بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر/ سال ۱۳۲۸
| درگاه اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بزرگ ارتشتاران
بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر |
درگاه انقلاب شاه و مردم |
بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر/ سال ۱۳۲۸
۱۳۲۸ نهمین سال
برای بازنگری در پاره‌ای از اصول قانون اساسی و متمم آن در سال نهم پادشاهی، مجلس مؤسسان دوم تشکیل شد.
با یافتن آرامش در پهنه سیاست خارجی، دیدوبازدیدهای دوستانه‌ای میان شاهنشاه و سران دولت ها انجام شد.
در آغاز سال ۱۳۲۸، نهمین سال پادشاهیِ شاهنشاه، مجلس مؤسسان دوم در بخش شمالی کاخ دادگستری گشایش یافت.
برگزاری این مجلس، بر پایه نامه‌ای بود که در اسفندماه سال ۱۳۲۷ از سوی دولت محمد ساعد به پیشگاه شاهانه نوشته و در آن درخواست تکمیل و بازنگری در برخی از مواد قانون اساسی شده‌بود. این نامه روز یازدهم اسفندماه ۱۳۲۷ در مجلس شورای ملی خوانده‌شد و مورد پذیرش بیشتر نمایندگان قرار گرفت. مجلس مؤسسان دوم برای بازنگری در چندین مورد برگزار شد:
۱ – تجدیدنظر و تکمیل اصل چهل‌وهشتم قانون اساسی.
۲ – تنظیم و تصویب اصل جدیدی به منظور تعیین طرحی برای تجدیدنظر در برخی اصول قانون اساسی و متمم آن.
۳ – تجدیدنظر در اصل ۴۴ قانون اساسی درصورتی که تا موقع تشکیل مجلس مؤسسان نظامنامه "مجلس سنا" از تصویب مجلس شورای ملی نگذشته‌باشد.
اصل ۴۴ می‌گوید: «نظامنامه‌های مجلس سنا باید به تصویب مجلس شورای ملی برسد.»
تشکیل مؤسسان دوم
در پی نامه‌ای که از سوی دولت به حضور شاهنشاه رسیده‌شد، فرمان تشکیل مجلس مؤسسان دوم داده‌شد و روز چهاردهم فروردین‌ماه انتخابات مجلس مؤسسان آغازگردید. نخستین روز اردیبهشت‌ماه، اعلیحضرت همایونی برای گشایش مجلس مؤسسان با کالسکه شش‌اسبه به کاخ دادگستری تشریف‌فرما شدند و در یک سخنرانی، مجلس مؤسسان دوم را گشودند.
مجلس مؤسسان سپس به ریاست آقای سیدمحمدصادق طباطبایی آغاز به کار کرد و اصولی را که در دستور آن مجلس قرارداشت، مورد پاکسازی، بازنگری و پذیرش قرارداد.
از جمله اصول مزبور، واگذاری حق برچیدن دو مجلس به شاهنشاه بود؛
«شاهنشاه بتواند هر یک از مجلسین را جداگانه و یا هر دو مجلس را در آن واحد منحل نماید.»
عصر چهارشنبه بیست‌ویکم اردیبهشت‌ماه، به مناسبت پایان کار مجلس مؤسسان، نمایندگان مؤسسان دوم و نمایندگان مجلس شورای ملی و هیات دولت به پیشگاه همایونی راه یافتند و شاهنشاه در سخنان رسایی، به آنان چنین فرمودند:
- «... این اصول برای تحکیم مشروطیت است و کاری که آقایان در این چند روزه انجام دادند برای ثبات مشروطیت بود و مشروطیت ما را که به وضع فلاکت‌باری دچار شده‌بود، نجات‌دادند.
چون اگر این وضع ادامه‌می‌یافت، دو صورت پیدامی‌شد. یا اصول اعمال زور و قدرت در این مملکت مستقرمی‌گردید، که خود این اصول موجب ابتلائات عدیده‌ای می‌شد و عکس‌العمل آن هرج‌ومرج و بی‌نظمی بود، یا خدای نخواسته دچار انقلابات و نهضتهایی می‌شدیم که در این دنیا و در این زمان به نفع مملکت تمام نمی‌شد.»
