الگو:زندگینامه

زندگی‌نامه

سید میرزا محمد رحیم موسوی فرزند سید محمد موسوی حکیم باشی در سال 1175 ه‍. ق. در شیراز از خانواده ای متدین قدم به عرصه وجود گذاشت. تذکره نویسانِ زمان وی نام او را محمد رحیم ذکر کرده اند فاضل خان گروسی ،ص 78؛ بهمن میرزا قاجار، ص 452؛هلاکو قاجار، ص 28 اما در تذکره های بعدی به صورت رحیم ضبط شده است دیوان بیگی ، ج 1، ص 288؛فسائی ،ج 2، ص 1098، 1159؛فرصت شیرازی ، ص 526 .نیاکانش از سادات موسوی اصفهان و در اصل از جهرم فارس و از خاندان میرزا رحیم حکیم باشی بودند.بیدل شیرازی ،سید میرزا محمد رحیم شاعر و طبیب و ندیمفتحعلی شاه و محمدشاه،همانند نیاکانش که در دوره صفویه به اصفهان رفته و در خدمت پادشاهان صفوی بودند،به طبابت پرداخت. فاضل خان گروسی، همانجا؛ بسمل شیرازی، ص 532؛بهمن میرزا قاجار، ج2، ص 505؛مفتون دنبلی، ص67؛فسائی،ج2،ص1098؛ فرصت شیرازی،ص 526 ؛ شاه صفی ،حک : 1038 ه‍. ق.ـ 1052 ه‍. ق.را نیای بیدل دانسته است که شاید به دلیل قرابت نیاکان بیدل با صفویه باشد که طبابت در دربار را برگزیدند.پدرش میرزا سیدمحمد طبیب او نیز به فرمانکریم خان زند از اصفهان به شیراز رفت و سید محمدرحیم بیدل شیرازی ،در همان زمان در شیراز زاده شد.فاضل خان گروسی ؛بسمل شیرازی ؛ محمود میرزا قاجار؛ دیوان بیگی ، همانجاها؛هدایت ، ج 2، بخش 1، ص 183. پدر بیدل پس از زندیه به دربار قاجاریه در تهران فرا خوانده شد و پس از خدمت در دوران کهولت به شیراز بازگشت و در همانجا درگذشت بسمل شیرازی ، ص 533. سیدمحمدرحیم طب را علاوه بر پدرش نزد میرزاحسن علی طبیب که از خویشاندان او بود نیز فرا گرفت و خطوط سبعه به ‌ویژه نستعلیق را نیکو می نوشت ، گذشته از اینها شاعر بود و در اشعارش بیدل تخلص می کرد فاضل خان گروسی ؛بسمل شیرازی ؛ فسائی ، همانجاها، مفتون دنبلی ، ص 68. در آغاز دوران فتحعلی شاه ، حک : 1211ـ 1250 از شیراز به تهران سفر کرد و همچون پدر،طبیب دربار شد و به منصب حکیم باشی نایل آمد و بتدریج از ندیمان خاص شاه شد فاضل خان گروسی ؛ بسمل شیرازی، همانجاها. او طبیب خاص فخرجهان ، دخترفتحعلی شاه و ملقب به فخرالدوله ، بود و بدین جهت به فخرالدوله شهرت یافت دیوان بیگی ، ج 1، ص 289؛ فسائی، همانجا.مدتی نیز در خدمت شجاع السلطنه متوفی1270 ه‍. ق. و میرزافریدون فرمانفرما متوفی 1272 ه‍. ق. بود هلاکو قاجار؛ هدایت ،همانجاها. عبدالوهاب نشاطِ اصفهانی متوفی1244 ه‍. ق. ملقب به معتمدالدوله ،منشی الممالک دربارفتحعلی شاه ، با او خویشاوندی داشت و به این سبب بیدل گاه در غیبت او جانشین وی می شد و ازینرو به منشی الممالک نیز ملقب گردیدمفتون دنبلی ؛ فسائی ، همانجاها. بیدل در عصری می زیست که به دوره بازگشت ادبی مشهور است . تذکره نویسان معاصرش اشعار او را ستوده و بی همتا دانسته اند فاضل خان گروسی ؛ محمود میرزا قاجار؛ مفتون دنبلی ؛هلاکو قاجار، همانجاها. گفته میشود اشعار سروده شده شامل غزلیات ، مراثی ، ترکیب ‌بند، ترجیع‌بند،قطعات،رباعیات، و مخمسات بالغ بر سی‌هزار بیت است که اکنون پنج‌هزار بیت آن باقی مانده است درباره تعداد اشعارش اتفاق نظر وجود ندارد رجوع کنید به محمودمیرزا قاجار، ج 2، ص 506؛ مفتون دنبلی ؛دیوان بیگی ،همانجاها. تاکنون دیوان بیدل به طبع نرسیده ظاهرا اصل دیوان به همراه نسخ خطی که در مشهد مقدس توسط حاجی میرزا سید علی الموسوی فخر شیرازی فرزند بیدل تنسیخ شده بود و به کمک حاجی میرزا زین العابدین نوهٔ برادر بیدل در راه آمدن به تهران در نزدیکی استرآباد مورد هجوم راهزنان طایفهٔ ترکمان قرار میگیرد و کلیه اموال قافله از جمله کتب غارت و حاجی میرزا زین العابدین نیز به اسارت در میاید و تا زمانیکه وجه در خواستی داده نشده بود آزاد نگردید. رجوع کنید به ج 2 ص 1098 فارسنامهٔ ناصری حسن بن حسن فسائی ؛ دکتر رستگار فسائی . دو نفر از زاهدان آن دوران حاجی میرزا محمد باقر ملا باشی، صاحب چندین تألیف و تصنیف در علوم دینی از جمله شرح صحیفهٔ سجادیه ، بحرالجواهر درعلم کلام ، انوارالحقایق ، مقاصدالصالحین و انوارالقلوب و حاجی میرزا محمد حسین ملاباشی ،( پدر بزرگ میرزا زین العابدین ) از برادران بیدل بودند دیوان بیگی ، ج 1، ص 288. .