مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۳ اردیبهشت ۱۲۸۹ نشست ۹۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۲۳ اردیبهشت ۱۲۸۹ نشست ۹۲
جلسة ۹۲
مشروح روز شنبه چهارم شهر جمادی الاولی ۱۳۲۸
مجلس سه ساعت به غروب خصوصی و در نیم ساعت قبل از غروب آفتاب در تحت ریاست آقای مستشار الدوله علنی شد.
صورت جلسه مجلس روز پنج شنبه ۲ را آقای معاضد الملک قرائت کرد.
رئیس ـ در باب صورت مجلس ملاحظاتی هست؟(اظهاری نشد. رئیس صورت مجلس را امضاء کردند.)
تلگرافی از لندن از مجلس لردها به عنوان آقای رئیس رسیده بود آقای مرتضی قلیخان قرائت کردند.
راپورت کمیسیون عرایض قرائت شد مشعر بر اینکه عریضه از آقای وزیر زاده قرائت شد که به واسطه کسالت مزاج و معالجه تقاضای دو ماه مرخصی را از مجلس کرده بودند و نیز عریضه از آقای آقا میرز احمد قزوینی قرائت شد برای کسالت مزاج و تغییر آب و هوا اجازه دو ماه مرخصی را تقاضا کرده بودند از انجمن ایالتی خراسان و طبقات اهالی مشهد از تجار و غیره شکایت عدیده از تعدیات حکومت خراسان رسیده که به واسطه تعدیات حکومت رئیس نظمیه خراسان نیز استعفا نموده و تشکی از سارقین کرده و در ضمن عزل حکومت را خواسته بودند.
آقا میرزا احمد ـ بنده خودم هم میخواستم تقاضا کنم که اجازه مرخصی بنده مسکوت عنه بماند.
رئیس ـ اگر آقای وزیر زاده هم این تقاضا را میکردند که دیگر محتاج برای گرفتن نباشد بهتر است.
وزیرزاده ـ برای اینکه آقایان نمایندگان محترم تصور نکنند که برای تفریح این اجازه را خواسته ام اجازه نامه طبیب حاضر است که اگر خواسته باشند ارائه بدهم چون مبتلا به یک مرض عصانی شده ام که خیلی اسباب زحمت بنده را فراهم آورده و در شبانه روز خواب ندرام ولی حال که کمیسیون تصویب نکرد و وجود مرا برای خدمات ملیه لازم دانست تقاضای خود را استرداد مینمایم.
اسدالله میرزا ـ همه آقایان میدانند که وضع قوانین در هر جای عالم برای نظم و آسایش عامه است و ما امروز در این شهر میبینیم یک منظره عظیمی را که خیلی دور از آسایش است اگر چه این مسئله جزء دستور نبوده ولی گمان میکنم آقای رئیس و بعضی از نمایندگان محترم در این کار معین کنیم و بتوانیم در خارج مردم را اطمینان بدهیم که متصل به صدای آه و ناله زن و مرد را نشنویم دیروز از معاون وزارت داخله در این خصوص سئوالی شد و جوابی هم دادند و اطمینان دادند ولی بدبختانه ما هر چه سئوال میکنیم هی در جواب به ما اطمینان میدهند و ما با این خیال که وزراء مسئول داریم و تعهد میکنند و این کار اصلاح میشود کوشش نکردیم و دچار این قسم بدبختی ها شدیم و بالاترین بدبختی ها برای هر نماینده ای این است که خودش در اینجا اسوده بنشیند و ببیند موکلین او اسوده نیستند به این جهت از معاون وزارت داخله میخواهم که هر اقدامی که در این راه کرده اند و ترتیبات صحیحه را که داده اند و گویا دوسیه خودشانرا هم آورده اند ارائه بدهند که ببینیم چه قدر گندم وارد شده یا تهیه کرده اند و چه قدر گندم لازم داریم تا سر خرمن میتوانند به ما اطمینان بدهند که کفایت خواهد کرد یا خیر یک بدبختی دیگر که به نظر بنده میرسد این است که مفسدین توی مردم میافتند و میگویند که وکلای شما چه کار میکنند و این از قصور وکلا شماست که الان نان در این شهر پیدا نمیشود و به عقیده بنده اولیا امور غفلت کرده اند و همچنین روزنامه جات که به مردم نفهمانیده اند که علت کمی نان چیست و بنده در هیچ روزنامه ندیدم که در این باب اشاره کرده باشد و اینکه مجلس هم اقدامی نکرده است و آن این است که در آن انقلاب دوره محمد علی میرزا خالصه جاتی که میبایستی سالی هفتاد هشتاد هزار خروار گندم از محصول آنها وارد انبار شود و برای اینکه موارد ذخیره باشد عمل نکردند به همین جهت بود که وکلا ملت اول حس کردند که گندمی که در این شهر است برای مصارف آن کم است این بود سئوال و استیضاح کردند که در این باب چه اقدامی شده معاون وزارت داخله تعهد کردند و قول دادند که مشغول اقدامات هستند گندم به قدر کفاف وارد میکنند و خود بنده هم اطلاع داشتم تلگرافات از اطراف رسیده بود و جهان شاه خان با کمال غیرتمندی حاضر شده بود که فوق العاده گندم برساند این بود که مسئله بحران کابینه به میان آمد و آن اقدامات بی نتیجه ماند و آن هم یکی از بدبختی ها بود که به ما خیلی ضرر رسانید و گویا معاونین هم خودشان را مستعفی میدانستند در صورتی که کابینه وقتی که
