مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۶ خرداد (جوزا) ۱۳۰۲ نشست ۲۸۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
جلسه ۲۸۸
صورت مشروح مجلس یوم شنبه ۲۶ جوزا ۱۳۰۲ مطابق غره ذی قعده ۱۳۴۱
(مجلس یک ساعت و نیم قبل از غروب به ریاست آقای مؤتمن‌الملک تشکیل گردید)
صورت مجلس یوم پنجشنبه ۲۴ جوزا را آقای امیر ناصر قرائت نمودند
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- بنده قبل از دستور عرض داشتم.
رئیس- نسبت به صورت جلسه مخالفی نیست؟ آقای معتمدالسلطنه (اجازه)
معتمدالسلطنه- بنده هم قبل از دستور عرض داشتم.
رئیس- آقای تدین راجع به صورت جلسه فرمایشی دارید؟
تدین- بلی. بطوری که خاطر مبارک مستحضر است در روز ۲۳ جوزا شرحی کتباً عرض کردم که بواسطه کسالت مزاج نمی‌توانم حاضر شوم کمیسیون عرایض هم گویا اطلاع داده است ولی در صورت جلسه بنده را غائب بی اجازه نوشته‌اند.
رئیس- رئیس کمیسیون عرایض چه می‌گویند؟
آقا سید یعقوب- کمیسیون اجازه داده است.
رئیس- پس اشتباه شده اصلاح می‌شود. آقای ناظم‌العلماء (اجازه)
ناظم‌العلماء- بنده هم اجازه خواسته بودم
رئیس- اصلاح می‌شود. آقای نجات (اجازه)
نجات- بنده بعد از دستور عرضی دارم.
رئیس- آقای رکن‌الملک هم فرمایشی دارند؟
رکن‌الملک- بلی بنده را هم جزو درآمدگان بی اجازه نوشته‌اند در صورتی که کتباً استجازه کرده بودم.
رئیس- اگر اجازه داده شده باشد اصلاح می‌شود و اسم جنابعالی از این جا برداشته می‌شود. آقای سردار معتمد (اجازه)
سردار معتمد- بنده را هم در جلسه گذشته جزو دیرآمدگان بی اجازه نوشته‌اند در صورتی که بنده به توسط تلفن یک ساعت و نیم اجازه خواسته بودم.
رئیس- آقای سید یعقوب (اجازه)
سید یعقوب- بنده مسئول هستم که یک مسئله را به عرض آقایان نمایندگان محترم برسانم. آنچه که بنده می‌فهمم فلسفه اینکه قانون پیش بینی کرده انتخابات در سه ماده به آخر هر مجلس مانده شروع بشود برای این است که مجلس به قدری که می‌تواند متوجه حسن جریان انتخابات باشد. این یک مسئله. مسئله دیگری که نوشته‌اند حکام در انتخابات دخالت نکنند برای این است که اعمال نفوذی در امر انتخابات نشود. ولی وقتی که به نظر دقت ملاحظه بفرمائید خواهید دید که حالیه نفوذ امناء مالیه به مراتب بیشتر از حکام است چون حکام در واقع محتاج امناء مالیه هستند که اول هر برج حقوق آن‌ها را برساند و قهراً حکام در تحت نفوذ امناء مالیه مقهور هستند و نفوذ امناء مالیه بر آن‌ها غلبه دارد و بنده چون عضو کمیسیون عرایض هستم و عرایض پی در پی می‌رسد و از عملیات امناء مالیه شکایت می‌کنند این است که بهتر مسبوق هستم. طلیعه او را هم برای روشنائی چشم آقایان عرض می‌کنم که شکوه نظام رئیس مالیه گروس از گروس انتخاب شده است. با وجود اینکه آقای ناظم‌الدوله نماینده آذربایجان سابقه مفصلی از ایشان دارند و به بنده اظهار فرمودند معذالک این قسمت را می‌گذارم برای بعد و در این خصوص عرایضی نمی‌کنم ولی باید از طرف مجلس مقدس در این باب یک اقدامی شود و به دولت جدید اطلاع بدهند بقدری که ممکن است از نفوذ امناء مالیه جلوگیری نمایند که انتخابات مطابق قانون بدون اعمال نفوذ و دسیسه جریان پیدا نماید چون بنده در کمیسیون عرایض به خدمتگزاری مفتخر هستم اطلاعات خود را به عرض آقایان نمایندگان رساندم حالا شاید بعضی‌ها به بنده حمله نمایند ولی در کرمان هم امین مالیه خیلی مداخله در انتخابات می‌کند همچنین در فارس و سایر جاها. این بود اطلاعات بنده که اجمالاً به عرض مجلس رساندم تا از این دسائس جلوگیری شده و انتخابات بخوبی و حسن جریان خاتمه پیدا نماید.
رئیس- آقای معتمدالسلطنه (اجازه)
معتمدالسلطنه- بنده تقاضا می‌کنم خبر شماره ۱۱ مورخه ۱۲ و شماره ۱۸ مورخه ۲۴ جوزا که از طرف کمیسیون بودجه راپُرت داده شده جزو دستور شود.
رئیس- راجع به چه چیز است؟ مقصود راپُرتی است که پریروز راجع به جنس دربار داده‌اند؟
حاج نصیرالسلطنه- بلی همان است.
رئیس- آقای سردار فاخر (اجازه)
سردار فاخر- آقای آقا سید یعقوب فرمودند پیشکار مالیه فارس هم در امر انتخابات اعمال نفوذ می‌کند. گمان می‌کنم مطابق مکاتیبی که بنده داشته‌ام و شاید خودشان هم داشته باشند اینطور نیست و آقای حاج عزالممالک پیشکار مالیه در فارس ابداً در امر انتخابات اعمال نفوذ و مداخله نمی‌کنند
(جمعی از نمایندگان- صحیح است)
رئیس- آقای رفعت‌الدوله (اجازه)
رفعت‌الدوله- بنده فرمایشات آقای آقا سید یعقوب را در باب کرمان تصدیق می‌کنم برای اینکه راپُرت‌ها و نوشتجات مفصلی می‌رسد دایر بر اینکه رئیس مالیه در امر انتخابات مستقیماً دخالت می‌کند. حالا کار ندارم که در فارس حاج عزالممالک دخالت نمی‌کند ولی این دلیل نمی‌شود که در کرمان هم دخالت نمی‌کنند.
(خنده بین بعضی از نمایندگان- کسی اسم کرمان را نبرد)
رفعت‌الدوله- عرض می‌کنم عنقریب که وکیل شده می‌بینید که در آن جا هم اعمال نفوذ شده یا نشده و بعد از گروس آن جا معین خواهد شد. وظیفه ما است که به مجلس عرض کنیم می‌خواهند رسیدگی نمایند نمی‌خواهند نکنند.
