همکاری‌های ایران پاکستان و ترکیه در دوازده سال از سال ۲۵۲۳ تا سال ۲۵۳۵ شاهنشاهی
| پیمان سنتو | پرتال اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | بیانات شاهنشاه آریامهر در پاسخ سخنان کوروتورک پرزیدنت ترکیه در ازمیر |
همکاری‌های ایران پاکستان و ترکیه در دوازده سال از سال ۲۵۲۳ (۱۳۴۳ خورشیدی) تا سال ۲۵۳۵ شاهنشاهی
همکاری‌ها در تکنولوژی و صنعت
صنعت یکی از رشته‌های عمده همکاری اقتصادی بین کشورهای آر- سی – دی می‌باشد. برخی از عوامل مشوق این رشته عبارتند از:
بازار بزرگ منطقه، فرصت‌هایی که برای گردآوری منابع وجود دارد و دانش فنی و امتیازات ناشی از اقتصاد درجه‌ای است. هدف اصلی همکاری صنعتی بین منطقه‌ای، ایجاد صنایع پیشرفته و وابسته بهم می‌باشد. از ابتدای تأسیس آر- سی – دی نیاز به ایجاد فعالیت‌هایی با هدف‌های مشترک محسوس بود. سران سه کشور در کنفرانس عالی استانبول در ژوئیه ۱۹۶۴ در اعلامیه ایجاد آر- سی- دی بیان نمودند که طرح‌های مشترک نیازمندی‌های سه کشور را برطرف خواهند نمود. طرح‌های متعددی وجود داشت که برای آن‌ها هیچیک از کشورهای عضو نمی‌توانستند بازار محلی بیابند، در صورتی که اگر نیازمندی‌های سه کشور در نظر گرفته شود، این طرح‌ها قابل ادامه خواهند بود. به همین جهت فعالیت‌های مشترک به اشکال گوناگون از جمله شرکت‌های با سرمایه مشترک در بخش خصوصی و عمومی و یا شرکت با سرمایه متعلق به یک دولت و یا بیشتر ولی تولیدات آن به کشور یا کشورهای دیگر رفته، ایجاد قدرت تولید در یک کشور با استفاده از مواد خام کشور دیگر و قراردادهای خرید دراز مدت بر پایه و وسائل تولید هر یک از سه کشور صورت گرفته است.
در دهه مورد بررسی کشورهای عضو در زمینه ایجاد فعالیت‌های مشترک بر اساس سهام مشترک و تضمینات برداشت تولید موفقیت‌های متناسب به دست آورده‌اند. سه طرح عمده دسته اول هم اکنون به تولید پرداخته است. این سه طرح عبارتند از:
- شرکت با مسئولیت محدود، اسکناس و اوراق بهادار و شرکت آر- سی – دی بال بیرینگز با مسئولیت محدود که هر دو در پاکستان است و شرکت آلومینیوم ایران که در ایران قرار دارد همچنین شرکت‌های دیگر بر اساس تضمین برداشت تولید عبارتند از: تانگستن کاربید، اسید بوریک، بوراکس، فیلترهای سنتر فیوگل، عایق‌های فشار قوی و طرح‌های تراسیکلین در ترکیه و طرح آبی اولترا مارین در پاکستان و علاوه بر این‌ها طرح‌های متعدد دیگری وجود دارد که موافقت کلی با آن‌ها شده و باید به مرحله تولید برسد و طرح‌های دیگری که درباره آن‌ها مذاکره می‌شود.
هم چنین کشورهای هموند بدین باورند که به جای ایجاد واحدهای متعدد مشترک که غیر قابل اداره باشد، بهتر است که پیمان هم خود را مصروف ایجاد وارده چند طرح معین نماید.
شورای وزیران آر- سی – دی در هفدهمین اجلاس خود در تخت جمشید در آوریل امسال توصیه کرد که کمیته صنعت جلسه خاص تشکیل دهد. انتظار می‌رود که کمیته مزبور در این جلسه ضمن انجام سایر کارها صورتی از طرح‌ها را مورد بررسی قرار دهد تا کوشش مصروف چند طرح مشترک معین و انتخاب شده گردد که امکان توسعه آن در منطقه باشد. کمیته مزبور ترتیبات خاص و لازم برای جریان بیشتر فرآورده‌های صنایع مشترک در کشورهای عضو داده و امکانات ایجاد هم‌آهنگی در تولید کارخانجات صنعتی موجود در کشور را بررسی خواهد کرد. انتظار می‌رود که در نتیجه این بررسی‌ها برنامه‌های واقع‌بینانه‌تری در رشته صنایع بوجود آید.
