بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه ایران هنگام باریابی هموندان شورای عالی پیشاهنگی ایران ۱۷ آذر ماه ۱۳۳۹

برنامه عمرانی دوم

اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بزرگ ارتشتاران سخنرانی‌های محمدرضا شاه پهلوی آریامهر سال ۱۳۳۹ خورشیدی تازی

بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر/ سال ۱۳۳۹

۱۴ آذر ۱۳۳۹

از بیانات شاهنشاه در جلسه هیأت دولت

باید مطالعه شود که از چه طریق می‌توان عوارض اختصاصی برای فرهنگ تحصیل نمود. البته این عوارض نباید طوری باشد که هزینه زندگی مردم را بالا ببرد یا اخذ آن برای مردم ناراحتی و مشکلاتی ایجاد نماید. یک نوع عوارض محلی باید وضع کرد که زیاد محسوس نباشد و اثری هم در هزینه زندگی مردم باقی نگذارد. به هر حال در هر مسئله‌ای از مسائل عمومی توجه به زندگی و رفاه اکثریت مردم در درجه اول اهمیت است. در موضوع عوارض هم به طریق اولی این نکته باید مورد نظر باشد.

اصول اقداماتی که باید تعقیب شود عبارت است از: توسعه کشاورزی، ازدیاد تولید محصولات و جلوگیری و دفع آفات نباتی و درختی، تقویت و توسعه صنایع، ایجاد راه‌های ارتباطی دهات، توسعه فرهنگ و بهداشت و مدارس حرفه‌ای و روستایی، یکی از هدف‌های اصلی هم ایجاد دانشگاه در شیراز و سایر نقاط کشور است، زیرا دانشگاه‌های مجهز، ما را از فرستادن محصل به خارج جز در رشته‌های تخصصی بی‌نیاز می‌کند و گذشته از منافع بی‌شمار دیگر، مقدار زیادی هم از این راه در مصرف ارز کشور صرفه‌جویی می‌شود.

در برنامه پنج ساله سوم باید سعی شود که درآمد ملی روی میزان هشت درصد پیش‌بینی شود. البته اگر توفیق پیدا نشد پایه را حداقل روی شش درصد بگذارید، ولی بدانید که من به هیچ وجه در قسمت اخیر راضی نخواهم بود.

البته راه تحصیل درآمد و طرز وصول صحیح مالیات‌ها را هم باید در نظر بگیرید. علاوه بر پیش‌بینی‌های سابق، باید منافع درآمد دیگر را از قبیل جنگل‌ها، شیلات جنوب، استفاده از گاز و ایجاد صنعت پتروشیمی و امثال آن را در نظر داشته‌باشید. ضمناً باید به طور مؤثرتر مردم را به سرمایه‌گذاری خصوصی تشویق کنید و اقدامات لازم برای جلب سرمایه‌های خارجی به عمل آورید.

دستگاه‌های اداری را برای اینکه کارها بهتر گردش پیدا کند اصلاح نمایید و با اصلاح دستگاه دادگستری وسیله امنیت قضایی بیشتری را فراهم سازید، زیرا اصلاحات اداری و دادگستری، سرمایه‌داران داخلی و خارجی را به سرمایه‌گذاری مطمئن‌تر می‌سازد.

آخرین یادآوری این است که گذشته از اجرای برنامه تثبیت اقتصادی، موجبات تثبیت مقررات بازرگانی را نیز فراهم نمایید، زیرا این مقررات متزلزل که امروز کالایی را ممنوع می‌کنید و فردا آن را آزاد می‌سازید یا به عکس، موجب سلب اعتماد می‌شود.

