مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۹ آذر ۱۳۲۱ نشست ۱۱۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری سیزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری سیزدهم |
دوره سیزدهم قانونگذاری
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۱۳
جلسه: ۱۱۷
صورت مشروح مجلس روز یکشنبه ۲۹ آذر ماه ۱۳۲۱
فهرست مطالب
۱- تصویب صورت مجلس
۲- بیانات آقای رئیس راجع به وقایع روز هفدهم آذر
۳- اظهارات آقای نخست وزیر
۴ موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس سه ربع ساعت قبل از ظهر به ریاست آقای اسفندیاری تشکیل گردید
صورت مجلس روز یکشنبه ۱۵ آذر ماه را آقای (طوسی) منشی خواندند (اسامی غایبین جلسه گذشته که ضمن صورت مجلس خوانده شده است:
غایبین بی‌اجازه- آقایان: مرآت اسفندیاری، تولیت، نوبخت، اورنگ، ارگانی، مشیردوانی، ناصری، آملی، امیر ابراهیمی، دکتر سنگ، فاطمی، دبستانی، جهانشاهی، آصف، صادق وزیری، مستشار، اردبیلی، کامل ماکو
دیرآمدگان بی‌اجازه- آقایان: اکبری، خسروشاهی، شباهنگ، نصرتیان، بوداغیان)
- تصویب صورت مجلس
۱- تصویب صورت مجلس
رئیس‌ـ در صورت مجلس نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت مجلس تصویب شد.
ـ بیانات آقای رئیس راجع به وقایع روز هفدهم آذر
(۲ـ بیانات آقای رئیس راجع به وقایع روز هفدهم آذر)
رئیس‌ـروز سه‌شنبه ۱۷ آذر که روز جلسةعلنی مجلس بود اگر چه بنده بواسطه تب و کسالت از شرفیابی خدمت آقایان ممنوع بودم ولی خاطر مشغول خدمت همه تان بود هیچ تصور نمی‌کردم که اتفاق سوئی در مجلس واقع شود برخلاقف انتظار از مجلس به بنده تلفون کردند که جمعیتی از دانش آموزان به مجلس آمده و از بابت نان شکایت دارند از شنیدن این خبر برای بنده تأسف و تحیر حاصل شد که دانش آموزان چرا وظیفه تحصیلی خود را ترک کرده و بطور اجماع به مجلس آمده‌اند در صورتیکه هر وقت مطلبی داشتند بتوسط نماینده معدودی به مجلس مراجعه می‌کردند از طرف مجلس مراجعه می‌کردند از طرف مجلس هم پذیرفته شده اقدام مقتضی بعمل می‌آمد و این آقایان که از خاندانهای محترمند و نان آورشان پدران یا اولیای آنان هستند تکلیف خود را که التزام مدارس است چرا فراموش کرده باقدامی که وظیفه اولیای خودشان است مداخله نموده‌اند و اولیای مدارس هم چرا آنها را بوظیفه خود آشنا نکرده‌اند؟ این تحیر و تأسف البته فوق‌العاده شد وقتی خبر رسید که مردمان نامناسب و ناروا باین آقایان ملحق شده‌اند بنده یقین داشتم که دانش آموزان فوراً خود را از آن اشخاص در این حال دور می‌گیرند بجای این شنیده شد که واردین جدید نغمات غیر منتظری دارند که اقدامات و رفتار آنها مجلس را تهدید می‌کند با حالت کسالت و پریشانی از اندازه بیرون بهر جا مقتضی و لازم بود تلفون کرده و به حاکم نظامی هم که در مجلس بودند تلفون نموده بابی صبری منتظر جلوگیری بودم. بدبختانه بجای جلوگیری خبر دادند که جمعی باطاقهای رسمی و جلسه و غیره مجلس تجاوز کرده از بی‌احترامی و غارتگری و شکست و خسارت خودداری نکرده‌اند و به بعضی نمایندگان هم متعرض شده‌اندـ این خبرها هنوز تمام نشده اطلاع دادند به خانه رئیس دولت و بدکاکین خیابانها حمله برده و کاری کرده‌اند که ملت حقیقی ایران از این اعمال یقین ننگ دارند (صحیح است) طوری این اعمال زشت در بنده و همه آقایان رفقای من اثر کرد که زبان و قلم از بیان