رئیس- راجع به تقاضای آقای معتمدالسلطنه مخالفی هست یا نه؟
حائری‌زاده- بنده مخالفم
معتمدالسلطنه- اجازه می فرمائید؟
رئیس- بفرمائید
معتمدالسلطنه- یک فقره از این راپُرت‌ها راجع به آقا سید محمد باقر مجتهد ایروانی است که غالب آقایان مستحضرند چون در این خصوص وزارت مالیه یک اشتباهی کرده بود پیشنهاد شد که اصلاح شود دیگری هم راجع به حقوق شاهزادگان است.
رئیس- پس بنده اشتباه کردم بالفعل شروع می‌کنیم به دستوری که پریروز معین شده تا این راپُرت‌ها هم برسد و قرائت شود. بودجه وزارت خارجه بابت ایت ئیل مطرح است به ماده اول رأی داده شده ماده دوم هم جزء اول و دوم و سوم و چهارمش ردی داده شده و به فقره پنجم که راجع به اتومبیل است رأی داده شده ولی بلاتکلیف ماند باید امروز تکلیفش را معین بفرمائید.
معاون وزارت خارجه- بنده تقاضا می‌کنم قسمت راجع به اتومبیل از دستور خارج شود.
رئیس- پس جمع کل بودجه (۷۶۱۰۳۸) تومان می‌شود. آقای مخبر که تشریف ندارند توضیح بدهند.
ماده 1 (640) تومان- ماده 2 (120250) تومان- (۲۵۰۰) تومان اتومبیل از این ماده کسر می‌شود. و یک ماده دیگر هم رأی داده شده به مبلغ (۳۲۸۸) تومان آن هم اضافه می‌شود آنوقت جمع کل بودجه می‌شود (۷۶۱۰۳۸) تومان. (گفته شده صحیح است.)
معاون وزارت خارجه- صحیح است. از جمع کل (۲۵۰۰) تومان کسر می‌شود و (۳۲۸۸) تومان بابت آن پنج فقره اقلامی که کسر شده بود بعد پیشنهاد و تصویب شد اضافه می‌شود و جمع کل بودجه مبلغ (۷۶۱۰۳۸) تومان می‌شود.
رئیس- مذاکرات راجع به کلیات است مخالفی نیست؟
(گفته شد خیر)
رئیس- رأی می‌گیریم به مجموع سه ماده به مبلغ (۷۶۱۰۳۸) تومان. آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید خواهند داد. (اخذ آراء به عمل آمده آقایان امیر ناصر و منتصرالملک استخراج نمودند به شرح ذیل نتیجه حاصل شد)
ورقه سفید علامت قبول ۵۴
رئیس- عده حضار ۷۸ به اکثریت ۵۴ رأی تصویب شد.
راپُرت کمیسیون بودجه به ورثه مرحوم میرزا سید علی مطرح است. (راپُرت کمیسیون به شرح ذیل قرائت شد)
کمیسیون بودجه لایحه نمره (۳۱۰۳۹) دولت را تحت مطالعه در آورده و ماده واحده ذیل را به مجلس مقدس پیشنهاد می‌نماید.
ماده واحده- وزارت مالیه مجاز است از ابتدای برج جدی سنه ایت ئیل ۱۳۰۱ از قرار برجی (۱۵) تومان شهریه درباره شش نفر اولاد و یک نفر اولاد مرحوم آقا میرزا سید علی بالسویه و مادام‌الحیات برقرار نماید. (فیروز)
رئیس- مخالفی ندارد؟
(گفته شد خیر)
رئیس- رأی می‌گیریم. آقایانی که تصویب می‌فرمایند ورقه سفید واِلا کبود خواهند داد. (اخذ آراء به عمل آمده آقایان منتصرالملک و امیر ناصر استخراج نمودند اینطور نتیجه حاصل شد)
ورقه سفید علامت قبول ۷۳
رئیس- عده حضار ۷۷ به اکثریت ۷۳ رأی تصویب شد. پیشنهاد جمعی از آقایان نمایندگان و راپُرت کمیسیون مبتکرات راجع به حقوق نمایندگان دوره پنجم قرائت می‌شود. (پیشنهاد نمایندگان و راپُرت کمیسیون مبتکرات به شرح آتی خوانده شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی
نظر به اینکه اغلب نمایندگان دوره چهارم تقنینیه که مبعوث ولایات بوده و از نقاط بعیده بر حسب دعوت‌های عدیده دولت به مرکز آمده با تأخیر افتتاح مجلس شورای ملی و عدم دریافت حقوق و کمک خرج و مصادف شدن با موانع و مشکلات شدیده دچار خسارات غیر قابل جبران شدند و دولت‌های وقت هم بهیچوجه تمایل قطعی و تصمیم واقعی خودشان را در تسریع افتتاح مجلس شورای ملی ابراز نمودند و نمایندگان را از هر جهت بلاتکلیف و متضرر خواستند لذا امضاء کنندگان ذیل این ورقه محض سد ابواب تعلل و تعطیل و تهیه وسائل تسریع افتتاح مجلس شورای ملی ماده واحده ذیل را پیشنهاد می‌نماید که پس از تصویب مجلس مفاد آن به وزارت مالیه ابلاغ و به موقع اجرا گذارده می‌شود.