نفت و پتروشیمی
گر چه از ابتدا به این رشته حق تقدم داده شد، ولی طرح‌های دراز مدت مانند عملیات مشترک اکتشاف و تولید در سه کشور عضو، ایجاد پالایشگاه‌ها و صنایع پتروشیمی مشترک و کوشش مشترک در زمینه توزیع و بازاریابی و حمل و نقل نفت به علت پیچیدگی و جنبه شدید فنی این رشته به مرحله اجرا گذاشته نشد و به همین جهت گرچه مذاکره و بحث درباره برخی از فعالیت‌های یاد شده هنوز هم ادامه دارد، ولی پیشرفت از حد انتظار کمتر بوده است و در میان طرح‌های واقع در منطقه کارخانه گلیسیرین پاکستان مشغول کار است و ترکیه تولیدات آن را خریداری می‌کند. در سال ۱۹۷۳ طرح دوده سیل بنزی (دی- دی- بی) ترکیه به تولید پرداخت. طرح‌های دیگر مانند گاپرولاکتام (ایران) لاستیک پولی بوتتادین (ایران و ترکیه)- اروماتیک‌ها (ایران) و پلاستی سایزر (ایران و ترکیه) به مرحله تولید رسیده و یا در سال‌های آینده خواهد رسید. در برخی از رشته‌های کم اهمیت تر دیگر موفقیت‌هایی به دست آمده است، از جمله یک رشته فروشگاه‌های بنزین در سرحدات کشورهای عضو ایجاد شده است. به موجب قرارداد ژوئن ۱۹۷۳ قرار شد هواپیماهای هواپیمایی ملی ایران در فرودگاه استانبول بوسیله شرکت نفت ترکیه (آفیسی) بنزین‌گیری شوند و برنامه نسبتاً رضایت‌بخشی در زمینه مبادله کارآموزان و کارشناسان سه کشور در رشته نفت و پتروشیمی به مرحله اجرا گذاشته شده است. در زمینه رساندن نفت خام بوسیله ایران به پاکستان و ترکیه شرکت ملی نفت ایران در برنامه‌های سالانه فروش نفت در سطح بین‌المللی به کشورهای مزبور تقدم قایل می‌شود.
همکاری فنی
کشورهای عضو آر- سی- دی به مناسبت توسعه سریع برنامه‌های عمرانی از نظر نیاز به کارشناسان علمی و فنی احتیاج روزافزون دارند. برنامه همکاری فنی در این زمینه با آموزش کارشناسان در مؤسسات منطقه‌ای و استفاده از تسهیلات آموزشی موجود در سه کشور عضو بسیار مؤثر بوده است. در هر کشور تعدادی مؤسسات آموزشی عالی و جود دارد که برای دو کشور دیگر مفید می‌باشد و هر کشور عضو می‌تواند از خدمات کارشناسان سایر اعضا در پیشبرد برنامه‌های عمرانی خود استفاده کند. به عبارت دیگر، پایه برنامه همکاری فنی آر- سی – دی برای پیشرفت عمران اقتصادی بر اساس خودیاری و اتکاء به منابع منطقه می‌باشد. برنامه مزبور فعالیت‌های زیادی از جمله کشاورزی، صنعت، معادن، امور عمومی، علوم بهداشت، رفاه اجتماعی، امور روستایی، مطالعات، بیمه، امور اداری و عمومی و بسیاری از رشته‌های دیگر را که اثر مستقیم در اقتصاد هر یک از کشورهای عضو دارد در بر می‌گیرد. نمونه برنامه خودیاری فعالیت عده‌ای از کارشناسان ایرانی است که عملیات نقشه‌برداری در معادن مس پاکستان انجام دادند و همچنین کارشناس آتش نشانی پاکستان در ایران و کارشناس ترک می‌باشد که به کشاورزان ایرانی درباره پرورش درخت زیتون آموزش می‌دهد. دانشجویان هر کشور در دانشگاه‌های کشورهای دیگر تحصیل می‌کنند و کارمندان هر کشور عضو در رشته‌های گوناگون از کشت زعفران گرفته تا تکنولوژی پلاستیک و رفاه و کنترل خانواده و قالی‌بافی و روزنامه‌نگاری در کشورهای دیگر سازمان آموزش می‌بینند. به موجب این برنامه که از ۱۹۶۶ آغاز شده تاکنون بیش از ۱۸۰۰ کارشناس آموزش داده شده‌اند. همچنین سمینارهایی مرتباً درباره مسایل مشترک تشکیل می‌شود و کارشناسان و دانشمندان و تکنسین‌های سه کشور فرصت می‌یابند که تبادل نظر نموده و تجارب خود را در اختیار یکدیگر بگذارند. تاکنون تحت این برنامه بیش از ۴۵ سمینار تشکیل شده است. برنامه همکاری فنی آر – سی دی نه تنها از حیث تعداد و مقدار، بلکه اهمیت موضوعات نیز قابل توجه است. شورای مشورتی منطقه‌ای اتمی و علمی در این زمینه همکاری وسیعی را بین سه کشور عضو بوجود آورده است.