آن شرم دارد. ایرانیان همه آرزومند هستیم که جوانان تحصیل کرده و دارای معارف و اخلاق حسنه خدمات شرافتمدانه بدولت و ملت خود بکنند بنده و همه همکاران بنده انتظار داریم که دولت و وزارتفرهنگ بالخصوص این کار را کوچک نگرفته و آنچه لازمه غوررسی است بعمل آوردند که ماده فساد کشف شده و دامن اولیای مدارس و دانشجویان و دانش آموزان که جز صلاح کشور و اخلاق کریمه و معارف فاضله چیزی باید از آنها بروز و ظهور نکند مبری گردد. بنده در این مقام مقدس اظهار می‌نمایم در تهران و شهررهای دیگر در این مدت عمر بسی انقلابات دیده‌ام هیچوقت یاد ندارم که ملت ایران اولا بیک مقام مقدسی که برای خودشان محل امن و امان و تکیه‌گاه میدانند چنین بی‌حرمتی و جسارتی نموده در صورتیکه مجلس و اسباب مجلس مال عموم ملت است و همه باید احترام و حفظ آن را بر همه چیز خود ترجیح بدهند با بی‌ادبی داخل شده بشکنند و غارت کنند و نفهمند که داخل و خارج از این رفتار وقیح نفرت داشته و با چه نظر تنفری بان نگاه می‌کند (صحیح است) این هم عجب است که همیشه یکی از تمجیدهائی که از ایرانی میکردنداین بود اگر وقتی اتفاقی و انقلابی واقع می‌شد دست بمال مردم نمی‌زدند حالا مردم تهران که بایستی سر مشق می‌شد دست بمال مردم نمی‌زدند حالا مردم تهران که بایستی سر مشق ملت ایران باشند از بعضی نسبت بمجلس آنطور رفتار شود و نسبت بخانة رئیس دولت آن قسم تجاوز شده و نسبت به دکاکین اشخاصی که بر طبق قانون مقدس اسلام و قانون مشروطیت مملکت مال و جان آنها مثل همه ملت در امان و حفظ است مانند وحشیان بریزند بشکنند یا بچاپند و این سرشکستگی را برای همه فراهم نمایند ولی این را هم ناگفته نمی‌گذارم که مسلماً ملت نجیب ایران از این عده که داخل این اعمال ناشایست شده‌اند نفرت داشته و آن را مورد مذمت و محل سرزنش میدانند و همگی از آنها بیزارند و یعین است که عموماً مانند آقایان نمایندگان مجلس انتظار دارند که دولت یکان یکان متجاوزین را تعقیب نموده و تحقیق کرده مجازات مرتکبین و محرکین آنها را قانوناً مقرر دارند بلی دولت از این اقدام غفلت نکرده محاکم صالحه لشکری و کشوری از اشخاص شایسته بصیر بی‌غرض گزافی هم از اموال مردم بدست آورده و مرتکبین را تحت توقیف و برسیدگی شروع شده است این است که مجلس شورای ملی انتظار بلیغ دارد که این محاکم با کمال پاکی و طرزی که رسم آنها است در این امر مهم وظیفه خود را بعمل آورده و دولت شاهنشاهی هم بطوری که رسم مملکت داری است از این اقدام نتیجه مطلبوبه قانونی را حاصل نمایند و اشخاصی که مالشان رفته و دچار خسارت شده‌اند بزودی جبران شده واین که ناروا از جامة شرافت ایران پاک شود و ضمناً بذل اهتمام کافی بفرمایند که گذشته از مسئله نان در این زمستان باید طوری مقرر شود جلوی دکاکین نانوائی خلوت شده و اسباب مرض و ناراحتی تازه در این فصل برای اهالی حاصل نشود از ترقیات روز افزون اجناس که واقع برای همه کس خاصه کارمندان دولت و ضعفا و بینایان طاقت فرسا است و سازی در دست بعضی شده و هر روز نغمة از آن می‌خواهند کوک نمایند قسمی جلوگیری شود تا مردم به راحت و خیال دولت بفراغت مصروف اموز مهمه باشد می‌شنیدم ملت واقعی ایران از تعطیل چند علتی نداشته جز اصلاح خرابیهائی که به مجلس آورده از اول هفته گذشته به همت و مراقبت ادارة کار پردازی مجلس و پشت کار و صمیمیت کامندان و مستخدمین مجلس که لازمة