ماده واحده- هر یک از نمایندگان دوره پنجم تقنینیه پس از اخذ اعتبارنامه و حضور در تهران تا موقع افتتاح مجلس شورای ملی ذیحقّ می‌باشند نصف حقوق و کمک خرج معموله را به توسط اداره مباشرت مجلس شورای ملی از وزارت مالیه دریافت دارند. غضنفر خان، حاج میرزا مرتضی کرمانی، سید محمد تدین، رفعت‌الدوله، صدرالاسلام، یعقوب‌الموسوی، تقی طباطبائی، عمیدالممالک، عبدالوهاب‌الرضوی، فتح الله حسین صدرائی، سیدالمحققین، شیخ العراقین زاده، طباطبائی تبریزی، شیخ اسدالله محلاتی، محمد حسین نماینده کرمان، امیر ناصر، معتمدالتجار، فتح‌الدوله، نصرت الله شیبانی، سید فاضل کاشانی، بیان‌الملک، محمد ولی، محمد طاهرالطبرسی، محمد نجات، محمد دانش، داور، م. ع. کازرونی، ابراهیم زنجانی، میرزایانس، سید کاظم یزدی، سدیدالملک، حرره الاحقرالفانی هاشم الاشتیانی، پور رضا، صادق اکبر، محمد علی، منتصرالملک، سلیمان بن محسن، حائری‌زاده، شیخ الاسلام اصفهانی، نجف قلی بختیاری، حاج میرزا اسدالله خان، اقبال السلطان، ناظم‌الدوله، دست‌غیب، عبدالله معتمدالسلطنه نمره (۱۶) ۲۳ شهر شوال ۱۳۴۱
کمیسیون مبتکرات در جلسه روز شنبه ۱۹ جوزا تنگوزئیل ۱۳۰۲ طرح قانونی پیشنهادی عده‌ای از وکلاء محترم راجع به اینکه نمایندگان دوره پنجم پس از اخذ آراء اعتبارنامه و حضور در مرکز نصف حقوق و کمک خرج را تا موقع افتتاح مجلس دریافت دارند مطرح بحث و مذاکره قرار داده به اکثریت آراء قابل توجه دانسته به مجلس مقدس تقدیم می‌دارد.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- بنده موافقم
رئیس- آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو- بنده در حالی که تصدیق می‌کنم در دوره گذشته دو سه مرتبه عده‌ای از نمایندگان دچار ضرر شدند و این جا معطل ماندند و بهترین دلیل و شاهدش هم این است که چند نفرشان بالاخره مأیوس شدند و برگشته و دیگر نیامدند ولی نمی دانم این پیشنهادی که آقایان محترم فرموده‌اند باعث تسریع افتتاح مجلس خواهد شد یا نه؟ برای اینکه تصور بفرمائید نمایندگانی که انتخاب می‌شوند از وقتی که اعتبارنامه گرفتند مطابق این پیشنهاد باید نصف حقوق خودشان را بگیرند آیا ممکن است در عوض این پیشنهاد طوری اقدام بشود که دولت ناگزیر باشد پس از آنکه در باب حرکت نمایندگان از ولایات تعجیل نمود و اقدام کرد وقتی که وارد مرکز شدند دیگر آن‌ها را معطل نکنند فوری مجلس را افتتاح نماید؟ واِلا به اینکه یک کمکی به آقایان نمایندگان شده باشد من مخالف نیستم و آن کمک را حق می دانم ولی این کمک تسریع در افتتاح مجلس نخواهد کرد و به عقیده بنده اهمیت این مسئله زیادتر است تا کمک کردن وقتی که قانون اساسی اصول مشروطیت را تعطیل بردار نمی داند وقتی که در قانون انتخابات مصرح است سه ماه به آخر هر دوره مانده باید انتخابات شروع شود تا انقضاء این دوره وکلای جدید حاضر باشند بنده گمان می نم اگر ما به آن مواد تمسک بجوئیم و دولت وقت هم توجهی بفرمایند و تسریع در افتتاح مجلس شورای ملی بنمایند بهتر باشد دیگر محتاج به این پیشنهاد نباشیم معهذا رأی با اکثریت است.
رئیس- آقای سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- در واقع بنده از روح بیانات آقای ارباب مخالفتی ندیدم. در این جا نوشته شده فلسفه این مسئله دو چیز است یکی تسریع در افتتاح مجلس و دیگری هم اینکه نمایندگانی که از ولایات دوردست می‌آیند در مضیقه نیفتند. آخر آن‌ها هم بشر هستند. آن‌ها هم افراد ملت اند. آن‌ها هم ایرانی هستند برگزیده ملت ایران هستند. آخر زندگانی آن‌ها هم مرتب بشود. ما ابداً ملاحظه آن‌ها را نمی‌کنیم. راجع به تسریع در افتتاح مجلس در قانون اساسی که حکومت ما آن است و تمام افراد مملکت به آن متساوی می‌باشند هم مصرح است که اصول مشروطیت تعطیل بردار نیست ولی کی به این اصل متوجه شد. نمایندگان فارس دو سال قبل آمدند تهران و ابداً صحبت افتتاح مجلس هم در میان نبود همینطور معطل ماندند مبالغی ضرر کردند همینطور نمایندگان کرمان، گروس و جاهای دیگر آمدند به مرکز و حیران و سرگردان ماندند هر چه هم از سرمایه خودشان بود خوردند و بلاتکلیف مراجعت کردند آخر آن‌ها می‌آیند برای خدمت به مملکت بی خود که از نقاط دوردست نمی‌آیند این جا. ما باید قدری در این مسئله منصفانه نگاه کنیم و عدالت جو عدالت خو عدالت گو باشم و وحشت هم نداشته باشیم که فلانی نشیند و می‌گوید آقایان برای خودشان حقوق درست می‌کنند خیر، ما وظیفه مان خدمت کردن و حق گرفتن است. نماینده‌ای را که ملت معین می‌کند و او هم می‌آید به مرکز باید زندگانی اش هم مرتب باشد و در این جا سرگردان نمایند. در قانون معین می‌کند وقتی که وکیل از محل وکالتش حرکت کرد باید کرایه او را بپردازند مخارج مسافرت او را تا مرکز بدهند زیرا وقتی وکیل شد در واقع از اجزاء دولت است و مرتزق از بیت‌المال است و همانطور که عرض کردم همان دلیلی که ما را ملزم می‌کند که خرج مسافرت آن وکیل را بدهیم وقتی که آن وکیل وارد مرکز شد به موجب قانون آمده است البته باید در مرکز حقوق بگیرد. وکیل شده تمام کارهایش را گذاشته است و به تهران آمده است حالا در تهران خدای نخواسته دولتی باشد که به مسامحه بگذارند این وکیل چه باید بکند؟ بنده از مجلس و از اکثریت حکم عدالت می‌خواهم. آیا این وکیل چه تقصیری کرده است؟ اوائل دوره چهارم که وکلاء آمدند در مرکز و آقای سپهدار اعظم رئیس الوزراء وقت افتتاح مجلس را اعلان کردند یکدفعه دیدیم کودتا شد و غالبمان زنجیر شدیم. بنده از افکار مجلس و ملت و حکومت این قضیه را می‌خواهم وکیل آمده است در مرکز از تمام حقوق محروم باشد؟ این وکیل را قانون مقید کرده و در تحت لوای قانون به مرکز آمده در این صورت چه باید بکند؟ در این جا نه کسب دارد و نه تجارت دارد تمام اساس زندگانی خود را بهم زده است و آمده است در مرکز ...
