مذاکرات مجلس شورای ملی ۶ تیر ۱۳۰۸ نشست ۵۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری هفتم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری هفتم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۶ تیر ۱۳۰۸ نشست ۵۶
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۷
جلسه: ۵۶
صورت‌مجلس روز پنجشنبه ۶ تیرماه ۱۳۰۸ مطابق ۱۹ محرم ۱۳۴۸
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت مجلس
۲- معرفی مسئول وزارت مالیه
۳- تقدیم لایحه الحاق دولت ایران به پروتکل ژنو راجع به منع استعمال گازهای سمی و تصویب فوریت آن
۴- تصویب قرارداد الحاق دولت ایران به پروتکل لیتونیف
۵- تصویب عهدنامه مودت بین ایران و سوئد
۶- تصویب عهدنامه اقامت و تجارت بین ایران و سوئد
۷- تصویب عهدنامه مودت بین ایران و بلژیک
۸- تصویب قرارداد اقامت بین ایران و بلژیک
۹- تصویب قرارداد تجارتی بین ایران و اتحاد اقتصادی بلژیک و لوکزامبورک
۱۰- تصویب انتخاب صدی بیست از محصلین اعزامی از بین محصیلن متوقف اروپا
۱۱- اجازه اعتبار برای مصارف کسر خرج محصلین بی‌سیم
۱۲- موقع و دستور جلسه بعد
(مجلس یک ساعت و ربع قبل از ظهر به ریاست آقای دادگر تشکیل گردید)
۱- تصویب صورت‌مجلس
(صورت‌مجلس یکشنبه ۲ تیرماه را آقای مؤید احمدی (منشی) قرائت نمودند)
اسامی غایبین که ضمن صورت‌مجلس خوانده شده است.
غایبین با اجازه آقایان: حیدری - نوبخت - رهبری - هزارجریبی - عمادی - آشتیانی- آصف - لرستانی - آقایان - شیرازی - اورنگ - وکیلی - حاج سید محمود - مهدوی - ارباب خسرو
غایبین بی‌اجازه آقایان: میرزا حسن خان وثوق - پالیزی - قوام - حاج رحیم آقا - میرزا ابوالفضل - محمدتقی خان اسعد - حاج حسین آقا مهدوی - شیخ علی مدرس - حاج حسن آقا ملک - حاج غلامحسین ملک - تیمورتاش
دیرآمدگان با اجازه آقایان: دشتی - بیات
دیرآمده بی‌اجازه آقای: شریعت‌زاده
در پایان جواب بیانات (قبل از دستور) آقای یاسایی راجع به دفع آفت ملخ بیانات فوق را اظهار نمودند.
رئیس- آقای فیروزآبادی
فیروزآبادی- قبل از دستور.
رئیس- آقای آقاسیدیعقوب
آقاسیدیعقوب- در صورت‌مجلس آقای اسعد را بی‌اجازه نوشته‌اند از قرار معلوم آقای اسعد حاکم بختیاری شده‌اند و رفته‌اند بنابراین دگر وکالتشان موضوع ندارد.
رئیس- ما هیچ‌گونه اطلاعی دایر به اینکه آقای اسعد حاکم بختیاری شده است نداریم ایشان یک مرخصی خواسته‌اند و یک مسافرت موقتی برای اجرای یک خدماتی که بهشان محول شده است نموده‌اند و هیچ اطلاعی از این مقاله به ما نرسیده است. در صورت‌مجلس نظری نیست؟
(اظهاری نشد)
رئیس- صورت‌مجلس تصویب شد.
۲- معرفی مسئول وزارت مالیه
رئیس الوزرا- ... و منظور کلی بنده از حضور در مجلس این بود که به عرض برسانم به واسطه تغییری که در وزارت مالیه پیدا شده است عجالتاً آن خدمت بر حسب امر ملوکانه به خود بنده راجع است تا بعد چه اقتضا کند. (بعضی از نمایندگان- صحیح است)
در پایان جواب بیانات (قبل از دستور) آقای یاسایی راجع به دفت آفت ملخ بیانات فوق را اظهار نمودند.
۳- تقدیم لایحه منع استعمال گازهای سمی
کفیل وزارت امورخارجه- لایحه منع استعمال گازهای سمی و مواد میکروبی است که برای تصویب تقدیم می‌کنم و می‌خواهم از مقام محترم ریاست تقاضای یک فوریت هم بکنم برای اینکه ان‌شاءالله در جلسه آتیه از تصویب مجلس بگذرد اما تقاضای فوریت البته جهتی دارد والّا این لایحه می‌تواند مثل سایر لوایح به جریان عادی خودش برود به کمیسیون و به موقع هم بیاید به مجلس ولیکن نظر به اینکه دولت ایران در مسائلی که می‌تواند کمک کند به صلح عمومی و جنبه‌ای داشته باشد که از عوامل جنگ بتواند بکاهد و تخفیف بدهد همیشه ساعی بوده است که کمک خودش را اشتراک خودش را سرعت بدهد با این ملاحظه است که می‌خواهم تقاضا کنم با یک فوریت باشد تا در جلسه آتیه مطرح شد.
(لایحه مزبور به شرح ذیل خوانده شد)
ساحت محترم مجلس شورای ملی
نظر به اینکه پرتکل ژنو مورخه ۱۷ ژوئن ۱۹۲۵ (۲۵ خردادماه ۱۳۰۴) راجع به منع استعمال گازهای سمی و مواد میکروبی در مواقع جنگ با سیاست مسالمت‌آمیز دولت ایران موافقت دارد نماینده دولت علیه در جلسه اخیر شورای جامعه ملل موافقت دولت ایران را نسبت به پرتکل مزبور اعلام نموده است لذا صورت مصدق فارسی و فرانسه پروتکل مزبور تقدیم و ماده واحد ذیل پیشنهاد می‌شود:
ماده واحده- مجلس شورای ملی به دولت اجازه می‌دهد که الحاق دولت ایران را به پروتکل ژنو ۱۷ ژوئن ۱۹۲۵ (۲۵ خردادماه ۱۳۰۴) مربوط به منع استعمال گازهای سمی و مواد میکروبی اعلام دارد.
رئیس- فوریت مطرح است.
جمعی از نمایندگان- مخالفی نیست.
رئیس- یک فوریت است موافقین قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. شور ثانوی خبر کمیسیون خارجه راجع به الحاق دولت ایران به پروتکل لیتونیف مطرح است...
زوار- بنده یک تذکری دادم.
رئیس- تذکر؟!
زوار- بنده مخالف دستور بودم.
رئیس- جریان امر طوری شد که دستور پیش آمد.
زوار- رأی گرفته نشد در آن خصوص.
۴- تصویب قرارداد الحاق دولت ایران به پروتکل لیتونیف
(خبر کمیسیون امور خارجه به شرح ذیل قرائت شد)
کمیسیون امور خارجه در جلسه ۲۳ خرداد ۱۳۰۸ الحاق دولت ایران به پروتکل لیتونیف برای شور دوم مطرح نموده و چون اعتراضی نرسیده بود خبر سابق خود را تأیید می‌نماید.
رئیس- اعتراضی به ماده واحده نرسیده است یک مرتبه دیگر قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم.
(مجدداً به شرح سابق خوانده شد)
فیروزآبادی- بنده پیشنهادی دارم.
رئیس- این پیشنهاد آقا فعلاً موقع ندارد زیرا قبلاً می‌بایستی طبع و توزیع شده باشد. رأی می‌گیریم به الحاق دولت ایران به پروتکل لیتونیف مطابق این ماده موافقین قیام فرمایند.
(اکثراً برخاستند)
رئیس- تصویب شد.
۵- تصویب عهدنامه مودت بین ایران و سوئد
رئیس- خبر ثانی کمیسیون خارج راجع به عهدنامه مودت بین دولت ایران و سوئد مطرح است در ماده یک و دو و سه اعتراضی نرسیده است در ماده چهار از آقای آقاسیدیعقوب اعتراضی رسیده است قرائت می‌شود.
(به مضمون ذیل خوانده شد)
پیشنهاد می‌کنم به عنوان ارجاع به کمیسیون در عهدنامه مودت بین ایران و سوئد در ماده چهارم و همچنین در عهدنامه ایران و بلژیک در ماده پنجم در موضوع رجوع به دیوان داوری و تقاضای حکم چون قرارداد بین ایران و دیوان داوری هنوز از تصویب مجلس نگذشته است و مطابق اصل ۲۴ قانون اساسی که این قرارداد رسمیت ندارد لذا ماده چهارم عهدنامه بین ایران و سوئد و همچنین عهدنامه ایران و بلژیک در ماده پنجم آن اعتراض دارم.
