پیام اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در گشایش نخستین کنگره ایران‌شناسی دانشگاه تهران ۱۱ شهریور ماه ۱۳۴۹
پیام اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در گشایش نخستین کنگره ایران‌شناسی دانشگاه تهران ۱۱ شهریور ماه ۱۳۴۹
تشکیل کنگره ایران‌شناسی دانشگاه تهران که با مشارکت عده زیادی از محققان و دانشمندان ایرانی و چند تن از ایران‌شناسان خارجی برگزار می‌شود، مایه خوشوقتی ما است و برای دانشمندان عضو این کنگره کمال توفیق را در کاری که در پیش دارند، خواستاریم.
پس از کنگره جهانی ایران‌شناسان که تحت سرپرستی خود ما در سال ۱۳۴۵ در تهران تشکیل گردید و در آن مسائل ایران‌شناسی در سطح بین‌المللی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. طبعاً شایسته بود که محافل علمی و دانشگاهی ایران از جنبه‌های مختلف تخصصی، این مطالعات را به صورتی دقیق‌تر ادامه دهند تا از این راه جامعه علمی ایران همواره در صف مقدم پژوهش‌های بین‌المللی مربوط به فرهنگ و تمدن ایران قرار داشته باشد و دانشمندان ایرانی هر بار با توشه علمی غنی‌تری در کنگره‌های آینده جهانی ایران‌شناسان شرکت ورزند.
تشکیل کنگره ایران‌شناسی کنونی از طرف دانشگاه تهران نشان می‌دهد که دانشگاه‌ها و سایر مؤسسات علمی ایران و نیز محققان و فضلای برجسته کشور به وظیفه خود در این مورد به خوبی توجه دارند و آگاهانه می‌کوشند تا در زمینه‌های مختلف مطالعات ایران‌شناسی پژوهش‌هایی نوین عرضه کنند و بسیاری از مباحث تحقیقی مربوط به فرهنگ و تمدن کهن ایرانی را خود مورد بررسی قرار دهند و از نتایج این پژوهش‌ها، دیگر محافل علمی جهان را نیز بهره‌مند سازند.
تحقیقات و مطالعات ایرانی در سال‌های اخیر پیشرفت نمایانی کرده و خوشبختانه سهم و مقام واقعی رشته ایران‌شناسی در محیط کلی مطالعات خاورشناسی جهان مشخص شده و این رشته به عنوان شعبه‌ای مستقل و اساسی مورد توجه قرار گرفته‌است، به طوری که اکنون عده کثیری از دانشمندان و دانش‌پژوهان در کشورهای مختلف جهان به تحقیق در مسائل مربوط به فرهنگ و تمدن گذشته و حال ایران اشتغال دارند و هر روز آثار کوشش‌ها و پژوهش‌های آنان به صورت کتاب‌ها و مقاله‌ها منتشر می‌شود و در دسترس تمام محافل علمی جهان قرار می‌گیرد.
در این زمینه به خصوص تذکر این حقیقت را با خوشوقتی لازم می‌دانیم که امروزه بسیاری از این آثار با ارزش، از طرف خود دانشمندان ایرانی تألیف و منتشر می‌شود، و از آن گذشته در تعداد زیادی از دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشورهای خارجی مطالعات ایران‌شناسی توسط دانشمندان و محققان ایرانی اداره می‌شود.
بدیهی است با توجه به توسعه روزافزون این رشته از مطالعات در مراکز علمی و دانشگاهی جهان، ضرورت ارتباط میان دانشمندان ایران‌شناس و مراکز ایران‌شناسی دنیا پیوسته محسوس‌تر می‌شود و هر روز این الزام بیشتر احساس می‌شود که این دانشمندان می‌باید به طور منظم حاصل مطالعات تخصصی خود را با همکاران بین‌المللی خویش در میان گذارند.
تحقیقات ایرانی در بعضی از زمینه‌ها، مخصوصاً در باستان‌شناسی و زبان‌شناسی سرشار از تازگی‌ها است. کشور ما مخزنی بسیار غنی برای محققانی است که در این زمینه‌ها کار می‌کنند و هر روز با حفریات علمی، آثاری نو و بدیع که زادۀ اندیشه و هنر ایرانی است از زیر خاک پهنه تمدن ایرانی ظاهر می‌شود و نکته‌های جدید در اختیار محققان قرار می‌گیرد و پرده‌های تاریک یکی پس از دیگری از چهره تاریخ درخشان ایران برداشته می‌شود.
تتبعات و مطالعاتی که در رشته زبان‌شناسی و گرآوری زبان‌ها و لهجه‌ها در قلمرو زبان‌های ایرانی انجام می‌شود. در خور استفاده علمی و از لوازم نگاهبانی زبان فارسی یعنی از ودایع گرامی و مقدس سرزمین و ملت ما است. پژوهش در ادیان کهن و سیر افکار در این مرزوبوم و نیز شناخت فلسفه و علوم ایرانی روزبه‌روز ما و جهانیان را بیشتر با تأثیر تمدن و نفوذ فرهنگ ایرانی در دنیای قدیم آشنا می‌سازد و به خوبی ملاحظه می‌شود که سهم ایرانیان خصوصاً در دوره تاریخ اسلامی در پیشرفت علوم عقلی عظیم بوده‌است.
بسیاری از تحقیقات جدید ایران‌شناسی مبتنی است بر نسخ خطی و اوراق و اسناد قدیمی که تا چندی قبل در خانواده‌ها و گوشه مدارس و بقاع قدیم فراموش شده مانده بود و در این پنجاه سال و مخصوصاً در سال‌های اخیر به اهتمام مؤسسات علمی و دانشگاه‌ها و کتابخانه‌ها از گزند حوادث به درآمده و به اسلوب صحیح در گنجه‌های کتاب حفظ شده و مورد استفاده محققان قرار گرفته‌است و تأکید می‌شود که با دلسوزی و مراقبت بیشتر و توجه دقیق‌تر و عاجل‌تر، این نوع مآثر فکری و تاریخی ایرانیان جمع‌آوری و مورد بررسی و سنجش واقع شود.
مطالعات مربوط به تاریخ و جغرافیای تاریخی ایران، مورد علاقه خاص ما است و طبعاً تحقیقات و تتبعاتی که در زمینه‌های مختلف ایران‌شناسی می‌شود کمک به روشن شدن تاریخ واقعی ایران در ادوار مختلف خواهد کرد. امید است کنگره حاضر بتواند با نشر مجموعه سخنرانی‌های خود در این کار اساسی منشاء اثر واقع شود.
مایه خوشوقتی است که محافل علمی کشور عمیقاً هدف‌های مندرج در منشور انقلاب آموزشی را در مد نظر دارند و به خصوص پژوهندگان جوان با آرزوهای بلند و با شوقی که مسلماً همپایه این آرزوها است در این نوع مجالس علمی شرکت می‌جویند.
اکنون که با تشکیل کنگره حاضر، این نوع اجتماعات داخلی ایران‌شناسان آغاز شده‌است، لازم است دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی و تحقیقی کشور در آینده با همکاری و همفکری دائمی، این اجتماعات را هر چند یک بار ادامه دهند تا بتوانند به طور منظم آخرین نتایج مطالعات و بررسی‌ها و پژوهش‌های خود را در رشته‌های مربوط به تاریخ و تمدن و فرهنگ ایران به اطلاع یکدیگر و به اطلاع سایر مراجع ایران‌شناسی جهان برسانند.