(همهمه بین نمایندگان)
آقا سید یعقوب- با این شرایطی که عرض کردم باید عدالت را ملاحظه کرد این وکیلی که ازولایتش حرکت کرده و به مرکز آمده است چه باید بکند؟ به چه دلیل بعد از آنکه آمد بلاتکلیف برود. در صورتی که شما دیدید وکلائی که آمدند چقدر از آن‌ها در این جا سرگردان ماندند چه دلیلی دارد که آن‌ها از حقوق محروم باشند؟ به مجرد اینکه در پرسنل یک وزارتخانه اسم یک نفر نوشته می‌شود حقوق او را معین می‌کنند و مرتباً می‌گیرد و حقوق تقاعدی هم برای اقارب و کسانش ملاحظه می‌شود. بنده نمی دانم این وکالت چه چیزی است که باید از تمام حقوق محروم باشند و به عقیده بنده این عدالت نیست. برای اینکه وکلائی که از محلشان می‌آیند بلاتکلیف و سرگردان نمانند باید یک فکری کرد و با این‌ها عادلانه معامله کرد.
رئیس- آقای ملک‌الشعراء (اجازه)
ملک‌الشعراء- بنده خیلی متأسفم که دلائل آقا سید یعقوب بهیچوجه مقنع نبود. ایشان هی می‌فرمایند عدالت نسبت به نمایندگان و مکرر اظهار می‌کنند حقوق در مقابل خدمت و یکدفعه هم اظهار می‌دارند نمایندگان اجزای دولت هستند و خدمتی هم که می‌کنند افتخاری است زیرا وکیلی باشد که خدمت به مملکت کند و حقیقتاً وظیفه نمایندگی خود را بنماید دویست تومان که سهل است بلکه هر چه به او بدهند به آزادی حق او را نکرده‌اند وکیلی که نتواند از عهده خدمت ملی برآید صد دینار هم برای او زیادی است.
(صحیح است)
پس از نقطه نظر حقوق و خدمت و زحمت وکیل فقط نمی‌توانیم این پیشنهاد را بپذیریم. حالا می آئیم وارد در اصل قضیه می‌شویم و مراجعه می نمائیم به استدلالات پیشنهاد کنندگان می‌بینیم آن استدلالات هم صحیح نیست و به ا ین دلایل نمی‌شود متکی شد زیرا اگر فترتی پیش بیاید و اگر یک دولت فرض بر خلاف قانون اساسی رفتار کند و اگر چنانچه بعد از اینکه قانون می‌گوید سه ماه به آخر دوره مانده باید انتخابات شروع شود دولت مسامحه کرد این یک قضیه نیست که برای جلوگیری از این خطرات ما بیائیم و یک قانونی وضع کنیم و به دولت بگوئیم که حقوق بدهی تا دولت مجبور شود برای ندادن حقوق مجلس را باز کند. خیر، دولتی که بخواهد مجلس را باز بکند صد تومان سهل است حاضر است ماهی پانصد تومان به وکیل بدهد و مجلس را باز نکند پس این تهدید بر دولت‌ها فرضی نیست که بخواهید یک اراده غاصبانه دولت‌های فرضی با بشکنید. خیر. مثلاً یکی از اشتباهاتی که غالباً در مجلس می‌بینیم این است که در موقع وضع بعضی قوانین می‌شود که به قضایای خلاف قانون هائی که در گذشته اتفاق افتاده آقایان نمایندگان مراجع می‌کنید و یک قضیه فرضی را قابل اجرا می دانند و در مقابل یک قانونی وضع می‌کنند یا یک حقوقی به اشخاصی می‌دهند مثل اینکه فرض کنیم مجلس شورای ملی همیشه بعد از هشت ماه یا یک سال مثل مجلس سوم می‌شود. آنوقت در روی این اصل و فرض بنائی بگذاریم و بگوئیم که اگر مجلس شورای ملی مصادف شد با مهاجرت یا یکسال به آخر دوره مانده تعطیل شد بایستی آخر دوره به وکلاء حقوق داده شود این فرض شما مثل فرضی است که بنده می‌کنم با بایستی اساس مشروطیت را تعطیل بردار ندانیم. ما بایستی مجلس را منحل شده فرض نکنیم و باید معتقد شویم که مجلس‌های ما با یکدیگر متصل شود و برای پیش بردن نظریاتش اقدامات دیگری کرد بایستی مجاهدت‌های دیگری بکار برد و بایستی دولت‌ها را مانع شد از اینکه طفره بزنند از ادای وظیفه قانونی نه اینکه بیائیم و اسم حقوق ببریم و بگوئیم این اشخاص اگر دو ماه در تهران بی حقوق بمانند می‌میرند و تلف می‌شوند. خیر اینطور نیست. احترام نمایندگان ملت بیش از این‌ها است. آن کسی که برای خدمت به مملکت انتخاب می‌شود اگر خدای نخواسته اتفاقاً یک دولت طفره زن پیدا شد آن وکیل بایست از جیب خودش خرج کند و در مقابل آن دولت مقاومت کند و نگذارد دولت مسامحه کند پس از این نقطه نظر ما نمی‌توانیم فرض کنیم که حقوق دادن به یک نفر نماینده معطل در مرکز باعث سرعت جریان انتخابات و افتتاح پارلمان خواهد شد این قسمت قابل قبول نیست و به یک اشکال دیگری هم ما مصادف می‌شویم چنانچه در نظامنامه تصریح شده که قبل از گذشتن اعتبارنامه نباید به وکیل حقوق داده شود در این صورت اگر یک عده وکلائی آمدند به تهران و از دولت پول گرفتند پس از افتتاح مجلس معلوم شد که وکالت آن‌ها صحیح نیست و وکالت آن‌ها رد شد آنوقت این حقوقی که به آن‌ها داده شده کجا حساب می‌شود؟ آن حقوق مفت از بیت‌المال مسلمین بیرون آمده و به اشخاص داده شده است که اصلاً وکیل نبوده‌اند در این صورت باید قطع کنیم که این پیشنهاد باطل است و اصلاً قابل توجه نیست.
(جمعی گفتند مذاکرات کافی است)
رئیس- رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن (آقای حاجی امین‌التجار پیشنهادی که کرده‌اید حالا موقعش نیست وقتی که رفت به کمیسیون و برگشت آنوقت قرائت می‌شود) آقایانی که این طرح را قابل توجه می دانند قیام فرمایند
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس- قابل توجه نشد. دستوری که معین شده بود تمام شد حالا مطلبی را که آقای معتمدالسلطنه پیشنهاد کرده‌اند راپُرتش حاضر است قرائت می‌شود (به شرح ذیل قرائت شد)
کمیسیون بودجه پیشنهاد ۴۳۰ مورخه ۲۱ حمل هذه السنه را تحت مطالعه و شور در آورده ماده واحده ذیل را برای تصویب پیشنهاد می‌نماید.