رئیس- آقای آقاسیدیعقوب
آقاسیدیعقوب- راجع به اصل این موضوع آقای یاسایی آن روز یک اظهاری کردند بنده هم وقتی رجوع کردم به آن اعتراض آقای یاسایی متوجه شدم بعد در این باب با آقای کفیل وزارت امور خارجه صحبت کردم این مسئله اساسی است که تمام ماها از مقام اولیه مملکت تا سایر مقامات و افراد مملکت علاقه‌مند هستیم به حفظ این اصول که قانون مقدس اساسی باشد که یگانه حامی‌آن الآن لایحه شخص اعلیحضرت پادشاه است و همه ماها مخصوصاً این قسمت اصولمان. بعد که وارد شدیم در این موضوع و با آقای کفیل وزارت امورخارجه هم مذاکره کردیم معلوم شد در ۹۰۷ که حالا مطابق با سال فلان است که اینجا درست تعیین نکرده‌اند در ۹۰۷ مسیحی نماینده دولت ایران و مأمور ایران در این دیوان داوری داخل بوده است و آن وقت موقعی بوده است که مجلس اول در مملکت افتتاح شده است این ماده بیست و چهارم که متمم قانون اساسی باشد گذشته بود در آن باب ما صحبت کردیم بعد آقای کفیل وزارت امور خارجه صحبت کردند که در عهدنامه ایران و آلمان این ماده مندرج است و مجلس در این مسئله موافقت خودش را اظهار کرده است و چون مجلس موافقت خودش را اظهار کرده و در واقع در تحت‌نظر اعضای کمیسیون امور خارجه واقع شده است و کفیل محترم وزارت امور خارجه هم اظهار کردند که مواد ترتیباتش تماماً منتشر است و می‌دهیم چاپ کنند اساساً بنده خواستم این موضوع محفوظ و محترم و محرز هم باشد و این ترتیب که با کفیل وزارت امور خارجه صحبت کردیم که هم در آن وقت دولت ایران این را قبول کرده است و هم به این ترتیب واردش کرده است این است که بنده دیگر آن اعتراض خودم را استرداد می‌کنم و رسمیت دولت ایران و این قرارداد را می‌شناسیم
چرا؟ برای اینکه با کفیل وزارت امورخارجه در کمیسیون خارجه صحبت کردیم و مجلس هم در عهدنامه ایران و آلمان این مسئله را تصویب کرده است از این جهت اعتراض خودم را پس می‌گیرم.
کفیل وزارت امور خارجه- آقای آقاسیدیعقوب اعتراض خودشان را مسترد داشتند بنابراین محتاج به مذاکره نیست. اینکه عرض می‌کنم برای مزید توضیح است که چیزی که شبهه نماند و آن این است که این قراردادی که در لایحه منعقد می‌شود در ۱۹۰۷ دولت ایران هم در آن شرکت داشته است عبارت است از یک قراردادی بین ملل و دولی چند که اجتماع کرده‌اند و روی یک موادی که آن مواد می‌تواند در واقع وسیله باشد مثل یک نظامنامه‌ای که اگر مسائل مختلف فبهی در طرف واقع شد از روی این نظامنامه بخواهند حل کنند این است این مسئله، خوب التفات کنید قضیه یک قرارداد و معاهده و تعهد دولت ایران در آنجا نیست قضیه عبارت است از یک نظامنامه‌ای که در واقع جماعتی از نمایندگان دول و ملل اجتماع کرده‌اند و یک فصل مشترک ترتیب داده‌اند مبتنی بر چند ماده که اگر اختلافاتی بین آن دول واقع شد اگر مایل باشند از روی آن مواد نظامنامه بتوانند مسائل مختلف فیه فیمابین را رفع و حل بکنند، دولت ایران هم در ۱۹۰۷ در آنجا نماینده داشته است و امضا کرده است موادش هم هست و در بعضی عهود هم به طور کلی ما قبول کردیم که اگر اختلافاتی فیمابین واقع شد به طرز حکمیت حاضر بشویم و با هم رفع اختلاف بکنیم این یک همچو چیزی هست و چیزی هم نیست مقصود بنده از این توضیح این بود که خوب ملتفت باشید که عبارت از این قرارداد معاهده که دولت ایران امضا کرده باشد و تعهد به یک مسائلی که یک دنباله‌هایی داشته باشد نیست قضیه عبارت از یک نظامنامه طرز حکمیت است.
رئیس- در ماده پنج اعتراضی نرسیده است در پرتکل اختتامیه هم اعتراضی نرسیده است. کلیات ثانوی مطرح است مخالفی نیست؟
(اظهار شد خیر)
رئیس- ماده واحده قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم.
(به شرح ذیل خوانده شد)
ماده واحده- مجلس شورای ملی عهدنامه مودت دولتین ایران و سوئد را که مشتمل بر پنج ماده و یک پرتکل اختتامیه است و در ۶ خرداد ماه ۱۳۰۸ به امضا رسیده است تصویب و اجازه مبادله نسخ صحه شده آن را به دولت می‌دهد.
رئیس- آقایان موافقین با ماده واحده قیام فرمایند.
(اغلب برخاستند)
رئیس- تصویب شد. خیر کمیسیون امور خارجه راجع به عهدنامه اقامت و تجارت و بحر پیمایی معین دولتین ایران و سوئد مطرح است. شور ثانی است.
(به شرح ذیل خوانده شد)
۶- تصویب عهدنامه اقامت و تجارت بین ایران و سوئد
شور دوم تصویب عهدنامه اقامت و تجارت و بحر پیمایی منعقده بین دولتین ایران و سوئد که در جلسه ۲۳ خرداد ماه ۱۳۰۸ کمیسیون مطرح گردیده و چون اعتراضی نرسیده بود عیناً خبر سابق را تأیید می‌نماید.
رئیس- در ماده یک و دو و سه و چهار و پنج و شش و هفت و هشت و نه و ده و یازده و دوازده و سیزده و چهارده و پانزده و شانزده و هفده و هیجده و نوزده و بیست و بیست و یک و دو در هیچ کدام اعتراضی نرسیده است در پرتکل اختتامیه هم اعتراضی نرسیده است شور ثانی مطرح است مخالفی نیست؟
(اظهار شد خیر)
رئیس- ماده واحده را قرائت می‌کنیم و رأی می‌گیریم.
(به شرح ذیل قرائت شد)
ماده واحده- مجلس شورای ملی عهدنامه اقامت و تجارت و بحرپیمایی ایران و سوئد را که در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۰۸ (۱۰ مه ۱۹۲۹) به امضا رسیده و مشتمل بر بیست و دو ماده و یک پرتکل اختتامیه است تصویب و اجازه مبادله نسخ صحه شده آن را به دولت می‌دهد.
رئیس- آقایان موافقین با ماده واحده قیام فرمایند.
(اکثراً برخاستند)
رئیس- تصویب شد. خبر کمیسیون خارجه راجع به عهدنامه مودت بین ایرن و بلژیک قرائت می‌شود.
شور دوم
(به شرح ذیل خوانده شد)
۷- تصویب عهدنامه مودت بین ایران و بلژیک
شور دوم تصویب عهدنامه مودت بین دولتین ایران و بلژیک در کمیسیون مطرح گردیده و چون اعتراضی نرسیده بود خبر سابق تأیید می‌شود.
رئیس- در ماده یک و دو و سه و چهار اعتراضی نرسیده است در ماده پنج آقای آقاسیدیعقوب اعتراض کرده‌اند که شبیه است به اعتراض ما قبل و البته استرداد می‌کنند.
آقاسیدیعقوب- بلی استرداد می‌کنم.
رئیس- در ماده شش اعتراضی نرسیده است. در پرتکل اختتامیه هم اعتراضی نرسیده است. شور کلیات ثانوی مطرح است مخالفی نیست. ماده واحده را قرائت می‌کنیم و رأی می‌گیریم.
(به شرح ذیل خوانده شد)
ماده واحده- مجلس شورای ملی عهدنامه مودت بین دولتین ایران و بلژیک را که مشتمل بر شش ماده و یک پرتکل اختتامیه است و در تاریخ دوم خرداد ۳۰۸ به امضا رسیده است تصویب و اجازه مبادله نسخ صحه شده آن را به دولت می‌دهد.
