مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۸ شهریور ۱۲۸۶ نشست ۱۶۰
مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیمهای مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۸ شهریور ۱۲۸۶ نشست ۱۶۰
مذاکرات روز یکشنبه ۱۳ شعبان ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز شنبه ۱۲ را آقا سید محمد تقی قرائت کردند.
رئیس- جناب وزیر امور خارجه بعضی اطلاعات در تصفیه سرحدی دارند آمدهاند توضیح بدهند.
وزیر امور خارجه- نتیجه اقدامات امور خارجه و سفیر انگلیس و روس و مامورین دیگر در ایران و سفیر دولت روس و انگلیس درباب عالی اینست که سفیر دولت انگلیس بمن نوشتهاند و ترجمه آن قرائت میشود قرائت شد بدین مضمون که نواب سلطان عثمانی امر رابر ایشان مشتبه کرده بودند بطوریکه مسئله سرحدی را بکلی خلاف دانسته نمایندگان دولت انگلیس و روس اقدامات کرده و همین روزها عساگر عثمانی بکلی عقب خواهند نشست نبحویکه اسباب آسایش خاطر دولت علیه ایرن گردد.
رئیس- بهتر از این مژده نمیشود که دولت و ملت ایران را دچار اشکالات نکردند.
آقا میرزا سید محمد مجتهد- مایه ما به النزع را واگذار میکنند یا خیر؟
وزیر امور خارجه- مسئله دو تا است یکی مسئله تحدید حدود است که از شصت سال تا حال باقی است و جناب رئیس مامور بودند که با کمیسیون رسیدگی کرده تصفیه نمایند در این باب عساگر عثمانی از آن حدود متنازع فیه هم تجاوز کرده تا یک فرسخی ارومیه آمدند و این مسئله بطوری بر سلطان عثمانی مشتبه شده بود که هر چه میگفتند قبول نمیکردند تا اینکه بتوسط سفرا مطلب را حالی کردند و نتیجه آخری این شد که قشون عقب خواهند نشست و اما عمل سرحدی بکمیسیون قطع خواهد شد.
لسان الحکما- از وزیر امور خارجه کمال تشکر را داریم ولی عرض میکنم این کمیسیون سیمی است که منعقد میشود یک دفعه هم سفیر انگلیس و روس در کار بودند و باز این فساد مترتب شد خوب است در این کمیسیون سفیر ینکی دنیا هم باشد تا باطلاع همه اینها تصفیه شود.
رئیس- جواب این مطلب در این مجلس داده نمیشود.
آقا میرزا ابوالحسن خان- وزیر امور خارجه در بین فرمایشات خودشان فرمودند که از اقدامات سفیر روس و انگلیس این مسئله ختم شد دیگر نفرمودند مامورین ایران چه کردند.
وزیر امورخارجه- همین که من گفتم از سفرای روس و انگلیس در طهران معلوم میشود که وزیر امور خارجه ایران هم مامور ایران است.
آقا میرزا ابوالحسن خان- این که فرمودید مامورین دیگران خوب است بفرمائید بدانیم که کی هستند.
حاج امام جمعه- خدا میفرماید ولئن شکرتم لازیدنکم میدانید پنجاه روز است که این مطلب مطرح مذاکره بود و جواب هر چه میرسید این بود که عثمانی میگوید من هیچ تخطی نکرهام در صورتیکه قراء چندی که در ترف ایران بود بغصب متصرف شده بودند حالا کمال تشکر را از وزیر امور خارجه داریم که رفع این غائله را کردند ما نهایت ممنونیت را از دو راه داریم یکی اینکه هیچوقت نمیخواهم با عثمانی نزاع نمائیم زیرا که ما برادر هستیم و یکی هم اینکه بدون زحمت و خسارت این مطلب را فیصل دادند امیدوارم شما مثل سابقین مطلب را مهمل نگذارید و تعقیب نمائید که انشاءالله همین دو سه روزه رفتن عسگر عثمانی را خبر بدهید.