تسریع را در رفع خرابیهانموده‌اند فوراً روز جلسه امروز تعیین شده است حضور آقاین همکاران محترم خودم استفاده می‌شود از حق نمی‌شود گذشت که اگر توج و مراقبت کار پردازی مجلس و جان فشانی کارمندان و مستخدمین نبود خسارت مجلس زیاده از اینها و شاید از بعضی جهات جبران ناپذیر بود این است که بنده از طرف خودم و از طرف اقایان نمایندگان محترم عموماً از زحماتی که کشیده‌اند و خدماتی که نموده‌اند امتنان می‌نمایم در خاتمه این نکته را هم بعرض میرسانم که در این موقع باریک و در این زمانی که امواج فتن دنیا رافرو گرفته و از جهت مشکلات داخلی و سیاست خارجی هزاران ملاحظه و هزاران نکته در کار است بنده امیدوارم که شاهنشاه جوانبخت ملکوتی خدمات ما و دولت سیاستمداران و بیدار ایران و نمایندگان مجلس شورای ملی که همگی خدمت به کشور و دولت و ملت را وظیفه اولیه خود میدانند و ملت واقعی و نجیب ایران که بایستی با شرافت و شایستگی از هر جهت وظیفه ملی خود را دائماً عمل بیاورند با اتفاق کلمه و با موافقت و دوربین با یکدیگر همکاری نموده از خدا بخواهند که همه را موفق و کشتی سلامتی و سعادت ایران را در ساحل نجات و دور از آسیب این روزگار حفظ فرمایند (انشاءالله)
ـ بیانات آقای نخست وزیر
(۳ـ بیانات آقای نخست وزیر)
رئیس‌ـآقای نخست وزیر فرمایش داشتید؟
نخست وزیر (آقای احمد قوام)ـ امروز که بعد از دوازده روز جلسه مجلس شورای ملی برای مذاکره و مشاوره در امور کشور و تشخیص مصلحت مملکت تشکیل یافته است با اینکه مرور بوقایع دوازده روز قبل ناچار باعث رنج خاطر و ملالت قلوب می‌شود و از این جهت بهتر بود ذکری از این بمیان نمی‌آید لیکن چون یادآوری آن حوادث باهمه تلخی و ناگواری مستلزم مزید تجربت و موجب حصول تنبهی برای عامه تواند بود تذکار آن را خالی از فائده نمیدانم جنگ سه ساله عالمگیر که دامنه‌اش آن بآن وسیع‌تر شده و شراره‌اش روزبروز بالاتر می‌گیرد هیچ مملکتی را از آثار شوم و سهمگین خود بی‌نصیب نگذاشته و هر قومی را از راهی گرفتار مرارت و عقوبت کرده چنانکه ملت ایران را نیز دچار سختی معیشت نموده است اما دولت و ملت ایران که قرنها است جز صلح و صفا امیدی برخاطر نگذرانیده و جز امنیت و آسایش خیالی بخوئد راه نداده است هیچگاه بتمهید مقدمات و ایجاد تشکیلاتی که مختص دوره جنگ است نپرداخته و هیچ قدمی در این راه برنداشته است و بالاتر از همه اینکه مردم مملکت بهیچ طریق بانتظاماتی که جزء لاینفک اینگونه تشکیلات است آشنائی نداشته و آنها را در حکم خرق افکار عامه و سلب حقوق جماعت می‌پنداشتند در این حال وقتی که اینجانب بغرم خدمتگذاری قبول مسئولیت کردم دولتمشکلی عظیم در برابر خود داشت و مسلم بود که حل آن جز با صرف اوقات و حوصلة وافر آن هم بتدریج و به تناسب جمع آمدن وسائل امکان پذیر نخواهد بود زیرا معلوم بود که مشکل اساسی مردم وقتی کاملا آسان خواهد شد که بساط جنگ بالمره برچیدهشود و فرشته صلح و سلم دستگاه خودرا در سرتاسر عالم بگستراند و مادام که چنین روزی مردم گیتی را روزی نشده است هر اقدامی دولت ایران بکند قلغ ماده مشکلات راننموده و فقط موجب تهیه اسباب و وسائل برای مبارزه با مشکلات خواهد بود و در این زمینه نیز اشکال اساسی که پیش‌خواهد آمد این است که تهیه اسباب و وسائل هم کار آسانی نیست زیرا این مقدمات باید در روزگار خصب و نعمت فراهم شده باشد نه امروز که راه آسایش و