رئیس- آقایان موافقین با ماده واحده قیام فرمایند.
(اکثراً قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد خبر کمیسیون امور خارجه راجع به قرارداد اقامت بین دولتین ایران و بلژیک مطرح است.
(به شرح ذیل خوانده شد)
۸- تصویب قرارداد تجارتی بین ایران و بلژیک
قرارداد اقامت بین دولتین ایران بلژیک که شور اول آن خاتمه یافته بود برای شور دوم در کمیسیون مطرح گردیده و چون اعتراضی نرسیده بود خبر سابق تأیید می‌شود.
رئیس- در ماده یک و دو و سه و چهار و پنج و شش و هفت و هشت و نه و ده و یازده و دوازده و سیزده در هیچ کدام اعتراضی نرسیده است. شور کلیات ثانوی مطرح است مخالفی نیست؟
(اظهار شد خیر)
رئیس- ماده واحده قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم.
(این طور خوانده شد)
ماده واحده- مجلس شورای ملی قرارداد اقامت دولتین ایران و بلژیک را مشتمل بر ۱۳ ماده که در تاریخ ۱۹ اردیبهشت ۱۳۰۸ به امضا رسیده است تصویب و اجازه مبادله نسخ صحه شده آن را به دولت می‌دهد.
رئیس- موافقین با ماده واحده قیام فرمایند.
(اکثراً قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد خبر کمیسیون امور خارجه قرارداد تجارت و بحرپیمایی بین دولتین ایران و اتحاد اقتصادی بلژیک و لوکزامبورگ مطرح است.
(به مضمون ذیل خوانده شد)
۹- تصویب قرارداد تجارتی بین ایران و اتحاد اقتصادی بلژیک و لوکزامبورک
قرارداد تجارتی و بحرپیمایی منعقده بین دولتین ایران و اتحاد اقتصادی بلژیک و لوکزامبورک در جلسه ۲۳ خردادماه ۱۳۰۸ برای شور دوم در کمیسیون مطرح گردیده و چون اعتراضی نرسیده بود خبر سابق تأیید می‌شود.
رئیس- در ماده یک و دو و سه و چهار و پنج و شش و هفت و هشت و نه و ده و یازده و دوازده هیچ‌کدام اعتراضی نرسیده است. در پروتکل اختتامیه هم اعتراضی نرسیده است کلیات ثانوی مطرح است مخالفی نیست؟
(گفته شد خیر)
رئیس- رأی می‌گیریم به ماده واحده بعد از قرائت
(به مضمون آتی خوانده شد)
ماده واحده- مجلس شورای ملی قرارداد تجارت و بحر پیمایی دولتین ایران و بلژیک و اتحاد اقتصادی بلژیک و لوکزامبورک مشتمل بر ۱۲ ماده و یک پرتکل اختتامیه و یک مراصله متعاطیه را تصویب و اجازه مبادله نسخ صحه شده آن را به دولت می‌دهد.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به ماده واحده موافقین قیام فرمایند.
(عده زیادی قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد لایحه مربوطه به وزارت معارف مطرح است که تقاضای دو فوریت کرده‌اند.
۱۰- تصویب انتخاب صدی بیست از محصلین اعزامی از بین محصیلن مقیم اروپا
(به مضمون ذیل خوانده شد)
ساحت محترم مجلس شورای ملی
در تعقیب اجرا قانون اعزام محصل به خارجه مصوب اول خرداد ۱۳۰۷ که سنه ماضیه به موقع عمل و اجرا گذارده شد مشاهده گردید که عده کثیری از جوانان با استعداد و با قریحه در مدارس عالیه اروپا مشغول تحصیل هستند که اولیای آنها تمکن و استطاعت پرداخت خرج تحصیل آنها را ندارند و از حیث تحصیل و لیاقت بر محصلینی که در مدارس داخله تحصیل نموده‌اند به درجات دارای رجحان و مزیت می‌باشند ولی چون وزارت معارف نمی‌توانست بدون شرکت آنها در مسابقه قانونی آنان را مشمول قانون مذکور نماید ناچار به آنها اطلاع داد که در موقع انعقاد مجلس امتحان مسابقه به طهران بیایند نظر به اینکه مسافرت به ایران برای آنها غیر عملی و متعذر بوده و حاضر نبودند که برای شرکت در مسابقه دست از تحصیلات خود کشیده و به ایران آمده و مجدداً مراجعت نمایند در نتیجه سنه ماضیه محصلین مذکور محروم ماندند و به جای آنها ناگزیر محصلینی که در داخله تحصیلات نسبتاً ناقصی نموده و ابداً قابل مقایسه با آنان نبودند انتخاب گشتند چون در هذه السنه این وضع تجدید می‌شود و وزارت معارف سزاوار نمی‌داند که محصلین لایق ایرانی مدارس اروپا را از استفاده قانون مذکور محروم سازد و علی‌هذا برای رفع این نقیصه و اشکال ماده واحده ذیل را تقدیم و تقاضای دو فوریت می‌نماید.
ماده واحده- مجلس شورای ملی به دولت اجازه می‌دهد که همه ساله حداکثر صدی بیست از اشخاصی را که به خرج دولت به اعتبار قانون مصوب اول خرداد برای تحصیل به خارجه اعزام می‌شوند بدون رعایت مسابقه از محصلین بی‌بضاعت ایرانی مقیم در اروپا انتخاب نمایند مشروط بر اینکه تحصیلات متوسطه را در مدارس ممالک خارجه به پایان رسانیده و قانوناً حق ورود به مدارس عالیه را حاصل کرده باشند و یا در مدارس عالیه مشغول تحصیل بوده باشند این‌گونه محصلین نیز عهده‌دار تمام وظایفی که در قانون مذکور معین شده است خواهند بود.
تبصره- انتخاب محصلین فوق مطابق نظامنامه خواهد بود که وزارت معارف تدوین خواهد کرد
رئیس- فوریت مطرح است. آقای کازرونی
کازورنی- موافقم.
رئیس- آقای زوار
زوار- موافقم.
رئیس- آقای یاسایی
یاسایی- موافقم.
رئیس- آقای عدل
عدل- موافقم.
بعضی از نمایندگان- مخالفی ندارد.
رئیس- رأی می‌گیریم به فوریت اول آقایان موافقین قیام فرمایند.
(اکثراً برخاستند)
رئیس- تصویب شد. فوریت ثانوی مطرح است در فوریت ثانی هم مخالفی نیست؟
(اظهار شد خیر)
رئیس- موافقین با فوریت ثانی قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. ماده واحده مطرح است یک بار دیگر هم قرائت می‌کنیم.