همکاری‌های بازرگانی در سازمان عمران منطقه‌ای
در هر گروه بندی منطقه‌ای که هدف آن همکاری اقتصادی است، آزاد کردن و توسعه بازرگانی بین منطقه‌ای سهم عمده‌ای دارد. کشورهای عضو آر- سی – دی از ابتدا این هدف را هرگز از نظر دور نداشتند و به اقداماتی به منظور افزایش حجم بازرگانی بین منطقه‌ای دست زدند از جمله ایجاد اطاق بازرگانی و صنایع آر- سی – دی ،ایجاد خدمات کشتیرانی آر- سی – دی، بیمه مجدد آر- سی - دی و امضاء موافقت‌نامه آر- سی – دی راجع به بازرگانی و اتحادیه آر- سی – دی برای ترتیبات پرداخت‌های چند جانبه. با وجود این کوشش‌ها و نیات خوب کشورهای عضو بازرگانی بین منطقه‌ای از ۲۰٪ مجموع بازرگانی جهانی ایران، پاکستان و ترکیه تجاوز نکرده است. به همین جهت بود که وزرای اقتصاد و بازرگانی منطقه در اجلاس ماه سپتامبر ۱۹۶۸ خود تصمیم گرفتند از کنفرانس تجارت و توسعه ملل متحد (اونکتاد) درخواست کنند که مطالعه‌ای به منظور شناسایی کلیه موانع بازرگانی بین منطقه‌ای بعمل آورده و توصیه‌هایی برای رفع آن موانع بنمایند. یک کارشناس اونکتاد اقتصاد سه کشور را مورد بررسی قرار داده و گزارش خود را تحت عنوان (توسعه بازرگانی بین کشورهای آر- سی – دی امکانات، موانع و راه‌های اقدام احتمالی) تهیه نمود.
در کنفرانس عالی چهارم آر- سی- دی در ازمیر که در ماه مه ۱۹۷۰ تشکیل گردید به وزرای مربوط به در کشورهای عضو تأکید شد که برنامه‌ای برای اجرای فوری اقداماتی که هدف آن کاستن از تعرفه گمرکی و رفع محدودیت‌های مقداری و سایر موانع غیر تعرفه‌ای تهیه نمایند. وزرای اقتصاد و بازرگانی در ژانویه ۱۹۷۱ در ازمیر ملاقات نموده و تصمیم گرفتند که فوراً گروهی از مقامات عالی‌رتبه و کارشناسان سه کشور تشکیل شده و موضوع را دقیقاً مورد بررسی قرار داده و پیشنهادات اساسی برای اجرای مؤثر دستورات کنفرانس عالی ازمیر بدهند. گروه کارشناسان از آن تاریخ تاکنون جلسات متعددی داشته و یک طرح پروتکل بازرگانی تهیه کرده و فهرستی از اجناسی را که بین کشورهای عضو مبادله شود فراهم نموده است.
گزارش گروه کارشناسان باید در موقع خود مورد برسی وزرای اقتصاد و بازرگانی کشورهای آر- سی – دی قرار گیرد. نشانه‌ها حاکی است که موضوع آزاد کردن و توسعه بازرگانی که هدف اساسی و لازم آر- سی – دی می‌باشد به نحو رضایت‌بخشی حل شود. مسئله برطرف کردن موانع بازرگانی بین منطقه‌ای که خیلی درباره آن صحبت شده موفقیت‌های زیادی را که در زمینه بازرگانی در داخل آر – سی – دی به دست آمده و نمونه‌هایی از آن در ابتدای این بخش داده شد، تحت‌الشعاع قرار داده است. برای نمونه موفقیت زیادی را که درباره ترتیبات بازرگانی چند جانبه و موافقت‌نامه ترانزیت بازرگانی به دست آمده نباید نادیده انگاشت. نمونه دیگر مطالعه درباره امکان ایجاد مجدد راه قدیمی بازرگانی ترانزیت ایران از مسیر طرابوزان می‌باشد که کارشناسان ترکیه در اوایل سال ۱۹۷۴ آن را انجام دادند. پیشرفت دیگری که در زمینه بازرگانی ترانزیت بین کشورهای عضو بعمل آمده مبادله طرح موافقت‌نامه و ترانزیت بین ترکیه و پاکستان است. مذاکره بین ایران و ترکیه به منظور تجدید نظر در قرارداد بازرگانی ترانزیت از ماه ژوئن ۱۹۷۴ شروع شد. در عین حال مطالعه درباره موافقت‌نامه بازرگانی ترانزیت بین ایران و پاکستان نیز جریان یافت.
پیام سران کشورها
در تیر ماه ۱۳۴۳ کنفرانس عالی سران سه کشور ایران، ترکیه و پاکستان تشکیل گردید و سازمان همکاری عمران منطقه‌ای (آر- سی- دی) بنیان نهاده شد.
پیام شاهنشاه: به مناسبت تشکیل این کنفرانس و بنیان نهادن سازمان همکاری عمران منطقه‌ای شاهنشاه طی پیامی خطاب به ملت ایران فرمودند: «... از توافق تازه‌ای که با همسایگان و برادران پاکستانی و ترک خود بعمل آورده‌ایم بسیار مسروریم و این همکاری مشفقانه و بی‌غرضانه نوید نتایج بس درخشانی را می‌دهد و همینطور که این دو برادر همسایه را متفق صمیمی خود می‌دانیم، ما نیز از صمیم قلب در کنار آن‌ها ایستاده‌ایم.» در پیام دیگری به مردم کشورهای ترکیه و پاکستان اظهار داشتند: «... در آغاز بهترین درود خود را به مردم پاکستان و ترکیه، مردمی که در همسایگی ما زندگی می‌کنند اظهار می‌دارم و برای آن‌ها آرزوی موفقیت می‌نمایم. ما با رؤسای جمهوری دو کشور ملاقات و مذاکرات دوستانه‌ای داشتیم و هر سه متفقاً درک کرده‌ایم که بین ما همکاری و معاضدت صمیمانه‌ای وجود دارد. امیدواریم که در آینده کشورها و ملت‌های ما نیز بتوانند از دوستی و همکاری بیشتری استفاده کنند. من ادامه این موفقیت را از صمیم قلب آرزو می‌کنم.»
