مصاحبه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر با روزنامه‌نگاران آلمانی در کاخ نیاوران ۱۱ اردیبهشت ماه ۱۳۵۳
| سخنرانی‌های محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بر پایه تاریخ | اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بزرگ ارتشتاران | تصمیم‌های مجلس |
مصاحبه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر با روزنامه‌نگاران آلمانی در کاخ نیاوران ۱۱ اردیبهشت ماه ۱۳۵۳
پالایشگاه بوشهر
در مورد ایجاد پالایشگاه بوشهر تعداد شرکت‌های آلمانی که مایل به همکاری در این زمینه هستند بسیار زیاد بود و امکان اتخاذ خط مشی واحد بین این همه شرکت وجود نداشت. از این بهترین راه حل به نظر من این است که طرح احداث پالایشگاه را از طرح کارخانه پتروشیمی مجزا کنیم. پالایشگاه بوشهر برای کارخانه پتروشیمی مواد خام خواهد داد و تقریباً پنجاه هزار بشکه نفت در روز تولید خواهد کرد. اگر شرکت‌های آلمانی مانند شرکت بایر و یا سایر شرکت‌ها به احداث کارخانه پتروشیمی علاقمند باشند ما با آن‌ها قراردادهای جداگانه‌ای خواهیم بست و بعلاوه به آن‌ها حق انتخاب و یا رد پیشنهادهای مان را خواهیم داد. در مورد بقیه قسمت‌های این طرح اگر شرکت‌های آلمانی چه شرکت‌های حاضر و چه سایر شرکت‌ها مایل به شرکت در یک طرح مشترک باشند، ما بقیه تأسیسات پتروشیمی را که از محصول پالایشگاه بوشهر تغذیه خواهند شد خواهیم ساخت. ما می‌توانیم این طرح‌ها را با تشریک مساعی شرکت‌هایی که قبلاً با آن‌ها موافقتنامه امضاء کرده‌ایم اجرا کنیم، یا با سایر شرکت‌های آلمانی و شرکاء دیگری که در سایر کشورها هستند همکاری نماییم، یا اینکه اساساً خودمان به تنهایی به ایجاد آن مبادرت ورزیم.
سرمایه‌گذاری خارجی
مسئله سرمایه‌گذاری مؤسسات خارجی در ایران دیگر برای این کشور چندان اهمیت ندارد. آنچه که ایران واقعاً مایل است به دست آورد معلومات فنی و بازار است. اگر موضوع سرمایه‌گذاری مطرح باشد شاید ایران هم در آلمان فدرال سرمایه‌گذاری کند، لیکن با جلب سرمایه آلمانی به ایران، ما می‌کوشیم معلومات فنی و مهارت در مدیریت و بازارهای آلمان فدرال را نیز به دست آوریم.
معلومات فنی و توانایی مالی
اگر معلومات فنی کشورهای صنعتی مانند آلمان با توانایی مالی کشورهایی نظیر ایران ترکیب شوند خواهند توانست به توسعه کشورهای دیگر کمک کنند، ولی قبل از آن باید بین شرکت‌های آلمانی و بخش عمومی و یا بخش خصوصی ایران روابط نزدیکی برقرار شود. این کار مدتی وقت خواهد گرفت، اما همیشه می‌توانیم اجرای برخی از طرح‌هایی را که مقدور به نظر می‌رسد و به سود مشترک هر دو کشور است مورد بررسی قرار دهیم.
منافع مشترک
روحیه‌ای که بیش از هر چیز در تصمیم ما دائر به همکاری با آلمان مؤثر بوده این است که دو شریک خوب همواره دارای منافع مشترک هستند.
غیر عاقلانه است اگر ما بکوشیم شما را فریب دهیم و نیز غیر عاقلانه است اگر شما بکوشید به ما نیرنگ بزنید. چنین مشارکتی چندان دوام نخواهد آورد. مشارکت واقعی و پایدار باید بر اصل اعتماد و سود متقابل استوار باشد و من معتقدم که روش ما چنین است.
انتقال گاز به اروپا
کشور من اگر بالاترین ذخایر گاز طبیعی جهان را نداشته باشد، لااقل یکی از کشورهایی است که دارای ذخایر مهم و فراوان گاز است. ما هم اکنون سرگرم بررسی امکان انتقال این انرژی از طریق ایجاد توافق با اتحاد جماهیر شوروی هستیم. همچنین طرح جامع تر نصب یک لوله گاز را مطالعه می‌کنیم که به مرز ترکیه و از آن جا به اسکندرون که از بنادر دریای مدیترانه است منتهی خواهد شد. در آن جا گاز به صورت مایع در خواهد آمد و به نقاط مختلف فرستاده خواهد شد. برخی حتی خیال داشتند یک لوله گاز سراسری بین ترکیه، یونان، یوگسلاوی و تریست که از تریست به نقاط مختلف هدایت خواهد شد نصب کنند. به هر حال تصور می‌کنم فردا مذاکرات سه جانبه ایران و اتحاد جماهیر شوروی و آلمان فدرال درباره گاز شروع خواهد شد.