(ماده واحده به شرح سابق قرائت شد)
رئیس- آقای آقاسیدیعقوب
آقاسیدیعقوب- در اصل این فکر و این عمل بینی و بین‌الله یک قدم خیلی بزرگی است برای این مملکت و مسلماً وقتی که رجال مملکت عالم و دانا باشند و هرچه عالم و دانا بیشتر در مملکت باشند مملکت رو به ترقی بیشتر می‌رود و این مسئله یک طوری باید واقع شود که عنوان محدودیت در اداره محدودی نباشد به این معنی بنده می‌خواهم عرض کنم که اگر از اول مشروطیت (یا آن وقت شاید نمی‌توانستیم جمع‌آوری کنیم) و یا اگر از پنج سال ده سال از مشروطیت گذشته دولت‌های ما این فکر را کرده بودند الان مملکت ما خیلی اشخاص عالم و کاردان داشت و برای ترقیات ملکت خیلی نافع بود دو سال است این فکر آمده است چیزی که بنده نگرانی دارم حالا با آقای وزیر معارف هم عرض کردم با مقام ریاست هم صحبت کردم این کاری را که ما می‌کنیم مطابق قانونی که گذشته است محدود می‌شود به یک حد معینی در واقع ما کارخانه نوکرسازی و مستخدم‌سازی را درست کرده‌ایم نه یک ترتیبی واقع شده است که مملکت دانا و عالم بشوند مثلاً این اشخاصی که بر می‌گردند مطابق قانونی که گذشته ملزم هستند که مستخدم دولت واقع بشوند این یک چراغی است در واقع به اصطلاح متجددین در یک اطاقی که آن اطاق را روشن می‌کند نه یک چراغی که یک فضای بزرگی را روشن بکند بنده این قیدش را در سابق هم در دوره ششم که این لایحه رد شد که اینها برگردند و مستخدم دولت بشوند مخالف بودم ما از خزانه مملکت پول می‌دهیم که اینها بروند عالم بشوند و انقلاب علمی در مملک ما حاصل بشود و مملکت ما رو به معلومات و رو به دانایی برود نه اینکه ما بیاییم و برای محدود کردن در ادارات دولتی این کار را بکنیم حالا ضرر این چه چیز است ضررش این است آقایان توجه بفرمایند ما باید ایجاد فکر استقلالی در افراد مملکت بکنیم نه فکر اتکالی و گدایی و دست دراز کردن و گرفتار بودن به وزیر و رفتن در اداره و تحت اشل و فوق اشل و این چیزها این جوان‌های ما که می‌روند با یک نشاط و غروری تحصیلات می‌کنند وقتی برمی‌گردند یا رئیس اداره‌اند یا مدیر کل و آن نشاط و غرور تحصیلی آنها به کلی از بین می‌رود و یک اشخاص ضعیف‌الفکر ضعیف‌الاراده خواهند شد نه قوی‌الاراده ما باید افرادی تربیت بکنیم تربیت قیام بالذات مستقل‌الفکر که خودش فی حد ذاته قادر شود که عقب نان برود نه اینکه چشمش به وزیر و اداره باشد و هر روز مثل بید بدنش بلرزد که آیا چه واقع می‌شود شما می‌فرمایید قانون جریان دارد برای بعد از خودتان قانون جریان ندارد پس نظر بنده این است که این محصلین نروند و تحصیل بکنند و برگردند بیایند مقید بشوند و افکار عالیه آنها از بین برود. از این جهت مخالفم و یک موضوع مخالفت دیگر بنده این است حالا هم اگر پیش نرود این فکر را بنده حالا عرض کرده‌ام امیدوارم در دوره‌های دیگر هم این فکر یک قدری نمود بکند فکر استقلالی در افراد تکمیل بشود فکر اتکالی و نظر داشتن به دست غیر از جامعه برود و یک جامعه قادر توانایی ایجاد
بشود که بتوانند مملکت را اداره کنند در تبصره مخالف هستم برای خاطر اینکه گمان می‌کنم آقایان بدانند که ما اختیار می‌دهیم به دولت که برود نظامنامه بنویسد ما این امتحان را کردیم آقایان امتحان کردیم در قانون اتحاد شکل ما آمدیم و مواد را معین کردیم ده ماده هشت ماده نوشتیم که تخلف کردن از این مواد بعد در تحت محاکمه بیایند و نظامنامه را برداشته و بروند و آنجا چیزی که روح قانون هم با آن نظامنامه همراه نبود مجلس یک قانونی نوشت برای راحتی مردم و حقیقت یک اتحاد شکل و یک راه عواطفی برای مردم بود به قدری این را مضیق کردند و به قدری شلاق کشیدند که چه عرض کنم این است که حالا ما بیاییم بگوییم نظامنامه بردارید بنویسید بنده در کمیسیون عرض کردم در مجلس هم عرض کردم نظامنامه را باید طوری بنویسند که با روح قانون مخالف نباشد نظامنامه قانون است اما قانون یک معنی دارد نظامنامه یک معنی دارد بیایید و قدم برای آزادی و راحتی مردم بردارید نظامنامه‌های مضیقی که ابداً روح قانون با آن موافق نیست ننویسید کجا ما نوشتیم که باید رنگ زننده در لباس‌ها نباشد یک قانونی نوشتیم که مطابق قانون بروند نظامنامه بنویسند این را بنده مخالفم (ولو اینکه همه هم به من بد بگویند) که دولت را اختیار بدهیم که برود به اراده خودش برخلاف قانون نظامنامه بنویسد.
وزیر معارف- آقای نماینده محترم در اینجا دو مسئله را مطرح نمودند که بنده ناچارم توضیح بدهم اول فرمودند این محصلین را که می‌فرستیم به اروپا برای این است که بعد از این بیایند آزادانه خودشان در مملکت بروز اطلاعات و معلومات بدهند اینجا اشتباهی شده است که در قانون نوشته است باید مدتی مستخدم دولت باشد ما از اینها نخواسته‌ایم که اینها بیایند مستخدم اداری دولت بشوند ما هم نمی‌خواهیم که آنها بیایند رئیس اداره با مدیر کل بشوند مثلاً عرض کنم حضورتان صدی سی و پنج از این محصلین برای فراگرفتن علوم تعلیم و تربیت رفته‌اند اینها باید بروند در مدرسه‌ها درس بدهند معلم بشوند اینها را ما می‌گوییم بعد از اینکه تحصیل کرده‌اند در مدارس ما درس بدهند که مدارس ما از این حال فعلی بیرون بیاید و صدی بیست و پنج نفر از اینها طبیب و جراح و کحال هستند به آنها مالکیت نخواهیم کرد که مدیر بشوند می‌گوییم بروند در مریضخانه برای امور صحی مملکت کار بکنند یک عده هم مهندس هستند آنها هم می‌روند در راه آهن یا مؤسسات دیگر و طرق و شوارع کار می‌کنند اما این کار را ما اگر آزاد بکنیم و بگوییم بعد از اینکه تحصیلات‌تان را تمام کردید آزاد هستید اینها می‌آیند اینجا و هر کدام برای خودشان کاری تهیه می‌کنند و کار دولت به همین حال باقی می‌ماند چون اینها از پول عموم مردم استفاده می‌کنند باید بیایند و یک مدتی علم و اطلاعات خودشان را برای مردم صرف کنند بعد از آن که این مدت گذشت البته آزاد خواهند بود که بروند به آزادی هر کاری که می‌خواهند بکنند. مسئله دومی‌که فرمودند که ممکن است نظامنامه مخالف با قانون باشد بنده که نظامنامه‌ای سراغ ندارم که با قانون مخالفت داشته باشد دولت حق تغییر قانون را ندارد ما که نظامنامه می‌خواهیم بنویسیم مخالف قانون نمی‌نویسیم. البته هر قانونی مجمل است و اگر بنا شود تمام آن مواردی که در کار بایستی پیش بیاید در قانون نوشته شود قانون از یک ماده می‌گذرد و به صد ماده و هفتاد ماده می‌رسد و اگر آقایان این مسائل جزیی را در نظر داشته باشند مستلزم این است که زیاده از اندازه در مواردی که اهمیت ندارد مشغول بشوند این است که نظامنامه بر طبق قانون به وزارت‌خانه محول شده است.
رئیس- آقای کازرونی
کازرونی- بنده مقدمه صمیمانه تشکر می‌کنم از توجهات و جدیتی که...
کلالی- آقا بلندتر بفرمایید.
کازرونی- صمیمانه تشکر می‌کنم از زحمات و جدیتی
که آقای وزیر محترم راجع به اصلاح معارف مبذول داشته‌اند بنده خیلی اطلاع ندارم ولی تا اندازه‌ای که اطلاع دارم حقیقت حسن اعمال ایشان قابل تصدیق و تمجید است که از روی متانت اموری را که عهده‌دار بوده‌اند انجام داده‌اند. اما در این قسمت بنده از موقع حسن استفاده می‌کنم که چند کلمه عرض کنم. اولاً در حدود این قانونی که پیشنهاد کرده‌اند بنده گمان می‌کنم تا اندازه‌ای اعزام محصل را به اروپا محدود می‌کند چرا؟ به واسطه اینکه مردمی که به خرج خودشان و به خودی خودشان سابقاً یا لاحقاً ممکن است اطفال خودشان را به اروپا بفرستند برای تحصیل اگر ما بنا باشد آنها را هم از این وجوهی که به جهت اعزام محصل در نظر گرفته‌ایم بدهیم در واقع یک عده از محصلین را کسر کرده‌ایم برای اینکه البته آن محصلین که در اروپا هستند ترک تحصیل خودشان را نمی‌کنند و بالنتیجه به این ترتیب صدی بیست از محصلین اعزامی ما کسر می‌شوند یعنی از عده محصلین که در اروپا هستند و بالاخره باید به ایران برگردند کسر خواهد شد و گمان می‌کنم اینها لزومی‌نداشته باشد اگر همان صد نفر را که از اینجا می‌فرستید و محصلین هم که در آنجا به خرج خودشان تحصیل می‌کنند باشند آن وقت به جای صد نفر صد و بیست نفر می‌شوند و یقین قطع دارم که اگر چنانچه دولت وجوهی به جهت اعزام صد نفر محصل در نظر نگرفته بود این صدی بیست که در نظر دارید به واسطه این موضوع ترک تحصیل خودشان را نمی‌کردند و تحصیلات خودشان را ناقص نمی‌گذاشتند.
