مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۸ اردیبهشت ۱۲۸۶ نشست ۸۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۸ اردیبهشت ۱۲۸۶ نشست ۸۸
مذاکرات روز یکشنبه ۶ ربیع‌الثانی ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز پنجشنبه ۳ را آقا سید محمد تقی قرائت کردند.
آقا شیخ ابراهیم – پانزده روز است تجار زنجان در تلگرافخانه متحصن هستند و کرارا عرایض خود را رسانده‌اند تا حال چه ثمر و فایده مترتب شده جز اینکه این بیچاره‌ها تا حال پنجاه هزار تومان متضرر شده‌اند.
حاج محمد اسمعیل آقا – در اینخصوص بجهة بنده هم امروز چند مکتوب رسیده که خیلی خسارت کشیده‌اند از طرف جلس مقدس اقدامات صحیحه بعمل آید.
رئیس- دیروز خود آقا میرزا ابراهیم اظهار داشتند که اقدامات شده ولی طرف از آمدن تقاعد دارد باید بقوه جبریه و بتدابیر عملی رفع نمود.
آقا میرزا ابراهیم – چرا اقدامات می‌شود مثل اینکه از طرف وزارت جنگ یک نفر احضار می‌شود آن هم حق‌المهلت هزار تومان می‌دهد و از رعیت بیچاره می‌گیرد دفعه دیگر احضار می‌شود هزار تومان می‌دهد این دفعه ده هزار تومان از رعیت بیچاره می‌گیرد.
حاج محمداسمعیل آقا – چطور می‌شود وزارت جنگ از عهده احضار یک نفر خود برنیاید و تمام را به مسامحه میگذراند این شخص نوکر نظامی است که مدتی است خواسته شده و حاضر نشده.
آقا میرزا فضلعلی آقا – هر روزه وزرا می‌آیند و از بلوی و شورش خلق تشکی می‌کنند ولی رفع تشکیات مردم هیچ بخاطر آنها خصور نمی‌کند فقط همین قدر می‌خواهند که مردم ساکت شوند شیرازیها با این اقدامات و این هیجانها هنوز رفع تعدیاتشان نشده هنوز قوام حرکت نکرده در این صورت تجار زنجان هم بیاد مجبور شوند به اشوب کردن فقط میایند میگویند چاره این آشوب را بکنید اخر از انصاف دور است که بحال آن خلق توجهی نشود وزارت عدلیه شکایت می‌کند از هیجان مردم ولی تاحال هیچ کاری صورت نداده همین طور وزارت جنگ.
سید الحکما – امروز یک کاغذ از وزیر جنگ آمده بی مهر یک کاغذ هم از وزارت تجارت آمده آنهم بی‌مهرشش کاغذ از وزارت عدلیه آمده علاوه از پنجاه کاغذ با دو صورت تلگراف از وزارت داخله آمده ببینید اینها چه قدر تفاوت دارد.
آقا سید حسن تقی زاده – یکروزی اینجا مسائل چندی تراکم کرد. و بالاخره چند روز کار مجلس را مختل گذاشته تا اینکه باندازه اصلاح شد حالا هم مثل آنروز شده نباید گذارد کار منجر باشکال شود و تجار یک بار همه در تلگرافخانه متحصن شوند مسلم است این ترتیب باعث ضرر ما نخواهد شد حال نمیدانم چه موجب گردیده که رئیس موزکانچی یاغی می‌شود حاجی آقا محسن از آمدن تکاهل می‌ورزد قوام‌الملک تسامح می‌کند درآن صورت مجلس نباید همین طور منتظر بنشیند باید بتکلیف خود عمل کند.
رئیس- بشیرازیها جواب مساعد داده شد واقعا آنچه بوزارت داخله اخطار می‌شود جواب مساعد داده می‌شود ولی سایر وزارت خانها بتسامح میگذرانند و همراهی ندارند.