راحت بر عموم ممالک بنده آمده و امکان قبول سفارش از همه دنیا سلب گردیده و طرق رفت و آمد درهمه‌جا مسدود شده و در داخله کشور نیز مردم بجای اینکه خود را بمقتضیات روز عادت دهند و دولت را در تدابیری که می‌اندیشد مساعدت کنند مدام از عسرت و مضیقه که دچار آن شده‌اند شاکی باشند و باحتمال انکه اقدامات دولت نتوانسته است رفاه کامل را برگرداند مأیوس و نا امید شوند و در نتیجه این پیش آمد اشکال تازة در کار چاره‌جوئیهای دولت ظاهر گردد با تمام این احوال بحکم وطنپرستی و اطمینان و اعتماد کاملی که بعناصر خیر خواه ایرانیان پاک نهاد و وطن دوست داشت از مسئولیت نهراسید و از مبارزه با مشکلات و اهتمام در آگاه کردن مردم بحقایق اعراض نکرد و ایرادات واعتراضاتی را که بیقین می‌دانست مردم کم طاقت و بی‌خبر از اوضاع خواهند داشت بچیزی نشمرد همچنین بعضی از آقایان که بحساسات وطنپرستی و عادات و اخلاق من خوب وافقند و مرا در پیچ وتاب سیاست سالها آزموده‌اند اشتباهاتی کردند و نیامدند یک مجلس با من بنشینند و اگر سوءتفاهمی هست رفع کنند با این حال دولت باحاطه و اطلاع آقایان نمایندگان نسبت باوضاع کشور اطمینان کامل دارد و با همین اطمینان است که قبول مسئولیت نموده و با اعتماد بافکار عامه و پشتیبانی ملت مستغرق در مطالعه و اقدام گردیده است. یعین دارم آقایان تصدیق می‌فرمایند که پیشرفت کار مرهون وقت و زمان است و هیچ دولتی هر قدر کاردان و قوی باشد نمی‌تواند در ظرف چهار ماه و شش ماه بانجام وظایف موفق شود خاصه اینکه از یکطرف توارد مشکلات و تراکم موانع دست قدرت را بسته و از طرف دیگر بی‌مهری طبیعت و نامساعدتی احوال پای موفقیت را شکسته باشد. البته آقایان نمایندگان نظر بحسن نیت و فرط ارادتی که در امور مملکت دارند طالب سرعت عمل و خواهان پیشرفت بی‌وقفه اصلاحات هستند و شاید از این نظر بودهن است که بعضی از آقایان گفته‌اند انتظاری که از حسن انجام امور داشته‌اند در زمان تصدی این دولت صورت فعلیت نیافته است در صورتیکه به اندک توجه تصدیق خواهند نمود که اگر تأمل و توقفی رفته از این جهت بوده است که اموز کشور را بی‌نقشه دقیق و بی‌مطالعه کامل و برهم نزده و اصلاحات را بر پایه متین و محکم استوار نموده باشیم اینست که دولت در این چند وقت مشکلاتی را که همه دست بهم داده بودند یکایک مورد توجه و دقت قرار داد و با شکیبائی و ملایمت بحل آنها همت گماشت و خرد خرد راههائی راکه برای تطبیق وضع کشور با اوضاع عمومی دنیا ضروری دید باز کرد. در این اثنا معلوم شد چون اشتغال دولت باین جانب فرصت نداده است که مرتباً نمایندگان محترم را بجزئیات امور و خصوصیاتی که هر یک از مشکلات مملکت در برداشه است وافق سازم بر اثر مضیقه‌ای که در امر معاش مردم روی نموده و زحمت و رنجی که از این جهت بر اهالی وارد شده بعضی نمایندگان را این توهم دست داده است که دولت در انجام وظایف خود راه تغافل پیش گرفته و دچار مسامحه و تکاهل شده است و باینجهت گفته شد دولت روز سه شنبه هفدهم آذر برای بیان مطالب و مشاورة با نمایندگان محترم و استماع مصلحت بینی و صلاح اندیشی ایشان در مجلس خصوصی حاضر شود لکن در آن روز وقایعی رخ داد که مجلس تشکیل نشد و دولت موقع حضور نیافت و برا ترمیم خساراتی که در آن روز وارد امد انعقاد جلسه تا امروز بعهدة تعویق افتاد. ذکر جزئیات وقایع مزبور جز انضجار خاطر ثمری ندارد و بهتر میدانم