بحران میکند ابدا ربطی به اداره ندارد معاون باید سر کار خود بوده حد کند که اقداماتی را که وزیر کرده است به جائی برساند و ناقص نماند بدبختانه هنوز به نتیجه آن اقدامات نرسیده اند و همین طور این کار را معطل گذاشتند ولی این چند روزه که کابینه جدید تشکیل شده وزراء اقدامات کرده اند تلگرافات هم به ولایات مخابره شده و در کمال جدیت شروع به کار شده است و گندم همه روزه وارد میشود و امروز به من بشارت میدادند که ششصد بار شتری امروز گندم وارد شده ولی این ترتیب و این مقدار وکلا این شهر را اطمینان نمیدهد که تا سرخرمن کفایت خواهد کرد و گمان میکنم آقایان وکلا با بنده شرکت نمایند در اینکه اگر وزارت داخله به شما اطمینان میدهد که طوری کند که آن ضعیفه بیچاره که از صبح تا شام میرود پی نان و آن مردی که باید برود پی فعله گی عوض آن میرود تحصیل نان بکند طوری بکند که منظم شده به کلی امر نان اصلاح شود و میتواند ما را مطمئن کند فیها و الا عقیده بنده این است که یک هیئت پنج نفری از وکلا برای این کار انتخاب نمایند و بنده یک نفر عقیده ام این است که مجلس صرف نظر کند از رأی وکلا برای این امر اقدامات کنند و اگر مال لازم است مال بفرستند گاری لازم است گاری بفرستند پول لازم است فراهم کنند و گندم از خارج وارد کنند و طوری کنند که رفاهیت حاصل بشود و چنانچه عرض کردم آقای معاون وزارت داخله هم اقدامات خودشان را بفرمایند که ببینیم مجلس قانع میشود یا خیر.
دبیر الملک (معاون وزارت داخله) ـ عرض میکنم اولاً علت کمی نان به واسطه همان جهتی بود که حضرت عالی فرمودند در سنه ماضیه خالصجات آن طوری که باید عمل بشود نشد و بعد از آن اقداماتی را که میبایستی در تهیه گندم بکنند نکرده اند و در انبار آن طوری که سابق گندم حاضر میکردند که قریب بیست هزار خروار بود حاضر نشده بود به واسطه این که جنس دیوانی را وزیر مالیه تسعیر کرده بود و تقریبا جنس انباری از روز اول دو هزار و سیصد الی سه هزار خروار بیشتر نبوده است و روز اولی که بنده اقدام کردم که روز دوشنبه بود دیدم فی الحقیقه نمیشود به انبار دولتی مطمئن شد این بود که اقدامات سخت شد و چنانچه پریروز عرض کردم در شبانه روزی اقلا هشت ساعت وقت بنده صرف تلگراف خانه است و در این باب با شرکت آقای وکیل الرعایا که از ایشان خواهش کردم که بیایند آنجا و همراهی کنند اگر بخواهم شرح اقدامات خودم را عرض کنم این دوسیه است که همراه آورده ام و اگر اجازه بفرمائید بخوانم که معلوم شود به شاهسون اینانلو چه تلگرافی شده است و به شاهسون اصلانلو چه نوشته شده است و همچنینی برای تهیه شتر چه اقدامی شده ولی عرض میکنم و اطمینان و امیدواری میداهم که این کار انشاالله به زودی انجام بگیرد یعنی به طور صحت میدانم که هر روز راپورت میرسد روزی نیست که چهارصد الی ششصد بار گندم حرکت نکنند چون یازده روز است که اقدام کرده ایم در سابق این طور اقدامات نشده بود و گندمی حمل نکرده بودند در این چند روزه که ما اقدام کردیم آنچه ممکن بود از اطراف شتر برای حمل گندم فرستادیم و آنچه هم در شهر پیدا میشد روزی بیست گاری کرایه کرده ایم و به طرف عراق فرستاده ایم آن گاریها که الان هشت روز است که رفته اند پنج روز دیگر وارد میشوند و جنس هم که از ساوه حمل شده است پس فردا میرسد و جنس قزوین که جنس خود آقای سپهدار است حمل شده است و همین ایام وارد میشود و آنچه که شرکت خریداری کرده است تقریبا سه هزار خروار در قزوین و چهار هزار خروار در عراق و دو هزار خروار در همدان است که آن هم وارد میشود و آنچه جنس که تا به حال آقای وکیل الرعایا خریداری کرده اند از عراق خروار و از قرار صورتی که خود ایشان داده اند یازده هزار خروار میشود و اقدامات دیگری که در این باب شده است و لازم میدانم خاطر آقایان را مستحضر بدارم به حاجی محمد علی امینی قزوینی تلگراف شد که سه هزار خروار گندم بفرستند و از آن روز تا به حال هم روزی فرستاده ایم سیصد خروار حمل کرده است به این قدر محض اطمینان مجلس مقدس عرض میکنم در آن اوقاف یعنی در روز دوشنبه و سه شنبه و پنج شنبه عده ورود بارهای گندم خیلی کم بود و تقریبا به بیست و پنج و سی بار نمیرسید ولی از دیروز و امروز از قرار راپورتی که آورده اند سیصد بار وارد شده که غالب الاعی بوده است و چند کاری هم وارد شده است به علاوه الان به موجب خبری که به توسط تلفون رسیده است چهارصد و هشتاد خروار از قبل از ظهر و دویست خروار بعد از ظهر وارد شده است و دو گاری هم آرد از از قزوین وارد شده و تقریبا روزی سیصد خروار که برای خوراک تهران معین شده است به ترتیب میرسد و چیزی که بیشتر اسباب سختی نان شده است که در اطراف تهران هم از قبیل شمیران و حضرت عبدالعظمی گندم تمام شده است و از تهران میبرند فردا هم امیداورم انشاالله ۶۰۰ خروار گندم وارد تهران بشود و از خریداری خودمان در قزوین و از سایرین که حمل کرده اند و کمک میکنند همان طور میرسد و فقط کمی نان این چند روزه است که مردم را به هیجان آورده است و همان طوری که در سابق عرض کردم که تا پنج روز دیگر امروز عرض میکنم تا سه روز دیگر به کلی امر نان اصلاح خواهد شد و آنچه گندمی که از اطراف نزدیک شهر حمل شده است وارد میشود و شاهد بزرگ من هم شاید خود آقایان وکلا باشند که تصدیق خواهند فرمود و استدعا دارم از آقای رئیس که مقرر فرمایند کمیسیون داخله فردا فوق العاده تشکیل شود که با اطلاع آن کمیسیون مذاکرات و اقدامات بنمائیم و ایشان هم مطلع باشند و در موقع لزوم در مجلس اطلاعات خود را اظهار بدارند.
