سخنان لوییس آچه وریا پرزیدنت مکزیک در پاسخ بیانات شاهنشاه آریامهر در میهمانی شام رسمی کاخ سعدآباد ۲۷ تیر ماه ۱۳۵۴
در پاسخ سخنان اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر حضرت لوئیس اچه وریا رئیس جمهوری مکزیک بیاناتی ایراد فرمودند:
اعلیحضرتا،
از ابراز مهر فراوان آن اعلیحضرت و شهبانو فرح نسبت به من و همسرم و همچنین از میهمان‌نوازی گرم هم میهنان شما صمیمانه سپاسگزاری می‌کنم و پروانه می‌خواهم در این فرصت، درودهای قلبی ملت مکزیک را به ملت نیرومند و فعال ایران که از زمان سفر اعلیحضرتین به کشور ما خودش را با آن نزدیک احساس می‌کند، تقدیم دارم. مسافرت ما به ایران، پاسخگوی علاقه شدید ما در این مورد است که طرح‌های اقتصادی و فرهنگی و علمی مشترکی را که در زمینه‌های اقتصادی و فرهنگی و علمی و تکنولوژی آغاز کرده‌ایم، به ثمر برسانیم. شما در سخنان خود در مکزیک اشاره بدین واقعیت فرمودید که کشورهای ما نباید اشتباهاتی را که ممالک بزرگ در گذشته کرده‌اند تکرار کنند و به ویژه یادآور شدید که ترقی و عدالت و صلح می‌باید دربرگیرنده همه مردم و ملل جهان شود و این تنها در صورتی شدنی است که روابط اقتصادی کشورها بر پایه همکاری واقعی قرار گیرد. کمک‌های اقتصادی پرارزش ایران به کشورهای متعدد آسیا و آفریقا نمایانگر آن روحیه همزیستی واقعی است که وجه مشخص روابط کنونی کشورهای در حال پیشرفت به شمار می‌رود و هم چنین نمونه‌ای است از اینکه نیات و برنامه‌های آن اعلیحضرتین به بهترین روشی از سوی دولت شما در عمل به مورد اجرا درآمده است. این بسیار شایان ستایش است. ایران و مکزیک در اراده قاطع خود برای جبران عقب‌ماندگی‌های گذشته و همچنین در تصمیم خویش برای انجام این تلاش‌ها بر اساس ارزش‌ها و میراث‌های تاریخی و فرهنگی خود، شباهت و نزدیکی کامل با یکدیگر دارند. البته این بدان معنی نیست که ما اصل (جهانی فکر کردن) را طرد کنیم یا از مواجهه با مسائلی که در همه کشورها عمومیت دارد دوری جوییم. زیرا ما کاملاً آگاهیم که در پدیده‌های تاریخ همواره عواملی ثابت وجود دارد، ولی این را نیز می‌دانیم که یکی از این عوامل مقاومت در برابر هرگونه تحمیل اراده‌ای از خارج است. ما اعتقاد راسخ داریم که پیشرفت واقعی جوامع فقط در صورتی امکان‌پذیر است که ملت‌ها خودشان سرنوشت خویش را پی‌ریزی کنند و این امر پیش از هر چیز مستلزم آن است که اقداماتی که انجام می‌گیرد مورد قبول و تأیید آن‌ها باشد. تمایل شدید ما به حفظ استقلال ملی نباید این اشتباه را در تحلیل آن در پیش آورد که ما خواستار تک‌روی هستیم، زیرا این شیوه تک‌روی مشخص ملت‌هایی نیست که می‌خواهند شخصیت خود را حفظ کنند، بلکه خاص آن‌هایی است که اصرار دارند هر جریانی را که توانند بر روی آن کنترلی داشته باشند با هر اندیشه و راهی را که خودشان ناشی نشده باشد، با ترشرویی تلقی کنند یا اصولاً آن را مردود شمارند.
آنچه جامعه بین‌المللی خواستار آن است، آمیختگی متوازن شخصیت‌های ملی است تا بدین ترتیب ارزش‌های ملت‌های جهان با یکدیگر جمع شوند و نه اینکه از هم تفریق شوند. این آمیختگی هم مستلزم رقابت است و هم مستلزم گذشت و همزیستی، در صورتی که آن همشکلی نو استعماری که امروزه شاهد آن هستیم، مانند همشکلی استعماری که شیوه رایج گذشته بود بر اساس نقی رقابت‌های مشروع و عدم روح گذشت تکیه دارد. لازمه راه اول بکار بردن منطق و اراده است، در جایی که راه دوم فقط بر اِعمال زور و قدرت متکی است. بدیهی است، ما در این میان راه کوشش به جانب صلح را برگزیده‌ایم. وحدت کشورهای جهان سوم نباید به یک تمایل تازه استیلاطلبی یا یک انتقام‌جویی تعبیر شود، بلکه می‌باید درسی از همزیستی و از تکمیل یکدیگر باشد. خواست ما این نیست که ممالک برتر شناخته شویم، بلکه ما می‌خواهیم اصل تساوی همه ملت‌ها مورد قبول قرار گیرد تا در اساس آن حق خود ما نیز برای آنکه با عدالت واقعی با ما رفتار گردد شناخته شود. ما اسیر این سراب نخواهیم شد که برای مبارزه با قوی‌ترها شیوه‌های خاص همان اقویا را بکار بندیم. در حال حاضر وابستگی کشورها با آنکه یک واقعیت انکارناپذیر است، عملاً تابع شرایطی مساوی نیست، زیرا کشورهای ثروتمند با آنکه از نظر اقتصادی به بقیه ممالک دنیا احتیاج دارند، می‌توانند به تولیدات مختلف روی آورند، در حالیکه کشورهای فقیر در این مورد برای غلبه بر عدم توسعه خود دست بازندارند.