ماده واحده- مجلس شورای ملی تصویب می‌نماید شهریه هر یک از شاهزادگان عظام عضدالسلطان و نصرت‌السلطنه از ابتدای هذه‌السنه تنگوزئیل از قرار هر ماهی یک هزار تومان تأدیه نماید. مخبر کمیسیون فیروز
رئیس- جزو دستور امروز بشود یا نه؟
(بعضی گفتند بشود)
رئیس- مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد)
رئیس- آقای اقبال‌السلطان (اجازه)
اقبال‌السلطان- بنده معتقدم در این چند جلسه که باقی مانده دستور مجلس همان هائی باشد که از روز قبل معین شده چیزی باقی نمانده ضرر ندارد جزو دستور شود اگر چیزی باقی مانده است که جزء دستور نشود باز در وسط جلسه پیشنهاد می‌کنند فلان لایحه جزو دستور شود و وقت مجلس مدتی تلف خواهد شد. حال بسته به نظر آقایان است.
رئیس- آقای لسان‌الملک (اجازه)
لسان‌الملک- بنده عرضی نداشتم.
رئیس- عرض کردم دستور سابق تمام شد به چیزی که در سابق معین شده بود رأی داده شد حالا اگر مخالفی نیست جزء دستور شود. حالا در اصل مطلب اگر مخالفی هست اظهار شود. کسی مخالف نیست؟ آقای حاج میرزا عبدالوهاب (اجازه)
حاج میرزا عبدالوهاب- اولاً آقای مخبر حاضر نیست که دفاع نماید. ثانیاً بنده در سابق عرض کردم حالا هم عرض می‌کنم این وجوهات پس از آنکه بودجه مملکتی معین شد از کجا داده می‌شود؟ بنده مخالف نیستم لیکن عرض می‌کنم این‌ها از چه محل داده خواهد شد و باید یک طوری باشد که فردا دولت قرض دار و باقی دار نشود و اگر غیر از این باشد البته به موقع خودش تصویب خواهد شد.
رئیس- آقای منتصرالملک (اجازه)
منتصرالملک- آقای حاج میرزا عبدالوهاب فرمودند مخبر در این جا نیست توضیح بدهید این یک مسئله نیست که مخبر لازم داشته باشد که یک فلسفه و منطقی بیان کند. یک حقوقی سابقاً شاهزادگان عظام داده می‌شد نهایت ترتیب دیگری بود و تومانی تومان می‌گرفتند حالا نظر به اینکه اختلافی در ترتیب پرداخت ظاهر نشده باشد در وزارت مالیه اشکالی تولید نشود و تقاضا کرده‌اند مستمری خودشان را بگیرند چون این آقایان سابقاً شهریه می‌گرفتند و در قانون ذکر شده است که صاحبان مستمری می‌توانند مراجعه به مستمری خود کنند یعنی از شهریه صرف نظر کنند و مستمری دریافت نمایند. بنابراین شاهزادگان عظام هم به موجب همان اصل قانون و نظر به اینکه مستمری آن‌ها در قوی ئیل ۱۳۲۵ است که مجلس تصویب کرده تقاضا کرده‌اند مستمری خودشان را کماکان دریافت دارند و اما اینکه می‌فرمایند محلش از کجا است و از کجا پرداخته می‌شود محل این را وزارت مالیه در جزء کل بودجه مستمریات معین کرده است دیگر محل جدیدی لازم ندارد که از آن محل جدید پرداخته شود.
رئیس- آقای محمد ولی میرزا (اجازه)
محمد ولی میرزا- موافقم.
رئیس- آقای سید محمد تقی طباطبائی (اجازه)
آقا سید محمد تقی- عرضی ندارم.
رئیس- آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده- بنده خیلی متعجبم که قانون‌های مهمه که ضعفا و بدبخت‌ها از آن قانون متمتع می‌شوند همه در بوته اجمال می‌ماند و شاهزادگان که نمی دانم به چه عنوان این پول‌ها را تا حالا می‌گرفتند و از طرف دولت‌های وقت هم دائماً تأکید می‌شود که در مجلس مطرح شود بنده وقتی که در مجلس مطرح شد نبودم مال نصرت‌السلطنه و یکی دیگر بوده حقیقتاً من به سهم خودم خیلی متأسفم که در مجلس حاضر باشم و برای این قبیل اشخاص که در ایالت کرمان و فارس بوده و نسبت به مردم تعدیاتی کرده‌اند برای آن‌ها حقوق تصویب کنیم و در این آخر عمر دوره چهارم آن قوانین مهم را بگذرانیم و حقوق برای این اشخاص تصویب کنیم. لایحه ممیزی مدتی است معطل مانده و تقریباً بیست و پنج روز است از کمیسیون بیرون آمده و در جیب مخبر مانده و هنوز امضاء نشده حالا ما بیائیم این قانون را تصویب بکنیم و برای نصرت‌السلطنه حقوق تصویب کنیم بنده نمی‌خواهم زیاد وقت مجلس را تلف کنم ولی چون خود بنده در یزد بودم و آقای نصرت‌السلطنه در کرمان ایالت داشتند در آن قحطی (آقای سردار جنگ و آقای ارباب کیخسرو حاضرند و می دانند) آذوقه که باید از کرمان به یزد بیاید این آقا نمی‌گذاشت بیاورند بالاخره با زحمات زیاد و داد و فریادهای زیادی آذوقه اهالی را به یزد آوردند حالا برای یک همچه شخصی ما بیائیم و شهریه تصویب کنیم.
(یک نفر از نمایندگان- شهریه نیست)
حائری‌زاده- فرق نمی‌کند این‌ها شهریه شان را مستمری کرده‌اند چرا باید این‌ها اضافه ببرند؟ و چرا ما باید بیائیم یک اختصاصاتی قائل شویم؟ و بنده با این ترتیب مخالفم.
رئیس- آقای محمد ولی میرزا (اجازه)
محمد ولی میرزا- بنده نسبت به این اختصاصاتی که آقای حائری‌زاده فرمودند داخل نمی‌شوم ولی چیزی که اسباب تعجب بنده است این است که هیچ منافات ندارد مستمری و شهریه شاهزادگان هم به تصویب مجلس برسد و لایحه ممیزی با یکی از قوانین دیگر هم مورد بحث واقع شود بعلاوه در این چند روزه آقای حائری‌زاده هم بوده‌اند و دیده‌اند که همه روزه این مذاکرات در مجلس مطرح بوده است و کمیسیون بودجه در این جلسات اخیرش ناچار بوده است که لوایح دولت را در نظر بگیرد و تکلیفش را معین نماید و هیچ فرق نمی‌کند چه قانون باشد چه مستمری و شهریه باید از کمیسیون به مجلس بیاید و تکلیفش معین شود و این تازگی ندارد که آقای حائری‌زاده مخالفند با اینکه این موضوع مورد بحث و مذاکره واقع شود. این بودجه از طرف هیئت دولت و رئیس کل مالیه به مجلس پیشنهاد شده البته اگر محل پرداخت نداشت دولت و رئیس مالیه این را پیشنهاد نمی‌کردند و بطوری که مکرر در این جا گفته شده است خود دولت قبلاً محل پرداخت را معین می‌نماید. بعد پیشنهاد می‌کند و گمان نمی‌کنم این موضوع یک چیز تازه باشد.