حاجی محمد اسمعیل آقا – بنده اطلاع دارم ملک یک بیچاره را وزارت جنگ ضبط نموده و بوسائل زیاد آن شخص متظلم شده و تاکنون هیچ جواب داده نشده و نمی‌دهند امروز بنا بود آن اشخاص بیایند بمجلس متظلم شوند.
آقا میرزا حسین – بنده اطلاع دارم فوج کمره و کزاز را مواجب دادند و کتابچه را بمهر آحاد افواج رسانیده ولی فرا رفتند از هر کدام یک تومان باسم وزارت جنگ پس گرفتند پس فردای آن رفتند ششهزار باسم دیگر روز دیگر دو هزار و سه شاهی باسم اجودان گرفتند با این وضع سرباز خدمت نخواهد کرد.
وکیل التجار – باید قسمی نمود که اشخاصی که عصمت مملکت در دست آنها است خرید و فروش نشوند.
آقا میرزا فضلعلی آقا – مغازه لشکر فروشی هنوز بسته نشده و بروش سابق باقی است.
وکیل الرعایا- آیا مجلس راضی می‌شود برضایت یکنفر یک مملکت برباد برود چرا از طرف مجلس اقدام صحیح نمیشود که زودتر عزل او را بخواهند.
حاجی محمد اسمعیل آقا – من می‌توانم ثابت کنم که ملک بیچاره را ضبط نموده همین است که مردم به تنگ آمده‌اند.
آقا سید حسن تقی زاده – در عزل وزرا موافقت نصف وکلا کافی است و می‌توانند عزل او را بخواهند ولی در مورد وزارت جنگ نمیدانم چه باعث شده در صورتیکه تمام وکلا از حرکات او بی رضایت هستند و متفقند چرا غزل او خواسته نمیشود.
آقا میرزا محمود اصفهانی – از برای سه فوج لباس تمام نموده‌اند دستی نه تومان بنده حاضر هستم که همان لباس را دستی سه تومان تمام کنم.
آقا سید حسین – عیب در این است در هر موقعی که در خصوص وزرا گفتگو می‌شود میگویند انشاءالله فردا رای گرفته می‌شود مثل وزارت امور خارجه که بهمان حال مانده فعلا باید تکلیف وزارت جنگ معلوم شود اگر لازم است که عزل او خواسته شود باید امروز خواسته شود.
حاج محمد اسمعیل آقا – بهتر این است که تمام مطالبی که امروز مذاکره شده اخطار شود بیایند حضوراً جوابی شافی بدهند هر گاه جواب صحیح داده شد فبها والاعزل او خواسته می‌شود.
رئیس- بهتر همین است که اخطار شود بعد از آن مجلس بتکلیف خود عمل کند (قرار شد از طرف مجلس بوزارت جنگ نوشته شود که مظفرالدوله از زنجان جدا احضار شود و بجهة مطالبی هم که در مجلس عنوان شده حاضر گردد.)
آقا سید حسین – با این تلگرافات و مکتوبات در خصوص فروش رعیت ایران از ارفع الدوله چیزی معلوم شد یا خیر؟
حاج علی – در طرابوزان مجلسی فراهم کرده بودند و پولی بجهة بانک ملی تهیه دیده بودند شخصی را که باعث و بانی این مجلس بود باسلامبول خواسته بود و صدمه زده بود که چرا بی اطلاع من این اقدام را کرده اید یک کتابچه هم از کارهای ارفع الدوله نوشته‌اند موجود است.
آقا سید حسین – تمام مذاکرات که در این مجلس در باب وزراء می‌شود تمام بمسامحه می‌گذرد.
حاج محمد اسمعیل آقا – باید وزرا مذاکرات این ایام مجلس را عطف بماسبق ندانند باید بدانند که ارگ مخالف با مشروطیت رفتار کنند مجلس دست نخواهد کشید.
