مذاکرات مجلس شورای ملی ۱ اسفند ۱۳۳۸ نشست ۳۸۳

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری نوزدهم

قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی

نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم

جلسه مجلس یک ساعت و ۴۵ دقیقه پیش از ظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید

- تصویب صورت مجلس

۱ -تصویب صورت مجلس

رئیس - -صورت غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود

به شرح زیر قرائت شد

غائبین با اجازه- آقایان محمودی خلعتبری کدیور کورس پناهی فضایلی بهادری تربتی مرتضی حکمت دکتر مشیر فاطمی دکتر دادفر خزیمه علم دکتر اصلان افشار سراج حجازی اورنگ تیمورتاش جلیلوند دهقان سنندجی حشمتی صفاری مهندس فیروز صادق بوشهری صراف زاده مهندس جفرودی کاظم شیبانی مهدوی

غائبین بی اجازه- آقایان دکتر طاهری قرشی

دیر آمدگان و زود رفتگان با اجازه- آقایان گیو دیهیم دکتر بینا دولتشاهی خرازی

رئیس - -نظری نسبت به صورت مجلس نیس اظهاری نشد صورت مجلس جلسه قبل تصویب شد

- سوال آقای موسوی راجع به ساختمان آسایشگاه مسلولین در خوزستان وجواب آقای وزیر بهداری

۲ -سوال آقای موسوی راجع به ساختمان آسایشگاه مسلولین در خوزستان وجواب آقای وزیر بهداری

رئیس - دستور اول سوالات است آقای موسوی بفرمایید

موسوی - چون مدتی از تقدیم سوال بنده گذشته‌است برای یاد آوری متن سوال را قرائت می‌کنم با این که از پنجم آبان ۱۳۳۳ برای ساختمان آسایشگاه مسلولین خوزستان اقداماتی شروع و ضرورت ساختمان آسایشگاه از طرف وزارت بهداری تایید و تاکید شده با این که در جلسات عدیده تصمیماتی از طرف نمایندگان وزارت بهدار ی وسازمان بیمه‌های اجتماعی برای انجام این ساختمان اتخاذ و موافقت‌هایی حاصل گردیده وبا این که خود جنابعالی به مناسبت سوابق و آشنایی زیادو علاقه مندی به مردم به وضعیت خوزستان توجه دارید که متاسفانه مبتلایان به بیماری سل در خوزستان خصوصادر بین کارمندان و کارگران شرکت نفت و کنسرسیوم چه اندازه زیاد و بدینوسیله در بین مردم تسری یافته‌است توضیح فرمایید به چه علت تاکنون در انجام ساختمان اقدامی به عمل نیامده‌است و برا ی نجات مردم چه چاره اندیشی فرموده‌اید و قطعا چه تاریخی ساختمان آسایشگاه مذکورش شروع می‌شود به طوری که در سوال عرض شد از سال ۱۳۳۳ به بعد مکرر از طرف نمایندگان خوزستان و بخصوص در موارد عدیده بنده بنا به ماموریتی که آقایان به بنده می داده‌اند در این باب در جلسات عدیده‌ای در وزارت بهداری ودستگاههای مختلفه در تمام دوره حکومت تیمسار سپهبد زاهدی ودر زمان حکومت جناب آقای علا ء شرکت می‌کردم و تصمیماتی اتخاذ می‌شد وحتی مراتب را به عرض اعلیحضرت همایونی در یکش رفیابی خود بنده رسانیدم و او مر موکد هم صادر فرمودند ولی متاسفانه دلایلی ازقبیل اختلاف راجع به محل زمین این امر لازم و حیاتی را در عهده تعویق قرار گرفت وقتی که جناب آقای دکتر راجی در دولت جناب آقای دکتر اقبال به وزارت بهداری مامورشدند و با حسن نیت و صداقتی که در خدمت در تمام مدت خدمت از خودشان نشان دادند شروع فرمودند به ساختمان برای آسایشگاههای مسلولین در تمام نقاط ایران وخدمات بهداری و بهداشتی دیگ رچون ایشان سوابق زیادی در خوزستان دارند و سنین زیادی از دوران جوانی خود را در خوزستان در راه خدمت به مردم صرف کرده‌اند و به همین مناسبت مردم خوزستان چند دوره افتخار نمایندگی خودشان را در مجلس شورای ملی به ایشان واگذار کردند انتظار می‌رفت که برای ساختمان آسایشگاه مسلولین درخوزستان اقدام کنند اما متاسفانه یا از نظری خوشبختانه چون این ادقاماتی که در سایر مناطق برای ساختمان آسایشگاه کرده‌اند اسباب خوشوقتی می‌باشد جناب آقا یدکتر راجی مثل این که تصور فرموده‌اند چو خوزستانی‌ها نسبت به ایشان خودی تر هستند دیگران را ترجیح دارند بدوا به جاهای دور دست تر و یاجاهایی که عرض کردم نسبت به آنهایی که تکلیف شخصی از نقطه نظر سوابقی که عرض کردم نداشته باشند مردم خوزستان را اقلا از نقطه نظر زمان و تاریخ فراموش کرده‌اند وعقب انداخته‌اند این است که بنده استدعا می‌کنم که به جبران این تعویق و تاخیر یک اقدام عاجلی در این باب بفرمایند ونتیجه را به عرض مجلس شورای ملی برسانند زیرا بنده نمی‌خواهم با بیان وضع تاثر آور مردم خوزستان از نظر بلای سل خاطر مبارک آقایان را ملالی بدهم ولی عرض می‌کنم روزی نیست جناب آقای دکترراجی که مسلولینی که از خوزستان می‌آیند به نمایندگان خوزستان مراجعه نکنند و یا مزاحم دتسگاهها ی شما در تهران نباشند بنده اطمینان دارم با وجود مشکلاتی که در تهران هست آنچه را که می‌توانستیم کوشش می‌کردیم و تا آ“جایی که ممکن بود و به هر صورت و وضعی که بود این‌ها بستری می‌شدند ولی تصدیق بفرمایید که برای همه مردم آمدن از ولایات دور دست به تهران میسر نیست و بنده متوجه بودم در موقعی که دولت در خوزستان بود برای دو مرکز مبارزه با سل در خرمشهر واهواز اقدام فرمودند ولی این کافی نیست جناب آقای دکتر راجی ضرورت کامل دارد که یک ساختمان‌های کافی و یک دستگاههایی که ضرورت دارد مثل بعضی جاها که بوجود آورده‌اند اینجا وسیع تر و کاملتر برای مردمی که از نقطه نظر نامساعد بودن هوا در اینجا بیشتر گرفتار هستند بوجود بیاورند این خدمت را زودتر انجام بفرمایید و اگر ایجاب کرد بعداز فرمایشات جنابعالی مطالبی که لازم است عرض می‌کنم

