدم پرداخت اعتراض شده بخواهد از حقی که ماده ۲۴۹ برای او مقرر داشته استفاده کند باید در ظرف یک سال از تاریخ اعتراض اقامه‌ی دعوا نماید. ( اصلاحی ۲۶/۱۰/۵۸ )
تبصره: هر گاه محل اقامت مدعی‌علیه خارج از محلی باشد که وجه برات باید در آن جا پرداخته شود برای هر ۶ فرسخ یک روز اضافه خواهد شد.
ماده ۲۸۷
در مورد برواتی که باید در خارج تأدیه شود اقامه‌ی دعوا بر علیه برات‌دهنده و یا ظهرنویس‌های مقیم ایران در ظرف دو سال از تاریخ اعتراض باید به عمل آید. (اصلاحی ۱۳۵۸/۱۰/۲۶)
ماده ۲۸۸
هر یک از ظهرنویس‌ها که بخواهد از حقی که در ماده ۲۴۹ به او داده شده استفاده نماید باید در مواعدی که به موجب مواد ۲۸۶ و۲۸۷ مقرر است اقامه‌ی دعوا کند و نسبت به او، موعد از فردای ابلاغ احضاریه محکمه محسوب است و اگر وجه برات را بدون این که بر علیه او اقامه‌ی دعوا شده باشد تأدیه نماید از فردای روز تأدیه محسوب خواهد شد.
ماده ۲۸۹
پس از انقضای مواعد مقرره در مواد فوق، دعوای دارنده‌ی برات بر ظهرنویس‌ها و همچنین دعوای هر یک از ظهرنویس‌ها بر ید سابق خود در محکمه پذیرفته نخواهد شد.
ماده ۲۹۰
پس از انقضای مواعد فوق دعوای دارنده و ظهرنویس‌های برات بر علیه برات‌دهنده نیز پذیرفته نمی‌شود مشروط بر این که برات‌دهنده ثابت نماید در سر وعده وجه برات را به محال‌علیه رسانیده و در این صورت دارنده‌ی برات فقط حق مراجعه به محال‌علیه خواهد داشت.
ماده ۲۹۱
اگر پس از انقضای موعدی که برای اعتراض و ابلاغ اعتراضنامه یا برای اقامه‌ی دعوا مقرر است برات‌دهنده یا هر یک از ظهرنویس‌ها به طریق محاسبه یا عنوان دیگر وجهی را که برای تأدیه‌ی برات به محال‌علیه رسانیده بود مسترد دارد، دارنده‌ی برات بر خلاف مقررات دو ماده قبل حق خواهد داشت که بر علیه دریافت‌کننده‌ی وجه، اقامه دعوی نماید.
ماده ۲۹۲
پس از اقامه‌ی دعوا محکمه مکلف است به مجرد تقاضای دارنده‌ی براتی که به علت عدم تأدیه اعتراض شده است معادل وجه برات را از اموال مدعی‌علیه به عنوان تأمین توقیف نماید.
مبحث دهم - در اعتراض (پروتست)
ماده ۲۹۳
اعتراض در موارد ذیل به عمل می‌آید:
۱- در مورد نکول؛
۲- در مورد امتناع از قبول یا نکول؛
۳- در مورد عدم تأدیه.
اعتراضنامه باید در یک نسخه تنظیم و به موجب امر محکمه بدایت به توسط مأمور اجرا به محل اقامت اشخاص ذیل ابلاغ شود:
۱- محال‌علیه؛
۲- اشخاصی که در برات برای تأدیه وجه عندالاقتضاء معینشده‌اند؛
۳- شخص ثالثی که برات را قبول کرده است.
اگر در محلی که اعتراض به عمل می‌آید محکمه بدایت نباشد وظایف او با رعایت ترتیب به عهده‌ی امین صلح یا رئیس ثبت اسناد یا حاکم محل خواهد بود.
ماده ۲۹۴
اعتراضنامه باید مراتب ذیل را دارا باشد:
۱- سواد کامل برات با کلیه‌ی محتویات آن اعم از قبولی و ظهرنویسی و غیره
۲- امر به تأدیه‌ی وجه برات
مأمور اجرا باید حضور یا غیاب شخصی که باید وجه برات را بدهد و علل امتناع از تأدیه یا از قبول و همچنین علل عدم امکان امضا یا امتناع از امضا را در ذیل اعتراضنامه قید و امضا کند.
ماده ۲۹۵
هیچ نوشته‌ای نمی‌تواند از طرف دارنده‌ی برات جایگیر اعتراضنامه شود مگر در موارد مندرجه در مواد ۲۶۱، ۲۶۲ و ۲۶۳ راجع به مفقود شدن برات.
ماده ۲۹۶
مأمور اجرا باید سواد صحیح اعتراضنامه را به محل اقامت اشخاص مذکور در ماده ۲۹۳ بدهد.