پیام ایوب خان- در آن زمان ایوب خان رئیس جمهوری پاکستان بود. وی به مناسبت تشکیل سازمان مرام منطقه‌ای طی پیامی خطاب به ملت ایران اظهار داشت: «... باید به مردم ایران بگویم که شاهنشاه ایران رهبر بزرگ و عالی‌قدری هستند که در راه نزدیک کردن سه کشور ترکیه و پاکستان و ایران، قدم‌های بزرگی برداشته‌اند و مسلماً این قدم‌ها در راه بهتر کردن زندگی این سه مملکت کار بزرگی است که اثرات آن در آینده ظاهر خواهد شد. امیدوارم این دوستی برای مردم کشورهای ما صلح و خوشبختی همراه داشته باشد...»
پیام جمال گورسل- ژنرال جمال گورسل رئیس جمهوری ترکیه در سال ۱۳۴۳ به مناسبت تشکیل سازمان عمران منطقه‌ای طی پیامی گفت:«... هدف ما از اجتماع در استانبول و مذاکراتی که با یکدیگر انجام می‌دهیم تأمین رفاه و آسایش ملت‌های ایران- پاکستان و ترکیه است. این مطلب بسیار واضح و روشن است که تمام تلاش و کوشش سران کشورهای جهان مصروف بهبود وضع زندگی ملت‌های خود می‌شود و مذاکرات ما نیز نمی‌تواند هدف و منظوری جز این هدف عالی داشته باشد...»
همکاری‌های سه کشور در زمینه‌های فرهنگی و اطلاعاتی
شورای وزیران آر- سی – دی در اجلاس ۱۹۷۴ خود در تخت جمشید این عقیده را بار دیگر تأیید نمود که میراث مشترک فرهنگی سه کشور عضو زمینه مساعدی بوجود آورده و اعضا منطقه‌ای می‌توانند آن را پایه و مبنای همکاری‌های خود قرار دهند. شورای وزیران از توسعه دامنه همکاری بین سه کشور عضو در رشته‌های اطلاعات و فرهنگی و اجتماعی که با اجراهای وسیع مبادله و سایر فعالیت‌ها صورت می‌گیرد اظهار رضایت نمود. در اعلامیه تاریخی مشترک که پس از ملاقات سران سه کشور ایران و پاکستان و ترکیه در ۲۱ ژوئیه ۱۹۶۴ و ایجاد آر – سی – دی صادر شد و در آن تصمیمات و نظرات کنفرانس منعکس گردید چینن گفته شده است: «ایران و پاکستان و ترکیه با رشته‌های تاریخی و فرهنگی به یکدیگر پیوند دارند. این سه کشور دارای میراث مشترک بوده و فرهنگ ملی هر یک متأثر از مبادلات مداومی است که قرن‌ها بین آن‌ها جریان داشته است».
اقدامات زیادی که از آن تاریخ تاکنون برای آگاهی از میراث فرهنگی و تسهیل استفاده از ارتباطات جمعی برای توسعه اطلاعات و افکار به منظور توسعه تفاهم بین ملل منطقه صورت گرفته است دستورالعمل‌های سران سه کشور در این زمینه فوراً به مرحله اجرا گذاشته شد و دو سمینار درباره «میراث مشترک» در سال‌های ۱۹۶۵ و ۱۹۶۶ تشکیل گردید. سال‌های پس از آن که سازمان‌هایی برای اجرای برنامه‌های پیشنهادی بوجود آمد سبب گردید که همکاری اجتماعی و فرهنگی در سرتاسر منطقه آر- سی- دی شکل منظم بخود گرفت که نمونه‌ای از آن آورده می‌شود تا دانسته شود که این برنامه چقدر مؤثر بوده است.
کمیته فعالیت‌های اجتماعی که شامل کلیه موضوعات اجتماعی و فرهنگی در چهارچوب آر-سی- دی می‌باشد کار خود را تحت دو برنامه «همکاری فرهنگی» و «اطلاعات» انجام می‌دهد. فعالیت در این زمنیه دو شکل بخود گرفته است:
- فعالیت‌های مؤسسه فرهنگی آر – سی- دی
- فعالیت‌های سه کشور عضو که بوسیله دبیرخانه آر – سی – دی هم‌آهنگ می‌شود و معروف به برنامه مبادلات فرهنگی آر- سی- دی می‌باشد.