رئیس - آقای وزیر بهداری

وزیر بهداری - دکترراجی همان طور که نماینده محترم آقای موسوی فرمودند موضوع آسایشگاه خوزستان چندین سال است که مورد توجه‌است و راجع به انتخاب محل گفت وشنود زیاد وبحث زیاد می‌شود حتی نوروز سال ۱۳۳۷ بنده شخصا به معیت جناب آقای مهران حاضر درجلسه یک سفر رفتیم به بروجرد که ببینیم روی آن تپه معروف به تپه چغا سرخر آیا شایستگی دارد که آسایشگاه بسازیم یا نه آقایان استحضار دارید که برنامه ساختمانی آسایشگاهها قبلا به عهده سازمان برنامه بوده‌است و آنچه که وزارت بهداری می‌کرد از اعبتاری بود که از عوارض تذکره زایرین به دست می‌آمد وبا همان پولی که موجود بود وزارت بهداری در این مدت توانست آسایشگاههایی در بعضی از نقاطکشور مانند رضاییه تبریز رش کرمان واصفهان شروع به ساختمان کند درحدود ۱۳ مرکز مبارزه هم در مراکز استان یا شهرهای بزرگ بنا کند این اعتبار البته تمام شد و از طرف دیگر مقدورات سازمان برنامه هم تا حدی محدود شد به همین واسطه در بودجه تقدیمی دولت تبصره‌ای هست که به اسم عوارض نوشابه‌های غیر الکلی است واز این محل بطری نیم ریال دهشاهی برای این منظور اخذ خواهد شد و بنده یقین دارم با این عوارضی که امید است بدون افزایش قیمت به دست مردم برسد اخذ شود بتوانیم کلیه آسایشگاههایی که نیمه تمام داریم تمام کنمی و مراکز مبارزه با سل که ضرورت دارد ایجاد کنیم جناب آقای موسوی در کلیه نقاط دنیا آسایشگاه را دیگر بنا نمی‌کنند علت هم این است که مراکز درمانی رفع احتیاج می‌کند ولی هنوز متاسفانه چون موضوع سل همانطوری که در جلسه قبل عرض کردم بستگی دراد به موضوع تغذیه و متاسفانه در اشغال گذشته به اضافه مضار دیگری که آن اشغال برای کشور ما داش یک مقار زیادی محصولت کشور ما را برند وازدیاد تعداد مسلولین در این کشور در نتیجه همان کم غذایی بوده اسو بنده امیدوارم باازدیادی که فعلا در کلیه محصولات غذایی و صنعتی کشاورزی به دست آمده به تدریج این نقیصه جبران شود در هفته گذشته موضوع واگذاری زمین برای آسایشگاه خاتمه پیدا کرد و سیصد هزار متر در کوت عبدالله به وزارت بهداری واگذار شد که در آ“جا آسایشگاه بسازند قبل از این که ما تصمیم بگیریم درخوزستان آسایشگاه بسازیم

راجع به این امر صحبت بود که می‌گفتند آیا بایستی حتما آسایشگاه در نقطه خوش آب وهوا باشد یا همه جا می‌شود آسایشگاه ساخت امروز معلوم شد مسلول را در هر آب وهوایی که باشد همانجا می شودمعالجه کرد مخصوصا با کشف این آنتی بیوتیک‌هایی که مرض سل را در کمترین مدت درمان می‌کند آن مشکل حمل ونقل مریض را با ساختن آسایشگاه در محل حل می ککنند یعنی الان که بنده با جنابعالی صحبت می‌کنم اداره مهندسی بهداشت در صدد تهیه نقشه این آسایشگاه‌است وبنده امیدوارم هفته آینده که خوزستان خواهم بود بتوانم راجع به جزئیات این نقشه رسیدگی کامل بکنم و آرزو می‌کنم که در سال آینده نه فقط ساختمان این آسایشگاه شروع شود بلکه با توجهی که هست این کار زودتر خاتمه پیدا کند امیدوارم که سال آینده این آسایشگاه کلا ساخته شود ودر دسترس بیماران گذاشه شود همانطوری که فرمودید وزارت بهداری درخوزستان ساختمان دو مرکز مبارزه با سل را در سال گذشته شروع کرد یکی در آبادان است ودیگری در اهواز هر دو پوشش شان تمام شده فقط قسمت نازک کاری آنها باقی است و امیدوارم آن هم تا بهار تمام شده به پایان برسد عمل دیگری که انجام شده این است که درحدود ۱٫۰۶۷٫۷۷۳ نفر درخوزستان تنها بر علیه سل تلقیح شده‌اند وخیال می‌کنم این رقم یک رقمی است که خیلی قاب لتوجه‌است و آ“هایی که مخصوصا بچه‌ها که مصونیتی پیدا می‌کنند در آتیه دیگر دچار این مرض نشوند (صحیح است - احسنت)

رئیس - آقای موسوی موسوی قبلا از این که جناب آقای دکتر راجی گزارشی از نظر تلقیح برضد سل درخوزستان به عرض مجلس رساندند تشکر می‌کنم و همچنین از بیانات و نتایج اقداماتی که برای خاتمه دادن به این موضوع چند ساله اظهار فرمودند عض امتنان می‌کنم و بنده از فرمایشاتشان با عرض تشکر از بیاناتی که فرمودند اخذ سند می‌کنم برای این که ان شاءالله این آسایشگاه‌ها قریبا در خوزستان شروع به ساختمان بشود ودر سال آینده تا اواخر سال مورداستفاده مردم قرار بگیرد نکته‌ای که برای یاد آوری عرض می‌کنم حضورتان خودتان توجه دارید موضوع هوای سوزان خوزستان است و مسلما برای این ساختمانها فکر ایجاد هوای خنک مورد توجه جنابعالی خواهد بود زیرا بدون داشتن وسایل هوای خنک از قبیل کولر وارکوندیشین زندگی بیماران که یک زندگی توام با آسایشی باید باشد مشکل می‌شود

وزیر بهداری - پیش بینی شده

- اخذ رای و تصویب لایحه اصلاحی مجلس سنا راجع به تسهیلات مودیان مالیاتی

۳ - اخذ رای و تصویب لایحه اصلاحی مجلس سنا راجع به تسهیلات مودیان مالیاتی

رئیس - نامه‌ای از مجلس سنا رسیده راجع به تسهیلات مالیاتی که از مجلس فرستاده شده بود واصلاحاتی کرده‌اند که مورد تصویب کمییون قرار گرفته‌است نامه مجلس سنا حالا قرائت می‌شود به شرح زیر قرائت شد

• ریاست محترم مجلس شورای ملی لایحه قانونی راجع به ایجاد تسهیلات برای مودیان مالیاتی در مورد پرداخت مالیات که طی مرقومه شماره ۲۸۴۲۵ مورخ ۱۳۳۸٫۱۰٫۲۸ از مجلس شورای ملی به مجلس سنا ارسال شده بود در جلسه روز چهارشنبه ۲۰ بهمن ماه ۱۳۳۸ مجلس سنا مطرح و با اصلاحاتی به تصویب رسید اینک یک نسخه از لایحه فوق برای استحضار عالی و طرح مجدد در مجلس شورای ملی به ضمیمه ایفاد می‌شود رئیس مجلس سنا

رئیس - اصلاحاتی که شده بیشتر عبارتی است به کمیسیون هم که فرستاده شد کمیسیون تایید کرده وحلاا محتاج یک رای نهایی است آقایانی که با این لایحه تسهیلات مالیاتی موافقند قیام فرمایند اکثر برخاستند تصویب شد به دولت ابلاغ می‌شود

- اخذ رای و تصویب مطرح شدن لایحه اصلاحات ارضی طبق تقاضای آقای نخست وزیر

۴ - اخذ رای و تصویب مطرح شدن لایحه اصلاحات ارضی طبق تقاضای آقای نخست وزیر

رئیس - آقای نخست وزیر یک تقاضایی کرده‌اند که قرائت می‌شود

به شرح زیر قرائت شد

• ریاست محترم مجلس شورای ملی خواهشمند است مقرر فرمایندگزارش کمیسیون خاص رسیدگی به لایحه اصلاحات ارضی را در جلسه روز یکشنبه اول اسفند مجلس شورای ملی مطرح فرمایند نخست وزیر

رئیس - محتاج به رای مجلس است اگر آقایان با این تقاضا موافقت دارند قیام فرمایند اکثر برخاستند تصویب شد

- شور اول گزارش کمیسیون کشور راجع به شهرداریها از ماده ۴۵ تا ماده ۴۷

۵ - شور اول گزارش کمیسیون کشور راجع به شهرداریها از ماده ۴۵ تا ماده ۴۷

رئیس - تا وقتی که وزیر کشاورزی برای طرح لایحه اصلاحات ارضی بیایند همان لایحه شهرداریها که شور اولش است مطرح می‌شود ماده ۴۴ تمام شد ماده ۴۵ باید مطرح شود

به شرح زیر قرائت شد

• ماده ۴۵در نقاطی که انجمن شهر تشکیل نشده یا منحل گردیده و یا عده اعضاء انجمن به حد نصاب قانونی نرسیده باشد وزارت کشور قائم مقام انجمن شهر خواهد بود ولی وضع عوارض جدید با پیشنهاد وزارت کشور و تصویب کمیسیون کشور مجلس شورای ملی خواهد بود

رئیس - مخالفی نیست پیشنهادات رسیده قرائت می‌شود به شرح زیر قرائت شد بعد از قائم مقام انجمن شهر خواهد بود تبدیل به می‌باشد موسوی

• مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی اینجانب پیشنهاد می‌نماید در ماده ۴۵ اصلاحات زیر به عمل آید بعد ازجمله به حد نصاب قانونی نرسیده باشد وزارت کشور تا زمانی که طبق تبصره دو ماده ۴۴ انجمن جدید تشکیل نیافته الخ ابتهاج پیشنهاد می‌کنم که

ماده ۴۵ به شرح زیر اصلاح شود

• ماده ۴۵ در نقاطی که انجمن شهر تشکیل نشده و یا منحل گردیده و یا عده اعضای انجمن به حد نصاب قانونی نرسیده باشد شورایی مرکب از فرماندار یا بخشدار رئیس دادگاه شهرستان یا رئیس دادگاه بخش در نقاطی که دادگاه شهرستان وجودندارد رئیس بهداری و رئیس فرهنگ قائم مقام انجمن شهر خواهد بود دکتر دادفر

رئیس - ماده ۴۶ قرائت می‌شود

به شرح زیر قرائت شد

• ماده ۴۶ وزارت کشور مکلف است انتخابات انجمن شهر را در تمام نقاط کشور شروع نمایند و همچنین فرمانداران و بخشداران باید دو ماه قبل از انقضاء دوره چهارساله انجمن شهر وسایل انتخابات دورهی بعد را از هرجهت فراهم نمایند به نحوی که قبل از پایان دوره انجمن انتخابات دوره بعد در محل خاتمه پذیرد

رئیس - مخالفی ندارد پیشنهاد رسیده قرائت می‌شود به شرح زیر قرائت شد

• مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی اینجانب پیشنهاد می‌نمایم

در ماده ۴۶ در سطر اول بعد از جمله انتخابات انجمن شهر را جمله زیر اضافه شود حداکثر تا دو ماه بعد از تصویب این قانون دکتر امین

رئیس - - ماده ۴۷ قرائت می‌شود به شرح زیر قرائت شد

• حدود اختیارات انجمن ماده ۴۷ حدود اختیارات انجمن شهر به قرار ذیل است:
• ۱ نظارت در حسن اداره و حفظ سرمایه و دارایی نقدی و جنسی و اموال منقول وغیر منقول متعلق به شهر وهمچنین نظارت در حساب در آمد وهزینه
• ۲ مراقبت و نظارت در اجراء وظایف شهرداری از لحاظ بهداشت و نظافت و اصلاحات حوزه شهر و همچنین نظارت در امور بیمارستان‌ها و پرورشگاه‌ها و امور مربوطه به تربیت بدنی و سایر موسساتی که از طرف شهرداری یا با کمک شهرداری اداره می‌شود
• ۳ امور ذیل باید به تصویب انجمن برس

الف- بودجه متمم بودجه اصلاح بودجه و تفریغ بودجه و برنامه‌های ساختمانی و شهرسازی

ب -وضع یاالغاء و یا تغییر نوع و میزان عوارض شهر

ج- وضع مقررات لزم مربوط به ساختمان‌ها واماکن عمومی واراضی غیر محصور و بایر شهر از نظر بهداشت و آسایش عمومی و عمران و زیبایی شهر دریافت وام برای شهرداری از موسسات داخلی و با تعیین مبلغ ومدت و میزان بهره و ترتیب استهلاک و مصرف آن ه تعیین نرخ کرایه وسایط رانندگی در شهر ولدی الاقتضاء تامین وسایط نقلیه و تعیین نرخ برای سایر نیازمندی‌های عمومی و کلیه آیین نامه‌ها و مقررات پیشنهادی شهرداری ز خرید وفروش مناقصه و مزایده و اجاره و استیجار و مقاطعه به نام شهر با در نظر گرفتن صرفه و صلاح و بارعایت قانون محاسبات عمومی

تبصره ۱- در مواردی که وزارت کشور وضع بعضی از انواع عوارض را مخالف با سیاست اقتصادی کشور یا مغایر با توسعه امور اقتصادی و صنعتی بداند می‌تواند وضع آن طبقه از عوارض را در کلیه نقاط با تصویب هیات وزیران محدود ویا ممنوع سازد وهم چنین در مواردی که وزارت کشور یکنواخت و متناسب شدن طرز وصول و میزان عوارض را لازم بداند مقررات لازم را به تصویب هیات وزیران می رساند وکلیه انجمن‌های شهر مکلف به رعایت آن خواهند بود

تبصره ۲- شهرداری مکلف است در قبال عوارضی که از هر محل اخذ می‌نماید لااقل دو امر اصلاحی از امور چهارگانه آب برق اسفالت تنظیف را تامین نماید

تبصره ۳- کالاهای عبوری از شهرها که برای مقصد معین حمل می‌شود هم چنین وسایط نقلیه عبوری از پرداخت هرگونه عوارض به شهرداریهای عرض راه معاف می‌باشد