وزیر امور خارجه- هنوز کاری نکردهام که مستوجب تشکر و امتنان شوم گویا امتنان هم دادهام در کاری که بمن رجوع شده تا آن کار را بروجه صحت انجام ندهم خورد و خواب را بر خود حرام میکنم نه اینکه بخواهم بگویم من اینکار را ازبرای ملت میکنم اصلا طبیعت مرا خداوند این طور خلق کرده من تکلیف خودم را اینطور میدانم اگر بخواهم اقدامات خود را بگویم مجلس مفصل میشود با این که امر را بر سلطان عثمانی مشتبه کرده بودند بحمدالله رفع شد ولی افسوسکه قدری بعضی ترتیبات اسباب خیال و شکوه سفیر عثمانی شده و حال آنکه حسن اخلاق و رفتار این سفیر کبیر بر همه واضح است اگر اجازه میدهید مراسله کهدر این باب بمن نوشتهاند خوانده شود بعد از اجازه از طرف رئیس قرائت شد خلاصه آن این بود خاطر نشان عالی مینماید که والا سفارت خود را در مهلکه میبیند بعضی از روزنامجات القاآت مهیجانه مینمایند که بچه سوزانیدهاند وزن اسیر کردهاند نسبت این گونه تجاوزات بعساگر عثمانی با اینکه آنها در تحت قانون هستند خیلی مستبد مینماید گذشته از این نزاع سر حدی از دیر زمانی بین ایران و عثمانی بوده بعقیده بنده هرکز آنکس که خیرخواه دولت است این اقدامات راتجویز نمینماید اینک هم جنگی بین ایران و عثمانی نیست و اگر خدای نخواسته جنگی واقع شود خیلی اسباب زحمت خواهد بود مستدعی هستم که از روزناجات بطوری خوش جلوگیری بفرمائید که اسباب زحمت نشود.
حاج اام جمعه- در این رقعه سفارت عثمانی چند مطلب است که ما هم تصدیق داریم
ولی چند مطلب هم هست که گویا همه متفق باشند که ایشان اشتباه کردهاند در این که نزاع در بین دو دولت اسلامی باعث خرابی طرفین است هیچ شبهه نیست و در این که ایرانس هیچوقت نمیخواهد با آنها منازعه نماید اینهم هیچ شبهه نیست ولی بد بختانه در اینجا کی بر جناب سفیر اشتباه کاری کرده نوشتهاند که زن و بچه نکشتهاند تلگرافات حاضر است که چفدر کشته شدهاند نوشتهاند که قشون عثمانی بخاک ایران تجاوز نکردهاند تلگرافات حاضر است نقاط دشت و مرگور و ترگور و غیره تمام ملک طلق ایران است اگر بسلطان اشتباه کرده بر سفیر کبیر که در اینجا از همه چیز باخبرند کار مشتبه نیست که عسگر عثمانی فعلا در صدو پنجاه پارچه قریه ایران است دیگر اینکه نوشتهاند سفیر در خطر است خیلی جای تعجب است کی تا حال بچنین خیال کسی بوده در صورتیکه در اینحال اغتشاش ما از آنها متوقع همراهی بودیم برخلاف از سایرین تعدی نشد و از این برادر دینی ما همه قسم ظلم بما واردآمد.
وزیر امور خارجه- این فرمایشات شما صحیح است این مراسله بود که سفیر بمن نوشته است البته جواب را خواهم نوشت مطلب دیگر مسئله ملک التجار است من میخواهم او را از سفارت بیرون بیاورم بیرون آوردن او محتاج بتامیناتی است امنیت مالی امنیت جانی امنیت آبروئی اگر مجلس امنیت میدهد من او را بیرون بیاورم.
حاجی سید محمد- کسیکه مقصر است باید بمجازات برسد و چه تقصیری از این بالاتر است که سرحد را بخارجه داده باشد و اموال مردم را خورده باشد.