رئیس ـ علاوه بر مسئله نان به طوری که خاطر آقایان مسبوق است چندی است که بعضی انتشارات در این شهر داده اند که باعث نگرانی عامه شده است اولاً یکی مسئله نان است و ثانیاً مسئله عوارض است که شهرت داده اند در اطراف شهر وضع میشود مسئله نمک و ذغال باعث شده است که امروز تمام قلوب متزلزل شده است و حال اینکه هیچ یک از آن چیزهائی که شهرت میدهند صورت وقوع ندارد مسئله نان همین طور است که آقای معاون وزارت داخله فرمودند که از هر قسم اقداماتی که لازم بوده است کرده اند و انی غافل نیستند مسائل دیگر هم همین طور است بی جهت اسباب اغتشاش مردم شده است ولی مجلس شورای ملی یک تکلیفی دارد که آن تسکین اضطراب قلوب موکلین و اسکات مردم است به این جهت بنده اعتقادم این است که یک کمیسیون فوق العاده تشکیل بدهیم که موافقت خواهد داشت با تقاضائی که آقای معاون کرده اند که این کمیسیون از فردا مشغول باشند پرسیدگی به این اموری که باعث اضطراب و تزلزل قلوب عامه شده است مسائل دیگری هم هست راجع به عدلیه که آنها هم اسباب نگرانی شده است و آقای وزیر عدلیه تقاضای کمیسیونی میکنند و عقیده بنده برای این کمیسیون ۱۲ نفر اعضاء کافی است و برای خود شعب معین نموده و به ترتیب الاهم فالاهم شروع به رسیدگی و اصلاح این کارها بنمایند و اگر مجلس موافقت دارد شروع کنیم به انتخاب این کمیسیون.(گفتند صحیح است.)
کاشف ـ با وجود این که وقت مجلس خیلی ضیق است و ما باید اعتراض کنیم از طول کلام لکن برای شکایاتی که از اطراف رسیده است و بعضی سو تفاهمی در میان مردم است لازم است عرض کنم البته میدانید در میان مردم یک جمعی هستند که همیشه بی بهانه هستند که یک چیزی را دست اویز کنند و اذهان مردم را مشوب نمایند و بعضی فسادها مینمایند بر فرض وزیر داخله یک غفلتی کرده است از این که انبار دولتی محفوظ بماند این را مربوط به وکلا میکنند و به علاوه مربوط به اختلاف بین وکلا میدانند بنده لازم است به جهت اطلاع محلی اعلان نمایم که ابدا اختلافی بین وکلا نیست و آن کسانی که این حرفها را میشنوند گول مفسدین را نخورند و بدانند که این اشخاص غیر از فساد مقصود دیگری ندارند و میخواهند بین وکلا اختلاف بیندازند و به واسطه کمی نان و عوارض و مالیات این طور اذهان را مشوب میکنند و میگویند که وکلا شما به فکر شما نیستند و مردم هم فورا باور میکنند و حال اینکه این وکلا که در اینجا آمدند ابدا اختلافی بین آنها نیست و به قدری که آنها تصور میکنند صد برابر آن در فکر موکلین خودشان هستند و گویا در عقیده من هم مخالفی نباشد.(گفتند صحیح است.)
ادیب التجار ـ مسئله نان چنانچه ذکر شده از مهمترین کارهای امروزه مملکتی شده است و چنانچه فرمودند آقای معاون وزارت داخله کمال اقدامات را کرده اند چه از عراق و چه از قزوین و زنجان همه جور اقدامات شده است و عنقریب از حسن اقدامات وزارت داخله و نیات مقدسه وکلا عظام امر نان به کلی اصلاح خواهد شد ولی یک نکته خیلی مهمی که اهمیتش کمتر از نان نیست و امروزه هم عرض کردم آن لار مفسدین است که آنها تا یک قوه نببنند یعنی یک اعمال سیاسی نشود چنانچه مکرر تجربه شده است که حال امروز این مملکت این است که هر قدری از آنها ملاحظه شود همه جور
شبهات را به اذهان مردم میاندازند و در دکانهای نانوائی با انواع دسائس و بعضی حرفهائی که موجب هیجان میشود قلوب مردم عوام را متزلزل میکنند خوب است آن طوری که فرمودند که یک هیئت مفتشه از نظمیه هست نگران مذاکرات این مفسدین باشد که در گوشه و کنار مخصوصا در دکانهای نانوائی که همه جور شبهات را میکنند دیگر اینکه با این زحماتی که از برای آوردند گندم کشیده شده که اسباب اسودگی دارالخلافه باشد طوری میشود که این گندم کم میشود مثلاً بیت بار سی بار به اسیاب میبرند هشت بار یا هفت بار برمیگردد به کجا میرود نمیدانم همین طور گندمی که از خارج به تهران می آید در بین راه گم میشود این از کجاست و مراقب این کار کیست نمیدانم.