تدابیری اتخاذ کنید که عایدات گمرک و دخانیات بالا برود. از اشیایی که مخصوص طبقه ثروتمند و پولدار است، حق گمرک بیشتری بگیرید و نرخ گمرک اجناس و اشیای لوکس را افزایش دهید که حقوق و عوارض سنگین‌تری از این قبیل اشیاء و اجناس گرفته‌شود، زیرا آن کسی که اتومبیل کادیلاک سوار می‌شود یا پارچه‌های درجه اول و فانتزی می‌پوشد، اگر صدی صد هم قیمتش بالا برود، برایش زیاد تفاوت ندارد، اما تردیدی نیست که در زندگی کارگر و کشاورز حتی یک ریال هم تأثیر می‌کند.

به شرکت‌های تعاونی وزارتخانه‌ها با دادن یک نوع اعتبارات مخصوص یا وام‌های کم‌بهره باید کمک نمود که بتوانند اجناس را در موقع مناسب و از دست اول با قیمت ارزانتری تهیه نمایند و اگر این شرکت‌ها نتوانند در موقع ارزانی محصول خریدهای کلی نمایند، نمی‌توانند اجناس خود را به قیمت‌های کمتر از قیمت بازار به کارمندان بفروشند.

خوب است یک اتحادیه از تمام شرکت‌های تعاونی به منظور تشریک مساعی و کمک با یکدیگر تشکیل دهید. حتی باید یک سازمان مادر به وجود آید که آن سازمان بتواند اجناس ارزان در فصل مناسب و موقع برداشت محصول تهیه و بین سایر شرکت‌های تعاونی توزیع کند. به هر حال باید بین شرکت‌های تعاونی یک نوع اتحاد و وحدت و همکاری نزدیک برقرار شود که با یکدیگر کمک و تشریک مساعی نمایند و از تجارب یکدیگر استفاده کنند. منظور عمده این است که شرکت‌های تعاونی از لحاظ داخلی خود استقلال کامل داشته‌باشند، ولی از لحاظ روش و سیاست کلی با هم متحد و هماهنگ شوند.

مساعدتی که آناً می‌توانید انجام دهید و هیچ اشکالی ندارد، این است که اجناس انحصاری دولت را به طور نسیه با مدت‌های معین در اختیار آنها بگذارید که لااقل از این حیث سرمایه آنها تقویت شده‌باشند.

بدون شک اگر این کارهایی را که گفتم درست انجام دهید، خیلی در تعدیل قیمت‌ها مؤثر است. حتی اگر سازمان صحیحی بدهید می‌توانید با تقویت شرکت‌های تعاونی وزارتخانه‌ها همیشه قیمت بازار و خارج را ثابت نگه دارید و در واقع قیمت‌های خارج همیشه تحت تأثیر و کنترل قیمت‌های شرکت‌های شما باشد.

انجام این قبیل کارهای اساسی با اینکه بسیار آسان است، نمی‌دانم چه سرّی است که مجریان ما کمتر توفیق آن را پیدا می‌کنند. همه این مسائل در کشورهای دیگر عمل شده و نتیجه خوب هم گرفته‌اند. آنها با این قبیل کارها قیمت‌ها را سال‌ها است ثابت نگه داشته‌اند، یا اگر هم ترقی کرده این ترقی خیلی نامحسوس است.

این نکته را هم باید اضافه کنم که در دنیا هیچ دولتی نتوانسته‌است قیمت‌ها را با زور تنزل دهد، یا ثابت نگه دارد. اگر هم زور اثری داشته، اثر آنی و موقتی بوده‌است. این تجربه را خودمان به کرّات کرده‌ایم و نتیجه مؤثر نگرفته‌ایم. از طرفی خود مردم هم باید به سهم خود با گرانفروشی مبارزه نمایند، زیرا همه کس از گرانفروشی ضرر می‌کند. آنکه جنس خود به دیگری گرانتر می‌فروشد، باید قهراً جنس دیگری را هم گرانتر بخرد. پس همه مردم از گرانفروشی ضرر و خسارت می‌بینند.

یکی از مسائلی که همیشه در نظر داشته‌ام تذکر دهم و متأسفانه فراموش شده، موضوع اصلاح زندان‌ها و تغییر وضع آنها است.