مؤسسه فرهنگی آر- سی – دی
این مؤسسه که مرکز آن در تهران بوده و دارای دو شعبه یک در استانبول و دیگری در اسلام آباد می‌باشد فعالیت خود را از ژوئن ۱۹۶۶ آغاز کرد. کمیته فعالیت‌های اجتماعی که یک ماه پس از کنفرانس سران در استانبول در سال ۱۹۶۴ آغاز بکار کرد به مؤسسه مزبور مأموری داد که در درجه اول مطالعات و تحقیقاتی راجع به سنت‌ها و عادات و رسوم اجتماعی منطقه بعمل آورده و نتایج مطالعات مزبور را به صورت کتاب و بولتن و نشریه‌های مرتب به زبان‌های ملل منطقه منتشر نماید. مؤسسه فرهنگی آر- سی – دی نه تنها کوشش خود را معطوف به انتشار نتیجه تحقیقات مرتب در زمینه‌های فرهنگی و تاریخی در ایران و پاکستان و ترکیه نموده، بلکه مبادرت به انتشار جزوات و نشریاتی درباره تحولات معاصر منطقه در زمینه هنری و فرهنگی و ادبیات کرده است.
افزون بر این‌ها، کتاب‌خانه‌های نسبتاً بزرگی تأسیس نموده که در یکی از آن‌ها در اداره مرکزی بیش از ۴۵۰۰ کتاب درباره موضوعات مربوط گردآوری شده است. مؤسسه تاکنون در حدود ۵۵ کتاب به صورت تألیف یا ترجمه منتشر نموده است. برخی از کتب مزبور مورد توجه دانشمندان واقع شده و یکی از آن‌ها به عنوان کتاب درسی در دانشگاه تدریس می‌شود. پنج جلد راهنمای خطوط ایران که مؤسسه تهیه و منتشر کرده تنها مجموعه کامل درباره موضوع می‌باشد. از جمله فعالیت‌های دیگر مؤسسه فرهنگی آر-سی- دی انتشار یک نشریه به زبان انگلیسی است که هر سه ماه یک بار چاپ می‌شود و در آن مطالبی راجع به میراث فرهنگی مشترک وجود دارد. در دهه‌ای که مورد بررسی قرار گرفته مؤسسه به دولت‌های عضو در زمینه تجدید نظر در کتب دبیرستانی جغرافیا کمک کرده و بسیاری از اشتباهات کتب موجود را تصحیح و اطلاعات کاملی درباره کشورهای عضو منتشر نموده است.
برنامه مبادلات فرهنگی آر- سی- دی
یکی از هدف‌های اصلی آر- سی - دی از ابتدای بوجود آمدن آن توسعه آگاهی درباره رشته‌های میراث فرهنگی و مذهب و سایر عوامل مشترک در تمدن سه کشور بوده است تا ملل این منطقه با این آگاهی به یکدیگر نزدیک‌تر شوند. برنامه مبادلات فرهنگی به این مقصود کمک زیادی نموده است و به همین جهت برنامه مزبور در سال‌های گذشته مرتباً توسعه یافته است. فعالیت‌های برنامه مبادله فرهنگی شامل بازدید شخصیت‌های برجسته، استادان و نقاشان همراه با تشکیل نمایشگاه‌ها و هنرمندان و ورزشکاران و گروه‌های جوانان و غیره می‌باشد. به موجب این برنامه تاکنون ۱۵ گروه هنری از کشورهای عضو بازدید نموده و برنامه‌های نمایش هنری با کمک آر – سی – دی اجرا نموده‌اند. نمونه‌ای از این فعالیت‌ها سفر گروه رقص ملی پاکستان در آوریل ۱۹۷۳ به ایران بود که مرکب از پنجاه هنرمند از رقاصه و موسیقی نواز بودند که در تهران و اصفهان نمایش داده و برنامه‌های متعدد رادیو تلویزیونی ازجمله یک برنامه مشترک هنرمندان ایرانی و پاکستانی را با موفقیت بسیار اجرا نمودند. در زمینه ورزشی نیز مسابقات متعدد از شطرنج گرفته تا کشتی بین ورزشکاران سه کشور ارائه شده است. در برنامه مسابقات ورزشی سال ۱۹۷۴/۱۹۷۵ مسابقات دوچرخه سواری و کشتی آزاد در ایران و فوتبال در پاکستان و مشت زنی و بسکتبال در ترکیه اجرا شد. با توجه به اهمیت این مسابقات بین جوانان کشورهای منطقه مسابقات ورزشی مخصوص ترتیب داده و قرار شد که اردوهای تابستانی در کشورهای عضو تشکیل شود. فعالیت‌های دیگر از قبیل نمایشگاه‌های نقاشی و شناسایی درجات تحصیلی دانشگاهی در کشورهای عضو و تشکیل تالارهای مخصوص برای برقراری نمایشگاه‌ها و غیره می‌باشد. شورای برنامه‌ریزی منطقه‌ای در پنجمین اجلاس خود در ماه مه ۱۹۶۶ توصیه کرد هر کشور عضو اقدامات خاصی برای ایجاد همکاری بیشتر در میان زنان کشورهای عضو آر – سی – دی بعمل آورد و به عنوان اولین اقدام، سمیناری تحت نظر آر- سی – دی درمورد «موقعیت زنان» در سال بعد در تهران تشکیل شد. این سمینار پیشنهاداتی در زمینه توسعه همکاری و تماس بین زنان منطقه بعمل آورد که بیشتر این پیشنهادات عملی شده است. یکی از فعالیت‌هایی که در زمینه توسعه همکاری بین زنان کشورهای عضو بعمل آمده، برنامه وسیع بازدیدهای زنان از کشورهای یکدیگر می‌باشد که تحت برنامه مبادلات فرهنگی صورت می‌گیرد.