آقا سید حسین – در باب وزارتخانه‌ها گفتگو شد یک تلگرافی از نهاوند رسیده میگویند سالار الدوله یاغی است چطور شد سابق بر این وقتی که بنامیشد بدو تلگراف او را حرکت می‌دادند ولی حالا نمی‌توانند این ایام جمعی از سوارها را برداشته رفته هفتاد هزار تومان از رعیت بیچاره نهاوند گرفته است.
حاج محمد اسمعیل آقا – بیش از آنکه در نظر ما است از طرف دولت در این خصوص مجدانه اقدام شده و می‌شود.
وکیل التجار – اگر بوزارت خارجه چیزی نوشته می‌شود خوب است در باب عمل تذکره و امتیاز نامها هم تأکید شود که سابقا خواسته شده و فعلا در کمیسیون مالیه لازم است مسئله ارفع الدوله هم نوشته شود که جمعی شکایت می‌کنند احضار او لازم است پس از آمدن کاملا استنطاق خواهد شد.
آقا میرزا محمود خوانساری – ۱۲ نفر بجهة عمل مالیه معین شدند می‌خواهیم بدانیم آن انجمن دایر است و وزیر مالیه آمده است یا خیر.
رئیس- این چند روزه خودتان میدانید که چه نوع گرفتاریها پیش آمده انشاءالله در همین چند روزه اقدام خواهد شد.
آقا سید علینقی – نظامنامه اساسی چه طور شد؟
آقا سید محمد تقی – امروز یک قدری آقایان نقاهتی داشتند و باین واسطه تعطیل شد.
وکیل التجار – شاید این نقاهت آقایان خدا نخواسته بطول بیانجامد آنوقت تولید زحمت می‌شود می‌بینید همه جا تعطیل کرده‌اند.
رئیس- میدانید که تجدی نظر و دقت باید بشود و تا امروز هم تمام نشده.
آقا شیخ حسین شهیدی – این آقایان همان اشخاصی بودند که می‌گفتند تبریز، رشت، زنجان بهم خورده حالا چه طور شد که میگویند سه دفعه باید قرائت شود اگر مقصود از این اصلاح تغییری است که منافی با شرع باشد محال است بشود اگر مقصود تطبیق با قوانین شرع است بهتر از این تصحیح و تنقیح نمیشود که شده
(اکثر عنوان نمودند که از این کلام چنین مستفاد می‌شود که خدای نخواسته ما تمام بی‌دین هستیم که راضی باین ترتیب شویم).
آقا سید حسن تقی زاده – مجلس ملی بجهة تأسیس قوانین است و قانون ما همان قانون اسلام است اینکه میگوییم قانون بانضمام قواعد اجرائیه و عرفیه است. هر کسی حق دارد در قوانین نظری نماید این جا جای اظهار تقدس نیست آنهم باید دقت شود هر گاه از یکنفر رایی که مخالف با قانون شرع است ظاهر شد آنوقت باید پرسش شود نه قبل از وقت.
در این موقع شروع بقرائت نظامنامه وزرات داخله شد پس از قرائت قسمتی از آن، رئیس و سیار وکلا باطاق دیگر برای تنفس رفته پس از فی الجمله مکث عودت باطاق رسمی نمودند و مجددا شروع بقرائت نظامنامه وزارت داخله شد.
آقا سید محمد تقی – دیروز لایحه از طرف طایفه نجیبه روز شنبه بمجلس مقدس آمده معلوم می‌شود بعضی از مفسدین بالقای پاره شبهات این طایفه نجیبه را بهیجان آورده‌اند البته باید رفع شبهه از آنها بشود سواد لایحه.