افزایش بهای نفت
مسئله افزایش بهای نفت موضوعی است که پیوسته مورد بررسی کارشناسان است. طبیعتاً این امر به بهای کالاهایی که کشورهای صنعتی به وارد کنندگان تحمیل می‌کنند بستگی خواهد داشت. خود شما نیز دستخوش تورم به میزان تقریباً ده دوازده درصددر سال هستید. دیروز با یکی از صاحبان صنایع ایران صحبت می‌کردم، می‌گفت وی سابقاً شمش فولاد را به بهای ۵۵ دلار وارد می‌کرد، ولی تصور می‌کنم بهای آخرین پارتی فولاد که وارد کرد ۴۵۰ دلار بوده است. به این ترتیب در مقام مقایسه بهای اینگونه کالاها حتی بیش از بهای نفت افزایش یافته است. از این گذشته عکس این سئوال را از شما می‌کنم. تصور می‌کنید بریتانیا یا نروژ چه بهایی برای نفت یا گازی که از دریای شمال استخراج خواهند کرد از شما مطالبه کنند؟ به هر حال ما باید بسیار مراقب تورم در کشورهای شما باشیم، زیرا در صورت افزایش بهای کالاهای شما، ما نیز با افزایش بهای نفت خود اقدام به تلافی خواهیم کرد تا بتوانیم به زندگی خود ادامه دهیم، اما شما با بالا بردن قیمت‌های تان سایر کشورهای توسعه نیافته را به نابودی سوق می‌دهید.
کمک کشورهای ثروتمند به کشورهای فقیر
فلسفه ما در زندگی این است که نمی‌توان در این جهان مجزا از سایر کشورها زیست و در حالی که سایر کشورها بدبخت هستند، شما نمی‌توانید سعادتمند باشید. به این دلیل ما پیشنهاد کرده‌ایم که یک مؤسسه بی طرف برای کمک به کشورهای در حال توسعه تشکیل شود. ما سهم خود را به این مؤسسه پرداخت خواهیم کرد. سایر کشورهای ثروتمند نیز باید کمک کنند. کشورهای صنعتی نیز باید کمک نمایند. مجموع این کمک‌ها در حدود دو میلیارد و نیم تا سه میلیارد دلار در سال خواهد شد، و چندین سال پی در پی ادامه خواهد یافت. کشورهای در حال توسعه طرح‌های مناسبی پیشنهاد خواهند کرد تا آن‌ها را قادر سازد دست کم دارای حداقل استاندارد یک زندگی خوب شوند. در آن صورت بدیهی است که همیشه کشورهای ثروتمند و همچنین کمتر ثروتمند وجود نخواهد داشت، ولی امیدواریم که دیگر کشورهای فلاکت زده‌ای که دستخوش قحطی، بیسوادی، فقدان بهداشت و کمبود غذا هستند وجود نداشته باشد.
جامعه بالغ با حفظ میراث‌های گذشته
اوضاع سیاسی غرب واقعاً کمال مطلوب نیست و امیدوارم وضع ما چنین نشود. همچنین امیدوارم شما بیدار شوید، زیرا خطر به شما بسیار نزدیک شده است. به هر حال مسلماً در ایران تحولات بزرگی بوجود خواهد آمد. ظرف چند سال آینده همه مردم باسواد و سیر و راضی خواهند بود و خواهند دانست که چه می‌خواهند. ازحق بیان و حق رأی و سایر مزایای اجتماعی همچنان برخوردار خواهند بود. امیدوارم با احساس مسئولیت رأی خود را به صندوق بیاندازند و نظر خود را ابراز کنند و جامعه خود را نابود نسازند، بلکه آن را نیرومندتر و بهتر کنند. جامعه به سوی تنبلی، منفی بافی و نابودی سوق نیابد، بلکه بر اساس سازندگی و بهره‌گیری از میراث‌های ارزنده‌ای که هنوز برای تمدن ما باقی است استوار باشد و بکار و تلاش متکی شود. من شخصاً معتقدم که اگر عمر انسان به بطالت سپری شود بی ارزش خواهد بود. من به خرد ملتم اطمینان دارم و مردم ایران را مردمی بالغ می‌دانم. ما یک ملت کهن با سه هزار سال تاریخ مدون هستیم. صمیمانه امیدوارم که مردم ایران با بلوغ و عقل خودش هر آنچه را که در جامعه شما پسندیده است دستچین کنند و هر آنچه را که در جامعه خود ما برتر است حفظ نمایند.