ماده ۲۹۷
دفتر محکمه یا دفتر مقاماتی که وظیفه‌ی محکمه را انجام می‌دهند باید مفاد اعتراضنامه را روز به روز به ترتیب تاریخ و نمره در دفتر مخصوصی که صفحات آن به توسط رئیس محکمه یا قائم‌مقام او نمره و امضا شده است ثبت نمایند، در صورتی که محل اقامت برات‌دهنده یا ظهرنویس اولی در روی برات قید شده باشد دفتر محکمه باید آن‌ها را توسط کاغذ سفارشی از علل امتناع از تأدیه مستحضر سازد.
مبحث یازدهم - برات رجوعی
ماده ۲۹۸
برات رجوعی براتی است که دارنده‌ی برات اصلی پس از اعتراض برای دریافت وجه آن و مخارج صدور اعتراضنامه و تفاوت نرخ به عهده‌ی برات‌دهنده یا یکی از ظهرنویس‌ها صادر می‌کند.
ماده ۲۹۹
اگر برات رجوعی به عهده‌ی برات‌دهنده اصلی صادر شود تفاوت بین نرخ مکان تأدیه‌ی برات اصلی و نرخ مکان صدور آن به عهده‌ی او خواهد بود و اگر برات رجوعی به عهده‌ی یکی از ظهرنویس‌ها صادر شود مشارالیه باید از عهده‌ی تفاوت نرخ مکانی که برات اصلی را در آن جا معامله یا تسلیم کرده است و نرخ مکانی که برات رجوعی در آن جا صادر شده است برآید.
ماده ۳۰۰
به برات رجوعی باید صورت‌حسابی (حساب بازگشت) ضمیمه شود، در صورت‌حساب مزبور مراتب ذیل قید می‌گردد:
۱- اسم شخصی که برات رجوعی به عهده‌ی او صادر شده است،
۲- مبلغ اصلی برات اعتراض شده،
۳- مخارج اعتراضنامه و سایر مخارج معموله از قبیل حق‌العمل صراف و دلال و وجه تمبر و مخارج پست و غیره
۴- مبلغ تفاوت نرخ‌های مذکور در ماده ۲۹۹
ماده ۳۰۱
صورت‌حساب مذکور در ماده قبل باید توسط دو نفر تاجر تصدیق شود، به علاوه لازم است برات اعتراض شده و سواد مصدقی از اعتراضنامه به صورت‌حساب مزبور ضمیمه گردد.
ماده ۳۰۲
هر گاه برات رجوعی به عهده‌ی یکی از ظهرنویس‌ها صادر شود علاوه بر مراتب مذکور در مواد ۳۰۰ و ۳۰۱ باید تصدیقنامه‌ای که تفاوت بین نرخ مکان تأدیه‌ی برات اصلی و مکان صدور آن را معین نماید ضمیمه شود.
ماده ۳۰۳
نسبت به یک برات، صورت‌حساب بازگشت متعدد نمی‌توان ترتیب داد و اگر برات رجوعی به عهده‌ی یکی از ظهرنویس‌ها صادر شده باشد حساب بازگشت متوالیاً به توسط ظهرنویس‌ها پرداخته می‌شود تا به برات‌دهنده‌ی اولی برسد. تحمیلات برات‌های رجوعی را نمی‌توان تماماً بر یک نفر وارد ساخت، هر یک از ظهرنویس‌ها و برات‌دهنده‌ی اولی فقط عهده‌دار یک خرج است.
ماده ۳۰۴
خسارت تأخیر تأدیه‌ی مبلغ اصلی برات که به واسطه‌ی عدم تأدیه اعتراض شده است از روز اعتراض و خسارت تأخیر تأدیه‌ی مخارج اعتراض و مخارج برات رجوعی فقط از روز اقامه‌ی دعوا محسوب می‌شود.
مبحث دوازدهم - قوانین خارجی
ماده ۳۰۵
در مورد برواتی که در خارج ایران صادر شده شرایط اساسی برات تابع قوانین مملکت صدور است.
هر قسمت از سایر تعهدات براتی (تعهدات ناشی از ظهرنویسی، ضمانت، قبولی و غیره) نیز که در خارجه به وجود آمده تابع قوانین مملکتی است که تعهد در آن جا وجود پیدا کرده است مع‌ذلک اگر شرایط اساسی برات مطابق قانون ایران موجود و یا تعهدات براتی موافق قانون ایران صحیح باشد کسانی که در ایران تعهداتی کرده‌اند حق استناد به این ندارند که شرایط اساسی برات یا تعهدات براتی مقدم بر تعهدات آن‌ها مطابق با قوانین خارجی نیست.
ماده ۳۰۶
اع