معاون وزارت داخله ـ آقای ادیب التجار چیزی فرمودند که مثلاً گندم زیاد میرود و کم برمیگرد این به هیچ وجه ممکن نیست برای اینکه عده بارهائی که از این شهر خارج میشود صورت دارد و عده هم وارد میشود صورت دارد میتوانیم بگوئیم یک عیب هست و آن عیب از خود نانواها است که از قدیم الایام عادت به بعضی کارهای غیر صحیحه داشته اند ولی امیدواریم که رفع این نواقص هم بشود برای آنکه حالا مفتش در تمام دکانها گذاشته شده است که هر کدام بر خلاف ترتیب رفتاری بکنند به مجازات برسند.
رئیس ـ خوب در خصوص عده کمیسیون ۱۲ نفر به اعتقاد بنده کافی است بعد خود کمیسیون وقتی که دید کم است از مجلس تقاضا میکند افزوده میشود.(جمعی گفتند کافی است.)
کاشف ـ به عقیده بنده ۱۲ نفر کم است و ۱۸ نفر انتخاب شوند.
حاجی فاتح الملک ـ به غیر از کمیسیون عدلیه ۱۲ نفر کافی است.
رئیس ـ معلوم میشود مخالف هست پس رأی میگیریم هر کس ۱۲ نفر را کافی میداند قیام نماید.(اغلب قیام نمودند و با اکثریت تصویب شد.)
رئیس ـ شروع میشود به انتخاب ولی خواهش میکنم از هیئت رئیسه انتخاب نکنند برای اینکه وقت ندارند و کارشان زیاد است.
ارباب کیخسرو ـ در باب این رأی عرض داشتم. میخواستم عرض کنم اشخاصی که در دو کمیسیون عضویت دارند میشود آنها را انتخاب کرد یا خیر.
رئیس ـ این کمیسیون فوق العاده است میشود انتخاب کرد.
اسدالله میرزا ـ پریروز معاون وزارت داخله فرمودند که در سر معدن از ذغال برای پنج قران میگرفتند و این مسئله به نظر بنده خیلی عجب است یعنی بالاتر از این گمان نمیکنم چیزی باشد که در مملکت قانونی و مملکتی که دارای پارلمان است بشود بدون تصویب مجلس از مردم پول بگیرند آن روز فرمودند قدغن کردیم نگیرند بنده سئوال میکنم اولاً باید دانست کسانیکه میگرفتند کی ها هستند و از طرف وزارت داخله اقدامی در این باب شده است یا خیر؟
معاون وزارت داخله ـ در این باب بنده نگفتم که حقیقت میگرفتند عرض کردم از ذغال فروشهائی که ذغال میاوردند از علت کمی و گرانی سئوال کردند بعضی گفته بودند از هر باری پنج هزار و بعضی گفته بودند از هر باری یک تومان میگیرند محض تحقیق مامور مفتش مخصوصی که دیروز رفته است فرستاده ایم که تحقیق کرده در صورت صحت ببینند از کجا این دستور العمل داده شده و به چه جهت این پول را گرفته اند و مرتکب را گرفته بیاورند بنده هیچ وقت تحقیقا نگفتم که این پول را میگرفتند.(ورقه رأی برای اعضاء کمیسیون فوق العاده توزیع و آقایان حاجی میرزا رضا خان و فهیم الملک و تقی زاده برای استخراج آراء به قرعه معین شدند.)
رئیس ـ تا آقایان استخراج آراء نمانید ده دقیقه تنفس است.(مجددا جلسه به ریاست آقای ممتاز الدوله نایب رئیس تشکیل شد.)
نایب رئیس ـ شور در بقیه راپورت کمیسیون استقراض داخلی میشود.
ذکاءالملک ـ نتیجه مذاکراتی که ما در این خصوص میکنیم چه چیز است اینها موادی نیست که ما در آن رأی بدهیم برای اینکه این راپورت پس از تصویب باید برود به کمیسیون و مواد آن به طور مواد قانونی نوشته شده بیاید و باز در آن شور کنیم پس بهتر است که عجالتا این رجوع شود به کمیسیون و بعد از اینکه به شکل مواد قانونی نوشته شد به مجلس بیاید و مطرح مذاکره شود.
نایب رئیس ـ این تقاضای آقای ذکاءالملک را تصویب میکنید؟(اکثرا گفتند صحیح است.)
نایب رئیس ـ پس نتیجه این میشود که این راپورت برود به کمیسیون به صورت قانونی نوشته شده ثانیاً مراجعت نماید.(گفته شد کدام کمیسیون.)
نایب رئیس ـ همان کمیسیون استقراض راپورت کمیسیون فوائد عامه در خصوص امتیاز کارخانه صابون سازی قرائت میشود.
حاجی آقا ـ آن روز قرار شد با حضور وزیر فوائد عامه در این خصوص مذاکره شود وزیر که تشریف ندارند.
ناصر الاسلام ـ عرض بنده هم همین بود که وزیر فوائد عامه هم خوب است حاضر باشد که در مواردی که ایرادات میشود پاره ای توضیحاتی که دارند اظهار نمایند.