جذب درآمد نفت
شاید در سال‌های نخست بخش عمومی و بخش خصوصی ایران نتوانند درآمد ارزی سرشار ایران را از نفت جذب کنند و علت آن این است که ما نه تنها به بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول وام می‌دهیم، بلکه صندوق جدیدی به منظور وام دادن برای طرح‌های عمرانی در کشورهای در حال توسعه بوجود می‌آوریم. ما به بسیاری از کشورها بر اساس دو جانبه کمک بسیار قابل ملاحظه‌ای می‌دهیم و معتقدیم که علاوه بر این‌ها می‌توانیم در طرح‌های سودبخش برخی از کشورهای صنعتی مثلاً در آلمان فدرال نیز سرمایه‌گذاری کنیم. لیکن به احتمال قوی پس از دو و یا سه سال دیگر خواهیم توانست تمام درآمد نفت خود را جذب کنیم و در عین حال به کمک‌های خارجی خود نیز ادامه دهیم.
ایران و کشورهای اسلامی
موقعیت ایران در میان کشورهای اسلامی کاملاً روشن است. ما از جمله اولین کشورهایی بودیم که در کنفرانس اسلامی شرکت کردیم. به یاد دارم در مورد لزوم بنیانگذاری یک کنفرانس اسلامی و آشتی با ملک عبدالله پادشاه فقید اردن که بعدها ترور شد بحث‌هایی به عمل آمد، این موضوع مربوط به تقریباً سی سال پیش است. من درباره همین موضوع به مذاکره با پادشاهان عربستان سعودی ادامه دادم و هنوز هم بر عقیده خود راسخ هستم. من خود در کنفرانس رباط حضور داشتم. و اما شرکت نکردن من در کنفرانس لاهور ارتباطی با جهان اسلام ندارد، بلکه به این دلیل بود که برخی از کسانی که در آن کنفرانس حضور داشتند نمی‌توانستم خود را حاضر به روبرو شدن با آن‌ها کنم.
مشارکت در عملیات نفتی
مشارکت ایران در عملیات شرکت‌های نفتی دیگر به اقتصادی بودن طرح‌ها بستگی دارد. ما صرفاً به فروش نفت خام حتی اگر این کار ما را در عملیات نهایی تا مرحله پمپ بنزین نیز برساند علاقه نداریم. این موضوع چند ماه یا چند سال پیش می‌توانست برای ما کمال مطلوب باشد، لیکن اکنون ما به تصفیه نفت خام در کشور خودمان و تولید اکثر انواع فرآورده‌ها و پرداختن به صنعت پتروشیمی در کشورمان علاقمندیم و مایلیم با شرکای خود کار کنیم و محصولات مان را صادر نماییم، مگر اینکه خلاف این امر عملی شود، یعنی فروش نفت خام ما را فقط در پالایشگاه‌ها چه در آمریکا و چه در جمهوری فدرال آلمان تا مرحله پمپ بنزین سهیم نسازد، بلکه در کارخانه‌های پتروشیمی و داروسازی نیز سهیم سازد. من معتقدم که این حق ما است، زیرا نفت در وهله اول منبع طبیعی ما به شمار می‌رود و در مرحله دوم به این دلیل که ما به سرعت داریم به یک کشور صنعتی پیشرفته تبدیل می‌شویم.
سرمایه‌گذاری‌های خارجی
سرمایه‌گذاری‌های خارجی می‌تواند در کلیه رشته‌های صنعتی از جمله در صنایع سنگین به عمل آید. البته صنایع سنگین در دست دولت باقی خواهد ماند. صنعت فولاد ملی باقی می‌ماند. نفت و مس نیز ملی خواهند بود. لیکن ما به صنایع سبک نیز علاقه داریم. با آنکه برای تحکیم زیربنای کشور اقتضا می‌کند که حتی‌المقدور صنایع سنگین را در بخش عمومی متمرکز سازیم، با این حال بخش خصوصی را تشویق می‌کنیم که به صنایع سبک بپردازد و فکر می‌کنم که بخش خصوصی ما نیز بسیار فعال و پرتوان است و بخوبی پیشرفت می‌کند.
سرمایه‌گذاری در آلمان
درباره سرمایه‌گذاری ما در آلمان فدرال این موضوع باید مورد مطالعه قرار گیرد. اطمینان دارم که اگر پیشنهادهای خوبی به ما ارائه شود، در این مورد علاقه نشان خواهیم داد، ولی راجع به سرمایه‌گذاری کشورهای نفتی در آلمان فدرال، حقیقت این است که من در این باره هنوز اطلاع دقیقی ندارم و نمی‌دانم آن‌ها چه خواهند کرد و در کجا و در کدام زمینه سرمایه‌گذاری خواهند نمود. ما با اقدامات آن‌ها سرو کاری نداریم و اگر اقدامی در این مورد به عمل آوریم احتمالاً مستقل از سایرین خواهد بود.