کیای نوری- چرا؟
کازرونی- به دلیل چرای حضرت‌عالی خرج کرده‌اند و رفته‌اند و زحمت کشیده‌اند الان در مدارس عالیه مشغول تحصیل هستند نمی‌آیند برای یک چرایی ترک تحصیل خودشان را بکنند اگر یک قدری دقت بفرمایید عرض بنده را تصدیق می‌فرمایید و یک عرض دیگر من در حدود این قانون این است که غرض ما از تحصیل و تحصیل این شاگردان این است که احتیاجات مملکت را رفع کنیم مملکت به دو چیز محتاج است یکی با اخلاقی که به واسطه آن اخلاق جامعه را ما نگاه بداریم یعنی جامعه را ما به هم بچسبانیم که به واسطه چسبانیدن افراد جامعه به همدیگر جامعه محفوظ بماند که بقای یک جامعه منوط و موقوف به اخلاق اجتماعی آن جامعه است. یکی دیگر مادیات جامعه است ما باید ببینیم امروز به چه چیز محتاجیم ما امروز به مستخدم دولت احتیاج نداریم به مشاغل آزاد احتیاج داریم صنایع احتیاج داریم بایستی صنایع مردم را بیاوریم در مملکت خودمان ترویج کنیم و از این حیث رفع احتیاج خودمان را از خارجه بکنیم ما باید اصولاً جوانان خودمان را مستقل و غیر متکی به غیر تربیت بکنیم. (دیوان‌بیگی- چه ربطی به موضوع دارد) ما بایستی عصمت و عفت و سایر اخلاق جوانان خودمان را رعایت بکنیم. بنده می‌دانم آقای وزیر محترم بیش از بنده در این قبیل قضایا توجه دارند و بلامتنبه هستند ولیکن مشغول یک کارهای مقدماتی هستند و شاید هنوز موقع برای ایشان پیدا نشده که یک نظر دقیقی در پروگرام مدارس بکنند و درست دقت بکنند که جوانانی که ده سال یا پانزده سال دیگر زمام این مملکت را باید در دست بگیرند آیا دارای آن اخلاق و آن چیزهایی که برای حفظ جامعه لازم است هستند یا نیستند؟ اگر دارا نیستند بایستی به آنها داد ما بایستی آدم تربیت بکنیم ما باید اخلاق آدمیت را به جوانان خودمان تعلیم بدهیم جوانان را به همه چیز علاقمند کنیم بنده چون البته وارد نیستم اطلاع کامل ندارم امیدوارم همان‌طوری که آرزو و آمال من است باشد و اگر نواقصی هم داشته باشد آقای وزیر محترم در نظر بگیرند و با یک دقت فوق‌العاده کاملی این امور را اصلاح بکنند.
رئیس- آقای ناصری
میرزا محمود خان ناصری- بنده با فرمایشان آقای کازرونی
مخالفم و تصور می‌کنم موافق انصاف هم نباشد شاگردانی که در اروپا تحصیل می‌کنند و بی‌بضاعت هستند اشخاصی هستند که فداکاری کرده‌اند و با یک مشکلاتی که در ارتزاق خودشان دارند در اروپا مشغول تحصیل هستند در صورتی که اغلب شاگردانی که حالا دولت اعزام می‌کند اشخاصی هسنتد که در مدارس مجانی و با یک وسایل آسان‌تری به کمک رفقا و دوستان‌شان در مدرسه تحصیلاتی کرده‌اند می‌روند امتحان مسابقه را می‌دهند و به اروپا عازم می‌شوند بنابراین شخصی که با پول خودش یک مراحلی را طی کرده است البته رجحان دارد به آن اشخاصی که یک کمک‌هایی در این امر به آنها شده و اگر رعایت انصاف هم باشد باید آنها مقدم باشند. اینکه اظهار می‌فرمایند این صدی بیست از تعداد شاگردانی که اعزام می‌شود کسر می‌کند این طور نیست منظور دولت و تمام نمایندگان و اشخاص دیگر این است که یک عده اشخاص بروند تحصیل کنند و بعد مراجعه کنند به مملکت و وطن خودشان و استفاده که کرده‌اند به دیگران هم بهره بدهند در این صورت هیچ فرق نمی‌کند که یک شاگردی از ایران جزء این صد نفر اعزام شود یا اینکه در خارجه مشغول تحصیل باشد اینها که در اینجا امتحان می‌دهند ممکن است مسئله‌ای را که روز قبلش خوانده‌اند به آسانی از عهده امتحانش برآیند در صورتی که آنهایی که وارد مدارس عالیه شده‌اند از روی امتحاناتی که داده‌اند و از روی عمل ثابت کرده‌اند که لایق این هستند که بروند تحصیلات‌شان را ادامه بدهند و به هم‌شهری‌های خودشان استفاده برسانند به این جهت بنده تصور نمی‌کنم که در این قسمت مخالفتی فرموده باشند در قسمت صنایع که اظهار فرمودید آقای وزیر معارف قبلاً جواب دادند بنابراین بود که از این صد نفر شاگرد قریب صد و بیست و پنج مشغول تدریس بشوند و در مدارس اشتغال به تحصیل خواهند داشت و صد و سی و پنج مهندس هستند صد و بیست و پنج در قسمت‌های فنی تحصیل می‌کنند و بنابراین هیچ موضوع اینکه اشخاصی برگردند و بروند داخل ادارات شوند یا اینکه به کارهای شخصی اشتغال پیدا کنند نخواهند بود. بنابراین بنده تصور می‌کنم که موافقت بفرمایید در این قسمت با لایحه مخالفت نفرمایید.
بعضی از نمایندگان- مذاکرات کافی است.
رئیس- کافی است؟
فیروزآبادی- بنده مخالفم.
رئیس- آقای فیروزآبادی
فیروزآبادی- عرض کنم بنده تعجب می‌کنم از اینکه آقایان خودشان عقیده‌شان این است که هر قدر ما بتوانیم بیشتر شاگرد به اروپا اعزام کنیم بهتر است. آن وقت اینجا پیشنهاد می‌کنند صدی بیست از اینهایی که می‌خواهیم بفرستیم کم کنیم و کسانی که به خرج خودشان مشغول تحصیل‌اند...
عدل- خرج ندارد. اگر داشته باشند خودشان غنی خواهند بود. از آنجا بی‌چیزی نمی‌توانند تحصیل کنند.
فیروزآبادی- صد بیست از عده اشخاصی را که مقرر بود بفرستند دارند کم می‌کنند و این ترتیب باعث خواهد شد که از هر صدتایی بیست تا کم شود و بنده این را هیچ منتج نتیجه نمی‌دانم برای اینکه اشخاصی که در آنجا مشغول تحصیلند اگر نتوانند تحصیلی کنند می‌آیند.
عدل- خرج سفر ندارند. آنجا دارند می‌میرند.
(همهمه نمایندگان - صدای زنگ رئیس)
فیروزآبادی- چند تا پسر آنجا داری؟
رئیس- آقایان رعایت بفرمایید. یک ناطقی می‌تواند هر طور میل دارد صحبت بکند.
فیروزآبادی- هر کدام پسر یا برادری در آنجا دارید شما وکیل هستید می‌توانید علی‌ای حال بفرستید ولی بگذارید صحبت بشود این ترتیب باعث خواهد شد که صدی بیست از عده محصلین اعزامی کم شود این است عقیده بنده و علاوه بر این عرض کردم اینها اگر نتوانند
تحصیل کنند بر می‌گردند به اضافه خود دولت اعلان کرده که اگر می‌خواهند در آنجا داخل تحصیلات دولتی شوند بیایند امتحان بدهند از آنجا آمدن تا اینجا طول زمان زیادی لازم ندارد...
عدل- سیصد تومان لازم دارد.
فیروزآبادی- سیصد تومان لازم ندارد اشتباه‌کاری نکنید. معلوم می‌شود. شما اعیان و اشرافید خرجتان زیاد است.
(همهمه نمایندگان)
عدل- اعیان و اشراف آنهایی هستند... (با حرارت)
ملک‌آرایی- عصبانی نشوید (زنگ رئیس دعوت به سکوت)
رئیس- آقای عدل بگذارید حرف‌شان را بزنند رعایت نظامات را بکنید.