وسایل ارتباط جمعی
در این زمینه هدف بیشتر متوجه انتشار اطلاعات مربوط به فعالیت‌های آر – سی – دی می‌باشد و برای این مقصود برنامه‌هایی به منظور ایجاد همکاری نزدیک‌تر بین وسایل ارتباط جمعی کشورهای عضو و توسعه امور مربوط به روابط عمومی تهیه و به مرحله اجرا گذاشته می‌شود و بخش اطلاعات دبیرخانه آر – سی – دی وظیفه ایجاد هماهنگی را به عهده دارد. دبیرخانه نشریه مطبوعاتی حاوی اطلاعات و اخبار مربوط به جلسات سمینارها و بازدیدهای مبادله و غیره منتشر کرده و ترتیب انتشار مصاحبه‌های مربوط به فعالیت‌های آر – سی – دی را در مطبوعات داخل و خارج منطقه می‌دهد. دبیرخانه هر ساله بروشوری منتشر می‌کند که شامل کلیه فعالیت‌های آر – سی – دی می‌باشد که از ژانویه ۱۹۷۴ شروع به انتشار «مجله آر – سی – دی» هر سه ماه یک بار گردیده است. هدف این نشریه آگاهی بیشتر از مسایل آر – سی – دی و کوشش برای یافتن راه حل آن‌ها می‌باشد.
فعالیت دیگر تقویم آر – سی – دی است که سه نوع تقویم در ایران و پاکستان و ترکیه حاوی اطلاعات مفید درباره هر کشور منتشر می‌کند. بخش اطلاعات دبیرخانه آر – سی – دی تاکنون ۶۵ نشریه به زبان‌های مختلف درباره سازمان منتشر کرده است. به منظور شناساندن آر – سی – دی در خارج از منطقه سه کنفرانس مرکب از مقامات اطلاعات جهانگردی سه کشور در ژنو و پاریس و وین تشکیل گردیده و شرکت کنندگان تصمیم گرفتند جهات مختلف فعالیت‌های آر – سی – دی را در خارج از منطقه منتشر کنند. علاوه بر این نمایندگان مطبوعاتی کشورهای عضو در خارج مرتباً جلساتی داشته و نمایشگاه‌های عکس تشکیل داده‌اند. مراسم مربوط به سالروز پیدایش آر – سی – دی در ۲۱ژوئیه فرصت مناسبی است برای دبیرخانه تا فعالیت‌های این سازمان را در معرض افکار عمومی بگذارد. به این مناسبت پیام دبیر کل از شبکه‌های رادیو و تلویزیونی کشورهای عضو منتشر و پذیرایی‌های متعددی برپا گردیده است و مقالات ویژه‌ای درباره موفقیت‌های آر – سی – دی به چاپ می رسد. به همین بهانه هر ساله تمبرهای یادبود ویژه از سوی دولت‌های هموند چاپ می‌شود. راه‌های دیگری نیز برای بهتر شناساندن آر – سی – دی به عموم وجود دارد. از آن میان چاپ نقشه راه‌های آر – سی – دی، کتب راهنما و نشریات مصور و نمایش فیلم در مناطق روستایی کشورهای عضو می‌باشد.
فعالیت‌های مربوط به همکاری کشورهای عضو آر – سی - دی در زمنیه اجتماعی و فرهنگی و اطلاعاتی در ده سال گذشته با موفقیت عظیمی همراه بوده است. گرچه علل زیادی برای این موفقیت می‌توان شمرد ولی از همه مهم‌تر احساس یگانگی و یکرنگی است که بین هر سه ملت وجود دارد و این احساس بر پایه میراث اجتماعی و فرهنگی و آرمان‌های آنان برای آینده روشن‌تر از جهات مادی و معنوی قرار گرفته است.
فعالیت‌های ارزنده همکاری عمران منطقه‌ای در سال‌های ۱۹۷۴ و ۱۹۷۵
همکاری عمران منطقه‌ای آر – سی – دی متعاقب کنفرانس سران عالی قدر کشورهای ایران، پاکستان و ترکیه در استانبول در تاریخ سی ام تیر ماه ۱۳۴۳ بوجود آمد. هدف این سازمان در وهله نخست توسعه فعالیت‌های آبادانی سه کشور برادر به وسیله همکاری فعالانه و مستمر بین آن‌ها در سطح منطقه‌ای می‌باشد و کنفرانس استانبول راه‌های زیر را برای نیل به این هدف مشخص نمود: - جریان آزاد کالا و همکاری نزدیک‌تر بین مؤسسات تجارتی سه کشور – ایجاد طرح‌های مشترک – همکاری گسترده‌تر بین بخش حمل و نقل و ارتباطات سه کشور – استفاده از تسهیلات موزشی و فرهنگی موجود در منطقه و توسعه تماس‌های فرهنگی و افزایش آگاهی از میراث سه کشور. آر – سی - دی با گذشت زمان به پیشرفت‌های چشمگیری نایل آمده و دامنه همکاری بین سه کشور در چهار چوب آن گسترش مداوم داشته است و سال ۷۵-۱۹۷۴ نیز مصداق همین امر می‌باشد.
