مذاکرات مجلس شورای ملی ۷ آبان ۱۲۸۶ نشست ۱۸۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات روز چهارشنبه ۲۲ رمضان دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز یکشنبه ۱۹ رمضان ۱۳۲۵ را حاجی سید نصرالله قرائت کردند.
سیدالحکما – خوبست آن یک ماده از قانون وزارت داخله که محل گفتگو بوده قرائت و تصحیح شد تمام شود.
حاجی سید نصرالله – هنوز دقت نشده باید دقت شود.
احسن الدوله – مملکت ما که مغشوش بود در معابر وجاهای دیگر معلوم بود ولی حالا سرایت بمساجد هم کرده است تا کی باید اینطور باشد کسی نیست که بگوید چرا و سیاستی در بین باشد مجازات بکلی از میان رفته است در مسجد قالیچه واسباب مردم را برده‌اند و چه زحمت و خسارت وارد آورده‌اند.
وکیل التجار – ضعیفه که حامله بوده بچه اش سقط شده است.
بحرالعلوم کرمانی –بنده خارجه را ندیده‌ام میگویند در همه جا رسم استکه در مجامع عمومی از طرف دولت پلیس و مستحفظ گذارده می‌شود که محافظت نظم آنجا را بکنند اینجا هم باید همانطور بشود.
وکیل الرعایا- آنچه محقق است در مسجد قمه کشیده شده است و حمله بمردم آورده‌اند و یکنفر هم از سینه زخم خورده خودمان دیدیم و استنطاق کردیم باید مجازات داده شود.
آقا سید مهدی – بنده از این مجلس سؤال می‌کنم که مسئول امنیت این مملکت کیست در هیچ چیز این مملکت از نرخ و مجامع و غیره ترتیب صحیح نیست.
آقا سید حسن – باید امنیت از وزارتداخله خواسته شود.
وکیل التجار – از قراریکه بنده شنیده‌ام شاهزاده مؤیدالدوله ناخوش هستند خوب است از وزارتداخله خواسته شود که یک حاکم مقتدری معین نمایند که بمردم سیاست بدهد.
آقا میرزا محمود – اگر می‌خواهید مثل سابق رجوع بوزارتداخله شود که فراموش گردد وازمیان برود که فایده ندارد خوبست اگر بوزارت داخله رجوع می‌شود یکروزه یا چند روزه وقت خواسته شود که امنیت بدهد و مجازات این اشخاص هم داده شود.
اسدالله میرزا – این مطالب که گذشت و باید از وزارت داخله امنیت خواسته شود ولی عرض می‌کنم که آقا سید جمال واعظ که یکی از واعظین بزرگ است و در یکی از روزنامهای بزرگ فرنگ دیدم که آقا سیدجمال را بیدار کننده ایران نامیده و خیلی تمجید کرده است که فی الحقیقه خیلی زحمت هم کشیده ببنده فرمودند که این مطالب را بمجلس عرضکنم لایحه هم نوشته و سایرین هم همینطور توسط کردند و همچنین از انجمن قفقاز تلگرافی بجناب تقی زاده کردند که روزنامه حبل المتین را آزاد نمایند و خیلی اصرار داشتند و در حقیقت عقیده بنده هم این استکه باید روزنامه آزاد باشد و چیزیکه موجب بیداری مردم است جلوگیری از آن در اول کار صحیح نیست حالا عرض می‌کنم که مجلس مقدس یا آزاد نماید و از توقیف خارج نماید و یا اینکه راجع بوزارت علوم نماید که هر نحو صلاح میداند عمل شود.
احسن الدوله – بوزارت علوم رجوع شده بود توقیف روزناماه هم هیچ صحیح نیست باید از توقیف خارج شود.
حاجی سیدنصرالله – طریق صحیح این استکه بوزارت علوم رجوع کردند هر چه از آنجا صادر شود صحیح است رقعه در این باب از طرف وزارت علوم قرائت شد که بنا بر حکم مجلس مقدس روزنامه حبل‌المتین توقیف است هر کس مدعیست حاضر شود محاکمه شود.
آقا میرزا محمود – گمانم این است که روزنامه رجوع بوزارت علوم است او خودش باید ملاحظه نماید اگر صحیح نوشته و محل ایراد نیست که هیچ والا مؤاخذه شود چرا از گردن خود رد می‌نماید
اسدالله میرزا – اگر از اول مجلس حکم به توقیف نمی‌کرد همین طور بود که شما می‌فرمایید.