رئیس- آقای شیخ‌الاسلام (اجازه)
شیخ‌الاسلام- بنده با این لایحه مخالف هستم. اما مخالف مشروط. مخالفتم در این نظر و قسمت هائی که آقای حائری‌زاده فرمودند نیست البته باید به نزدیکان مقام سلطنت حقوق و شهریه داد و از آن‌ها به طور عزت باید نگاهداری کرد مخالفت بنده در این است که باز می‌ترسم گذراندن این لوایح از مجلس اسباب نقض تعدیل بودجه کل مملکت شود. آقای منتصرالملک و شاهزاده محمد ولی میرزا فرمودند که این‌ها محل دارد ولی بنده تعجب دارم که اگر محل دارد و سابقاً معمول بوده است دیگر لوایح جدید می‌خواهد چه کند یک دفعه کلی راجع به مستمریات بود که تصویب شد یک دفعه کلی هم راجع به شهریه‌ها بود تصویب شد اگر این راجع به آن اقلام مستمریات است دیگر تجدید تصویب چه لزوم دارد که دائماً لایحه بفرستند و شهریه و مستمری را تجدید نمایند در هر حال اگر این قسم باید باشد پس اقلاً در این لایحه تصریح کنید از محل مستمریات یا اگر شهریه است تصریح کنید از محل شهریه‌ها خلاصه عرض بنده این است که آن چیز عزیزی که به دست آمده که تعدیل بودجه مملکت است به این وسایل از دست نرود.
مخبر- بنده خیلی خوشوقت هستم که حالا مخالفت مشروط آقای شیخ‌الاسلام را رفع می‌کنم. این آقایان که گفتند محل دارد صحیح گفتند منتها سابقه مرا گفتند که درست خاطر آقایان را مسبوق کنند زیرا در بودجه کل اعتباری که در مجلس تصویب شد مخصوصاً یک قلم که مشتمل بر این حقوقات بالاختصاص بوده و تذکر نشده است و مجلس هم تصویب کرد و بلا محل نیست ولی اینکه تحصیل اجازه شد از این نقطه نظر است که چون در این جا تصریح به اسم نشده محتاج به اجازه جدید است.
رئیس- آقای حاج نصیرالسلطنه (اجازه)
حاج نصیرالسلطنه- بنده موافقم اگر مخالفتی هست اظهار کند بعد عرایض خودم را عرض کنم.
رئیس- آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل- بنده هم موافقم
(گفتند مذاکرات کافی است)
رئیس- رأی می‌گیریم. آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید واِلا ورقه کبود خواهند داد. (در این موقع آقایان امیر ناصر و منتصرالملک استخراج آراء نموده نتیجه به قرار ذیل حاصل شد)
عده حضار ۷۲، ورقه سفید علامت قبول ۳۸
رئیس- عده حضار ۷۲ به اکثریت سی و هشت رأی تصویب شد. آقای حائری‌زاده چه فرمایشی دارید؟
حائری‌زاده- عرضی ندارم.
رئیس- آقای آقا میرزا علی کازرونی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی- بنده تقاضا می‌کنم اسامی رأی دهندگان در مجلس قرائت شود.
رئیس- آقای حائری‌زاده نسبت به عده حضار حرفی داشتند؟
حائری‌زاده- خیر عرضی نداشتم.
ارباب کیخسرو- بنده اجازه خواستم.
رئیس- بفرمائید
ارباب کیخسرو- چون آقای حائری‌زاده در ضمن نطق خودشان در موضوع سال قحطی از بنده شهادت خواستند این است که در جواب ایشان عرض می‌کنم آنچه من اطلاع دارم اتفاقاً آقای نصرت‌السلطنه در سال قحطی کرمان را خوب اداره کردند بطوری که کرمان گندمش هیچ بالا نرفت فقط ایشان اشکال شان در این بود که چرا آقای نصرت‌السلطنه گندم را مانع شدند که از کرمان خارج بشود در این موقع هم تلگرافات عدیده به شاهزاده نصرت‌السلطنه شد که گندم به یزد حمل نمایند و ایشان تمام را جواب می‌دادند، وقتی که من مطمئن شدم که در کرمان قحطی نخواهد افتاد آنوقت اجازه خواهم داد که به یزد آذوقه حمل کنند. شهادت بنده همین است.
رئیس- چند دقیقه تنفس داده می‌شود. (در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از یک ساعت و نیم مجدداً تشکیل گردید)
رئیس- دو فقره راپُرت کمیسیون خارجه است قرائت می‌شود (به مضمون ذیل قرائت شد)
کمیسیون خارجه لایحه پیشنهادی ۲۱۵۰ دولت را به ضمیمه کنترات فاشات برای استخدام در بانک ایران طرح و استخدام مستشارالیه را از نقطه نظر ملیت مورد قبول ندانشته و به اتفاق آراء تصویب نمی‌نماید. مخبر کمیسیون نصیرالسلطنه
کمیسیون خارجه- لایحه پیشنهادی ۲۱۴۸ دولت را به ضمیمه کنترات موسیو شیندلر و میرزا عبدالرضا خان برای استخدام وزارت مالیه طرح و استخدام مشارالیه را از نقطه نظر ملیت قبول ندانسته و به اتفاق آراء تصویب نمی‌نماید. مخبر کمیسیون- نصیرالسلطنه
رئیس- رأی گرفته می‌شود به راپُرت اولی (جمعی اظهار نمودند خوب است توضیح بدهند)
نصیرالسلطنه- توضیحی ندارد. دولت پیشنهادی کرده‌اند که موسیو فاشات را برای بانک ایران اجیر کند و یک نفر مستخدم تبعه روس است و کمیسیون خارجه هم این مسئله را تحت مطالعه قرار داده‌اند و نظر به اینکه یک نفر متخصص آمریکائی را برای بانک استخدام نموده‌اند از این جهت کمیسیون خارجه مقتضی دیدند که مستخدم دیگری استخدام شود.