طرح‌های صنعتی
سه کشور عضو آر – سی – دی در ده طرح مشترک صنعتی موافقت‌نامه امضاء نموده‌اند که عبارتند از: طرح آلومینیوم در ایران، طرح‌های کاغذ اسکناس، بلبرینگ، اولترا مارین بلو و کمک فنر در پاکستان و طرح‌های تانگستن کارباید، بورکس و بوریک اسید، فیلترهای گریز از مرکز و فیلترهای مخصوص، انسولاتور و تتراسایکلین در ترکیه. طرح‌های مشترک فوق در سال ۷۵-۱۹۷۴ به فعالیت خود ادامه دادند و نیز حجم ارسال فرآورده‌های تعدادی از این طرح‌ها به کشورهای آر - سی – دی بخصوص در مورد بورکس و بوریک اسید، آلومینیوم، اولترامارین بلو تتراسایکلین، تانگستن کارباید و کاغذ اسکناس افزایش یافته است. برنامه تحقیقاتی مشترکی به منظور تعیین زمینه‌های جدید همکاری که صنعتی شدن سریع سه کشور بوجود آورده است در دست اجرا می‌باشد. همچنین جلسه کمیته صنعتی آر – سی – دی بزودی اجلاس بلندپایه‌ای خواهد داشت تا همکاری صنعتی بین سه کشور درحال حاضر را بررسی و نیز پیشنهاداتی برای توسعه و تحکیم آن ارائه دهد. برنامه تعیین استانداردهای آر – سی – دی در زمینه کالاهای مورد علاقه سه کشور تابحال درمورد ۲۴ استاندارد به توافق منجر گردیده است.
نفت و پتروشیمی
امکان همکاری منطقه‌ای در این زمینه تاکنون به طور کامل بررسی نشده و به فعالیت‌های مربوط به احداث پمپ بنزین در نواحی مرزی سه کشور و عرضه بنزین هواپیما از طرف شرکت نفت ترکیه به هواپیمایی ملی ایران در فرودگاه استانبول محدوده بوده است.
گسترش تجارت
کوشش به منظور ایجاد زمینه مساعد برای گسترش تجارت میان ایران، پاکستان و ترکیه ادامه دارد. حجم مبادلات بازرگانی بین سه کشور در سال ۱۹۷۳ نسبت به سال پیش از آن دو برابر شده است. سال ۷۵-۱۹۷۴ شاهد افزایش بیشتر حجم مبادلات فیمابین است. موافقت‌نامه ترانزیت ایران و پاکستان در ماه مه ۱۹۷۵ به امضاء رسید و مذاکرات مربوط به امضاء موافقت‌نامه‌های مشابهی بین ایران و ترکیه و پاکستان و ترکیه ادامه دارد. موضوع برقراری تعرفه‌های ترجیحی آر – سی – دی در سال گذشته با علاقه و جدیت پی‌گیری شد. کمیته‌های متشکل از معاونان وزارت بازرگانی سه کشور در ماه مه ۱۹۷۵ در آنکارا تشکیل گردید و گام‌هایی را که باید برای حصول به تعرفه‌های ترجیحی برداشت برشمرد.
جهانگردی
یک کارشناس سازمان ملل متحد در سال گذشته از سه کشور دیدار و گزارشی در مورد امکانات منطقه برای توریسم بین‌المللی تسلیم نمود. رؤسای سازمان‌های جهانگردی سه کشور نیز در ماه مه ۱۹۷۵ در آنکارا گرد هم آمدن و برنامه‌ای برای توسعه جهانگردی در منطقه تنظیم نمودند. بیمه – پنج صندوق بیمه اتکایی آر- سی – دی برای بیمه آتش‌سوزی، دریایی، حوادث، هواپیمایی و مهندسی در سال گذشته فعالیت خود را گسترش دادند. از زمان تأسیس این صندوق‌ها در سال ۱۹۶۷، تعداد شرکت‌های عضو به ۴۱ و درآمد ناخالص آن به سالانه ۸۶/۱ میلیون دلار بالغ شده است. پنج صندوق بیمه اتکایی از ژانویه ۱۹۷۵ صندوق واحدی را بوجود آوردند و تصور می‌رود این اقدام مرحله ایجاد شرکت بیمه اتکایی آر – سی - دی باشد.