وزیر امور خارجه- اگر او مقصر بود باید بگیرند ببرند بمجازات برسانند عجاله هم که فرار کرده تقصیر او مدلل نشده بعد از اثبات البته مجازات میشود
حاجی محمد علی- در وزارت خارجه معلوم و ثابت شده
وزیر امور خارجه- در اینکه ملک التجار در شرکت عمومی بقاعده رفتار نکرد هیچ حرفی نیست و در اینکه صدمه بملت و مملکت وارد آورده شبهه نیست اگر بانک ملی صورت نگرفته بواسطه همین صدمه است اما ملک التجار را میخواستند ببرند در دیوانخانه بجهه رسیدگی ترسیده است و رفته بسفارت روس سفیر روس بنابر عادت مملکتی که هر محل محترمی بست است بر حسب آن قانون او را جا داده حالا باید حاجی ملک التجار را گذاشت در آنجا بماند یا باید او را با این تامینات بیرون آورد.
حاجی سید محمد- سفارت روس آیا حق دارد مقصر دولت و ملت را نگاهداری کند.
وزیر امور خارجه- من میگویم آیا میل دارید من باو امنیت مالی و جانی بدهم و او رابیاورم و بعد از آنکه بخواهندمحاکمه شود کمیسیون تشکیل بدهند در وزارت عدلیه یکنفر از طرف وزارت تجارت ناظر باشند و اما در اب اشخاصیکه از خارجه هستند بموجب عهد نامه بکنفر از طرف سفارت هم بای حاضر باشد
رئیس التجار- این سه امنیتی که وزیر امورخارجه میگویند مخالف با حق کسی نخواهد بود.
حاجی سید محمد- بعد از این از برای همین سه امنیت در هر موردی ایراد میگیرند ولی اگر کسی از من طلبی داشته باشدالبته مرا بدیوانخانه خواهند خواست.
مستشار الدوله- میخواهم از وزارت امور خارجه سئوال نمایم که بااین امنیت مالی و جانی آنچه را که کمیسیون مجلس حکم کرده که در آزادی حقوق مردم اموال حاجی ملک در توفیق باشد آیا سفارت سنیه روس این را مخل بامنیت نخواهند شناخت.
وزیر امور خارجه-امنیت مالی غیر از حقوق مردم است امنیت مالی یعنی کسی بی خود ساعت او رااز جیبش بیرون نیاورد و بدون محاکمه مال او را ضبط نکنند.
مستشار الدوله- ملک التجار بان قرارداد کمیسیون مجلس اعتراض دارد البته کسی که محکوم بحکم باشد راضی بآن نخواهد شد.
وزیر امور خارجه- این گفتگوها در سابق بود حالا که شما وزارت خانه منظم دارید هر چه آنجا گفته شود آن صحیح است.
آقا میرزا ابوالحسن خان- اینکه وزیر امور خارجه امنیت مالی و جانی و آبروئی میخواهند برای حاجی ملک التجار این اساس مشروطیت این تامینات را بهمه داده و هیچ مخالف نیست اولا از مجلس یک سئوال میکنم که پس از صدور دستخط از طرف اعلیحضرت بمجلس درین باب چه کرد و حکمش چه شد اگر رسیدگی کرد و حکم نمود دیگر رجوع بعدلیه یعنی چه.
وزیر امور خارجه- همتان روز گفته شد که کمیسیون مجلس نمی نواند بکار ملک التجار رسیدگی کند.
مستشار الدوله-در همان روز که این کار رجوع بمجلس شد بعد از آنکه کمیسیون مجلس رسیدگی و حکم کرد اجازه دادن ملک التجار راه آستارا را بجهت و ناحق بود و چون دارالشورای ملی بالاترین محکمه عدل است هیچکس نمیتواند حکم او را رد کند و برخلاف آن رفتار نماید.
وزیر امورخارجه- ما این مطلب را هم در عداد یکی از آن کارهای کلی محسوب میداریم و نمیخواهیم داخل در جزئیات آن شده باشیم همینقدر میگویم مجلس راضی است و صلاح میداند که او را از آنجا بیرون بیاوریم یا خیر.
اق سیدحسین- اینکه فرمودید مجلس صلاح میداند مجلس رسیدگی باین کار کرد و محقق شد که راه را بیخود اجاره داده است حکم حکم مجلس و دولت شد که اموال او توقیف شود و مال مردم را بدهد اما در خوص جان و شرف او البته محفوظ بوده و هست هیچکس حق اعتراض باو ندارد.