حاجی سید نصرالله – همه میدانند و خدا میداند که من هرگز در صدد غرض با کسی نبودم اول کسی که آزادی روزنامه را خواست من بودم که در دارالفنون حضور جمعی صحبت شد در این باب و من جدا همه وقت آزادی روزنامه را خواستم و محقق نمودم که حیات مملکت بسته بآزادی روزنامه است من ملاحظه نمودم این آرتیکلی که در آن درج بود علاوه بر توهین بعضی ضررها امروزه بجهت این مملکت داشته لهذا من ایراد کردم.
اسدالله میرزا – حالا هم باید آزاد کنند بعد هر کس هر حرفی دارد محاکمه شود و وزیر علوم استنطاق کند پس اول دفعه باید آزاد نمود تا محاکمه شود.
آقا سید مهدی- آن روزیکه صوراسرافیل توقیف می‌شد قرار بود که تا قانون انطباعات بیرون بیاید پس باید زودتر قانون انطباعات را تمام کرد.
اسدالله میرزا – بیرون آمدن قانون میزان معینی ندارد شاید مدتی طول بکشد نباید توقیف باشد تا آنوقتی که هیچ معلوم نیست.
حاج سید عبدالحسین شهشهانی – روزنامه که بخواهد بین مردم اسباب فتنه و فساد بشود هیچ لازم نیست که آزاد باشد و بردارد این چیزها را بنویسند این چه روزنامه نوشتن است.
اسدالله میرزا- باید قید شود که بعد از این مقالات را ننویسند.
آقا شیخ حسین – شاهزاده می‌فرماید که چرا توقیف کردند خدا پدر اهل قفقاز را بیامرزد که ما را تکفیر نکردند آنروز که مذاکره حبل المتین شد همه گفتند مضر است من می‌گویم غیر از آزادی مذهب تقصیر پلتیکی کرده است پس نه این است که تقصیر ندارد توقیف او از روی حق بود.
اسدالله میرزا – جناب آقا شیخ حسین شما اشتباه کردید من نگفتم که چرا توقیف کردند و من خودم در توقیف آن همراهی کردم حالا خواهش و استدعایی که شده است این است که از توقیف بیرون بیاید خوب است این را بمن نسبت ندهید که فلانی ایراد بر توقیف دارد.
مبشرالسلطان – چون این روزنامه را مجلس توقیف کرده اگر بدون تحقیق اجازه بدهد که از توقیف بیرون بیاید گمانم این است که آنوقت امر مجلس پذیرفته نشود خوب است همان طور که آقا میرزا محمود گفتند رجوع بوزارت علوم شود که خود وزارت علوم ببیند مجازات دارد بدهد والا مرخص نماید.
حاجی سید نصرالله – بلی عقیده من هم همین است که هم روزنامه حبل المتین و هم صوراسرافیل رجوع بوزارت علوم شود.
حاجی میرزا علی آقا – این حرف مرا باید همه گوش کنید مقصود از این اساس جریان کار است که کارها پیشرفت نماید پس باید اعتراض را کنار گذاشت و تحقیقاً در فکر پیشرفت کارها بود وقتیکه ما می‌بینیم کسی بطرف مجلس آمده و مشروطه طلب است ما باید با او مهربانی نماییم و با هم باشیم نه اینکه دشمن تراشی نماییم که چرا فلان روزنامه نویس با فلان واعظ چنین حرف زد باید همه را طرف خود کشید چطور که امام جعفر صادق بمقضل فرمایشی می‌کند که ملحض آن این استکه اگر کسی کاری کرد و خودش منکر شد سایرین هر گاه پنجاه قسم یاد کنند که این شخص این کار را کرده باید همان قول خودش را قبول کرد پس باید عفو و اغماض در بین باشد و هر کسی که بطرف مجلس آمد باید او را پذیرفت و دست رد بسینه او نزد خواه روضه خوان یا واعظ یا روزنامه نویس وغیره باشد واین مجلس ما مصداق این است از شعر باید باشد.
بازا بازا هر آنچه هستی بازآ گرکافر و گر بت پرستی بازآی
این مجلس مامجلس نومیدی نیست صدبار اگر توبه شکستی بازآی
محقق الدوله – مسئله اخلاقی غیر از قانونی است نباید درهم کرد.