(گفتند- صحیح است)
رئیس- رأی گرفته می‌شود به مفاد راپُرت کمیسیون خارجه. آقایانی که مفاد راپُرت را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(نمایندگان به اتفاق قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد. رأی گرفته می‌شود به راپُرت ثانی راجع به موسیو و میرزا عبدالرضا خان که این دو نفر را هم کمیسیون خارج رد کرده است. آقای معتمدالسلطنه (اجازه)
معتمدالسلطنه- بنده تقاضا می‌کنم نسبت به این دو نفر هم اگر آقای مخبر توضیحاتی دارند بفرمایند چون بنده توضیح را لازم نمی دانم و با راپُرت کمیسیون مخالفم و وجود این دو نفر را در وزارت مالیه لازم نمی دانم.
حاج نصیرالسلطنه- توضیح این مسئله این است که کمیسیون خارجه نظرش این است که وزارت مالیه هر طور که در نظر دارد برای استخدام متخصصین جهت مالیه حقیقتاً متخصص اجیر نماید و اگر دولت لازم می داند برای ترتیبات مالیه (همانطور که تا بحال از نقطه نظر تخصص یک اشخاصی را استخدام نموده‌اند) در آتیه هم یک اشخاص متخصصی را استخدام کند به مجلس پیشنهاد می‌کند ولی چنانچه یک اشخاص دیگری نخواهند داخل خدمت بشوند ممکن است قبلاً ترک تابعیت دولت خود را بکنند تا بعد مطابق مقررات قانون استخدام نسبت به آن‌ها رفتار شود.
رئیس- رأی می‌گیریم به راپُرت ثانوی. آقایانی که مفاد این راپُرت را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(عموم نمایندگان قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد.
آقای مشیرالدوله رئیس‌الوزراء- کابینه وزراء را به مجلس مقدس شورای ملی معرفی می‌کنم:
آقای مصدق السلطنه وزیر امور خارجه. آقای ذکاءالملک وزیر مالیه. آقای حکیم‌الملک وزیر عدلیه. آقای حکیم الدوله وزیر معارف. آقای فهیم الدوله وزیر پست و تلگراف. آقای اعتلاءالسلطنه کفیل وزارت خارجه. و آقای سردار سپه وزیر جنگ اند ولی بواسطه کسالت مزاج و تب شدیدی که داشتند نتوانستند حاضر شوند ولی البته بعد از رفع مرض حاضر و معرفی خواهند شد. وزیر فواید عامه هم این دو روزه معین و معرفی خواهند شد.
رئیس- اگر آقایان موافق باشند جلسه ختم می‌شود
(گفتند صحیح است)
رئیس- جلسه آتیه فردا دو ساعت قبل از غروب. دستور: اولاً لایحه کاپوتاژ، ثانیاً راپُرت کمیسیون بودجه راجع به آقا سید محمد باقر صدرالاسلام. آقای کازرونی (اجازه)
آقا میرزا علی- بنده خواستم عرض کنم اگر مجلس موافقت کند مسئله کاپوتاژ در همین جلسه مطرح بشود. و چون چندان معطلی ندارد بلکه امشب بگذرد.
رئیس- راپُرت کمیسیون بودجه راجع به ورثه منوچهر میرزا هم فراموش شده بود. حالا عرض می‌کنم یادداشت شود. آقای دست‌غیب (اجازه)
دست‌غیب- بنده تقاضا می‌کنم لایحه راجع به ورثه مرحوم ژنرال حمزه خان هم جزو دستور شود.
رئیس- اگر وقتی بماند آن را هم جزو دستور می‌کنیم. آقای آشتیانی (اجازه)
میرزا هاشم آشتیانی- بنده عرضی ندارم.
رئیس- آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل- بنده خواستم حالا که دولت به مجلس معرفی شدند پس از تبریک به هیئت محترم دولت خاطر نشان کنم که نان تهران مدتی است یک وضعیت خیلی بدی به خود گرفته و غالب مردم شکایت دارند با آن ترتیبات ادارات عریض و طویل از انبار و خبازخانه و چه و چه حقیقتاً نان تهران مأکول نیست از هیئت محترم دولت تقاضا می‌کنم در این مسئله بذل توجهی بکنند که زودتر این مسئله نان که محل توجه عموم است تأمین شود.
رئیس- آقای شیخ‌الاسلام اصفهانی (اجازه)
شیخ‌الاسلام- بنده می‌خواستم عرض کنم در این چند جلسه که به آخر دوره مانده است مناسب است که مجلس یک یادگاری از خودش بگذارد و دستور مجلس یک چیزی باشد که از برای مملکت خیلی مفید باشد اینکه آقای مساوات و سایرین می‌فرمودند قانون شورای دولتی مطرح شود یا اینکه آقای حائری‌زاده می‌فرمودند قانون ممیزی تحت شور گذارده شود این‌ها آمال است در این سه چهار جلسه نه قانون شورای دولتی می‌گذرد و نه قانون ممیزی عقیده بنده این است که در این چند جلسه بهترین قوانین یعنی قانونی که مقررات قسمتی از نفت شمال به تجار داخله داده شود مطرح شود و خیلی مقتضی می دانم که آقایان نمایندگان یک همت و جدیتی بکنند که در این چند جلسه آخر عمر مجلس این قانون بگذرد که این ایرانی‌ها مشغول کار شوند این‌ها هم پول خودشان را تا یک اندازه تهیه کرده‌اند مهندس هم زیر سر گذارده‌اند لوازم و اسباب هم تدارک کرده‌اند و به عقیده بنده ماندن این امتیازنامه و منقضی شدن عمر مجلس و متحیر گذاشتن این‌ها هیچ مناسب نیست.
رئیس- آقای حاج نصیرالسلطنه (اجازه)
حاج نصیرالسلطنه- بنده آنوقت که اجازه گرفتم راجع به دستور بود و چون موضوع دستور از بین رفت راجع به اظهارات آقای شیخ‌الاسلام عرض می‌کنم که لایحه پیشنهادی دولت دو سه جلسه در کمیسیون مطالعه شد امروز هم طبع و توزیع شده است ولی همکاران محترم من لازم دانستند که نظر دولت جدید هم جلب شود این است که به عرض دولت می‌رسد و هر نظریه‌ای که اتخاذ شد راپُرت آن به عرض مجلس خواهد رسید. راجع به دستور هم اگر آقایان موافقت بفرمایند لایحه راجع به جنس دربار سلطنتی که در کمیسیون تصویب شده جزو دستور شود زیرا یک مسئله مهمی است و در بودجه مدخلیت دارد. خوب است این کار هم خاتمه پیدا کند که محل اشکال نشود.