فیروزآبادی- آقای عدل عرض کردم اگر پسر شما آنجا است ممکن است از راه دیگر خرجش را بدهید (با حرارت) در هر صورت اگر خواسته باشند داخل در تحصیلات دولتی بشوند ممکن است تشریف بیاورند اینجا و به همین ترتیبی که در قانون نوشته شده اجازه بگیرند و بروند. و اشخاص بزرگ را هم به تکدی عادت ندهید از اینجا به خرج خودشان رفته‌اند و در آنجا مشغول تحصیلند اگر می‌خواهید اینها را هم مثل من گدا کنید. مسئله‌ای است. بگذارید اشخاص نظربلندی در مملکت پیدا شوند اشخاص مفت‌خوار در مملکت درست نکنید اینها به خرج خودشان دارند تحصیل می‌کنند آنها را هم گدا کنید خوب نیست. علاوه بر این می‌گوید برای فقرا بنده آن قدر می‌دانم که فردا هر کس به خود آقای وزیر علوم به قدری فشار می‌آورد که پسر خودش را با یک مبلغ گزافی بفرستد و خود ایشان هم شاید راضی نشوند به این مطلب بنابراین بنده عقیده‌ام این است اشخاصی را که عادت به تکدی نکرده‌اند عادت به مال مفت‌خوری نکرده‌اند بگذارید به همان نظر آزاد خودشان باقی باشند و در آنجا تحصیل کنند از آنجا هم که می‌آید آزاد باشند.
روحی- کافی است.
افسر- بگذارید جواب داده شود کجا کافی است؟
وزیر معارف- چند مطلب فرمودند آقای نماینده محترم که اگر چند دقیقه...
آقا شیخ محمد جواد- بلندتر.
وزیر معارف- عرض کردم چند مطلب فرمودند نماینده محترم که اگر چند دقیقه تشریف آورده بودند در وزارت معارف و با بنده مذاکره فرموده بودند این مشکلات برایشان حل می‌شد اولاً فرمودند از عده کم می‌شود البته هشتاد نفر از صد نفر کمتر است قدر مسلمی است که ما هم می‌توانیم بفهمیم الّا اینکه شاگردهایی که در اروپا هستند بنده ناچارم در اصل مطلب اینجا مذاکره کنم این ماده واحده که امروز به مجلس آمده مستلزم دو مطلب بوده یکی اینکه سال گذشته در مسابقه ما صد نفر شاگرد پیدا نکردیم که بفرستیم و این مسئله هم باید مسلم باشد که هر کس محصل نیست محصل یک شرایطی دارد. یک مقدماتی دارد باید هفت هشت سال درس خوانده باشد یک کسی که سن بیست رسیده و باید در مدارس عالیه اروپا داخل شود این باید مقدماتش را طی کرده باشد این قسم آدم بیست ساله نوزده ساله بیست و دو ساله که بتوانند مدارس عالیه اروپا اعزام شوند در سنه گذشته ما شصت نفر بیشتر پیدا نکردیم از این جهت بود ما مجبور شدیم معدل نمرات را که ده بود پایین بیاوریم تا عده زیاد شود آوردیم به هشت باز دیدیم عده کافی نداریم آوردیم به هفت تا عده زیادتر و برسد به صد پس اول این مسئله را در نظر داشته باشید که ما عده کافی تحصی کرده که دارای مقدمات لازمه باشند نداریم تا بفرستیم. ما مجبوریم اشخاصی بدون مقدمات بفرستیم سنشان هم کم است تحصیل هم نمی‌توانند بکنند داخل کلاس‌های بالا هم نمی‌توانند
عقیده ندارم اشخاصی را که با نظر بلند و عالی رفته‌اند آنجا و با پول خودشان در آنجا تحصیل می‌کنند عادت به مفت‌خوری بدهیم بنده این عقیده را ندارم ولی چون دیدم اصل پیشرفت نکرده پیشنهاد صد ده کردم که لااقل سالی ده نفر زیادتر فرستاده شود. حالا اگر آقایان قبول نفرمایند ممنونم بفرمایند هم ممنونم. اما در اینجا یک ترتیبی است که ما هنوز مردهامان را تربیت نکرده‌ایم آقا به فکر زن‌ها افتاده‌اند و می‌خواهیم زن‌ها را بفرستیم (بعضی از نمایندگان- چه عیب دارد؟)
رئیس- آقای زوار
زوار- تصدیق بفرمایید که یک لایحه حیاتی که تا به حال در مجلس شورای ملی آمده است همین لایحه است که امروز آقای وزیر معارف آورده‌اند. در عصر علم و معلومات بالاخره با تشخیص به اینکه یک ملت جاهل در هیچ جای دنیا راه ندارد آن وقت در اطراف یک لایحه که ما او را تشخیص داده‌ایم که تأمین می‌کند آتیه عده از جوانان مملکت را آن وقت در آن این قدر حرف زدن تصور می‌کنم مخالف با شئون و وضعیت یک مجلسی باشد با توضیحاتی که وزیر محترم معارف و مخبر کمیسیون دادند. (ملک‌آرایی- خبر از کمیسیون نبود مخبر ندارد) تصور نمی‌کردم در اطراف این مسئله یک کشله‌هایی بشود یک چیزهای نگفتنی گفته شود یا اینکه آن بعض‌هایی که در دل‌ها بوده این لایحه وجه مصالحه بشود آقای فیروزآبادی نماینده محترم و رفیق شفیق بنده تصمیم قطعی‌شان این است که با هر لایحه که جنبه خرج دارد ولو یک قران هم باشد مخالفت کنند ولو اینکه به ایشان گفته شود آقا من دارم می‌میرم؛ یک قران به من بده - می‌گویند خیر - حالا پیشنهاد فرموده‌اند که از صدی بیست نفر صدی ده نفر باشد. اگر آقا منطقاً بنده را قانع می‌کردند که چرا از اول مخالفت فرمودند بعد افتادند یک مرتبه به صد ده آن ده نفر را چرا مستثنی کرده‌اند این از روی چه منطق بوده بنده هم قانع می‌شوم و با آقا هم‌رأی می‌شوم بنابراین برای یک لایحه که حقیقتاً می‌شود گفت این لایحه... آقا مثلاً می‌خواهند بفرمایند آنهایی که در اروپا هستند و زحماتی کشیده‌اند زحمت‌شان به هدر برود. چرا به هدر برود؟ آنها هم شب و روز زحمت کشیده‌اند بالاخره آنها هم اهل این مملکت هستند و بایستی از این مملکت استفاده کنند بنابراین صد و ده نفری که آقا پیشنهاد کرده‌اند قضاوتش به قدری لاغر است که نه بنده بلکه هیچ یک از آقایان نمی‌توانند موافقت کند.
فیروزآبادی- اشتباه کرده‌اید کی بنده این‌طور عرض کردم؟
رئیس- آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس- قابل توجه نشد. پیشنهاد آقای فرهمند
(این شکل خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم بعد از کلمه محصلین بی‌بضاعت ایرانی مقیم اروپا نوشته شود محصلین بی‌بضاعت ایرانی مقیم ممالک خارجی.
وزیر معارف- عرض کنم که آقای فرهمند یا بنده؟
بعضی از نمایندگان- بگذارید بدواً خودشان توضیح بدهند.
مخبر فرهمند- البته در قسمت اعزام محصلین به خارجه و قانونی که تقدیم مجلس شده است چون مربوط به معارف است تفوه مخالفت هم نمی‌شود کرد برای اینکه بهترین قوانینی که در مجلس وضع می‌شود قوانین مربوطه به معارف است تشکیلات اساسی مملکت روی پایه معارف است و هیچ‌کس نباید مخالفت کند ولی چیزی که هست مقتضی بود اینجا همان صد نفری که در قانون مصوب خرداد قرار شده فرستاده شود (بعضی از نمایندگان- هست) و از صرفه‌جویی‌های همین چیزها کمکی هم به محصلین خارجه بشود در اینجا که نوشته شده است محصلین
بی‌بضاعت بشوند مدت هم کم است. ما در پنج سال شش سال ناچاریم این شاگردها را مراجعت بدهیم یک مطلب دیگر هم هست که اگر نماینده محترم مسبوق بودند قطعاً با بنده همراهی می‌فرمودند و هیچ مخالفت نمی‌کردند و آن راپورت‌هایی است که بنده از اروپا دارم شاگردهایی بی‌بضاعت هستند در اروپا که در نهایت رقت و مشقت شب‌ها کار می‌کنند که زندگانی خودشان را تأمین کنند و روزها می‌روند تحصیل می‌کنند از همچو غیرت‌ها و پشت‌کارهایی نمی‌شود صرف‌نظر کرد یک وزیر معارفی هم نمی‌تواند صرف‌نظر کند و تصور می‌کنم آقا هم پس از استماع این مطالب مخالفت نخواهند فرمود. (نمایندگان- صحیح است)
رئیس- حالا مذاکرات کافی است؟
جمعی از نمایندگان- کافی است.