میرزا ابراهیم خان ـ بنده میخواستم عرض کنم تمام این اصلاحات که در کمیسیون شده است با حضور وزیر فوائد عامه بوده است.
نایب رئیس ـ باز وجود ایشان لازم است به جهت اینکه شاید خواسته باشند در بعضی موارد مدافعه نمایند پس میماند برای جلسه آتیه که با حضور وزیر فوائد عامه مذاکره شود.
حاجی شیخ علی ـ بنده تقاض میکنم راپورت شعبه چهارم خوانده شود.
نایب رئیس ـ طبع و توزیع نشده است.
حاجی شیخ علی ـ در نظامنامه داخلی همچو چیزی نیست که راپورت شعب باید طبع و توزیع شود.
نایب رئیس ـ این مسئله اعتبار نامه است باید طبع و توزیع شود که آقایان وکلا مسبوق باشند بدون طبع و توزیع نمیشود در آن مذاکره کرد.(راپورت کمیسیون محاسبات راجع به بودجه مجلس قرائت شد.)
نایب رئیس ـ در کلیات این راپورت یک دفعه مذاکره میشود.
اقای میرزا احمد ـ گویا در اینجا اشتباه شده است برای اینکه برای رئیس دارالنشا ۸۰ تومان و برای رئیس کابینه ۷۰ تومان در کمیسیون تصویب شده است.
حاجی آقا ـ پیشنهادی که از طرف اداره مباشرت شده بود این دو نفر را روی هم رفته یک صد و شصت تومان نوشته بودند در کمیسیون مذاکره شد که این دو باید از هم تفکیک بشود آن طوری که نظر بنده میرسد آن روزی که میفرمایند در کمیسیون مذاکره شد ولی رأی گرفته نشد در جلسه دیگر با حضور خودشان مجددا مذاکره شده و رأی گرفته و تصویب شد.
نایب رئیس ـ اول در کلیات این راپورت مذاکره آقایان ملتفت باشند که این مذاکرات راجع به مواد است خوب است اولاً در کلیات آن مباحثه شود بعد که داخل در شور مواد شدیم در هر ماده که چیزی به نظرشان میرسد اظهار نمایند.
سلیمان میرزا ـ بنده میخواستم عرض کنم آن فصلی که راجع به کلیه بودجه بشود که هر کس حقوقی داشته باشد جزء مواجب او محسوب شود در اینحا قید شده و این ماده شامل این میشود یا خیر.
ارباب کیخسرو ـ بلی همین طور است شامل میشود ولی به استثنا وکلا.
سلیمان میرزا ـ اگر شامل میشود وکلا را هم شامل میشود.
ارباب کیخسرو ـ چون در باب وکلا قبل از این مذاکره شده و دو مرتبه آقای دکتر اسمعیل خان پیشنهادی داده بودند به جائی نرسید ولی در باب مستخدمین اگر حقوق دیوانی داشته باشند کسر خواهد شد.
حاجی آقای شیرازی ـ این بدیهی است که بودجه وقتی به کمیسیون می آید در خصوصیاتش مذاکره نمیشود این قراری است که در خارج باید گذارده شود که هر کس حقوق دیوانی دارد از حقوق اداری او کسر میشود یا خیر و در خصوص نمایندگان یک پیشنهادی شده است و هنوز از مجلس نگذشته است به عقیده بنده این مطلب خارج از موضوع است.
نایب رئیس ـ گویا این مسئله یک قدری خارج از موضوع است برای این که اینجا مذاکره میشودکه پیشخدمت مواجبش چه قدر است و وکیل چه قدر باید مواجب داشته باشد شاید یک پیشخدمتی که حقوق دیوانی نداشته باشد و در کلیه حقوق مستخدمین ادارات آقای دکتر اسمعیل خان پیشنهادی کردند اینکه از مجلس گذشت تکلیف کلیه معین میشود در هر حال تغییری در مواد این بودجه پیدا نخواهد شد منتهی چیزی که هست این است که اگر برای هر وکیل ده تومان حقوق معین کرده باشند به اندازه حقوق دیوانی او از آن مقدار کسر خواهد شد.
سلیمان میرزا ـ بنده سئوالی که کردم به هیچ وجه اسم نبردم که این وکیل سلیمان میرزا است و هفتصد تومان مواجب دارد که فردا اگر بنده استعفا کردم یا مردم موکلین مجبور باشند نماینده دیگری را به جای من انتخاب نمایند که هفتصد تومان حقوق دیوانی داشته باشد بنده عرض کردم نماینده ای
که صد تومان یا پیشخدمتی که دوازده تومان حقوق میگیرد در وقت پرداخت از مواجب اداری او کسر میشود یا خیر ارباب اظهار کردند که این قانون در حق ضعفائی که از ما کمتر مواجب میگیرند مجری است و در حق ماها که بیشتر از آنها حقوق میگیریم مجری نیست بنده عرض میکنم چگونه میشود که ما این قانون را در موضوع مستخدمین جزء مجری بداریم و در موضوع خودمان مجری نباشد اگر باید در موضوع آنها مجری باشد باید اول در باره خودمان مجری بداریم.
نایب رئیس ـ این مطلب اساسی و خیلی صحیح است ولی ربطی به این موضوع ندارد اگر حضرت عالی میفرمائید که این قانون در حق وکلا باید اجرا شود این باید به موجب یک طرح قانونی باشد حالا این بودجه ای است که به مجلس آمده است و هر چه تصویب شد از مجلس میگذرد حالا در این باب حضرت علی اگر عقیده تان این است که این قانون باید در حق وکلا و کلیه مستخدمین مجری شود پس یک ماده نوشته به مجلس پیشنهاد کنید که یک روزی اینجا بنشینیم و شور ۱ و ۲ و ۳ در آن بنمائیم که از مجلس گذشته یک ماده قانونی شود.