رئیس - آقای عمیدی نوری

عمیدی نوری- در این ماده که وظایف انجمن شهر را معلوم کرده یک تبصره‌هایی است که مخصوصا تبصره اولش به نظر من خیلی قابل توجه‌است یعنی در عین حال که موضوع تعیین عوارض یک امر ملی است یک امر شهری است یک امری است که می‌بایستی هر شهری خودش خودش را اداره کند و تشخیص بدهد که چگونه وجود مربوط به اداره کردن و آبادی و حفظ شهر خودش را تامین کند و به همین جهت هم ما می گوییم اختیار اداره شهر و اختیار اداره امور مردم به دست مردم یعنی معتقد هستیم که مردم دور هم بنشینند و برای شهر خودشان انجمنی تشکیل بدهند و آن انجمن به منزله قوه مقننه شهر خودش باشد و عوارض شهر خودش را آن انجمن تنظیم و تهیه کند در عین حال تبصره‌ای هست که وزارت کشور می‌تواند نسبت به آن عوارض نظریاتی بدهد یعنی می‌تواند آن عوارض را عوض کند می‌تواند آن عوارض را لغو کند و می‌تواند بگوید این عوارض به نظ من مخالف سیاست کشور است و مخالف مصالح اقتصادی است و تشخیص هم منحصرا از طرف خود وزارت کشور است وزارت کشور هم به هر حال مرکب از مامورین است البته وقتی وزارت کشور می گوییم شخص جناب اقای وزیر کشور نیست که مورد اعتماد مجلس هستند و همه هم به او اعتماد داریم و یا معاونین محترمشان که خدمتشان می‌رسیم و استفاده از محضرشان می‌کنیم نیستند بلکه هر وزارتخانه‌ای مرکب است از اعضاءو تشکیلاتی که آنها هستند که این خوراک را می‌پزند و می‌گذارند جلوی وزیر واو هم طبیعتا تناول می‌کنند از این غذای خوب که جلویش گذاشته‌اند همان طوری که ما وکلای دادگستری وقتی که ما وکالت می‌کردیم به قضات می‌گفتیم این پرونده امر که خدمت شماست محصول کار وکلای دادگستری است وکلای طرفین دعوی هستند که این پرونده را تنظیم می‌کنند و شما محصورید به آن اسناد و مدارکی که در پرونده هست و باید رای بدهید حالا تشکیلات وزارتخا نه‌ها ی ما همین طور است وزارت کشور ما هم همین است به هرحال آن آقای بخشداری که در محل هست و یک تناقض‌های منافعی هم ممکن است گاهی با انجمن‌های شهر و شهردار پیدا کند یک اختلاف و خورده حساب‌هایی دارند اوست که باید آن تصمیمی را که وزیر ودولت می‌گیرد او بوجود می‌آورد و الا وزیر با کمال حسن نیت پشت میز وزارتش نشسته و یک پرونده ظاهرا اصلاح شده‌ای را می‌بیند وانصافا هر کس هم که باشد آقا هم باشند بنده هم باشم همین است ولی باطنش ممکن است که مبتنی بریک مبنای صحیح و ثابت و خوبی نباشد این است که این وضعی که قبلا در این ماده قرائت شد طوری است که نظر مردم را از داشتن انجمن شهر تامین نمی‌کند ولی نظری که مجلس سنا اتخاذ کرده بود وبنده آن گزارش را دارم و آن را ملاک می‌گیرم برای بحث اودر تبصره یک یک وضع دیگری دارد یعنی یک وضع بین بینی بوجود آورده در این کار که من می‌خوانم گفته‌است تبصره ۱- در مواردی که وزارت کشور وضع بعضی عوارض را مخالف با سیاست عمومی یا توسعه امور صنعتی و اقتصادی کشور بداند و یا یکنواخت شدن طرز وصول و میزان عوارض را لازم می داند برای هر سال نظریه خود را به صورت مقرراتی به تصویب کمیسیون مشترک کشور مجلسین رساند وعموم انجمن‌های شهرداری ملزم به رعایت آ“ خواهند بود و مصوبات انجمن‌ها که مغایر با این مقررات باشد از درجه اعتبار ساقط است مجلس سنا آمده این فکر را داده گفته‌است برای هر سال روی یک نواخت بودن وصول عوارض‌ها یا روی سیاست عمومی و توسعه امر صنعتی و اقتصادی که منظور دولت ووزارت کشور است البته از این جهات است یعنی اداره ی عمومی مملکت دست وزارت خانه‌است یکی برای یک نواخت کردن وصول عوارض مثلا سیاست عمومیش این است که به چه نحوی این عوارض وصول بشود یا سیاست اقتصادی دولت این است که چگونه امور صنعیت و اقتصادی حمایت شود یا چه مسایلی از نظر سیاست عمومی دولت باید تضعیف شود یا تقویت شود واقعا غیر از این سه فرض در هرسال وزار کشور و دولت مقرراتی اتخاذ می‌کند و این را به صتویب کمیسیون مشترک کشور مجلسین می رساند این را می‌گذارند در دسترس شهرداریها تعیین این اعلم می‌شود وقتی این اعلم شد وردیه شهراری‌های کشور اگر مخالف این مقررات بود باطل است این یک ملاکی است یک نظر عمومی و یک نظر اصولی است تا حدی که این را از اختیار شخصی و اختیار مطلق و و اختیار را داده افرادی که مامورین وزارت کشور را تشکیل می‌دهند خارج می‌سازد مردم هم تکلیف خود را می دانند شهرداری هم می داند اعلام شده که سیاست عمومی کشور از نظر حمایت در امر صنعتی چیست در امر اقتصادی در وضع عوارضی چیست و مصوبات خودش را تطبیق می‌کند با این مقررات هم اطلاع دارند البته اگر باعلم واطلاعی که دارند اگر چنانچه یک عوارضی مخالف این سیاست عمومی و مخالف این سیاست اقتصادی بدهند حقا باید لغو شود اما شهرداری که نمی داند نظر وزارت کشور چیس در انجمن شهر یک عرواضی وضع می‌کند بعد هم روی آن مقدماتی که عرض کردم پرونده تشکیل می‌شود می آید پیش وزیر و او می‌گوید نه بنده معتقدم که فرض کنید که این عوارضی که راجع به پنبه در بابل وضع کرده‌اند من این طور تشخیص می‌دهم که سیاست اقتصادی کشور این طور است که نباید پنبه صادر شود و مصلحت در این است که به کارخانجات داخلی داده شود بنابرانی خوب است که این عوارض کم بشود اصلا این عوارض را بی خود وضع کرده‌اند این را باید قبلا روشن کنیم این باید از لحاظ سیاست اقتصادی روشن باشد قبلا هم گفته باشند با تصمیم کمیسیون مشترک مجلسین معلوم کنند آن وقت اگر فرض کنید انجمن شهر بابل یا انجمن فلان جا یک مقرراتی مخالف این اصل اقتصادی عمومی که مورد تصویب واقع شده اعلام کنند باطل است اما اگر این مقررات را قایل نباشیم و یک ماده‌ای در این لایحه بگذاریم مثل شمشی رداموکلس بالای سر انجمن‌های شهر که هر وقت دل وزارت کشور خواست یعنی آن مامورین جزء که پرونده تشکیل می‌دهند با یک انجمن مخالف بودند با یک عوارضی مخالف بودند می گویند این مخالف سیاست عمومی است می‌آید وزارت کشور وبعد از همه زحمات می گویند باطل بنه خیال می‌کنم آنچه ملجس سنا در تبصره ۱ گذاشته بود هم آن منظور دولت را تامین می‌کند که عوارض مخالف قاعده‌ای وضع نشود و هم یک روش و برنامه کلی به شهرداری‌ها و انجمن‌های شهر می‌دهد که آ“ها هم بدانند تکلیفشان چیس وهم این روش که هرسال تعیین شود بهتر است که در تاریکی و ابهام فقط به اراده مامورین وزارت کشور نباشد که دائما این اختیار وضع عوارض که از اختیارات منحصر انجمن‌های شهر است آن هم ازبین برود چون قبلا این طور بود وحالا هم در این ماده هست مادام که انجمن شهر تشکیل نشده خود وزارت کشور وضع عوارض کند انجمن شهر هم که تشکیل شد با ز هم خودش است دیگر اصلا خاصیت این انجمن‌های شهری که به این کیفیت می‌خواهند تشکیل شوند به نظر بنده آن خاصیت اصولی که ما از فلسفه اداره امور مردم به سدت مردم و انجمن‌های شهر قایل هستیم منتفی است به این جهت است که بنده خیال می‌کنم این تبصره مجلس سنا صحیح تر باشد و حالا اگر جناب آقای مخبر محترم جناب آقای ارباب نظر کمیسیون کشور را برای بنده توضشیح بفرمایند چه دلایلی داشته‌است که این ماده از لایحه مصوبه مجلس سنا را تغییر دادند که به این شکل شده روشن می‌شوم و شاید استدلالشان قانع شوم

رئیس - آقای معاون وزارت کشور

معاون وزارت کشور- فرهودی اتفاقا این تبصره یک عین همان نظریات اصولی است که جناب آقای عمیدی نوری دارند ایشان عمدا یا سهوا یک سوء تعبیری از این تبصره ۱ کردند وروی آن سوء تعبیر بسط مقال دادند و آن این است که در این جا به هیچ وجه من الوجوه نوشته نشده و پیش بینی نشده اگر انجمن عوارضی وضع کرد وزارت کشور با آن عوارض وضع شده مخالفت کرد یا مخالفت سیاست اقتصادی یا مخالف مصلحت عمومی دانست جلو این عوارض را بگیرد چنین چیزی نیست نوشته‌است در موردی که وزارت کشور وضع بعضی از عوارض را مخالف سیاست عمومی کشور ویا مغایر با توسعه امور صنعتی و اقتصادی می داند می‌تواند وضع آن طبقه از عوارض را در کلیه نقاط با تصویب هیات وزیران ممنوع سازد یعنی قبلا وزارت کشور وهیات وزیران یک رسیدگی کلی می‌کنند به مسایل مربوط به عوارض آن عوارض را که مخالف توسعه امور اقتصادی یا صنعتی یا مصلحت عامه می داند آن را لیستی تهیه می‌کند که این عوارض خوب است اصلا وضع نشود به دلیل این که مخالف توسعه صنعتی مملکت است این عوارض هم اگر وضع می‌شود خوب است قبلا تعیین شود از ده درصد و بیست درصد تجاوز نمی‌کند البته باید قبلا این کار را بکند یعنی قبل از این که انجمن‌ها وارد وضع این گونه عوارض شوند این را به اطلاع انجمن‌های شهر‌ها برسانند آن وقت خود انجمن‌ها هم مکلف به رعایت این مقررات خواهند بود وخود این عبارت که انجمن‌ها مکلف به رعایت آن خواهند بود یعنی چه یعنی این که یک راهنمایی کلی قبلی باید به آنها بشود و انجمن‌ها در وضع عوارضی باید توجه داشته باشند آن راهنمایی که به آنها ازطرف دولت ووزارت کشور شده ایشان تصور کردند که معنی این تبصره آن است که وقتی انجمن عوارضی وضع کرد آن وقت هیات دولت محدود یا ممنوع می‌کند چنین چیزی نیست این همان مطلبی است که خود ایشان می‌فرمودند بهتر است که هر دستوری داده می‌شود و هر مطالعه‌ای که می‌شود قبلا صورت بگیرد البته هر وقت هر تصمیمی بخواهد اتخاذ بشود قبلا مطالعه دقیق می‌شود و به اطلاع همه انجمن‌ها که رسید البته اقدام می‌شود بنابراین به هیچ وجه من الوجوه این تبصره ۱ نه چنین مقصودی درش بوده و نه چنین عبارتی درش هست که هیات وزیران یا وزارت کشور عوارض وضع شده انجمن را مخالفت کند صحبت این است که انجمن‌ها قبل از این که وضع عوارض کنند آن اصول را رعایت کنند ما آنچه را که در تبصره مصوب مجلس سنا بود وایشان متمایل به آن هستند در این گزارش در نظر گرفته‌ایم فقط این تبصره یک اختلافی دارد اختلاف اینجاست که در آنجا نوشته شده‌است که آن دستور عمومی وضع عوارض را کمیسیون مشترک مجلسین تصویب کنند ودر این تبصره نوشته شده هیات دولت تصویب کند فقط اختلاف همین است این هم جهتش این است که در کمیسیون مذاکره شد که مصلحت نیست که پای مجلس و پای کمیسیون‌های مجلس در وضع عوارض پیش بیاید عمیدی نوری وضع عوارض در شان قوه مقننه‌است طبق قانون اساسی عرض کنم مجلس شورای ملی اصولا مالیات را تعیین می‌کند وعوارض را انجمن‌های شهر وضع عوارض شهرها را این طور تشخیص داده شد که اگر بخواهید پای قوه مقننه و کمیسیون‌های مشترک مجلسین میان بیاید اسباب طولانی شدن کارهای انجمن شهر خواهد شد علتش این است والا غیر از این تفاوت به هیچ وجه من الوجوه بین این تبصره‌ای که در کمیسیون کشور مجلس شورای ملی تصویب شده و ا“ تبصره‌ای که در مجلس نسا وضع شده تفاوتی نیست فقط محل فرقش در همین نکته‌است