وزیر امور خارجه- من نمیخواهم داخل جزئیات این مسئله بشوم اگر سفرا بگویند که بچه دجهت این محاکمه در مجلس با عدلیه شده باید در وزارت امور خارجه باشد چه میگوئید؟
حاجی سید نصرالله- در این سه امنست هیچ کس حرفی ندارد ولی او میخواهد از این که برای کلی یک نتیجه بردارد که حقوق دیگران را پامال نماید آیا نباید این سه امنیت چنانچه در حق او هست در حق همه مردم ملاحظه شود تمام این شرکاء مالشان رفته حق دارند باید از مال ملک التجار اقتصاص نمایند.
وزیر امور خارجه- اینکه گقتم در دیوانخانه عدلیه رسیدگی شود در مسئله شرکت بدون ماموری از طرف سفارت و در وزارت خارجه باحضور مامور از طرف سفارت در مسئله راه این مطلب عمومی است ومن گمان میکردم که این خدمتی است که بملت مینمایم حال مجلس چه صلاح میداند.
حاجی سید نصرالله- او تصور نکند که باین تامینات بخواهد مال مردم را بخورد.
وزیر امور خارجه-تصور او که کناط نیست من میخواهم او را بیرون بیاورم.
صدیق حضرت- جناب مستشار الدوله یک سئوالی کرد ولی جواب صریح داده نشد باید بدانیم که آن حکم کمیسیون مجلس مجری خواهد بود یا نه و اینکه فرمودند اگر سفیر ایراد نماید که بچه جهت در مجلس این محاکمه شده جواب اینست که ما مدلل کردیم خیانت و تقصیر او را بحکم دولت و مجلس باید از مال او بگیرند بدهند ولو اینکه راه آسترا بدست روس بماند باید حکم مجلس اجری شود پس باید بدانیم که بعد از بیرون آمدن حکم مجلس مجری است یا نه
وزیر امور خارجه- بنده عرض کردم که داخل جزئیات نمیشوم و وکالت هم از جانب ملک التجار ندارم بواسطه آن سمتیکه دارم با این امنیتها که گفته شد مجلس صلاح می داند که او را بیرون بیاورم یا نه.
حاجی سید عبدالحسین شهشهانی- من ملک التجار را نمیشناسم و شرکاء او را هم نمیشناسم اما همینقدر می دانم که حقوق اکثر مردم بواسطه این شرکت بهدر رفت و اغلب فقیر و محتاج شدند آیا باید حوق این اشخاص بواسطه ماندن او در سفارت ضایع شود پس در هر صورت باید او را بیرون آورد و همان امنیتی که همه مردم دارند او هم دارد.
وکیل التجار- داخل در جزئیات این مطلب لازم نیست فقط باید از وزیر امور خارجه این را خواست که امنیت مالی و جانی دارد بنحویکه حقوق مردم ضایع نشود ولی امنیت آبروئی اگر فردا یک نکره یا یک نفر جاهلی در کوچه بایشان حرکت خلاف کند این مطلب را کسی نمیتواند اطمینان بدهد.
آقا سید محمد تقی- این اظهارات وزیر امور خارجه با اظهارات مجلس هیچ منافاتی با هم ندارد البته سفیر می داند که باید حقوق مردم از مال او داده شود و امنیت جانی هم از برای همه هست امنیت مالی هم بهمان شرط است که خود وزیر فرمودند.
اقا میرزا ابوالحسن خان- امنیت مالی و جانی و آبروئی از مجلس خواستن بی محل است و هیچ لازم نیست زیرا که این تامینات را این اساس بتمام افراداین مملکت داده است دیگر ما زیاده از آن نمیخوانیم یک چیزی بکسی بدهیم اگر او رعیت داخله است که قهرا صاحب این حقوق بوده و هست اگر فوق لاعاده چیزی میخواهد ما نمیتوانیم بدهیم شاید فردا یک نکره باو بی احترامی کرد یا یک وقعه دیگر اتفاق افتاد آنوقت ما باید مسئول
وزیر امور خارجه و او مسول سفیر باشد ابدا مجلس نمیتواند یک حق فوق العاده بکسی بدهد.