در اینخصوص چیز نگویم اما با کمال تأسف از اظهار این نکته نمی‌توانیم خودداری کنم که این گناه هر چند بخودی خود نیز صعب و خطیر است لکن بالخاصه از دو جهت از وخامت و سوء عاقبت آن بایدنرگارن بود و مجلس شورای ملی و دولت برای دفع علل و مبادی آن هر کس و هرچه باشد بایستی نهایت جهد را بکار برند یکی اینکه آغاز این هیجانرا جمعی که نام محصل دارند بر پا کرده‌اند و دیگر اینکه این آشوب برخلاف صورت ظاهر آنکه دادخواهی از مجلس بوده بحمله و تخریب و شکستن و سوختن و غارت و تاراج انجامیده و این حرکات زشت و ناشایسته نسبت به مجلس شورای ملی که خانة ملت است شروع شده پس از آن با صورتی کریه و منظره‌ای نفرت آور بدکاکین و خانه‌های شهر منتهی گردیده است و حاجت بذکر نیست که عموم افراد صالح و وطن دوست بلکه تودة ملت ایران از این پیش‌آمد شرم‌آور متنفر و بی‌زار است (نمایدگان‌ـصحیح است) این جوش و خروشی که متجاوز ا زسه سال است در عالم برخاسته و این همه مصیبتی که ملل بزرگ و آزاد دنیا هموار کرده و می‌کنند برای این است که فرزندان آنها وقتی میدان دار صحنه زندگی می‌شوند شایستة نام بلند پدران خود باشند و همیشه در دنیا بخصال پسندیده و بفضل و هنر و عظمت یاد شوند. این ایثار و فداکاری در میان مردم ایران نیز همواره آشکار بوده و هست زیرا که در هر عصر و زمان هر گونه زحمت و سختی را بجان خریدار بوده‌اند تا فرزندی برومند بپرورند که دارای هنر و کمال باشد و بزرگی را ا زآنها میراث برد و نام پرآوازة آنها را ابدالا باد باقی دارد با این ملت نیز شأن و مقام مملکت را در آینده در ناصیه او جستجو می‌کند باید قدر زحمتی را که کشیده‌اند تا او را باین پایه و مایه رسانیده‌اند بداند و بفرمان برداری شرط انصاف را رعایت کند. اما اگر بجای کسب کمال غوغا برپا کند و آشوب بر انگیزد شایستة توبیخ است و مستحق تأدیب تا براه مستقیم بر گردد و بر جای خود قرار گیرد. در ملاقاتهائی که بعد از حادثةناگوار سه شنبه هفده آذر با نمایندگان محترم دست داد حزن و اندوهی را که بر اثر این اعمال زشت در قلوب نقش بسته و بیم و هراسی را که از عواقب شرارت بر خاطرها راه یافته بود آشکار می‌دیدم و چون یقین دانستم که تودة ملت در این نظر هم آوازند که دولت باید در سیاست مقصرین و قلع ریشه فساد و سد راه معایبی که بروز کرده است دقیقه‌ای تأمل را جائز نداند فی الفور دستور دادم که اولاً کسانی را که دخیل در این واقعه بودند تعقیب و توقیف کنند ثانیاً هر تدبیری را که مقتضی باشد سریعاً بکار برده شود تا منبعد مدرسه که جای فرزندان صالح و پاک دل کشور است جایگاه افراد تیره ضمیر و غوغا طلب نشود و روح پاک محصلین واقعی بمجالست افراد ناخلف مکدر و آلوده نگردد (نمایندگان ـ صحیح است) ثالثاً کسانی را که در شهر بشررت پرداخته و در و پنجر ه را شکسته و مال مردم را از دکان و خانه ربوده و باعث ناامنی و اغتشاش شده‌اند بزندان برند تا اشد مجازات قانونی دربارة آنها اجرا شود و همه کس بداند که امنیت و آسایش مردم ملعبه نیست و هر کس این سد را بشکند بحکم افکار عامه و با مر قانون جان خود را بر سر این کار خواهد گذاشت (صحیح است) رابعاً زیانی که در این واقعه باشخاص وارد آمده هر چه زودتر معلوم و تا دینار آخر جبران شود و اکنون در تمام این مطالب مأمورین دولت و هیئتهائی که معین شده‌اند با جد وافی مشغول اقدام اند و عنقریب نتیجةنهائی آن