میرزا داوود خان ـ بنده میخواستم عرض کنم در این باب آقای دکتر اسمعیل خان در چهار ماده قبل پیشنهادی کردند به همین قسم مانده است فرض بفرمائید که آن طرح هم شش ماده دیگر بماند در این صورت فایده نخواهد کرد.
اسدالله خان ـ بنده هم گمان میکنم که این مطلب موضوعش اینجا نباشد برای اینکه این بودجه است در بودجه اسامی اشخاص را نمینوسند که فلان شخص چه قدر حقوق دیوانی دارد و باید کسر شود یا اینکه کسر نشود از از وظایف وزارت مالیه است که باید مواظبت نماید اشخاصی که در ادارات خدمت مینمایند برای آن مدتی که مواجب میگرند حقوق دیوانی آنها را کسر نمایند و این هم باید به موجب یک ماده قانونی باشد و در بودجه نباید اسمی از اشخاص و حقوق آنها برده شود برای اینکه این حقوق خدمت است که به او میدهند یحتمل یک مستخدمی که حقوق دیوانی داشته است برود و دیگری به جای او بیاید که مواجب نداشته باشد.
نایب رئیس ـ در کلیه این بودجه اگر حرفی دارید بفرمائید و آن قانون را باید زودتر کمیسیون قوانین مالیه به مجلس بفرستند در آن باب مذاکره شود و از مجلس بگذرد.
میرزا داوود خان ـ در بودجه موقعی که قبل از این مجلس آمد عرض کردم باز هم عرض میکنم علت اینکه حقوق مستخدمین مجلس باید از سایر ادارات کمتر باشد چیست این را توضیح بدهید بدانیم.
نایب رئیس ـ این راجع به مواد است حالا مباحثه در کلیات میشود وقتی داخل در شور مواد شدیم راجع به هر ماده که ایراد دارید اظهار نمائید.
میرزا اسمعیل نوبری ـ این کلیات ندارد و مباحثه در کلیات این بودجه این است که مثلاً بگوئیم چرا حقوق مستخدمین مجلس از سایر ادارات کمتر است و رأی که گرفته میشود به تمام بودجه است نه به ماده و بنده میخواستم همین فرمایش را که آقای میرزا داوود خان کردند عرض نمایم.
حاجی آقا ـ بنده خیلی تعجب دارم در یک چیزی که در کلیاتش مذاکره نیست باید مذاکره در مواد را در موقع شور در کلیات مطرح کرد وقتی که در کلیات مخالفی نیست رأی گرفته داخل شور مواد شوید آن وقت راجع به هر ماده که نظریاتی هست اظهار بدارید.
کاشف ـ اگر بنا بشود که اینها تمام مذاکره در مواد باشد و راجع به کلیات نباشد پس ما در چه مذاکره نمائیم همین که حقوق مستخدمین مجلس چرا باید از ادارات کمتر باشد راجع به کلیات است.
حاجی آقا ـ مذاکره در کلیات یک لایحه این است که در اساسیات او باید صحبت کرد کلیات یک بودجه که به مجلس می آید نه این است که بگوئیم فلان ماده زیاد است یا اینکه حقوق رئیس دارالانشا کم است و باید حقوق مستخدمین مجلس با سایرین مساوی باشد به واسطه اینکه شبهه نیست که یکی از مواد این بودجه حقوق اعضاء دارالانشا است و یک ماده ه حقوق نمایندگان است و اگر از آقای کاشف بپرسند جزئیات این بودجه کدام است همین ها را خواهند شمرد پس در صورتی که در کلیات این مذاکره نیست رأی بگیرید داخل در شور مواد شوید دیگر لازم نیست شور در جزئیات را در موقع شور در کلیات مطرح نمائید.
کاشف ـ بنده کلیات این بودجه را بر سه قسم میبینم یکی حقوق نمایندگان است که در این هیچ مذاکره نخواهیم کرد و یکی حقوق مستخدمین است و یکی هم لوازمات است که مذاکره ندارد پس مباحثه که در کلیات بشود راجع به حقوق مستخدمین جزء است سایر مواد که مباحثه ندارد.
نایب رئیس ـ معلوم میشود که در کلیات این بودجه مخالفی نیست رأی میگیریم برای اینکه داخل شور مواد شویم کسانی که تصویب میکنند قیام نمایند.
(اغلب قیام نمودند و با اکثریت تصویب شد.)
معزز الملک ـ نتیجه استخراج آراء برای انتخاب کمیسیون فوق العاده.
اسدالله میرزا ۴۹ رأی - نوبری ۴۰ رأی - آقا شیخ ابراهیم زنجانی ۴۰ رأی - معاضد السلطنه ۳۶ رأی - شیخ اسمعیل هشترودی ۳۵ رأی - ذکاءالملک ۳۲ رأی - تقی زاده ۳۲ رأی - نواب ۲۳ رأی - اسدالله خان ۲۰ رأی - کاشف و منتصر السلطان هر یک ۱۸ رأی باید قرعه کشیده شود.
کاشف ـ بنده استعفا میدهم لازم نیست قرعه کشیده شود.
حاجی آقا ـ اول باید قرعه کشیده شود اگر شما معین شدید استعفا بدهید.