وزیر امور خارجه- من نخواستم داخل جزئیات بشوم مقصود من معلوم شد لابد باز بگویم مقصود از امنیت مالی آن بود که گفتم کسی بی جهت مال اورا نتواند ببرد و امنیت جانی اینست که گسی سوء قصدی درباره او نداشته باشد و الا خدای نخواسته اکر در کوچه یک جا هلی باو بی احترامی کرد یا پایش لغزید بچاه افتاد اینها ربطی ندارد و امنیت آبروئی هم اینست که در مجلس محاکمه از شرکاء بالنسبه باو سوء مکالمه نشود و بدگوئی نکنند.
حاجی سید نصرالله- ملک التجار در این تامینات کسا پر الناس هیچ تفاوتی در بین نیست.
وزیر امور خارجه- چون او مخوف است میترسد که این امنیت را نداشته باشد حالا این مطلب باشد مذاکره کنید بقد دو کلمه بنویسید که ملک التجار امنیت دارد بیرون بیاید دعاوی مردم را ختم کند مطالب دیگر هم هست که باید مذاکره شود.
رئیس- بسیار خوب این مطلب باشد بعد مذاکره میشود.
وزیر امور خارجه- مسئله دیگر مطلب قشنگ است که قونسل خانه روس در تبریز خواسته است وراد نماید اولا من نگفتهام که باید توقیف شود تا معلوم گردد.
ثانیا این کاغذی است که بمن نوشته است و مقصودش اینست که این قزاقها نظامی هستند و همیشه باید مشغول مشق باشند که متارکه نشود و مابجهت اینها هر یک هشتصد فشنگ بر آورد کردهایم نه این که تنها منحصر بانجا باشد بلکه در سایر فونسل خانهای سرحدات هم خواهد وارد شد و سفرات انگلیس هم چیزی بمن نوشته است که ایشان هم بجهت فونسل خانها سوارهای هندی وارد میکنند و عوض مینمایند خوبست قرائت شود قرائت شد مشعر بود بر آمدن سوارهای هندی از طرف بوشهر بااسلحه برای برای قونسل بعوض آن سوار هائی که هستند اطلاعا اظهار شد.
مستشارالدوله-خیلی عجب میکنم در این موقع که فشنگ از شمال میاید و سوار از جنوب عجب تراینست که این صندوقهای فشنگ و صندوقهای عالی تراز آن که وارد میشود مثل فرمانفرما شخصی میخواهد تحقیق نماید جنرال قونسول در جواب میگوید که ده دقیقه بیشتر بشما مهلت نمیدهیم یالا یانعم باید در این ده دقیقه جواب بدهید ما نمیتوانیم از یک نفر جنرال قونسول این گونه تحکمات بشنویم این که گفتند برای قزاقها وارد کردیم منتها فشنگی که بقزاقها در سال میدهند نفری پنجاه عدد است نه هشتصد عدد گذشته از این که از اول میخواستند بوزارت امور خارجه اطلاع بدهند حالا که اطلاع ندادند و وارد کردند البته وزارت امور خارجه خواهند سؤال و جواب و تحقیق کرد
وزیر امور خارجه- درین خصوص مقود بنده اخطار بود که مطلع شده کمیسیونی بشود منهم حاضر شده گفتگو و مذاکره نموده مطلب مشروح و اصلاح شود.
آقا میرزا ابوالحسن خان- یک سئوالی دارم آیا این سفارتها و جنرال قونسولگریها از روس و انگلیس و. غیره مامون نیستند و دولت و ملت ایران نمیتوانند از آنها نگاهداری کنند و امنیت بدهند چنانچه هیچکدام از دولت عثمانی و آلمان و غیره هیچ سوار در سفارت خانهای خودشان ندارند و در تحت امنیت هر دولتی که هستند میباشند آیا این سئوال من جواب دارد یا نه.