رئیس- پیشنهادها قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای عبدالحسین‌خان دیبا به مضمون ذیل قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
بنده پیشنهاد می‌کنم که به جای بدون رعایت مسابقه نوشته شود با رعایت مسابقه که از طرف سرپرستی به عمل می‌آید.
عبدالحسین خان دیبا- بنده مسترد می‌دارم.
رئیس- پیشنهاد آقای کیا قرائت می‌شود.
(این قسم خوانده شد)
مقام منیع حضرت اشرف ریاست محترم مجلس دامت شوکته بنده پیشنهاد می‌نمایم به جای محصلین شاگردان نوشته شود.
رئیس- بفرمایید.
کیای نوری- بنده عقیده دارم یا باید وزارت معارف از مدارس نسوان و همین‌طور اداره صحیه از کلیه نسوان صرف‌نظر کند یا همین طوری که احتیاجات خودش را نسبت به سایر مدارس ملحوظ می‌دارد نسبت به آنها هم ملحوظ بدارد زیرا ما معلمات نداریم همین طور قابله و طبیبه که مورد احتیاجات اجتماعی است نداریم به این جهت بنده عقیده‌ام این است در آنجا که نوشته شده است محصلین و محصلات نوشته شود.
کیای نوری- هر دو منظور یکی است مقصود این است که وزارت معارف بتواند یک عده از خانم‌ها را که مورد احتیاج خود وزارت و صحیحه است بفرستد.
رئیس- آقای آقاسیدیعقوب
آقاسیدیعقوب- بنده تصور می‌کنم بهتر این است آقای کیا این مسائل را در مجلس نیاورند بروند در وزارت معارف صحبت کنند ترتیبش داده می‌شود در اینجا صرف‌نظر کنند.
کیا- چرا؟ بنده صرف‌نظر نمی‌کنم. باید شاگردان نوشته شود.
رئیس- آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس- تصویب نشد. پیشنهاد آقای فیروزآبادی قرائت می‌شود.
(به این مضمون خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که در این لایحه عوض منتها صد بیست نوشته شود منتها صد ده (خنده نمایندگان)
رئیس- بفرمایید.
فیروزآبادی- بنده به همان نظری که عرض کردم عقیده‌ام این است هر قدر ما بتوانیم بیشتر شاگرد به اروپا بفرستیم بهتر است حالا رتبه تحصیلات‌شان کمتر است باشد.
بضاعت اروپا بنده تصور می‌کنم هیچ دلیلی ندارد که ما محصلینی را که در امریکا هستند در بیروت یا اسلامبول یا جای دیگر هستند و بی‌بضاعت می‌باشند آنها را محروم کنیم این است که بنده پیشنهاد کردم محصلین مقیم ممالک خارجه نوشته شود دیگر بسته است به نظر آقایان.
وزیر معارف- نماینده محترم مردم فرمودند.
بعضی از نمایندگان- بلندتر.
وزیر معارف- آن بالا بهتر است (در پشت کرسی نطق) اینکه آقا فرمودند که بعد از محصلین بی‌بضاعت اروپا لفظ اروپا تبدیل شود به اروپا و آمریکا (بعضی از نمایندگان- به ممالک خارجه) این البته یک مانعی دارد و آن این است که ما باید محدود کنیم ما نمی‌توانیم بگوییم به تمام ممالک ما محصل می‌فرستیم ما به چند جا بیشتر نمی‌فرستیم که عبارت است از آلمان و انگلیس و فرانسه و بلژیک و محصلین آزاد نیستند که هر کجا دل‌شان می‌خواهد بروند تحصیل کنند یک اداره سرپرستی خیلی مفصلی آنجا دایر است نماینده دولت شاهنشاهی هم در پاریس مواظب احوال آنها هست اگر آنها متفرق شوند در اقصی ممالک روی زمین یکی در مصر باشد یکی در بیروت باشد یکی در آمریکا باشد آنها را کسی نمی‌تواند مواظبت کند از وضعیات خبردار باشد از تحصیلات‌شان اطلاع داشته باشد مواظب و مراقب اخلاق‌شان باشد این است که آنها باید در محلی باشند که ما اداره سرپرستی داریم ما در پاریس اداره سرپرستی داریم و طوری است که به ممالک مجاور می‌تواند رسیدگی کند ممالک مجاور هم که دارای دارالفنون‌های بزرگ است بلژیک است آلمان و سویس و انگلستان و فرانسه این ممالک دارای بزرگ‌ترین دارالعلم‌های دنیا هستند البته در جاهای دیگر هم محصلین ایرانی هستند نوبت آنها هم ان‌شاءالله می‌رسد اگر وزارت معارف احساس کرد که شاگردان بی‌بضاعتی هستند در آن نقطه که تحصیلات خودشان را به پایان می‌رسانند بنده هم می‌آیم پیشنهاد می‌کنم و همیشه هم مجلس راجع به این قبیل محصلین همراهی فرموده‌اند و راجع به قسمت دیگری هم که فرمودند که یک وجوهی برای این محصلین بی‌بضاعت تخصیص داده شود این هم عملی نیست برای اینکه عرض کردم خدمت‌تان که ما این بیست نفر را که کم کرده‌ایم برای این است که محصلمان کم است اگر داشتیم که کسر نمی‌کردیم یک پنجاه نفر دیگر هم می‌آمدیم تقاضا می‌کردیم.
مخبر فرهمند- نظر به این تذکری که دادند که وسایل ندارند بنده مسترد می‌کنم.
رئیس- آقای روحی پیشنهاد شما هم شبیه به این پیشنهاد است تعقیب می‌کنید؟
روحی- بلی، این علتی که آقای وزیر معارف فرمودند برای بنده اقناع کنند نیست یک بودجه کافی در ضمن این لایحه اعزام محصل به اروپا برای سرپرستی معین کرده‌اند و امروز ما یک عده محصل در آمریکا و بیروت و اسلامبول داریم که زحمت می‌کشند و هیچ فرق هم نمی‌کند لازم نیست سرپرستی را رانبراند آنجا یک محصلی که امروز در بیروت یا اسلامبول خوب کار کرده ممکن است او را منتقل کنند به فرانسه (سیدمرتضی وثوق- این خرج است) به علاوه با این ترتیب ما دست دولت را هم باز کرده‌ایم و مقید نکرده‌ایم که حتماً محصلین مقیم اروپا را بپذیرد و واقعاً اگر یک محصلی در بیروت پیدا شد یک روزی دولت می‌تواند از او هم توجه کند بنده تصور نمی‌کنم این پیشنهاد رد شده باشد. آقای وزیر معارف که توجهی به عرایض بنده نمی‌کنند آقای مخبر هم که یک لبی باز نکردند...
آقاسیدیعقوب- مخبر ندارد (بعضی دیگر از نمایندگان- این لایحه به کمیسیونی نرفته است)
روحی- ببخشید هر کس هست. به این جهت این پیشنهادی است که برای دولت مفید است و چیزی نیست که ضرری داشته باشد به علاوه تحصیلات هم در دنیا امروز
متحدالشکل است یک محصل که خوب تحصیلات کرده است مثلاً در بیروت در فرانسه هم می‌تواند تحصیلات خودش را به همان ترتیب ادامه بدهد.