(قرعه کشیده شد و آقای کاشف معین شد.)
تقی زاده ـ بنده در اول انتخابات نبودم که استدعا نمایم بنده را ننویسند وقتی امدم که اوراق جمع شده بود چون کار زیاد دارم و وقتم کم است برای من میسر نمیشود که در این کمیسیون حاضر شوم لهذا استدعا میکنم استعفای بنده را قبول فرمائید.
ادیب التجار ـ بنده اولاً استدعا میکنم که استعفای آقایان قبول نشود و ثانیاً از مجلس سئوال میکنم وظیفه رفتار و پروگرام این ۱۲ نفر از روی چه خواهد بود.
وزیر زاده ـ بنده هم استدعا میکنم که استعفای آقایان قبول نشود و اینکه در خصوص پروگرام این ۱۲ نفر سئوال شد پروگرام اینها را آقای رئیس به طریق اجمال فرمودند دیگر گمان نمیکنم شرحش لازم باشد.
ادیب التجار ـ بنده سئوالی در باب پروگرام کردم جواب میخواهم.
نایب رئیس ـ مگر شما تشریف نداشتید این صحبتهائی که شده است پروگرام آنها است دیگر لازم به شرح نیست.(جمعی اظهار داشتند آقای تقی زاده استعفای خود را پس بگیرند.)
نایب رئیس ـ آقای تقی زاده استعفای خود را پس بگیرند.
تقی زاده ـ خیر بنده نمیتوانم در این کمیسیون عضویت داشته باشم.
نایب رئیس ـ خوب قبول نمیکنند باید عوض ایشان انتخاب شود.(ورقه توزیع شد.۹
کاشف ـ بنده هم چنانچه عرض کردم از عهده بر نمیایم استدعا دارم استعفای بنده را بپذیرید و دو نفر انتخاب کنید.
مؤتمن الملک ـ بنده را هم استدعا میکنم معاف بدارید.
نواب ـ بنده هم چون در سه کمیسیون تقریبا عضویت دارم از این کمیسیون استعفا میدهم.
وزیر زاده ـ بنده خیلی متاسفم در این موقع که باید ما به انهایت حدیت حاضر خدمات ملیه بشویم فردا فرد استعفا میداهیم و بنده به کلی ضدیت دارم و عقیده ام این است که مجلس استعفای آقایان را قبول نکند.
اقای شیخ اسمعیل هشترودی ـ این آقایان برای خدمت آمده اند یا برای استعفا من نمیدانم برای چه استعفا میدهند.
حاجی آقا ـ بنده به کلی بر خلاف رأی آنهائی هستم که میفرمایند استعفا را نباید قبول کرد برای اینکه وکلا خودشان یک وجدانی دارند و وظیفه خودشان را میدانند که باید در خدمات ملی وقت خود را صرف نمایند وقتی که استعفا میدهند استعفای ایشان کاشف از یک عذری است که مانع این خدمت است و وقتی که ما سخت بگیریم عنوانا استعفا نمیدهند ولی عملا استعفا میدهند به این معنی که تشریف نمیاورند و این عده ۱۲
نفر حداقلی است که برای این کمیسیون تصویب شده است اگر بنا شود شش نفر هم از بین این عده حاضر نشوند این کمیسیون فایده نخواهد داشت پس عقیده بنده این است که هر یک از آقایان استعفا میدهند قبول بفرمایند و عوض آنها را انتخاب نمایند و اگر استعفای آنها را قبول نکنید همان قسمی که عرض کردم خواهد شد.
فهیم الملک ـ بنده به کلی بر خلاف قبول کردن استعفا هستم و عرض میکنمن آقایان تا مدتی که اینجا تشریف دارند باید مشغول خدمت باشند و هر خدمتی که به آنها رجوع مبشود انجام بدهند بنده نمیدانم برای چه استعفا میدهند اگر خیال خدمت کردن ندارند که بفرمایند والّا باید قبول کنند و مجلس هم نباید استعفای آنها را قبول کند.
ناصر الاسلام ـ این آقایانی که استعفا میدهند همان ها هستند که در مجلس بودند و تصویب کردند که عده ۱۲ نفر باشد و کمیسیون هم زودتر تشکیل شود و حالا نمیدانم چه شده است که هر کدام استعفا میدهند این کمیسیون به اندازه مهم است که از هر کمیسیونی فعلا اهمیتش بیشتر است آقایان برای اینکه در کمیسیونهای دیگر عضویت دارند از عضویت این کمیسیون استعفا میدهند بنده عرض میکنم فرضا رفتید و در یک کمیسیون نشستید و مذاکره کردید و مثلاً امتیاز نامه کارخانه صابون سازی را تصویب نمودید این چه حاصلی خواهد داشت باید کارها هر کدام که مهم است بر سایرین مقدم بداریم و امروز میدانیم که امر نان و غیره از سایر کارها به اندازه اهمیتش بیشتر است و اصلاحش فوری است دیگر نمیدانم آقایان برای چه استعفا میدهند.
کاشف ـ بنده لازم شد در مقابل اظهارات آقای وزیر زاده و سایر آقایان علت استعفای خود را عرض کنم چون بنده مدتی است که در صدد گرفتن اجازه مسافرتی هستم و کسانی که در این کمیسیون هستند باید حواسشان جمع باشد و چنانچه این عضویت را قبول میکردم و بعد اجازه میگرفتم اسباب تعویق کار کمیسیون میشد از این جهت استعفا دادم.
نایب رئیس ـ حضرت عالی فعلا قبول بفرمائید وقتی که مجلس به شما اجازه مسافرت داد استعفای خودتان را تقدیم نمائید آن وقت یک نفر انتخاب میشود.