ساختمان زندان‌ها، به خصوص محل زندان‌های ولایات که اغلب بناهای آنها قدیمی است، به هیچ وجه متناسب با اوضاع فعلی مملکت و پیشرفت‌های ما در رشته‌های دیگر نیست و در حقیقت همان معنی اصلی زندان را که جای وحشت‌آوری باید باشد، در نظر انسان مجسم می‌کند. باید دولت درصدد باشد که برنامه‌ای هم برای تغییر وضع زندان‌های تمام مملکت روی اصول زندان‌های دنیا تهیه نماید. به طوری که می‌شنوم در زندان‌های ما جوان و پیر، قاتلین و جنایتکاران بزرگ با کسانی که خلاف کوچکی مرتکب شده‌اند، در یک جا زندگی می‌کنند و با هم آمیزش دارند، اگر واقعاً این طور باشد، بسیار کار خطرناکی است و باید هر چه زودتر در صدد جلوگیری و رفع آن برآیید.

چطور راضی می‌شوید کسی را که برای دفعه اول لغزشی پیدا کرده با کسی که فطرتاً جانی است یا با کسی که با قساوت مرتکب قتل یا مرتکب دزدی‌های مکرر شده، در یک جا نگهداری کنید و آنها را با هم معاشر سازید؟ مگر نمی‌دانید که این آمیزش‌ها منجر به دادن تعلیمات خطرناک خواهدشد و جوانی که چند ماه در اثر جرمی غیر مهم به زندان افتاده، در اثر معاشرت با مجرمین حرفه‌ای عنصری خطرناک از زندان خارج می‌گردد؟

امروز در ممالک راقیه وضع زندان‌ها به کلی تغییر کرده و حتی نوع زندان‌ها از لحاظ آزادی کامل یا آزادی محدود شخص زندانی در محوطه زندان طبقه‌بندی شده و محکومین را به تناسب شدت و ضعف جرائمی که مرتکب شده‌اند، به یکی از زندان‌ها می‌فرستند. به علاوه امروز زندان‌ها مفهوم سابق خود را ندارد، بلکه به صورت یک دستگاه تربیتی به منظور اصلاح محکومین که غالباً آنها را گرفتار یک نوع مرض روحی می‌دانند، درآمده‌اند و حتی بعضی جاها اسم آن را سازمان اصلاح انسانی گذاشته‌اند. از این جهت است که زندان را در محوطه‌های وسیع دور از شهر بنا نموده و مثل یک آموزشگاه بزرگ، منتهی آموزشگاه مقید و محدود اداره می‌کنند.

امروز در اغلب زندان‌های ممالک مترقی همه جور وسیله برای استفاده زندانیان فراهم است. هر زندان علاوه بر آموزشگاه‌های متوسطه و عالی برای کسب معلومات علمی، دارای کارخانه، مزرعه و دامداری و وسایل دیگر حتی بنایی و معماری است. زندانیان مجبور هستند در روز هشت ساعت تمام به کار بپردازند. البته هر کس در هر رشته‌ای ذوق داشته‌باشد، وارد همان رشته می‌شود. یکی در کارخانه کار می‌کند و دیگری در مزرعه. از این جهت است که زندان‌ها به صورت یک کارگاه درآمده و در هر گوشه‌ای دسته‌ای به کاری که مطابق ذوق آنها است، اشتغال دارند. خود زندان هم منبع عایداتی برای دولت و شخص زندانی شده‌است و زندانی در موقع مرخصی از زندان با یک سرمایه و اندوخته‌ای خارج می‌گردد.

به این نکاتی که گفتم توجه کنید و از هر راهی که به نظرتان بهتر رسید، اقدام نمایید و وسایل کار و سرگرمی و تحصیل برای زندانیان فراهم سازید، زیرا یکی از سرمایه‌های عمده مملکت، نیروی انسانی است که از این نیرو در هر موقع و هر جا و در هر گونه شرایطی باید استفاده شود.