۶ ربیع الاخری ۱۳۲۵
- با نهایت تکریم و تعظیم و قدریت بعرض حضور مبارک سروران ملک و ملت و زدایندگان ستم و نکبت امید بسوی بیچارگان و دستگیر افتادگان امنا و وکلای ملت ارکان و اعضا مجلس مقدس شورایملی حفظهم الله تعالی میرسانیم اگر چه دیروز خلاصه استدعا و رجاء خود را بتوسط نماینده محترممان بعرض رسانیده مترصد جواب امیدوارانه بودیم لکن افسوس که از بدبختی این بیچارگان مجلس خاص بوده و بکار عام نپرداخته‌اند و نرسیدن جواب بیشتر اسباب یأس وحرمان این ناتوانان دیده بر راه شده لهذا به مصداق.
- نومید دلیر باشد و چیزه زبان و بمفاد
- پیش که برآورم ز دست فریاد
- هم پیش تو از دست تو می‌خواهم داد
- همانا نخست التماس و درخواست فدویان بر آنست که عرض حال این ناچیزان در انجمن عام قرائت گردد تا شاید از توجه خاص و عام رحمی بحال این بیچارگان که سالیان دراز دچار هزاران گونه سختی و بدبختی و هر آن مترصد روز دادرسی بوده‌ایم شود.
- دویم بموجب عریضه روز قبل عرض و درخواست فدویان برآنست که آیا در نظامنامه اساسی که مؤسس بتأسیس مشروطیت و مساوات است رعایت و حفظ حقوق این گروه بمساوات شده یا نه اگر شده که زهی دادگری و رعیت پروری و کمال سپاسگزاری را داریم پس درین صورت در جواب عریضه اطمینان دهید تا آسوده مشغول امر فقر و رعیتی و بیچارگی خود باشیم و هر گاه تفاوتی در بین نهاده شده جهت را معین فرمایید چرا و در آنصورت تکلیف فدویان چه خواهد بود ماندن و با کمال جلادت و جرئت راضی شدن باینکه جان و مال و ناموسمان بموجب سندی که دست اشرار می‌افتد تباه و خانمان برباد و ننگ بی غیرتیمان تا ابد باقی ماند و یا محفل ترقیه مانند دولت اسپانپول یکباره حکم بدهید از وطن عزیز مألوف خواهند داد. آیا کسی که در پناه اسلام آمد سزایش بدبختی و پریشان روزگاری، بیچارگی و هدار جان و مال و ناموس خواهد بود؟ حاضا آیا امروز که ملت و دولت اسلام متحد گردیده بقدری که فلان دولت مستبده یا مشروطه خارجه حفظ ادنی رعیت خود می‌نمایند و برای قتل یکنفر دولت را بعنف مجبور بادای فلان مبلغ معتنابه می‌سازد نمی‌تواند لامحاله حفظ حقوق قدیمه رعیت مظلومرا در داخله بنمایند تاچه رسد بخارجه آیا بر ذمه دولت و ملت اسلام کدام مقدم است حفظ جان ومال و حقوق مظلومین یا ظالمین. اگر ما را ظالم میدانید از زمان اضمحلال تا کنون هزار و دویست و پنجاه و شش سال می‌گذرد چه شقاوت و خیانتی از این ملت دیده شده واگر مظلومیم چرا نباید حفظ فرمایید.
- آیا کلمه مقدس مساوات برای عموم رعایای یک مملکت است یا مختصی؟ در خارجه از حفظ و مساوات حقوق انسان گذشته برای حفظ حقوق دواب ترتیبات داده و بیمارخانه‌های مخصوص برای آنها ساخته‌اند آیا بیچاره ملل خارجه در تحت لوای اسلام از جاور هم کمتر هستند حاشا امید ما بیچارگان بر آن بود مهاجرین ما که با آن همه آسایش و راحتی که در تحت عدالت دولت بهیه انگلیس دارند و امروز از هر حیث سرآمد ملل متبوعه آن دولت شده و بایرانی بودن خود افتخار می‌نمایند به امیدواری قانون مساوات پس از ۱۲۵۶ سال هجرت بمرزبوم خود بازگردند و خدماتی که بدولت خارجه می‌نماید نسبت بدولت و ملت ایران بمعرض شهود آید نتیجه بعکس بخشید و گویا باید از بقیه استقبال و پذیرایی نمایند ای بانیان رکن مساوات از درماندگان مواسات نمایید و در حالیکه هزاران چشم امید دارند بنومیدی از در مراتید زیاده جسارت نمیشود و داد و فغانی که از صدمات ۱۲۵۶ ساله پدر بر پدر بر اعضاء و احشاء این گروه جای گرفته شرحش باین مختصر نگنجد همانا ستمدیده و بیچاره‌ایم و از در دادخواهی آمده‌ایم استدعاست جواب این عریضه را بهر قسم شایگان مقام منیع عدالت و مساوات است بتوسط نماینده این ملت عنایت فرمایید تا یکمرتبه آسوده و یا بکلی فرسوده شویم المطاع
- فدویان دادخواه زرتشتیان.