رئیس - پیشنهادات رسیده قرائت می‌شود به شرح زیر قرائت شد

ریاست محترم مجلس شورای ملی اینجانب پیشنهاد می‌نماید تبصره یک ماده ۴۷ به شرح زیر اصلاح شود در مواردی که وزارت کشور وضع بعضی از انواع عوارض را مخالف با سیاس اقتصادی کشور یا مغایر با توسعه امور اقتصادی و صنعتی بداند می‌تواند وضع آن طبقه از عوارض را در کلیه نقاط با تصویب کمیسیون‌های دارایی مجلسین محدود و یا ممنوع سازد وهمچنین در مواردی که وزار ت کشور یکنواخت و متناسب شدن طرز وصول ومیزان عوارض را لازم بداند مقررات لازم را پس از تصویب هیات وزیران به کمیسیون‌های دارایی مجلسین پیشنهاد نماید و تصمیم متخذه را به شهرداریها برای اجرا ابلاغ نماید ابتهاج پیشنهاد می‌کنم تبصره سه از ماده ۴۷ به عبارت ذیل اصلاح شود کالاهای عبوری از شهرها که برای مقاصد معینی حمل می‌شود و همچنین وسایط نقلیه عبوری از پرداخت هرگونه عوارض به شهرداری عرض راه به استثنای بنادر معاف می‌باشد مهدی ارباب پیشنهاد می‌نمایم تبصره ۱ این طور اصلاح شود تبصره ۱ در مواردی که وزارت کشور وضع بعضی از انواع عوارض را مخالف با سیاست عمومی یا توسعه امور صنعتی و اختصاصی کشور بداند و یا یکنواخت شدن طرز وصول ومیزان عوارض را لازم بداند برای هر سال نظریه خود را به صورت مقرراتی به تصویب کمیسیون مشترک کشور مجلسین رسانید و عموم انجمن‌های شهرداری ملزم به رعایت آن خواهند بود و مصوبات انجمن‌ها که مغایر با این مقررات باشد از درجه اعتبار ساقط است عمیدی نوری

- شور اول گزارش کمیسیون خاص راجع به اصلاحات ارضی

۶ - شور اول گزارش کمیسیون خاص راجع به اصلاحات ارضی

رئیس - شور اول لایحه اصلاحات ارضی مطرح است گزارش کمیسیون قرائت می‌شود به شرح زیر خوانده شد

فصل اول تعاریف

ماده اول اصطلاحات

ماده اول اصطلاحاتی که در این قانون به کار برده شده از نظر اجرای این قانون به شرح زیر تعریف می‌شود:

۱ - کشاورزی عبارت است از تولید محصول به وسیله عملیات زراعیی و همچنین دامداری و تولید محصولات حیوانی

۲ - کشاورز کسی است که خود مالک زمین بوده و شخصا به کشاروزی اشتغال دارد و منبع اصلی درآمد او از راه کشاورزی تامین شود

۳ - کمک کشاورز کسی است که مالک زمنی و عوامل دیگر کشاورزی نیست ودر مقابل انجام کار معین کشاورزی مزد نقدی یا جنسی دریافت می‌کند

۴ - زارع کسی است که مالک زمین نیست و در زمنی متعلق به دیگری کشاورزی می‌کند و مقداری از محصول را به صورت نقدی یا جنسی به مالک می‌دهد

۵ - رئیس خانوار کسی است که متکفل معاش خانوار است

۶ - خانوار عبارت است از زن و شوهر وفرزندانی که تحت تکفل یا ولایت رئیس خانوار هستند و ازنظر مقررات این قانون درحکم یک شخص محسوب می‌شوند

۷ - مالک کسی است که دارای زمین باشد بدون آن که شخصا به کشاورزی اشتغال داشته باشد

۸ - اشخاص مندرج در این قانون اعم از اشخاص حقیقی و اشخاص حقوقی

۹ - زمین منظور از زمین ارض در این قانون زمینی است که بتوان آن را برای یک یا چند نوع از امور کشاورزی مورد استفاده قرار داد:

• الف- زمین بائر زمینی است که در آن عملیات زراعی انجام نگرفته باشد
• ب -اراضی موات زمینهای بایری است که ملک اشخاص نمی‌باشد
• پ -مرتع زمینی است اعم از کوه ودامه یا زمنی مسطح که به طور طبیعی حداقل هر هکتار آن بتواند یکصد کیلو وزن دام زنده را دریک فصل چرا تعلیف نماید ویا با توجه به عرف محل هیات اصلاحات ارضی استان مرتع بودن آن را تایید نماید
• ت- زمین آبی زمینی است که زراعت آن از آب دائمی رود یا استخر یا قنات یا چشمه یا چاه و امثال آن آبیاری می‌شود
• ث -زمین دیم زمینی است که زراعت آن از آب باران یا سیلاب مشروب می‌شود
• ج- بیشه یا قلمستان زمینی است که در آن درختان غیر مثمر به وسیله اشخاص غرس شده وتعداد درخت در هر هکتار آن از هزار اصله تجاوز نماید
• چ- باغ میوه زمینی است که در آن درختان میوه یا مو به وسیله اشخاص غرس و یا پیوند شده باشد و تعداد درختهای میوه یا مو در هرهکتار آن از یک صد اصله کمتر نباشد ودر مورد درختان خرما و زیتون تعداد در هر هکتار از پنجاه اصله کمتر نباشد

فصل دوم - حدود مالکیت

ماده دوم - حداکثر مالکیت زمین هر شخص در تمام کشور

ماده دوم حداکثر مالکیت زمین هر شخص در تمام کشور اعم از قطعات متصل یا مجزا مجموعا چهار صد هکتار آیش وزیر کشت از اراضی آبی ویا هشتصد هکتار آیش وزیر کشت از اراضی دیم و بائیر و یا مقداری زمین آبی و دیم یا بائراست که مجموع آنها از حداکثر زمین دیم و بائر مجاز تجاوز نکند هر هکتار آبی معادل دو هکتار دیم محسوب خواهد شد می‌باشد و مالک می‌تواند به میل خود زمین مورد تشخیص خود را به مقدار معین فوق از اراضی متعلق به خود انتخاب نماید