صنعت اتومبیل سازی در ایران
ایران کشوری بزرگ و کوهستانی است. قدرت خرید مردم ما به سرعت افزایش می‌یابد. مردم ما بسیار علاقمند به داشتن اتومبیل و گردش در تعطیلات آخر هفته هستند، به این جهت تقاضا برای اتومبیل بسیار زیاد است. از سوی دیگر من حتی‌المقدور به حفظ نفت برای مقاصد دیگر از جمله برای مصارف پتروشیمی و داروسازی علاقمندم. امروز ما هفت هزار نوع مشتقات پتروشیمی داریم. همینطور نیز در حال حاضر جهش سریع و بزرگی در صنعت اتومبیل که با بنزین کار می‌کند وجود دارد، ولی ما همچنانکه در سایر کارها پیشرفت می‌کنیم باید به تدریج به اتومبیل‌های برقی برای شهرها و تعدادی از اتومبیل‌های بنزینی که هنوز برای مسافرت به نقاط مختلف کشور مورد احتیاج خواهند بود روی آوریم. زیرا اتومبیل‌های برقی در مناطق کوهستانی برای بالا رفتن یا پایین آمدن از سراشیبی‌ها مناسب نیستند، چون احتیاج به ترمزهای سنگین و نیرومند دارند. سیستم حمل و نقل جمعی ما باید به صورت برقی در آید، راه آهن ما نیز باید برقی شود، شهرهای ما باید ترن زیرزمینی داشته باشند، روی زمین در این شهرها نیز باید اتومبیل‌های الکتریکی یا تراموا و یا قطارهای یک ریلی و یا وسایلی نظیر این‌ها حرکت کنند. بنابراین این‌ها با هم تناقض ندارند، زیرا همین صنایع اتومبیل سازی می‌توانند موتورهای بنزینی خود را مبدل به موتورهای برقی کنند. اتومبیل‌ها همان هستند که قبلاً بودند، شاید کمی کوچکتر بشوند. ما به علت وجود وضع بسیار اختصاصی، امکانات مان در تولید آهن و فولاد با قیمت‌های خیلی کمتر از قیمت فولاد سایر کشورها و به علت آنکه می‌توانیم با سیستم تولید مستقیم آهن و فولاد تولید کنیم، بیشتر از دیگران است. به این جهت در ابتدا به سرمایه‌گذاری کمتری احتیاج داریم. بعلاوه با داشتن مقدار زیادی گاز خواهیم توانست آهن را خیلی ارزانتر از کشورهای دیگر تهیه کنیم. بنابراین همین امر خود بخود تشویق زیاد به ایجاد صنعت اتومبیل، چه اتومبیل‌هایی که با بنزین کار می‌کنند و چه اتومبیل‌هایی که با برق کار می‌کنند خواهد کرد.
در مورد ایجاد یک کارخانه فولکس واگن در ایران اگر چند ماه قبل این سئوال را از من می‌کردید به شما می‌گفتم که امیدی برای این امر وجود ندارد، چون وقتی ما از مسئولین فولکس واگن تقاضا کردیم کارخانه‌ای در این جا تأسیس کنند آن‌ها علاقه‌ای نشان ندادند، هنگامی هم که آن‌ها به تأسیس کارخانه در ایران علاقمند شدند ما به آن‌ها جواب دادیم که دیگر علاقه‌ای به این کار نداریم، اما با توجه به عمران و جهشی که در کشور ما وجود دارد و قبل از همه با در نظر گرفتن نیاز داخلی به اتومبیل و همچنین با توجه به قیمت تمام شده فولاد که بسیار با صرفه می‌باشد و می‌توان اتومبیل ارزان قیمت برای صادرات ساخت، ما فکر کردیم که اگر مسئولین فولکس واگن باز هم به ما مراجعه کنند به آن‌ها پاسخ مثبت بدهیم.
سیستم تلویزیونی
درباره تغییر سیستم تلویزیونی فرانسوی سکم به پالم، باید تذکر بدهم که اگر ما سیستم سکم را انتخاب کرده بودیم آن را به پال تغییر نمی‌دادیم. البته اگر شما بطور قطع این سیستم را انتخاب کرده باشید ما هنوز بطور قطع هیچ سیستمی را انتخاب نکرده‌ایم. و اما راجع به اینکه کدام سیستم را ترجیح می‌دهیم، اظهار نظر در این باره دشوار است و نیاز به نظریه کارشناسنان داریم.