وزیر امور خارجه- این سؤال دو جواب دارد یکی در این مجلس میتوانم بگویم و جواب دیگر محتاج بمجلس دیگر است جواب این مجلس اینست که میگویند ما اینها را نه برای دفاع میآوریم بلکه برای عادت پیش است و جواب دیگر هم اینست که از سابق همینطور معمول بوده مطلب دیگری که لازم است گفته شود راجع بمالیه و کار گزاری ما است در آذربایجان که خیلی اهمیت دارد و مثل کارگزاری قفقاز است برحسب فرموده شاهزاده فرمانفرما هر چه خواستیم یک کارگزار کافی در آنجا بفرستیم نشد یعنی مانع پیش آمد بالاخره بعد از تصویب جمعی و تصویب خود فرمان فرما مشاور الملک انتخاب شد او هم متعذر است باینکه من نمیتوانم بروم و گذشته از این حقوق میخواهد بعد از گفتگوی زیاد گفت سالی شش هزار تومان میخواهم هر کس اطلاع دارد میداند که در سابق حقوق کار گزاری آذربایجان سالی هزار و هشتصد تومان بوده است این مبلغ با آن خیلی تفاوت دارد ولی کمتر از این هم نمیشود حال اگر مجلس اذن میدهد این مبلغ افزوده شود.
آقا میرزا فضلعلی آقا- در اینکه هزار و هشتصد تومان کم است شبه ندارد ولی کارگزاری آذربایجان عایدات هم دارد اگر بنا باشد آن عایدات در تحت نظر وزیر مالیه بیاید بیش از این مبلغها خواهد شد.
وزیر امور خارجه- آخر اجزا هم دارند و همه آنها مواجب میخواهند دخل دیگر که ندارند عجاله بنده نمیتوانم به آنها رسیدگی کرد ولی مشاور الملک که رفته است خواهد رسیدگی نمود و جمع آنرا معلوم میکند مواجب اجزا را هم معین میکند آن وقت آن عایدات جزو جمع مالیه خواهد شد و باجزا مواجب میدهند.
رئیس- این عایدات بیش از اینها خواهد شد.
حاجی امام جمعه- من اطلاع دارم و آن اینست که سلماس یک قصبه کوچکی است کارگزاری آنجا را علاوه بر اینکه چیزی نمیدهند ماهی هزار تومان هم به تبریز میدهد.
وکیل التجار- البته جناب وزیر امور خارجه با آن اطلاعات صحیحه که دارند اسباب امیدواری ما خواهد بود و اینکه یکی یکی مواجب کارگزاری و اجزا را معین نمایند اینهم اسباب زحمت است خوبست تمام بودجه وزارت خارجه را معین کرده صورت بگیرند کمیسیون مالیه ارائه بدهند و عمل تذکره را هم چون خیلی اهمیت دارد لازم است که او را هم مرتب نمایند و صورت این دو را بکمیسیون مالیه بدهند.
وزیر امور خارجه- مختصرا عرض مینمایم همان روز که داخل اینکار شدم دو سه کار است که پیش گرفتم یکی همین عمل بودجه است و این مسئله مشکل است بجهه اینکه بودجه صحیح نبوده من میخواهم طوری بشود عمل بودجه که سرمشق سایر وزارتخانهها بشود ویکی هم مسئله تذکره است همین طور است که شما گفتهاید باید ترتیب او را صحیح کرد و مواجب کار گزارها و قونسول گریها را داد که بعضی بسیار سخت است بعید خدا تمام کارها اصلاح خواهد شد دیروز از اعلیحضرت نطقی شنیدم که گمان هیچکس نمیرفت که این طور یبانات بفرمایند.
مستشار الدوله- چون مسئله کارپردازی آذربایجان برود اگر بخواهم داخل تمام بودجه وزارت خانه بشویم باین زودی تمام نمیشود و کازگزاری آنجا هم اهمیت دارد اینکه آقای حاجی امام جمعه فرمودند از کارگزاری سلماس ماهی هزار تومان میگیرند این مطلب در روزنامه نوشته میشود آنوقت خواهند گفت که این از روی بی اطلاعی بوده مقصودشان از این فرمایش نسبت بسال است نه ماه چون بنده درست از تفصیل کار پردازی آذربایجان اطلاع دارم خوب است وزارت امور خارجه مسئله حقوق کارگزاری را راجع به کمیسیون مالیه نمایند و بعد از مذاکره نتیجه آن را اظهار دارند.
وزیر امور خارجه- بسیار خوب در کمیسیون ملاحظه بشود بعد نتیجه را اطلاع بدهند.
مجلس ختم شد.