تبصره ۱ - در مورد اراضی که تا تاریخ تقدیم این لایحه به مجلس وقف خاص شده‌است برای هریک از موقوف علیهم تا میزان مقرر در این ماده کماکان به صورت وقف خاص باقی خواهد ماند ووجوه حاصل از فروش مازاد موقوفات مزبور با نظارت اداره اوقاف اختصاص به خرید مال دیگری داده می‌شود تا طبق ماده ۹۰ قانون مدنی مورد عمل قرار گیرد ودر مورد زمینهایی که پس از تاریخ تقدیم این لایحه وقف خاص می شود مجموع سهام موقوف علیهم نباید از میزان مجاز مقرر در این ماده برای یک شخص تجاوز نماید و مقدار زمینی که به این ترتیب وقف خاص می‌شود از مجموع زمینهایی که به موجب همین ماده در ملکیت مالک باقی می‌ماند کسر خواهد شد

تبصره ۲ - در مورد اراضی که تا تاریخ تقدیم این لایحه وقف خاص وعام شده‌است سهم وقف خاص مشمول قسمت اول تبصره ۱ خواهد بود ودر مورد اراضی که پس از تاریخ این لایحه وقف خاص وعام می‌شود مجموع سهام وقف خاص مشمول قسمت دوم تبصره یک خواهد بود

تبصره ۳ -در مورد موقوفات خاص وظایفی که طبق این قانون به عهده مالک گذارده شده‌است با متولیان و یا قائم مقام قانونی آنان می‌باشد

ماده سوم - مستثنیات از ماده ۲

مستثنیات از ماده ۲ به قرار زیر است:

۱ - اگر مالک یا مالکین اراضی سهم خود را از زمین‌های یک ده یا یک مزرعه انتخاب کنند که از آب یک یا چند رشته قنات ملکی او یا چاه ملکی او مشروب شود کلیه زمینهای آن ده یا مزرعه که به طریق فوق مشروب می‌شود به ملکیت او باقی می‌ماند وچنانچه تعهد نماید آب قنات یا قنوات را افزایش دهند و یا قنات یا چاه جدیدی احداث نمایند و یا قنوات مخروبه را دایر کنند که در نتیجه اراضی دیم و بایر زاید بر حد نصاب او در آن ده یا مزرعه نیز آبی شود کمیسیون اصلاحات ارضی استان می‌تواند مقدار اراضی مورد تقاضا را در اختیار او قرار دهد ولی اگر در ظرف چهار سال از تاریخ واگذاری آب برای کشت آنها تهیه ننمایدآن قسمت از اراضی که آب برای آن تهیه نشده بلاعوض به ملکیت دولت در می‌آید. چنانچه مالک یا مالکین اراضی سهم خود را از زمینهای یک ده انتخاب کند و آن اراضی توسط سد یا شق انهاری که از طرف مالک یا مالکین احداث شده باشند مشروب شوند فقط در صورتی که مخارج دایر نگهداشتن آنها را در حدود مخارج حفظ و نگهداری قنوات باشند با تشخیص کمیسیون اصلاحات ارضی استان مشمول این بند خواهد بود

۲- باغات میوه و قلمستان که عرصه و اعیانی آنها متعلق به مالک باشد کلا به ملکیت مالک باقی خواهد ماندولی در مورد باغات میوه و قلمستانها یی که عرصه آنها متعلق به مالک و تمام یا قسمتی از اعیانی آنها متعلق به زارع باشد حداکثر مالکیت با توجه به میزان درآمد از طرف هیات عالی اصلاحات ارضی برای هر منطقه تعیین خواهد شد ولی در قسمت اخیر به هرحال بای هر شخص جمعا اعم از قطعات متصل یا مجزا بیش از دویست هکتار نخواهد بود

۳ - مالک می‌تواند ظرف مدت دو سال پس از تصویب این قانون قسمی از اراضی و باغات و قلمستانهای خود را به یک یا چند نفر از وراث قانونی خود با رعایت حد نصاب ماده ۲ منتقل نماید مشروط بر این که مجموع اراضی و باغات و قلمستانهایی که به این ترتیب به ملکیت وراث در می‌آیند از یک برابر ونیم آنچه که طبق ماده ۲ وبند ۲ این ماده به خود مالک تعلق می‌گیرد تجاوز ننماید اراضی یا باغات و یا قلمستانهایی که ظرف یک سال قبل از تقدیم این لایحه به مجلس مالک به ملکیت وراث قانونی خود در آورده باشد از میزان فوق کسر خواهد شد و انتقالاتی که به موجب این بند داده می‌شوند از لحاظ مالیات مشمول قانون اصلاح قانون مالیات بر ارث و انتقالات بلا عوض نخواهد بود تبصره منظور از باغات و قلمستانهای مندرج در این بند قسمت اخیر بند ۲ باغات و قلمستانهایی است که تمام یا قسمتی از اراضی آن متعلق به زارع است می‌باشد که مبدا مهلت دو سال پس از اعلام نظر هیات عالی اصلاحات ارضی برای تشخیص نصاب مالکیت اشخاص در هر منطقه در مورد این گونه باغات و قلمستانها می‌باشد

۴ - ابنیه و تاسیسات واقع در اراضی مشمول این قانون که مربوط به کارهای زراعی نیستند از قبیل خانه‌های شخصی مالک مدارس در مانگاهها قهوه خانه‌ها دکان کاروانسرا آسیاب کارخانه ونظایر آن ومراتع نیز مستثنی است

۵ - مدارس و موسسات علمی می‌توانند به هر اندازه زمین که برای مطالعات و عملیات آنها ضروری باشد در ملکیت خود داشته باشند تشخیص این گونه موسسات و تعیین مقدار زمین مورد لزوم با هیات عالی اصلاحات ارضی خواهد بود

۶ - اراضی که در مدت دو سال قبل از تقدیم این لایحه به مجلس حداقل یک دوره زراعی از طریق زراعت مکانیزه و به وسیله کمک کشاورز مورد بهره برداری واقع شده باشد مادامی که به این ترتیب مورد بهره برداری است از مقررات ماده ۲ مستثنی است چنانچه این قبیل اراضی در صورت زراعت مکانیزه و به وسیله کمک کشاورز خارج شود مشمول مقررات ماده ۲ خواهد بود

۷ -هیات عالی اصلاحات ارضی می‌تواند به مالک یا مالکین که بخواهند از تاریخ تصویب این قانون به بعد اراضی بائر واقع در ملک خود را از طریق کشاورزی مکانیزه و به وسیله کمک کشاورز مورد بهره برداری قرار دهد اجازه دهند که به شرح فوق عمل نمایند ومادام که این اراضی به ترتیب فوق مورد بهره برداری باشد مشمول ماده ۲ نخواهد بود

۸- هیات عالی اصلاحات ارضی می‌تواند اراضی بائر را که به موجب مقررات این قانون به دولت منتقل می‌شود طبق آیین نامه مخصوصی که به تصویب هیات دولت خواهد رسید با خذ مبلغ مناسب در اختیار متقاضیان ذیصلاحیت برای عمران بگذارد و متقاضی باید تعهد کند ظرف حداکثر پنج سال مبادرت به عمران این اراضی نموده ودر این مدت لااقل هر سال در یک پنجم از اراضی مزبور عملیات کشاورزی انجام دهد وچنانچه به تعهد عخود عمل نکند نسبت به مقداری که تعهد در آن عمل نشده‌است قرارداد واگذاری لغو خواهد شد واگر زراعت آن‌ها به صورت مالک زارع در آید مشمول مقررات ماده ۲ خواهند بود در واگذاری اراضی بائر مالکین مربوطه حق تقدم خواهند داشت

۹- اراضی و املاک آستانه قدس رضوی و مسجد گوهر شاد و آستانه حضرت معصومه و آستانه حضر عبدالعظیم و شاه چراغ و شاه نعمت الله ولی و مدرسه عالی سپهسالار و شیر وخورشید سرخ و سلطان علیشاه گنابادی و مسجد سلطانی تهران و همچنین املاکی که به منظور امور خیریه یا عام المنفعه بودن مقاص آنها به تصویب هیات دولت برسد و همچنین املاک موقوفه عام که به مصرف امور خیریه و عام المنفعه می‌رسد مشروط بر این که عام المنفعه بودن آنها با رعایت نظر واقف به موجب تصویب نامه هیات دولت قبول شده یا بشود و هم چنین املاک پهلوی که طبق برنامه مربوطه عمل می‌شود