وکیل التجار – باید تصور نکرد که مملکت ما مشروطه مثل آلمان یا فرانسه است ما حالا یک سال است که مشروطه شده‌ایم باید باقتضای وقت حکم کند ما باید ملاحظه حال خودمان را بکنیم و نباید دین و مذهب را کنار بگذاریم و هیچوقت نمی‌خواهیم مشروطه را که مضر بدین باشد داشته باشیم خصوصا روزنامجات خیلی باید ملاحظه کنند بلکه همسایه‌های ما را بالفاظ ناملایم و غیره مقبول نرنجانند نه اینکه در حق آنها چیزی نوشته که دشمن تراشی کنیم.
آقا سید مهدی – تا حال گفتگو در بینظمی و اغتشاش و نبودن مجازات بود بنده مثلا طرفم با فلان روزنامه اولا این که روزنامه که برمیدارد نسبت بوکلا هر چه می‌خواهد می‌نویسد و با این تفصیل هیچ مجازات نیست شما می‌خواهید که مملکت شما نظم بردارد این نمی‌شود باید نظم و مجازات باشد.
وکیل الرعایا- مجازات چیزی است که حیات مملکت با اوست واین حرف را نباید بگویید مجلس فراموش کرده مجازات آنها همان نوشتن در کاغذ نیست باید مجازات بفعلیت باشد عقیده بنده این است که اداره حبل امتین امروز از توقیف مرخصی گیرد و بنویسنده و قلمی که نوشته است هر طور مجازات لازم است داده شود.
حاج سید نصرالله – عقیده بنده آنستکه همان قسم رجوع بوزیر علوم شود.
آقا میرزا محمود – اینکه گفتگو شد که راجع بوزارت علوم گردد صحیح است ولی یک نقص دارد و آن این است که چون از قانون انطباعات یک ماده اش این است که روزنامه نویس باید راجع بمذهب چیزی ننویسد و در باقی مطالب آزاد است مجلس این ماده را تصویب کرده خوب است این ماده بوزیر علوم یادآوری شود که بر طبق آن رفتار شود (جواب داده شد که هنوز چون بصحه نرسیده قانونی نشده است).
آقا شیخ یوسف- هر گاه دو نفر یا دو هیئت با هم مخالف باشند و در قضیه شخصی منازعه کنند لابد جمعی او را تصدیق و گروهی دیگر این را تصویب می‌کنند قضیه که در شیراز واقع شده بنده می‌خواهم بگویم آن کسانیکه طرف با قوام هستند حق با آنها است و نمی‌گویم که آنها بر باطل اند بنده باید عقیده خودم را بگویم و از آنروز که از شیراز آمدم از خودم گذشتم و باید حق را بگویم این‌هایی که تلگرافخانه هستند علماء هم میانه آنها هستند عده دیگر هم در شاه چراغ هستند و عقیده بنده آن است که حق با آنها است آنروز که صحبت شد آقا میرزا ابوالحسن خان فرمودند که اشخاصیکه در طهران بودند پول گرفتند انجمن هم پول گرفت بنده عرض کردم آنها هم که در قونسول خانه رفتند در آنجا می‌گفتند پول گرفتند در روزنامه نطق مرا مقابل نطق او ننوشته و مقابل نطق آقای تقی زاده که بعقیده بنده مطلب صحیح بود نوشتند و دیگر در ماده حاجی سید عبدالحسین لاری من نگفتم که او شخصا حجةالاسلام جعلی است گفتم که او نماز جمعه را واجب میداند و حجةالاسلام‌های جعلی درمملکت هستند حالا هم عرض می‌کنم که طرف قوام بی حق نیستند و باید بحرف آنها گوش داد.
قوام دیوان – این که میگویید هر کسی عقیده داد یک اندازه باید عقیده خود را ثابت نماید خوب است شما معلوم نمایید از پارسال تا بحال کدام صدمه از او باهالی شیراز وارد آمده.
آقا شیخ یوسف- این عقیده بنده است و می‌گویم اشخاصی که هواخواه قوام هستند تقصیر دارند.