آقا سید محمد تقی – آیا چنین مذاکره در مجلس شده (جمعی گفتند ابداً).
آقا سید محمدتقی – باید این مفسدین و محرکین را معلوم نمود و بمجازات رساند.
وکیل التجار – مثل خارجه هر کدام در جوار ملت ایران زندگانی می‌کنند میدانند که جان و مال آنها بموجب قانون اسلام محفوظ است.
امام جمعه خوئی – پیغمبر ما در هزار و سیصد سال قبل سفارش اینها را بما کرده و فرموده‌اند خدا لعنت کند کسی را که باهل ذمه خیانت کند کسانی که اینگونه حرفها را شهرت می‌دهند غرضی جز فساد ندارند.
آقا میرزا فضلعلی آقا – زمان استبداد یک سلطان بآنها اطمینان می‌داد حالا تمام افراد ملت بآنها اطمینان می‌دهند و وظیفه خود میدانند که برادران وطنی خود را حفظ کنند.
آقا سید محمد تقی – من خیلی تعجب می‌کنم از این طایفه نجیبه که چرا این سوء ظن را برده‌اند (جواب داده شد که بواسطه القاء شبهات است).
ارباب جمشید – اطمینان آنها بهمین حاصل خواهد شد همینطور که آقای امام جمعه خوئی تقریر فرمودند در جواب آنها نوشته شود.
(قرار بر این شد که بهمین ترتیب از طرف مجلس جواب نوشته شود).
رئیس- جناب مستشار الدوله در کمیسیون چه کرده‌اید؟
مستشارالدوله – در خصوص نظامنامه انجمنهای ایالتی جناب محتشم السلطنه آوردند در چند جا مختصر نظر شده یعنی توضیحات شده اگر صلاح است خوانده شود.
(در این موقع چند ماده از نظامنامه انجمنهای ایالتی خوانده شد و بعضی توضیحات داده شد).
آقا سید حسن تقی زاده – یک مطلب لازمی استکه باید عرض شود و آن در خصوص احضار وکلای ولایات است باین ترتیب اگر یک نفر از آنها تا یکسال یا دوسال دیگر نیاید باید این وکلا بهمین ترتیب تا چندسال در اینجا حبس شوند یا آن قانون را تغییر بدهند یا از وزارت داخله خواسته شود که معجلا آنها را حرکت بدهند.
رئیس- خوب است اول حمل را اول دو سال قرار بدهیم.
صدیق حضرت – در این ترتیب ایراد دارم باید اول سال وقتی معین شود که منافی با وقت رعیت نباشد اول حمل وقت کار رعیت است باید وقتی باشد که آنها کار نداشته باشند.
رئیس- اینکه گفتیم اول حمل بی جهت نبود چون در ممالک دیگر مجلسشان از اول قوس است تا آخر حوت که این چهار ماه وقت کار ایشان است برای ترتیب بودجه مالیه که اول سال بودجه حاضر باشد حال امسال چون کارهای فوق العاده داشتیم اینطور بود بعدها از اول حمل وقت بیکاری است و موقع انتخاب بهتر از این نخواهد بود.