رئیس- در این بار مخالفی نیست؟ (بعضی گفتند خیر)
رئیس- جزو دستور می‌شود. آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله- بنده این قسمت فرمایش آقای شیخ‌الاسلام را راجع به امتیاز نفت یک قسمت از ولایات شمالی تصدیق می‌کنم و همانطور که فرمودند در نظر گرفته شده که جلب نظر دولت جدید بشود و این هیچ منافاتی نیست با آنکه یک قانون مهمی که بعضی موادش از مجلس گذشته یعنی قانون ممیزی در این چند جلسه اخیر مجلس خاتمه پیدا کند. بنده گمان می‌کنم اگر این قانون تصویب شود یک خدمت بزرگی است برای مملکت زیرا وضعیات مالیات امروزه که معمول به این است بی ترتیب است و باید مرتب شود و بهترین ترتیب ممیزی عمومی است که در تمام مملکت بایستی به عمل بیاید از این گذشته نظریات مستشار و رئیس مالیه هم تا یک اندازه جلب شده و گویا مخالفتی نداشته باشند در هر صورت عقیده بنده این است که در این چند روز این مسئله بایستی بگذرد و پیشنهاد می‌کنم که جزو دستور شود.
رئیس- آقای نصرت‌الدوله (اجازه)
نصرت‌الدوله- بنده دیگر عرضی ندارم. اظهارات بنده راجع به جواب آقای شیخ‌الاسلام بود که آقای حاج نصیرالسلطنه فرمودند.
رئیس- رأی می‌گیریم به تقاضای آقای حاج شیخ اسدالله که لایحه قانون ممیزی جزو دستور شود.
(بعضی از نمایندگان- طبع و توزیع نشده)
رئیس- بسیار خوب در جلسه فردا رأی می‌گیریم. آقای تدین (اجازه)
تدین- بنده می‌خواهم نظر رئیس محترم دولت را به مصیبت زدگان و خسارت دیدگان تربت جلب کنم البته این مقداری که آقایان به عنوان اعانه داده‌اند به عقیده بنده کافی نیست و می‌خواستم تقاضا کنم در صورت امکان عطف توجهی به این موضوع بفرمایند و یک پیشنهادی به مجلس بدهند و یک مبلغ کافی برای این کار تخصیص بدهند تا اینکه این اشخاصی که فعلاً باقی مانده‌اند تا یک اندازه رفع خساراتشان بشود و وسایل اعاشه آن‌ها تهیه شود.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- بنده خیلی خوشحال هستم که بحمدالله آقای مشیرالدوله رئیس‌الوزراء شده و آقایان وزراء را به مجلس معرفی کردند و با نهایت خوشوقتی و اعتماد به یک شخص قانونگذار و قانون شناس دوره مجلس خاتمه پیدا می‌کند ولی خواستم تأیید کنم فرمایش آقای شیخ‌الاسلام را راجع به امتیاز نفت. همانطور که راجع به تشکیل دولت تشریح فرمودند راجع به این مسئله هم جدیت و تسریع بفرمایند. نمایندگان محترم راجع به گذراندن نفت جدیت را کرده‌اند و با کمال جدیت قانون را گذراندند و حقیقتاً باید ملت و تجار ایران هم از این مسئله بهره مند شوند و مسئله همان است که آقای حاج نصیرالسلطنه رئیس کمیسیون فرمودند که در نظر گرفته شده که نظر دولت جدید هم جلب شود و تمام اعضاء کمیسیون منتظر این هستند که بعد از نظر آقای مشیرالدوله رئیس‌الوزراء راپُرت را تقدیم مجلس نمایند. اما راجع به مسئله‌ای که آقای تدین فرمودند خود نمایندگان همانطوری که آقای رئیس محترم مجلس فرمودند یک تأثر فوق العاده نسبت به این مصیبتی که به اهالی تربت وارد آمده دارند و احساسات و تأثرات قلبیه نمایندگان مسلم است. در صورتی که ما اینطور متأثر باشیم البته آقای مشیرالدوله که یک شخص نوع خواه و وطنخواه هستند بیشتر به این مسئله متوجه می‌باشند و تأثرشان در این باب بیشتر است خوب است نظریات خود را معلوم کند که با اجازه مجلس این قدم بزرگ را برداشته باشیم.
رئیس‌الوزراء- اولاً خیلی تشکر می‌کنم از این اظهاری که نسبت به بنده و کابینه بنده فرمودند و امیدوارم بواسطه حسن اعتمادی از طرف مجلس اظهار شده است موفقیت‌هایی در خدمت به مملکت حاصل شود در باب دو مطلب که اظهار شد البته دولت مطالعات خودش را کرده و عقیده خود را به مجلس عرض خواهد کرد و آنقدری که در قوه این کابینه است سعی خواهد کرد که نتیجه مطلوبه بطوری که صلاح مملکت است حاصل شود.
رئیس- آقای داور (اجازه)
داور- با اینکه بنده به قول یکی از آقایان نمایندگان هیچ میل ندارم در کمیسیون معارف باشم ولی این لوایحی که از طرف وزارت معارف آمده به تأخیر افتاده که باز بنده ناچارم عرض کنم اگر مخالفی نباشد این لوایح جزء دستور شود.
رئیس- لوایح راجع به بودجه را می فرمائید؟
داور- بلی.
رئیس- کمیسیون بودجه باید توضیح بدهد.
مخبر- این لوایحی که آقای داور اشاره می‌فرمایند یکی دو فقره لایحه است که راجع به کمیسیون بودجه سنه ایت ئیل و در بوته اجمال مانده بود و آن هم بواسطه این بود که وزارت معارف پس از تصویب بودجه پیشنهادی خود یافته که بعضی مسائل از قلم افتاده است در هر صورت کمیسیون جدید که کارهای عقب افتاده کمیسیون قدیم را تکفّل می‌کند اخیراً نسبت به این دو لایحه مطالعاتی کرده دیروز راپُرت آن را تمام کرده و امروز به امضاء رساندیم و تقدیم مقام ریاست شد و مانع هم نیست که در جلسه فردا و یا در جلسه بعد از فردا جزء دستور و تصویب شود.
رئیس- آقای اقبال‌السلطان (اجازه)
اقبال‌السلطان- در سال گذشته یک لایحه از طرف وزارت پست و تلگراف راجع به ازدیاد نرخ‌های پستی به مجلس تقدیم شد و شور اول آن هم تمام شد و گویا از نظر افتاده است. به عقیده بنده ضرر ندارد تکلیف آن لایحه هم معلوم شود.
رئیس- بنده گمان می‌کنم این مذاکرات نتیجه ندارد هر یک از آقایان که به یک لایحه مخصوصی توجه دارند به بنده تذکر بدهند رأی بگیرم.
(مجلس دو ساعت از شب گذشته ختم شد)
رئیس مجلس- مؤتمن‌الملک