آقا میرزا ابوالحسن خان – شنیدم شما گفتید که من گفتم اشخاص انجمن جنوبی پول گرفته‌اند بنده گفتم اشخاصی که بر ضد قوام بودند و اسباب آمدن قوام را فراهم آوردند اکثر همان اشخاص را دیدم که هواخواه قوام شدند و اسباب رفتن پسرهای او را فراهم آوردند من نگفتم که انجمن جنوب پول گرفت.
فخرالسادات – آخر شما یک فکری برای اشرار بکنید یکی همراهی از یک طرف می‌کند دیگری طرفداری از دیگری می‌نماید ما آمده‌ایم اینجا که خدمت بنوع نماییم نه حمایت از دیگری.
احسن الدوله – مطلب مهم است از قراریکه میگویند مسئله بتلگرافخانه‌ها رفتن اشکال پیدا کرده و از اینکه بتلگرافخانه کمپانی پناه برده‌اند هر روز بعضی تلگرافات رسیده واز قراریکه گفته شد کاغذی از سفارت بوزیر امور خارجه رسیده است که آنهاییکه متحصن می‌شوند باعث خسارت می‌شوند حالا بجهة رفع این محذور تلگرافی نوشته شده از طرف مجلس بولایات قرائت شده تصویب شود قرائت شد قریب باین مضمون اشخاصیکه متظلم هستند نباید در تلگرافخانه‌ها تحصن اختیار نمایند که اسباب زحمت شود و همچنین با سیم خارجه مخابره نکنند در منزل خود نشسته با سیم داخله مخابره کرده مجلس رسیدگی خواهد کرد.
اسدالله میرزا – مسئله فارس خیلی مهم است و این طور صحبت که میان وکلای فارس می‌شود همچه معلوم می‌شود که این خودش موجب این است که اغتشاش آنجا باقی است وقتیکه در آذربایجان نزدیک بود که دو دسته شوند وکلای آذربایجان متحداً تلگراف کرند و اختلاف را از میان برداشتند حالا اینجا هم همینطور باید خود وکلا اتحاد کنند و رفع اختلاف را بنمایند و مسئله سیم خارجه در تلگراف خوب نیست که نوشته شود مخابره نکنند.
ادیب التجار – بیشتر تقصیر از همین رؤسای
تلگرافخانه‌ها است که برمیدارند دروغ تلگراف می‌کنند.
حاج امام جمعه – درحقیقت امروز خیلی برای اهل مجلس و خصوصا برای بنده اسباب افسوس شد و در حقیقت تمام مملکت امروز چشم داشت باین مجلس دارند و از سایر ادارات مأیوس هستند آخر شیراز یک قطعه از خاک ماست و الان چند روز است که دو طایفه شده جمعی در تلگرافخانه و جمعی در شاه‌چراغ متحصن شده‌اند و بنده اطلاع دارم و در تلگرافات دیدم که شبها با یکدیگر مبارزات دارند و فشنگ استکه علی‌الاتصال بیرون می‌رود آن بآن فته‌ها استکه از خاک مایلند می‌شود آنهم وکلای ایشان در اینجا آقا شیخ یوسف آن طور می‌گوید البته عقیده ایشان است و راست میگویند این طور هم که آقا میرزا ابوالحسن خان میگویند عقیده ایشان هم این طور است ولی عقیده که گفتن و رای دادن باشد غیر از تشاجر و تنازع است همه حرفی را اینجا نمی‌شود گفت چندی قبل بعد از مذاکرات از این مجلس حکم شد که قوام الملک و پسرهایش بیایند بعد آمدند و بعد از آن گفتند پسرهایش بروند اگر بی جهت آمده بودند که چرا و اگر با جهت آمده بودند که این رفتن چه بود مقصود این است که تمام اینها بدون تحقیق شد علت آن خواستن چه بود و جهت این رفتن چه شد مقصود این است که بهر حال تنازع را از میان بردارید اما در باب اینکه در تلگرافخانه متحصن نشوند خیلی خوب است اما باید مجازات باشد که اگر کسی متحصن شد دیگر بعرض او گوش ندهند.
آقا شیخ یوسف – من شهادت می‌دهم در آن دو ماه که در شیراز بودم تقصیری از قوام و پسرهای او ندیدم وعن تحقیق هم نشنیدم ولی می‌گویم تقصیر از آن اشخاصی است که همراهی از قوام می‌کنند و من خودم از اشخاصی بودم که رای دام قوام برود ولی از فتنه حاج سید عبدالحسین لاری خبر نداشتم وعقیده‌ام این بود که اگر برود امن می‌شود.