رئیس- آقای یاسایی
یاسایی- بنده با این پیشنهادات به کلی مخالفم برای اینکه باید رعایت نکاتی که آقای وزیر معارف فرمودند کرد مسئله سرپرستی یک امر مهمی‌است که از نقطه‌نظر روحیات و اخلاق شاگردان خیلی مؤثر است بالاخره برای دو سه نفر شاگرد که مثلاً در قاهره یا بیروت هستند نمی‌شود یک هیئت سرپرستی با مخارج زیاد درست کرد (روحی- بنده این طور عرض نکردم) به علاوه بنده عقیده ندارم که محصلین ایرانی در هر مملکتی بروند تحصیل کنند بین‌النهرین هم جزء ممالک خارجه است (صحبت بین نمایندگان - زنگ رئیس دعوت به سکوت) باید بروند در ممالک معینی تحصیل کنند. در بیروت که جزء ممالک مستعمره است نباید شاگرد ایرانی با روحیات مستعمره تربیت شود. بنده عقیده‌ام این است همین‌طور که دولت پیشنهاد کرده است تصویب شود بهتر است و شاگردان ایرانی در همین ممالک آلمان و فرانسه و سوئیس و جاهای دیگر بروند تحصیل بکنند و اگر در ممالک دیگری هم هستند ممکن است بعد لوایح دیگری بیاورند در مجلس این است که تصور می‌کنم آقا هم بهتر این است که پیشنهادشان را مسترد بدارند (بعضی از نمایندگان- صحیح است)
رئیس- رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای روحی موافقین قیام فرمایند.
(عده کمی برخاستند)
رئیس- قابل توجه نشد. آخرین پیشنهاد متعلق به آقای مؤید احمدی است قرائت می‌شود.
(به این جهت قرائت شد)
پیشنهاد می‌کنم در ماده واحده بعد از کلمه مقیم در اروپا آمریکا هم علاوه شود.
بعضی از نمایندگان- رد شد. شبیه به این رد شده است دیگر موضوع ندارد.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به ماده واحده آقایان موافقین قیام فرمایند.
(غالب نمایندگان قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. پیشنهاد ختم جلسه شده است.
۱۱- اجازه اعتبار برای مصارف کسر خرج محصلین بی‌سیم
وزیر پست و تلگراف- لایحه مختصری بود بنده تقدیم کرده بودم آن قدر وقتی هم لازم ندارد اجازه بفرمایید مطرح شود.
رفیع- جلسه آتیه.
بیات- بماند برای اول جلسه آتیه (بعضی از نمایندگان- در حال خروج از اطاق جلسه)
کیانوری- چیزی نیست تأمل کنید.
بعضی از نمایندگان- عیبی ندارد بسیار خوب.
(خبر کمیسیون بودجه به شرح آتی قرائت شد)
خبر از کمیسیون بودجه به مجلس شورای ملی
کمیسیون بودجه لایحه ۶۴۰۲ راجع به عده شاگردان اعزامی به فرنگ برای فرا گرفتن معلومات تلگراف بی‌سیم را مطرح نموده و نظر به اینکه تفاوتی در میزان اعتبار مصوبه حاصل نشده و یا همان مبلغ عده بیشتری اعزام می‌شود کمیسیون موافقت نموده و ماده واحده ذیل را برای تصویب به عرض مجلس می‌رساند:
ماده واحده- مجلس شورای ملی به وزارت پست و تلگراف اجازه می‌دهد اعتبار شش هزار تومانی را که در بودجه ۱۳۰۸ برای تفاوت مخارج دوازده نفر محصل به فرنگ تصویب شده است به مصرف کسر خرج و مخارج اعزام هیجده نفر محصل بی‌سیم و تلگرافچی برساند.
رئیس- آقای فیروزآبادی
فیروزآبادی- بنده این عبارت را نمی‌فهمم نوشته (به مصرف کسر خرج) شاید عقیده‌شان این است که تمام مخارجشان همین مبلغ است (کازرونی- همین است) می‌خواستم توضیح بدهند. لایحه‌اش را می‌خوانم: ماده واحده- مجلس شورای ملی به وزارت پست و تلگراف اجازه می‌دهد اعتبار شش هزار تومانی را که در بودجه ۱۳۰۸ برای تفاوت مخارج دوازده نفر محصل به فرنگ تصویب شده است به مصرف کسر خرج و مخارج اعزام هیجده نفر محصل بی‌سیم و تلگرافچی برساند (کازرونی- همین است) ظاهر عبارت این است که یک عده فرستاده‌اند و کسر خرج دارند و می‌خواهند کسر خرج‌شان را بدهند در صورتی که مطلب غیر از این است یا بنده درست نمی‌فهمم یا اینکه احتیاج به توضیح دارد.
فهیمی (مخبر کمیسیون بودجه)- این عده شاگرد را هنوز نفرستاده‌اند برای دوازده نفر یا هیجده نفر هم شش هزار تومان در سال کافی نیست در پیشنهادی که شده بود این اشخاص را از کسانی که متصدی امر هستند در اینجا و دارای رتبه و حقوق هستند قرار بود از آنها بفرستند که اطلاعات‌شان برای عمل کافی بشود پس حقوق را که در اداره خواهند داشت به آنها می‌دهند ولی این حقوق برای ماندن در اروپا و زحمت کشیدن و تحصیل کردن کافی نیست این است که شش هزار تومان اعتبار گرفته‌اند که از این محل یکی خرج سفر آنها را بدهند و یکی هم تفاوت خرج آنها را بدهند و برای این صرفه‌جویی که کرده‌اند ملاحظه می‌فرمایید که با این مبلغ به جای دوازده نفر ممکن است هیجده نفر بفرستند این است که چون در قانونی که گذشته بود تصریح شده بود دوازده نفر البته آنها نمی‌توانستند برخلاف آن رفتار کنند این است که اجازه خواسته‌اند هیجده نفر به جای آن دوازده نفر بفرستند (فیروزآبادی- مقصود بنده هم همین بود) و این شش هزار تومان را از بابت تفاوتی که برایشان حاصل می‌شود می‌پردازند.
فیروزآبادی- حالا صحیح شد بدون این توضیح عبارت درست نبود.
جمعی از نمایندگان- مذاکرات کافی است.
رئیس- رأی گرفته می‌شود به ماده واحده با ورقه موافقین ورقه سفید خواهند داد.
(اخذ و تعداد آرا به عمل آمده هشتاد و یک ورقه سفید تعداد شد)
رئیس- عده حاضرین ۹۰ با اکثریت ۸۱ رأی تصویب شد.
اسامی موافقین - آقایان: حبیبی - مجد ضیایی - دهستانی - مرآت اسفندیار - طهرانی - جمشیدی - قاضی‌نوری - شیخ محمدجواد - ایزدی - نجومی- ایل خان - دیوان‌بیگی - کیای نوری - سیدمرتضی وثوق - اسدی - خواجوی - امیر تیمور کلالی- طلوع - حسن علی میرزا دولتشاهی - رحیم‌زاده - دکتر ملک‌زاده - دبستانی - مفتی - لاریجانی - فرشی - دربانی - فهمی - مقدم - بوشهری - کاشانی - ظفری - گنجه‌ای - مخبر فرهمند - ذوالقدر - دکتر لقمان - شریعت‌زاده - افسر - فتوحی - فاطمی - حکمت - سهراب خان ساگینیان - میرزا محمد خان ناصری - مؤید احمدی - ملک‌آرایی - قراگوزلو - سیدیعقوب - عبدالحسین خان دیبا - بیات ماکویی - اقبال - محمدعلی میرزا دولتشاهی - امیر دولتشاهی - دکتر طاهری - دکتر عظیما - میرزا یانس - زوار - طالش خان - طباطبایی دیبا - شهداد - ضیاء - امیر ابراهیمی- آقازاده سبزواری - محمد آخوند - حاج علی‌اکبر امین - خطیبی - فولادوند - جلایی - حاج میرزا حبیب‌الله امین - بنکدار - مسعودی - بزرگ‌نیا - الفت - وهاب‌زاده - ملک‌مدنی - مرتضی قلی خان بیات - شریفی - مولوی - همراز - یاسایی - اعتبار - شمیرانی - کفایی
۱۲- موقع و دستور جلسه بعد
رئیس- اگر آقایان موافقت می‌فرمایند جلسه آتیه یکشنبه نهم تیرماه و دستور شور ثانی عهدنامه ایران
و فرانسه و قرارداد منع استعمال گازها که کمیسیون با ما موافقت خواهد کرد و خبر آن را به مجلس خواهد داد و لایحه اعزام شاگردان برای آموختن اصول فنی راه‌آهن از کمیسیون بودجه هم تمنا داریم در این مسئله تسریع فرمایند و ماده ۳۳ قانون استخدام کشوری اینها کارهایی است که ما داریم جزء دستور جلسه آتیه.
(مجلس یک ربع ساعت بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی - دادگر