۱۰- چنانچه مالک اراضی دیم و بایر یا آیش داخل حد نصاب سهم خود را به هزینه خود فاریاب نماید تمام آن اراضی به ملکیت او باقی خواهد ماند

ماده چهارم

از تاریخ تقدیم این لایحه به مجلس هیچ شخص نمی‌تواند مجموعا بیش از حد مجاز مالکیت مقرر در این قانون برای هر شخص اعم از حق خود ویا حق انتقال به وراث قانونی از اراضی خود را به هرعنوان از عناوین قانونی به دیگری انتقال دهد والا باید مبلغی معادل بهای اراضی مورد انتقال بیش از حد مجاز را طبق ارزیابی به وسیله دادگاه به دولت بپردازد و آن مقدار از اراضی که به ترتیب فوق منتقل می‌شود از اراضی که طبق این قانون و به ترتیب مندرج در این قانون به خود شخص تعلق می‌گیرد و یا می‌تواند به وراث قانونی خود انتقال دهد کسر خواهد شد

تبصره ۱- سر دفتران مکلف هستند رد موقع تنظیم هر سند انتقال اعتراف انتقال دهنده را به این که این انتقال بر طبق مقررات قانون اصلاحات ارضی بوده و میزان آن به اضافه آنچه که از تاریخ تقدیم این قانون از طرف مالک یا وکیل او منتقل شده و هم چنین به اضافه آنچه که ظرف مدت یک سال قبل از تقدیم این لایحه به مجلس به وراث قانونی خود منتقل نموده مجموعا بیش از حد مجاز مالکیت مقرر دراین قانون برای هر شخص نمی‌باشد در سند قید نمایند

تبصره ۲ - مالک می‌تواند قبل ازشروع عمل تقسیم در هر منطقه از طرف دولت اراضی مازاد بر حد نصاب خود را با توافق زارعین طبق اسناد رسمی با نظارت نماینده وزارت کشاورزی به زارعین و کشاورزانی که در همان اراضی به کشاورزی اشتغال دارند و مقیم باشند انتقال دهد و این گونه معاملات مشمول ممنوعیت این ماده نخواهد بود در صورتی که زارعین مشمول این تبصره حاضر نشدند به گواهی نماینده وزارت کشاورزی و بخشدار محل طبق مواد ۱۲ و ۱۳ این قانون از اراضی مازاد برحد نصاب خریداری نمایند مالک می‌تواند با اطلاع اداره کشاورزی یا نماینده وزارت کشاورزی اراضی مازاد بر حد نصاب خود را به سایر کشاورزان ساکن همان شهرستان یا اشخاصی که بخواهند به امر کشاورزی بپردازند با شرایط مرضی الطرفین بفروشد

ماده پنجم - مازاد زمین ها

ماده پنجم از تاریخ اجرای این قانون چنانچه در نتیجه هر گونه عقد ومعامله مجموع اراضی متعلق به هر شخص از حداکثر آنچه که در این قانون مجاز گردیده تجاوز کند مازاد بلا عوض به ملکیت دولت درآمده و مشمول تقسیم خواهد بود

فصل سوم اراضی قابل تقسیم و مقررات مربوط به آن

ماده ششم - زمین های قابل تقسیم

ماده ششم زمینهایی که بنا به مقررات این قانون تقسیم می‌شود عبارت است از:

• الف- زمینهایی که در اجرای مواد ۲ و این قانون مازاد برحد نصاب باقی می‌ماند اعم از این که از طرف مالک یا مالکین نسبت به آن تقاضای ثبت شده یا نشده باشد
• ب- زمینهای دولت
• پ -کلیه اراضی موات و بائری که در نتیجه اقدامات عمرانی دولت قابل کشت می‌شوند

تبصره - و نسبت به اراضی خالصه طبق قانون تقسیم و فوش خالصجات رفتار خواهد شد

ماده هفتم - هیات عالی اصلاحات ارضی

ماده هفتم: به منظور تعیین روش کلی و تهیه آیین نامه‌های لازم ونظارت در اجرای وظایفی که در این قانون پیش بینی شده هیاتی به نام هیات عالی اصلاحات ارضی به ریاست نخست وزیر وعضو وزارت دادگستری کشاورزی کشور دارایی سه نفر نمایندگان منتخب شورای کشاورزی مرکز که میزان مالکیت زمینهای هریک از آنها در موقع تشکیل هیات از حداکثر نصاب مقرر در ماده ۲ تجاوز نکند تشکیل می‌گردد

تبصره ۱ - اجرای مصوبات و تصمیمات هیات عالی اصلاحات ارزی واداره امور مربوط به این لایحه به عهده یک نفر مدیر عامل که با سمت معاون وزارت کشاورزی پیشنهاد هیات عالی انتخاب و به فرمان ملوکانه منصوب می‌گردد خواهد بود

تبصره ۲ - کلیه اعتبار اتی که برای اجرای این قانون اختصاص داده می‌شود در اختیار هیات مزبور است که بنا به تشخیص خود و طبق آیین نامه‌ای که به صتویب هیات دولت می‌رسد توسط مدیر عامل به مصرف برسد

ماده هشتم - کمیسیون اصلاحات ارضی

ماده هشتم در هر استان یا فرمانداری کل کمیسیون اصلاحات ارضی به ریاست استاندار یا فرماندار کل یا قائم مقام او و عضویت رئیس کل کشاورزی یا نماینده خاصی که ازطرف وزیر کشاورزی تعیین می‌شود و رئیس دادگستری استان یا فمانداری کل یا یک نفر قاضی به معرفی وزیر دادگستری و رئیس اداره ثبت اسناد واملاک استان یا فرمانداری کل یا قائم مقام او سه نفر به معرفی شورای کشاورزی مرکز استان یا فرمانداری کل که مقدار مالکیت زمینهای هریک از آنها در موقع تشکیل کمیسیون از حداکثر نصاب مقرر در ماده ۲ تجاوز ننماید تشکیل خواهد شد سازمان و وظایف و اختیارات و مسئولیت کمیسیون مزبور طبق آیین نامه‌ای است که به تصویب هیات عالی اصلاحات ارضی خواهد رسید اجرای عمل تقسیم در هر منطقه و همچنین حدود هر منطقه بنا به پیشنهاد وزارت کشاورزی و تصویب هیات عالی اصلاحات ارضی تعیین می شود و در داخل هر منطقه دهات ششدانگی که مالک آنها مقیم ده نباشد در تقسیم مقدم خواهند بود

ماده نهم

در هر منطقه که به موجب ماده هشت عمل تقسیم شروع می‌گردد مراتب بدوا به وسیله روزنامه کثیرالانتشار محل و سایر وسایل معمول و مناسب محلی آگهی و به علاوه دو بار در روزنامه رسمی کشور ویکی از جراید کثیر الانتشار پایتخت اعلام خواهد شد در ظرف سه ماه از تاریخ نشر آخرین آگهی که در روزنامه رسمی اشخاصی که میزان اراضی آنها از حد نصاب ماده ۲ تجاوز نماید موظفند در اظهار نامه چاپی که از طرف وزارت کشاورزی در دسترس آنها گذارده می‌شود وضعیت املاک خود را از حد نصاب و مستثنیات ماده ۳ با قید مساحت تقریبی تنظیم و به انضمام رونوشت مصدق اسناد مالکیت و یا مستند تصرف خود به مقاماتی که از طرف وزارت کشاورزی تعیین گردیده با اخذ رسید تسلیم نمایند و چنانچه از تسلیم اظهارنامه تا موعد مقرر خودداری و یا عالما و عاما برخلاف حقیقت مطالبی قید کنند به پرداخت جریمه از ده هزار ریال یا یک صد هزار ریال محکوم خواهند شد و دراین قبیل موارد کمیسیون اصلاحات ارضی مبادرت به تنظیم صورت وضعیت مزبور خواهد کرد