با ستحضار مجلس شورای ملی خواهد رسید مطلب دیگر که در این میانه حائز کمال اهمیت می‌باشد کشف محرکین واقعه و سلسله جنبا نان آشوب است که مأمورین مشغول آن هستند و آنها را از هر طبقه و در هر مقامی باشند باید بشدت تعقیب و بدون ملاحظه بمجازات سخت رسانید تا من بعد هیچکس را جرأت آن نباشد که بهوی و هوس قرار و آرام را از مردم سلب کند و مملکت را به پرتگاه اغتشاش و ناامنی سوق دهد بطور خلاصه نتیجة اقدامات دولت این شد که عمر آشوب و غوغا رو بکوتاهی گذاشت ود ر ظرف بیست و چهار ساعت نظم کامل برقرار گردید و مردم بدوام امنیت اطمینان حاصل کردند و بفراغ بال بکسب و کار خود پرداختند و شکی نیست که این پیشترفت تنها د رنتیجة تأکیدات بلیغه اعلیحضرت همایون شاهنشاهی و اعتماد به پشتیبانی نمایندگان حاصل آمد و فی‌الواقع توجه و تقویت ملوکانه و تأئید و همکاری نمایندگان محترم بود که نگذاشت دامنة آشوب توسعه یابد وامنیت کشور مختل شود و باین ترتیب ثمرة توافق کامل مجلس و دولت در این امر فی‌افور بعرصه شهود رسید و امیدوارم که بمظاهرت نمایندگانمحترم دولت موفق باجرای اصلاحاتی شود که من بعد اساساً بیم تکرار اینگونه حوادث نرود در اینجا مخصوصاً لازم میدانم قدردانی خود را از مراتب لیاقت و خود را از مراتب لیاقت و کاردانی عده‌ای از افسران ارتش شاهنشاهی و شهربانی و ژاندارمری و افرادی که تحت او امر ایشان انجام وظیفه کرده و بحدیت آتش فتنه را خاموش نموده‌انتد اظهار کنم واطمینان دارم که در این قدردانی مجلس شورای ملی نیز با دولت شریک است وکسانیرا که در راه ایفای وظیفه دچار زحمت شده‌اند شایسته تشویق و تلافی میداند. بهر حال اکنون که حسن نیت ملوکانه و تقویت و مساعدت مجلس شورای ملی و افکار صائبة عموم وطن‌خواهان برهمه کس ظاهر شده و اقداماتی که دولت برای تأمین نان اهالی نموده است به نتیجه رسیده و اثر آن در ظرف همین چند روز مشهود گردیده دولت امیدوار است باستظهار مجلس شورای ملی بیش از بیش در انجام وظایفی که بر عهده گرفته است توفیق حاصل کند زیرا برای پیشرفت کارها اولا اطلاع بر کم و کیف مطلب و اوضاع و احوال قضایا لازم است و در این زمینه دولت در ظرف این چند ماه برموز و دقایق امور آگاه شده و وسائل و لوازم رفع مشکلات را تا آنجا که مقدور باشد از هر جهت سنجیده است. ثانیاُ وجود قوه‌ای ضرورت دارد که در پیشرفت مقصود پشتیبان دولت باشد و در این رشته دولت اطمینان دارد که مجلس شورای ملی دولتی را که برآورده اوست و بانجام خدمات ملی و اجرای نیات خود در اینموقع سخت دنیا گماشته است تا دقیقه آخر تقویت خواهد نمود تا در راه فداکاری و از خودگذشتگی ثابت قدم باشد مخصوصاً دولتی که اساساً وجود خود را از پرتو استقرار اصول مشروطه میداند و بر عموم نمایندگان واضح است که این جانب خود پرورش یافته دوره مشروطیت هستم و در راه تحکیم آن اساس مرارتها دیده‌ام و تأمین مصالح ملک و ملت را جز باستظهار نمایندگان و در نتیجه پیروی از آرای ایشان نمیشمارم چنانکه تا کنون هیچگاه نشده است که جز برای مجلس شورای ملی مسئولیت امور کشور را بر عهده گرفته باشم یا جز توقیر و احترام باصول مشروطیت قدمی بردارم و با این مقدمات یقین دارم که بتأیید نمایندگان محترم خدماتی که دولت تا کنون انجام داده و اقداماتی که نموده بحسن خاتمه مقرون شود و نتایج مطلوب آن عاید عموم گردد و خواربار اهالی با رعایت مقرراتی