فرهنگستان شاهنشاهی علوم ایران
در روز فرخنده ۲۵ شهریور ماه ۲۵۳۵ هموندان پیوسته فرهنگستان شاهنشاهی علوم ایران به پیشگاه شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو در کاخ سعدآباد باریافتند. آریامهر شاهنشاه ایران در این باریابی بیاناتی فرمودند:[۱]
- از ایجاد این فرهنگستان خوشوقت هستم. البته ممکن است گفت که آیا قبلاً باید تکنولوژی و فنون و لابراتوارها و آزمایشگاه‌ها و تجسس‌گاه‌ها را ساخت و صدها پژوهنده داشت و آن وقت فرهنگستان ایجاد کرد، یا اینطوری که ما عمل کردیم؟
- ایجاد یک فرهنگستان نمایانگر تصمیم قاطع ایران است برای داشتن علم و تکنولوژی و وجود هزارها دانشمند، که به طور مرتب در مملکت ایران یا ایجاد خواهدشد، یا پرورش خواهند یافت.
- مسلم است که اگر ما بخواهیم در زمره ملل پیشرو دنیا قرار بگیریم، تنها راه و چاره ما در دنیایی که به سمت تکنولوژی قدم‌های سریع برمی‌دارد، رفتن از همان راه است. هر چند فلسفه فکری ما، گذشته‌های زندگی ما و شاید روح ظریف و شاعرانه ما ممکن است مختص خود ما باقی بماند و امیدواریم که بماند و به همان اندازه از لحاظ فنی و تکنولوژی، ما عقب‌تر نمی‌توانیم بمانیم، برای اینکه آنهایی که از این نظر عقب بمانند، در واقع در زمره ملل درجه دو و سه خواهندبود و به همان نسبت هم با آنها رفتار خواهدشد. دنیای بی‌رحمی است از هر لحاظ، به خصوص از لحاظ علم و صنعت، کسی که عقب افتاد، با وی رفتار مساوی نمی‌کنند.
- برای انجام کارهای مقدماتی فرهنگستانی که امروز ایجاد شده، در حضور شهبانو جلسه خواهیدداشت و صحبت خواهیدکرد و به تصمیماتی خواهیدرسید که فعلاً چه بکنید یا اینکه ما فردا چه خواهیم شد و انشاءالله بعدش به کجا خواهیم رسید؟
- اکنون مطمئن هستیم که کانون تکنولوژیک ایران ایجاد خواهدشد و شما اگر اهل فن و اهل مطالعه هستید، می‌بینید که برای ورود به یک دنیای تکنولوژی چه کارهای اصلی واساسی را در حقیقت انجام می‌دهند.
در همین نشست آقای سمیعی وزیر علوم و آموزش عالیگزارشی به آگاهی همایون رساند و گفت که در پی اوامر همایونی، وزارت علوم و آموزش عالی با همکاری دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی کشور افراد پیشنهاد شده را در کمیسیون‌های گوناگون با کمال دفت و بی نظری مورد بررسی قرار داده و گروهی از دانشمندان و صاحبنظران ایرانی را که به طور فعال در کارهای پژوهشی شرکت دارند و آثار آنان از ارزش بین المللی برخوردار است از میان بیش از ششصد تن داوطلب واجد شرایط برگزید و سپس با هم فکری روسای پاره‌ای از فرهنگستان‌های علوم کشورهای پیشرفته جهان چون آمریکا، انگلستان و ژاپن گروهی را که امروز افتخار باریابی به پیشگاه مبارک ملوکانه مباهی هستند به عنوان اعضای پیوسته فرهنگستان برگزید. در میان این عده یک نفر نیز به عنوان عضو افتخاری فرهنگستان شرف حضور یافته است.
پس از گزارش وزیر علوم و بیانات ملوکانه، در پیشگاه علیاحضرت شهبانو نخستین نشست شورای فرهنگستان شاهنشاهی علوم ایران برگزار شد. در این نشست نیز وزیر علوم و آموزش عالی گزارشی از فعالیت‌ها و آغاز کار این فرهنگستان به عرض رسانید.
آنگاه علیاحضرت شهبانو با هموندان شورای فرهنگستان درباره مسایل علمی و پژوهشی و فعالیت‌های فرهنگستان گفتگو فرمودند. علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی در بیاناتی فرمودند:[۲]
- با توجه به هدف‌های فرهنگستان که وظایف مهم و خطیری را در بر می‌گیرد باید توجه داشت که پس از چند صد سال که پژوهشکده‌ها و فرهنگستان‌های علمی ایران به فراموشی سپرده شد، این نخستین بار است که چنین گام مهمی برداشته شده است. به اعتقاد من این خود دلیل گرایش به نیازهای معنوی و عوامل مورد نیاز علمی است که در این زمان شکوفا شده است. فرهنگستان باید این نکته اساسی را در نظر داشته باشد که با آنکه اکثر سازمان‌های پژوهشی و علمی و دانشگاه‌ها نسبت به فعالیت‌های علمی خود و پیشرفت آن علاقمندند، چه عواملی موجبات کندی و عدم پیشرفت برنامه‌های تحقیقاتی و علمی را فراهم می‌سازد.
- ضمنا باید بگویم که تحقیقات کاربردی و تحقیقات بنیادی هر دو در پیشرفت علم سهیم هستند. اما پژوهش‌های کاربردی که مستقیما با نیازهای ملموس جوامع امروز بستگی دارد خود موجبات پیشرفت تحقیقات بنیادی را فراهم می‌سازد.
- با توجه به سنن، فرهنگ، و آداب وعلم و دانش خود، باید راه حل‌های سنتی و ایرانی پیدا کنیم. با خوشوقتی از بوجود آمدن فرهنگستان امیدوارم که با توجه به هدف‌ها و اهمیتی که برای علم امروز قایل هستیم باید در مملکت بتوانیم با ارج نهادن و احترام گزاردن به علم و دانش موجبات تشویق افراد را در این راه فراهم سازیم. ایجاد این فرهنگستان نخستین سنگ بنای علمی است که پایه گذاری می‌شود و طبعا مسولیت بسیار بزرگی را بر عهده خواهد داشت. هر چه این پایه محکم تر و مطمین تر باشد بنایی که بر روی آن ساخته می‌شود پر دوام تر و رفیع تر خواهد بود.
- امیدوارم که با فعالیت‌هایی که فرهنگستان خواهد داشت بتواند نه تنها موجبات افتخار و سربلندی ایران را فراهم کند بلکه در سطح جهانی نیز جلوه‌ای خاص داشته باشد و باعث تشویق جوانان و محققان در راه علم و دانش گردد.