تشکیل اقلیت مجلس پانزدهم
در پایان دوره پانزدهم قانون‌گذاری که هم زمان با برگزاری مجلس مؤسسان بود، آقایان دکتر بقایی، مکی، عبدالقدیر آزاد، و حائری‌زاده که گروه اقلیت دوره پانزدهم بودند، دولت را مورد بازخواست قراردادند و با کارهای دولت به مخالفت برخاستند.
این اقلیت در انتخابات دوره شانزدهم نیز همدستی خود را ادامه‌دادند و این همبستگی که در آینده در صحنه سیاست کشور موجب رویدادهایی گشت، "جبهه ملی" نامیده‌شد.
چالش نفت در مجلس
به دنبال گفتگوهای مفصلی که بین نمایندگان دولت و نمایندگان شرکت نفت ایران و انگلیس انجام گرفت، در تاریخ ۲۸ تیرماه، دولت لایحه‌ای در یازده ماده به عنوان پیوست پیمان به مجلس شورای ملی داد. پیشنهاد این لایحه که "قرارداد الحاقی گس – گلشائیان" نام‌گذاری شده‌بود، به ناآرامی های پارلمانی دامن زد. چنانکه سرانجام روز ششم امردادماه عمر مجلس پانزدهم به سر رسید، در حالی که هنوز پیمان مزبور به مرحله رأی نرسیده‌بود.
سال دیدوبازدیدها
سال نهم پادشاهی، سال دیدوبازدید شاهنشاه با سران و زمامداران کشورهای گوناگون و به دست آوردن آرامش در سیاست خارجی ایران بود.
روز بیست‌وچهارم خردادماه، والاحضرت امیرعبدالله، نایب‌السلطنه عراق بنا به دعوت شاهنشاه وارد تهران شدند و از کشور ایران دیدن کردند.
روز هفدهم مهرماه، اعلیحضرت محمدظاهرشاه، پادشاه افغانستان، که برآن بود که به فرانسه سفر کند، وارد تهران شدند.
بامداد روز ۲۴ آبان‌ماه، شاهنشاه که از سوی هاری ترومن، رئیس‌جمهور ایالات متحده، به امریکا دعوت شده‌بودند، رهسپار این مسافرت تاریخی گشتند. شاهنشاه با هواپیمای ویژه ای که پرزیدنت امریکا به تهران فرستاده‌بود، سفر مهم خود را به امریکا آغاز فرمودند. مسافرت شاهنشاه روز دوازدهم دی‌ماه به پایان رسید و در این روز در میان پیشواز گرم مردم پایتخت، به میهن بازگشتند.
روز دهم اسفندماه، مسافرت رسمی شاهنشاه به کشور پاکستان آغاز گشت. شاهنشاه پس از دو هفته در روز بیست‌وپنجم اسفندماه به تهران بازگشتند.
انتخابات سنا
بر پایه قانون انتخابات سنا، که از سوی مجلس شورای ملی مورد پذیرش قرار گرفته‌بود، انتخابات دو درجه ایی نخستین دوره مجلس سنا در سراسر کشور آغاز شد. برای نخستین بار در این انتخابات حق رأی، ویژه باسوادان بود.
در تهران، پس از آنکه هفتادوپنج نفر از دارندگان شرایط در انتخابات درجه یک از سوی مردم تهران برگزیده‌شدند، آیین انتخابات پانزده نفر نمایندگان سنا از تهران در ساختمان فرمانداری تهران انجام شد و پس از بگومگوهایی که در آن جلسه میان دارندگان آرای بیشتر و هواداران محمد مصدق روی داد، پانزده تن از نمایندگان تهران با رأی مخفی از میان انتخاب‌شدگان درجه یک، برگزیده‌شدند:
آقایان نصرالملک هدایت، دکتر متین‌دفتری، دکتر سعید مالک (لقمان‌الملک)، عبدالحسین نیکپور، یمین اسفندیاری، ابراهیم حکیمی، سیدحسن تقی‌زاده، محمد سروری، جواد بوشهری، ابراهیم خواجه‌نوری، نجم‌الملک، عباس مسعودی، دکتر صدیق اعلم، حسین نقوی، دکتر ملکزاده.
ترور هژیر
انتخابات دوره شانزدهم نیز در محیطی ناآرام ادامه داشت و به ویژه در تهران گروه های گوناگون سیاسی با صف‌آرایی در برابر یکدیگر، انتخابات را دشوار ساخته‌بودند.