تقی زاده ـ برای آنکه از استعفا مذاکره شد بنده هم لازم میدانم در این خصوص عرض کرده باشم در ابتدای دوره اجلاسیه و سر آمدن دوره کمیسیونها بنده عرض کردم بنده را در دو کمیسیون انتخاب ننمائید پذیرفته نشد با وجود اینکه هر کس آزاد است که هر که را دلش میخواهد انتخاب نماید در صورتی که آن وقت علت استعفا بنده عذر مزاجی نبوده و فعلا که مشغول معالجه هستم و عذر مزاجی دارم استعفای بنده را قبول نمیکنند در صورتی که در دو کمیسیون فعلا مشغول هستم و اینجا هم نبودم قبل از وقت عرض کنم بنده را انتخاب نکنند حالا اگر مجلس استعفای مرا قبول نمینماید باید بیشتر از این کار بکنم خوب است عوض بنده را در یکی از این کمیسیونهای دائمی که بنده عضویت دارم و کارشان بیشتر است انتخاب نمایند.
وکیل التجار ـ بنده خواستم عرض کنم مسئله قبول استعفا و عدم قبول همیشه مدتی وقت مجلس را تضییع میکند بنده نمیدانم علت اینکه نباید استعفا را قبول کرد چیست البته تا عذر موجهی نداشته باشند اظهار استعفا نمیکنند و وقتی که اظهار میکنند معلوم میشود عذری دارند و عقیده بنده این است که در این باب یک ماده پیشنهاد شود که تکلیف این استعفاها را معین نماید و همیشه آن قدر وقت مجلس را تلف نکنند.
نواب ـ علت استعفای بنده این است که در سه کمیسیون عضویت دارم و بیشتر از این هم وقت ندارم ولی اگر سایرین استعفای خود را مسترد دارند و برای بنده هم ایجاد شود استعفای خود را مسترد میدارم
ارباب کیخسرو ـ آن روزی که آقای تقی زاده برای کمیسیون مالیه انتخاب کردیم خودشان گفتند بنده برای کمیسیون فوق العاده داشته باشید که انتخاب نمایند ولی چنانچه حالا مشغول معالجه هستند نمیشود استعفای ایشان را قبول نکرد.
نایب رئیس ـ خوب فعلا دو نفر انتخاب میشود یکی به جای آقای تقی زاده و یکی جای آقای مؤتمن الملک.
(ورقه توزیع و آقایان صدر العلما و حاجی آقای شیخ محمد خیابانی به قرعه معین شدهند و اوراق را به اطاق دیگر بردند که استخراج نمایند.)
نایب رئیس ـ پریروز گفته شد دو کمیسیونی که برای مسئولیت وزیر دربار به تقاضای آقای مؤتمن الملک تشکیل شد آقایانی که عضویت آن دو کمیسیون را دارا هستند حاضر نشده هیئت رئیسه خود را معین کنند معلوم میشود هنوز هیئت رئیسه خود را معین نکرده اند خواهش میشود که بعد از مجلس این دو کمیسیون را منعقد نموده هیئت رئیسه خود را معین نمایند و مشغول کار شوند فردا سه ساعت به غروب جلسه خصوصی خواهد شد دستور جلسه آتیه راپورت کمیسیون قوانین مالیه راجع به قانون محاسبات عمومی بودجه مجلس بقیه شور در کلیات امتیاز نامه کارخانه صابون سازی.
نواب ـ گویا از طرف هیئت وزراء اظهاری شده است برای مستشارهای خارجه مدتی بود تصویب میکردند که آن از طف هیئت رئیسه به مجلس خواهد آمد و هنوز نیامده است به این جهت عرض میکنم چون این دو مطلب به نظر بنده خیلی اهمیت دارد هر قدر زودتر اقدام شود بهتر است.
نایب رئیس ـ قرار بود این لایحه را وزیر مالیه به مجلس بیاورند و چند روز پیش که بنده ایشان راملاقات کردم گفتند خواهم آورد و هنوز نیاورده است.
سلیمان میرزا ـ بنده تصور میکردم هر قدر از قوانین عدلیه زودتر بگذرد بهتر است و امروز قانون ثبت اسناد که از کمیسیون عدلیه مدتی است راپورت داده شده اگر بگذرد نصف کارهای عدلیه آسان خواهد شد به این جهت تقاضا میکنم که جزء دستور منظور شود.
نایب رئیس ـ در این باب هنوز از کمیسیون راپورت داده نشده.
اقای میرزا اسمعیل نوبری ـ بنده میخواستم عرض کنم کمیسیون ۱۲ نفری که امروز انتخاب شد خیلی اهمیت دارد و اشخاصی که در سایر کمیسیونها عضویت دارند و در این کمیسیون هم انتخاب شده اند و نمیتوانند به جهت کمیسیون در آنها حاضر شوند در آن موقع آن کمیسیون ها معاف میباشند به جهت اینکه این کمیسیون مقدم بر همه است و بنده به این کمیسیون اهمیت میدهم و دیگر فردا چهار ساعت به غروب مانده حاضر شوند برای تعیین هیئت رئیسه.
(گفتند شما خوب است ظهر حاضر شده هیئت رئیسه کمیسیون را انتخاب نمائیم.)
نایب رئیس ـ اگر بتوانید خیلی خوب است والّا عصر هم ممکن است که قبل از مجلس خصوصی حاضر شوند.
(مجلس دو ساعت از شب گذشته ختم شد.)