حمل و نقل و ارتباطات
پیشنهاد مربوط به ایجاد اتحادیه پستی «آر -سی - دی» بطور اصول مورد موافقت قرار گرفته است. شاهراه «آر- سی – دی» که آنکارا را از راه ارز روم، تبریز، تهران، اصفهان، یزد، کرمان و کویته به کراچی وصل می‌کند در دست توسعه و تکمیل است. طول این شاهراه ۵۱۷۴ کیلومتر می‌باشد که ۱۲۰۷ کیلومتر آن در خاک ترکیه ۲۶۵۰ کیلومتر آن در خاک ایران و ۱۳۱۷ کیلومتر در خاک پاکستان واقع شده است. عملیات جاده‌سازی در داخل خاک ترکیه پایان یافته است و تنها فعالیت‌های مربوط به ترمیم و توسعه جاده‌ها ادامه دارد. در ایران تنها ۵۷۵ کیلومتر از جاده تکمیل شده است. در بخش مرز پاکستان، جاده میان شورگاز و میرجاوه نیاز به آسفالت‌ریزی دارد. در پاکستان به استثناء ۳۷۲ کیلومتر جاده خاکی، بقیه شاهراه آسفالت شده و عملیات ترمیمی ادامه دارد. شبکه راه‌آهن ایران اخیراً از یزد تا کرمان توسعه یافته و دولت شاهنشاهی اعلام داشته است این خط را تا پایان سال ۱۹۸۰ به زاهدان ادامه خواهد داد. پاکستان نیز برنامه مشابهی برای توسعه همزمان خط زاهدان- کویته به موقع اجراء گذاشته است. درمورد خط آهن ایران- ترکیه، کوشش برای ایجاد تسهیلات بیشتر ادامه دارد. خطوط کشتیرانی «آر – سی – دی» به فعالیت خود در راه‌های دریایی داخل منطقه و خطوط آمریکا ادامه دادند. گشایش کانال سوئز موقعیت مستحکم‌تری را برای خطوط کشتیرانی آر – سی – دی بوجود خواهد آورد.
همکاری فنی
در برنامه همکاری فنی «آر – سی – دی» مبادله دانشجو، کارآموز و کارشناس، برگزاری سمینار، عرضه دانه و نهال و انتشار اطلاعات فنی مربوطه پیش‌بینی شده است. در سال ۷۵-۱۹۷۴ در چهارچوب این برنامه ۷۹ دانشجو، ۲۴ کارآموز و چهار کارشناس مبادله شده‌اند و دو سمینار یکی در پاکستان در مورد عمران شهری وخانه‌سازی و دیگری در ترکیه در زمینه امور اداری در ماه مه و ژوئن ۱۹۷۵ برگزار گردیده است. رؤسای سازمان انرژی اتمی سه کشور نیز در لوای برنامه همکاری فنی آر – سی – دی در پاکستان گرد هم آمدند و راه‌هایی را برای توسعه همکاری فیمابین از جمله ایجاد یک شورای منطقه‌ای پژوهش‌های علمی و اتمی برشمردند.
امور فرهنگی و اطلاعاتی
برنامه تحقیقاتی و انتشاراتی مؤسسه فرهنگی آر – سی – دی در سال ۷۵-۱۹۷۴ گسترش یافت. مؤسسه فرهنگی با انتشار کتاب تازه تعداد نشریات خود را به رقم ۵۲ رسانید. به چاپ رسیده های جدید مؤسسه عبارتند از:
- - فهرست کتاب‌های خطی فارسی جلد ششم
- – فریدالدین گنج شکر
- – آثار مینیاتور ترکیه
- - رومی و سنت‌های صوفی‌گیری
- - اثر مولانا بر کشورهای آر – سی – دی
- – غزلیات حافظ.
در چهارچوب مبادلات فرهنگی « آر – سی – دی» در سال گذشته دو استاد دانشگاه پاکستانی از ایران و ترکیه دیدن کردند. یک استاد دانشگاه و یک مددکار اجتماعی برجسته ترک به ایران و پاکستان مسافرت نمودند و یک استاد دانشگاه، یک نماینده مجلس و دو کارشناس امور فرهنگی ایرانی بزودی از پاکستان و ترکیه دیدن خواهند کرد. نمایندگان شورای کتاب‌های درسی کشورهای عضو از منطقه دیدن کردن. یک عکاس پاکستانی آثار خود را در تهران و در آنکارا به معرض نمایش گذاشت و دو نماینده سازمان زنان هر کشور به دو کشور دیگر آر - سی – دی مسافرت نمودند. پانزده دانش‌آموز از هر یک از کشورهای پاکستان و ترکیه در اردوی رامسر شرکت کردند و مسابقه بوکس، فوتبال و دوچرخه سواری آر – سی – دی در پاکستان و ترکیه برگزار گردید.
وسایل ارتباط جمعی
برنامه همکاری میان وسایل ارتباط جمعی سه کشور شامل ملاقات رؤسای رادیو تلویزیون و خبرگزاری‌ها و دیدار خبرنگاران و گردهم‌آیی وابسته‌های اطلاعاتی و غیره می‌گردد. به عنوان مثال در سال گذشته پانزده خبرنگار ایرانی، پاکستانی و ترک از سه کشور دیدن کردند. دبیرخانه آر – سی- دی در سال گذشته انتشارات زیر را به چاپ رسانید:
- مجله آر – سی – دی
- اخبار آر – سی- دی-
- گزارش هجدهمین اجلاس وزیران آر – سی دی
- گزارش اقتصادی سال ۱۹۷۴