که هیچیک از ممالک دنیا نتوانسته است خود را از آنها بی‌نیاز بداند و ما نیز خواه و ناخواه از قبول آن ناگزیریم تأمین شود. آقایان محترم با عطف نظر به اوضاع کشور و نقصلت محصول انصاف خواهند داد که از من انتظار امری فوق قدرت بشر نمی‌توان داشت زیرا نه مدعی سحر و اعجاز هستم نه خالق گندم و ارزاق و نه مسئول خشک‌سالی و آفات ارضی و سماوی می‌باشم وظیفه من ففط این بوده و هست کهاز هر جا ممکن شود گندم تهیه کنم و مردم را از خطر قحطی و گرسنگی برهانم روزی که من وارد خدمت شدم مخزن گندم تهران خالی بود و حتی یک خروار گندم تهران خالی بود و حتی یک خروار گندم هم وجود نداشت و بر جمعیت طهران دائماً افزوده می‌شد خوبست اقدامات دولت تفتیش شود و معلوم گردد بچه زحمت و مرارت معادل نود و پنج هزار خروار گندم برای مصرف چهار ماهه تهران از محصول کشور گندم تهیه شده است و بحمدالله یکنفر از گرسنگی نمرده است در این چند روز سرشماری قریب هشتصد هزار نفر جمعیت طهران با کمال نظم و ترتیب مثل یک دستگاه منظم اروپائی انجام شد و چیره‌بندی نان شروع گردید و بحمداالله از این جهت خاطر نمایندگان محترم و عموم مردم شهر آسوده شد در سایر ولایات و ایالات نیز از آنچه مقدور بوده کوتاهی نشده است وبا کمال اطمینان امید و ارم آذوقه کشور تا محصول آینده وبلکه بعد از آنهم بعون الله تأمین شود و جای نگرانی باقی نماند. ودر موضوع تثبیت نرخ اجناس نیز امیدوارم بطرزی که حتی المقدور با اوضاع مملکت و فق دهد و فایده آن عام باشد صورت فعلیت گیرد و اصلاح ادارات که آسایش مردم و اطمینان دولت در بسیاری از شئون مملکت جز بآن وسیله صورت نخواهد بست از قوه۸ به فعل آید و در نتیجه همکاری و یکانکی دائم با مجلس شورای ملی بتدیج موانع ومشکلات رفع شود و راه فلاح و آسود گی بروی مردم باز گردد. بدیهی است اینجانب نمی‌خواهم ادعا کنم در این چهار ماه خدمت مهمی بکشور خود کرده‌ام اما اگر روزی بشب آورده‌ام تمامی اوقاتم مصروف خدمت بوده است و در شبانروز جزچهار ساعت خواب و راحت نداشته‌ام و این نکته را بخوبی درک کرده‌ام که با وحدت نظر بین مجلس و دولت و همکاری و موافقت صمیمانه وطن خواهان حقیقی می‌توان بموفقیتهای مهمی نائل گردید بدیهی است دولت هر قدر مقتدر باشد واز طرف مجلس و افکارعامه تائید و تقویت شود و از مذاکراتی که موجب ضعف و سستی دولت است خودداری شود و بدولت فرصت و مجال کار داده شود امور کشور و راحت و سعادت افراد بهتر و بیشتر تأمین می‌گردد مخصوصاً در این موقع فقط وحدت نظر و همکاری صمیمانه مجلس ودولت است که میتواتند ضامن رفع مشکلات و تحکیم موجبات خیر و صلاح گردد و یقین است باحسن و طن پرستی و ایران دوستی و حسن نیتی که در آقایان سراغ این مقصود بروجه اتم و اکمل عملی شود و بامعاونت و معاضدت آقایان موفقیتهای شایانی را درک می‌کنم و آتیه روشن و درخشانی را استقبال خواهیم کرد (نمایندگان ـ انشاءالله)
ـ موقع ودستور جلسه آتیه ـ ختم جلسه
۴ـ موقع ودستور جلسه آتیه ـ ختم جلسه
جمعی از نمایندگان ـ دستور. دستور.
تهرانچی ـ بنده باورود در دستور مخالفم.
رئیس ـ اگر اجازه میفر مائید جلسه را ختم کنیم (صحیح است).
میر تیمور ـ بنده باختم جلسه مخالفم.
رئیس ـ جلسه آتیه سه شنبه اول دیماه سه ساعت قبل از ظهر دستور لوایح موجوده
(مجلس یکساعت قبل از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی ـ حسن اسفندیاری