با آنکه سندوق های آرا در تالار فرهنگستان "مدرسه عالی سپهسالار" قرارداشت، ولی به سبب هم زمانی با روزهای تاسوعا و عاشورا و انجام آیین سوگواری در شبستان مسجد سپهسالار، خواندن آرا انجام نشد.
روز سیزدهم آبان‌ماه هژیر، وزیر دربار، در مسجد سپهسالار ترور شد.
عبدالحسین هژیر که از سوی دربار شاهنشاهی در آیین سوگواری شرکت کرده‌بود و تاقه شال میان گروه ها پخش می‌کرد، ترور شد و به بیمارستان برده‌شد.
این جنایتکار، سیدحسن امامی نام داشت که پیشتر نیز برای شرکت در کشتن کسروی تحت پیگرد قرارگرفته و مدتی در بازداشت به سر برده‌بود. وی به هنگام جنجال سوگواران، گلوله‌ای به شکم عبدالحسین هژیر شلیک کرد که سبب خونریزی بسیار زیاد داخلی گردید.
عبدالحسین هژیر وزیر دربار شاهنشاهی پس از بیست‌وچهار ساعت در بیمارستان جان سپرد.
پس از بازجویی از سیدحسن امامی، سی‌ویک تن به اتهام همدستی در قتل وزیر دربار، بازداشت شدند.
بازایستادن انتخابات
در پی کشتن عبدالحسین هژیر ترس و نگرانی بر همه چیره گشت، انتخابات تهران بازایستاد و سرانجام با بازخوانی آرا، چند تن از نامزدهای "جبهه ملی" توانستند در انتخابات تهران پیروزی به دست آورند.
بازگشایی دوره شانزدهم
روز بیستم بهمن‌ماه، دوره شانزدهم مجلس شورای ملی و دوره نخست سنا در ساختمان بهارستان از سوی اعلیحضرت همایونی گشایش یافت.
با آگاهی از آمادگی مجلس ها برای آغاز به کار، در تاریخ بیست‌وهفتم اسفندماه محمد ساعد، نخست‌وزیر، به پیشگاه همایونی باریافت و کناره‌گیری دولت را به آگاهی رسانید.
کابینه محمد ساعد، یک بار در پایان دی‌ماه کناره‌گیری کرده ولی دوباره ترمیم گشته‌بود:
- -آقایان علی‌اصغر حکمت، وزیر مشاور
- – دکتر سجادی، وزیر دادگستری
- – گلشائیان، وزیر دارایی
- – تیمسار سپهبد یزدان‌پناه، وزیر جنگ
- – دکتر علی‌اکبر سیاسی، وزیر خارجه
- – دکتر نخعی، وزیر کشاورزی
- – دکتر اقبال، وزیر راه
- – سیدجلال‌الدین تهرانی، وزیر پست و تلگراف
- – دکتر زنگنه، وزیر فرهنگ
- – امیراسداله علم، وزیر کشور
- – دکتر تقی نصر، وزیر اقتصاد ملی
- – دکتر شهید نورائی، وزیر کار.
برنامه هفت ساله
در نهمین سال پادشاهیِ شاهنشاه، پیش‌درآمدها و پیش نیازهای انجام برنامه عمرانی هفت ساله کشور فراهم گردید. از سوی شاهنشاه، والاحضرت شاهپور عبدالرضا پهلوی به ریاست سازمان برنامه مشخص و گماشته‌شدند.
(زیرنویس عکسها):
در آبان‌ماه سال ۱۳۲۸ شاهنشاه بنا به دعوت آقای ترومن، رئیس‌جمهور امریکا، به ایالات متحده سفر کردند.
این عکس هنگام دیدار سران دو کشور گرفته شده‌است.
در سفر پاکستان، شاهنشاه مورد خوش‌آمدگویی گرم و دوستانه ملت و مقامات دولت پاکستان قرارگرفتند.
اعلیحضرت ملک‌عبدالله، پادشاه اردن، به دعوت شاهنشاه به ایران آمدند و از کشور ما دیدن کردند.
در جریان انتخابات دوره شانزدهم، آقای هژیر، وزیر دربار، هدف گلوله قرارگرفت و پس از بیست‌وچهار ساعت در بیمارستان جان سپرد.