قوام دیوان – آنشب تلگرافخانه از نظام السلطنه تکلیف خواستیم که چه باید کرد آن بود که تلگراف کرد ما غرضمان آسایش است غرض دیگری نداریم جناب حاج امام جمعه و سایر وکلا تشریف دارند هر طور صلاح میدانند بفرمایند تا عمل بکنیم.
حاج امام جمعه – در هر شهری یک یا چندنفری هستند که اسباب اغتشاش می‌شوند اگر می‌شود از طرفین این چند نفر را بخواهید بیایند طهران تا رفع اغتشاش بشود.
فخرالسادات – این گفتگوهای شخصی در اینجا هیچ فایده نداردباید علاج فوری کرد آنها همه مسلمانند فکری بکنید که مردم بیچاره در این آتش نسوزند وکیل باید کسی باشد که صاحب علاقه باشد تا دلش بحال دیگران بسوزد.
وکیل الرعایا- تمام تظلمات آنها از رفتارهای پیش قوام بود ولی فعلا چیزی که مشعر بر تقصیر او باشد نبود این بود که مجلس قوام را خواست وامن شد بعد حاکم نظم آنجا را بآمدن پسر قوام دانست چون نماینده دولت صلاح این طور دانست مجلس ساکت ماند حالا یک جمعی جمع شده میگویند قوام و پسرانش مال ما را چاپیده و ما نان ذرت را سیر نمی‌خوریم میگوییم که قوام بیاید تا مملکت آسوده باشد حالا آنها که قوام را می‌خواهند برای چیست برای تجمل او است چیز دیگری هم هست؟ والا چه کرد از برای فارس نه مدرسه دایر کرد نه صنعتی رواج داد نه کاری کرد پس چرا باید این قدر با آنها همراهی بشود.
آقا میرزاابوالحسن خان – آنهاییکه میگویند قوام بیاید هیچ حمایتی باالله از قوام ندارند از روی انصاف میگویند من قوام را با یک نفر فعله مساوی میدانم اهل تملق و طمع نیستم آنهاییکه میگویند قوام نیاید آنها نوکرهای قوام هستند میگویند او نباشدتا هر چه هست ما بخوریم ما باید در کلیه اصلاحات حرف بزنیم وکیل باید محض رضای خدا حرف بزند نه اینکه حامی معتمد دیوان یا غیر او باشد من هم بعقیده شما حامی قوام هستم ولی اینطور نیست این بود که رفتیم تلگرافخانه تکلیف خواستیم گفت تقصیر با آنهایی است که حاجی سید عبدالحسین لاری را آوردند و خیال فساد دارند حالا ما چه کار داریم باین کارها ما باید امنیت را بخواهیم که هر طور صلاح میدانند اگر باحضار پسر قوام است یا هر طور است امنیت بدهند.
حاج سید عبدالحسین شهشهانی – آن روزیکه خواستند بروند تلگرافخانه و از نظام السلطنه سبب این فتنه را بخواهند من عرض کردم اگر جمعی از وکلا برونددر تلگرافخانه از آن طرف هم جمعی از معاریف را بخواهند با نظام السلطنه و صلاح این کار را خواستار شوند مسلما اصلاح خواهد شد حالا هم خوب است آنطور که عرض شد اقدام نمایند تا رفع غائله بشود.
نایب رئیس- شما وزیر داخله و وزیر مسئول دارید اگر اصلاح می‌خواهید باید از او بخواهید نه اینکه خود بکارها رجوع نمایید.
اسدالله میرزا – اینکه فرمودید بوزیر داخله باید رجوع شود صحیح است عقیده بنده این است اغلب این مفاسد از این مذاکرات است که ما در این مجلس می‌کنیم اصلاح را باید از همان وزیر داخله خواست و دیگران هم مداخله در کار نکنند.
مبشرالسلطان – مادامیکه نصیرالملک یا معتمد دیوان یا پسرهای قوام در آنجا مصدر کار هستند همیشه این اغتشاشات خواهد بود.
حاجی آصف الدوله – در آنجا حکومت کرده‌اند میدانید بخودشان رجوع کنید درست خواهند کرد.
نایب رئیس- باید رجوع شود بوزارت داخله وخودشان هم مشغولند البته اقدامات لازمه شده و می‌شود.