بدون احترام گذاشتن به حق حاکمیت کامل دولت‌ها و بدون شناسایی حق آزادانه ملل در تعیین سرنوشت خود، عدالت بین‌المللی اسمی بی‌مسمایی بیش نیست. بدون عدالت، صلح فقط متارکه‌ای بین دو جنگ است و بدون صلح، توسعه و پیشرفت هدفی دور از دسترس خواهد بود. این قابل بخشش نیست که در مصرف ارزهایی که ما از طریق فروش منابع ملی خود به دست می‌آوریم ولخرجی شود، زیرا این ارزها باید در راهی مصرف شوند که در آن تکنولوژی را که لازمه پیشرفت ما است در راه مدرنیزه کردن و تنوع اقتصادهای ما و اصل عدم تساوی‌های داخلی ما برای ما تأمین کنند. بطور کلی امتیازات حاضر ما می‌باید برای وصول به یک آینده بهتر بکار گرفته شوند.» پرزیدنت اچه وریا از پیشرفت‌های ایران یاد کردند و افزودند: «به همین جهت است که پیشرفت‌های بی‌سابقه‌ای که در کشور شما در سال‌های اخیر در زمینه آموزشی از راه سپاه دانش که آن اعلیحضرت پدید آورنده آن بودند، حاصل شده است که اینهمه شایان ستایش است. در این زمینه در کادر انقلاب سفید و در اجرای دوازده اصل این انقلاب، پیشرفت‌های خیلی بزرگ دیگری به دست آمده است.
نقش اساسی ایران در خاورمیانه با توجه به ابتکار این کشور در این مورد که این منطقه از جهان منطقه‌ای عاری از سلاح‌های اتمی اعلام شود، اهمیتی باز هم بیشتر پیدا می‌کند. مکزیک به عنوان امضا کننده پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در آمریکای لاتین، با علاقمندی تمام پشتیبان این سیاست کشور شما است. بدیهی است این امری کاملاً ضروری است که این تسلیحات توسعه پیدا نکنند، ولی این موضوع نیز به همان قدر فوریت دارد که زرادخانه‌های کنونی سلاح‌های هسته‌ای هم از میان بروند، زیرا نیروی تخریبی این زرادخانه‌ها هم اکنون نیز توانایی آن را دارد که هرگونه اثر زندگی را در کره ما از میان بردارد.
اعلیحضرتا،
اکنون ایران و مکزیک با کوشش بسیار در جریان ایجاد پلی از ورای فواصل زمانی و جغرافیایی میان خود هستند تا به رابطه خود مقیاس وسیعی را ببخشند که شایسته آن است. قراردادهای همکاری که بین دو کشور ما در مکزیک منعقد شد، ما را از هم اکنون از طرح‌هایی روشن در امر مبادلات و همکاری‌های متقابل در زمینه‌های نفت و پتروشیمی و کشاورزی و دامداری و آبیاری و فولادسازی و صنعت کاغذ و جهانگردی و امور مختلف اقتصادی دیگر برخوردار ساخته است. ما می‌توانیم با اعتماد به نفس وجوه مشترک گذشته‌های خودمان را دریابیم ولی با تمام تنوع و عمق این وجوه باید بگویم که وجه مشترک ما از نظر توجه به آینده‌ای درخشان و تمایلات بسیار نیرومند ما برای تأمین آزادی و عدالت، از آن نیز بیشتر است. بر این پایه، صمیمانه‌ترین آرزوهای خود را برای موفقیت آن اعلیحضرت و علیاحضرت شهبانو و برای پیشرفت ملت نیرومند ایران و تقویت دوستی دو کشور خودمان ابراز می‌دارم.» در ضیافت دیشب، علاوه بر خاندان جلیل سلطنت، آقای هویدا نخست‌وزیر، رؤسای مجلسین، رئیس هیأت مدیره و مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران، هیأت وزیران و گروهی از شخصیت‌های مملکتی با بانوانشان نیز حضور داشتند.