تبصره ۱ -در املاک مشاع این وظیفه به عهده هریک از مالکین نسبت به سهم خود است ودرمورد صغار و محجورین وظیفه تسلیم اظهار نامه به عهده سرپرست قانونی آنهاست

تبصره ۲- نسبت به املاک متنازع فیه تا تاریخ تقدیم این لایحه به مجلس هر یک از اصحاب دعوی مکلفند نسبت به سهم ادعایی خود جداگانه به تنظیم و تسلیم اظهار نامه مذکور در این ماده اقدام نمایند تسلیم اظهار نامه فوق و اقداماتی که در این مورد به عمل می ایدد تا میزان مجموع زمینهای موضوع دعوی مشروط به این که برای هریک از اصحاب دعوا از حداکثر نصاب مقرر در ماده ۲ تجاوز ننماید منظور نموده و بقیه طبق مقررات این قانون عمل خواهد شد و نسبت به اراضی متنازع فیه پس از تقدیم این لایحه به مجلس هر یک از اصحاب دعوا مکلف به تسلیم اظهار نامه به شرح فوق خواهند بود در این صورت به میزان سهم هریک از متصرفین مشروط به این که از حداکثر نصاب مقرر در ماده ۲ تجاوز ننماید منظور گردیده و نسبت به بقیه نیز طبق مقررات این قانون عمل خواهد شد

ماده دهم

در اراضی مشاع چنانچه در ظرف شش ماه پس از شروع عمل تقسیم در منطقه مربوطه عمل افرازانجام نشود کمیسیون اصلاحات ارضی موافق نظر اکثریت ملکی مالکین ودر صورتی که ظرف دو ماه به هر نحو اکثریت مزبور حاصل نشود کمیسیون به انتخاب خود تا میزان مجموع زمینهای استحقاقی تمام مالکین طبق این قانون از جمعی اراضی مشاع مجزی و بقیه را تقسیم خواهد کرد

ماده یازدهم

اراضی مشمول مقررات تقسیم این قانون که در تاریخ تقدیم این لایحه به مجلس در اجاره رسمی است مشروط بر این که حداکثر پنج سال به خاتمه همان اجاره بیشتر نمانده باشد کماکان تا آخر مدت در اجاره باقی خواهد ماند در صورتی که مدت اجاره از پنج سال تجاوز نماید نسبت به بقیه مدت اجاره ملغی و عمل تقسیم انجام خواهد شد

فصل چهارم - ارزیابی و پرداخت بها

ماده دوازدهم

در هر منطقه که دستور تقسیم اراضی صادر شود کمییون ارزیابی از طرف کمیسیون اصلاحات ارضی استان تعیین می‌گرددکه بهای اراضی را به نرخ عادله تعیین نماید این بها در هیچ مورد نباید از ده برابر در آمد سالانه مالکانه تجاوز کند برای تعیین درآمد سالانه مالکانه متوسط مالیات پرداخت شده پنج سال قبل از تاریخ تقسیم تنها مناط اعتبار خواهد بود

تبصره ۱ - مالکین می‌توانند در آمد سالانه مالکانه اراضی مورد تقسیم را به تشخیص خود یا با توافق با وزارت دارایی در اظهار نامه‌ای که تسلیم می‌نماید تعیین و مالیات مربوطه با به ماخذ ۷ درصد درآمد سالانه مالکانه که معادل ده درصد در آمد خالص مالکانه‌است مندرج در ماده ۱۰ قانون املاک مزروعی مصوب ۱۳۳۵ بپردازند ولی به هرحال این مالیات نبایستی از آنچه تا به حال پرداخت می شده کمتر باشد در مواردی که عمل تقسیم در هر منطقه قبل از پنج سال پس از تصویب این قانون شروع می‌شود مالکین می‌توانند مابه التفاوت مالیات پنج ساله مندرج در این تبصره را به شرح فوق پرداخت نموده و متوسط مالیات پرداخت شده بین ترتیب تنها ملک تعیین درآمد قرار خواهد گرفت

تبصره ۲ - در مورد اراضی که طبق قانون از پرداخت مالیات معاف است کمیسیون ارزیابی بهای آنها را با مقایسه با املاک مشابهی که مالیات پرداخته‌اند تعیین خواهد کرد و همچنین راجع به اراضی بائر مشمول تقسیم کمیسیون ارزیابی بهای آن را با توجه به وضع هر محل طبق آیین نامه به تصویب هیات عالی اصلاحات ارضی خواهد رسید تعیین خواهد نمود

ماده سیزدهم - بهای ارزیابی شده اراضی

بهای ارزیابی شده اراضی طبق ماده ۱۲ به اقساط ۱۵ ساله و با بهره ۳% از طرف دولت پرداخت خواهد شد

ماده چهاردهم

الف - نسبت به اراضی که قبل از تاریخ تقدیم این لایحه به مجلس مورد معاملات رهنی و یا با حق استرداد به موجب اسناد رسمی واقع گردیده پس از انقضاء مدت معامله و تعیین مالک قطعی آن طبق مقررات این قانون عمل خواهد شد

تبصره - در صورتی که شش ماه پس از انقضای مدت معاملات فوق مالک قطعی اراضی مشخص نگردید کمیسیون اصلاحات ارضی استان مکلف است به قائم مقامی از طرف دائن تقاضای صدور اجرائیه واقدامات قانونی نماید واقدام کمیسیون اصلاحات استان در صدور اجرائیه وتعقیب عملیات اجرایی مشروط بر این است که تمام یا قسمتی از اراضی مورد معامله مشمول این قانون باشد

ب - هر گاه تمام یا قسمتی از زمین مورد تقسیم بعد از تقدیم این لایحه به مجلس در رهن یا معاملات یا حق استرداد قرارگیرد مالک موظف است در ظرف شش ماه از تاریخ شروع عملایت تقسیم در این منطقه عین اراضی مرهونه مزبور را از رهن خارج سازد و درغیر این صورت دولت بدهی مالک را حداکثر تا میزان بهای اراضی که به موجب ماده ۱۲ ارزیابی شده طبق ماده ۱۳ بدائن تعهد پرداخت می‌نماید در غیر این صورت اراضی مزبور بلافاصله آزاده شده محسوب و طبق این قانون عمل می‌شود طلبکار می‌تواند برای دریافت بقیه طلب خود از طریق قانونی اقدام نماید در صورتی که معاملات مذکور در بند الف پس از تقدیم این لایحه به مجلس تمدید یا تجدید شود مشمول مقررات بند ب خواهد بود

ماده پانزدهم

کمیسیون اصلاحات ارضی استان پس از تعیین اراضی مورد تقسیم هر منطقه طبق این قانون تصمیم خود بهای اراضی ارزیابی شده را به مالکین ذی نفع به نشانی‌هایی که در اظهار نامه ذکر شده اطلاع می‌دهد و نسخه‌ای از تصمیم خود را به وسیله روزنامه‌های محلی والصاق در نقاطی که لازم باشد نشر می‌دهد مالکین مزبور چنانچه اعتراضی نسبت به اراضی مورد تقسیم یا بهای اراضی ارزیابی شده داشته باشند می‌توانند حداکثر ظر ف دو ماه از تاریخ آگهی اعتراض خود را به کمیسیون اصلاحات ارضی استان تسلیم نمایند کمیسیون استان پس از رسیدگی نظر خود را حداکثر ظرف شش ماه اعلام و این نظریه در دادگاه شهرستان محل قابل اعتراض است دادگاه شهرستان خارج از نوبت به این اعتراضات رسیدگی و رای آن در این مورد قطعی وغیر قابل پژوهش و فرجام خواهد بود

تبصره - چنانچه پس از اعلام تصمیمات کمیسیون مالک به جهتی از جهات قانونی ممنوع المداخله شود ویا قوت کند در این صورت هرگاه ظرف مدت شش ماه از تاریخ فوت یا پیدا شدن جهتی که موجب منع مداخله شده‌است وراث متوفی یا نماینده قانونی مالک معلوم نشود دادستان شهرستان به نمایندگی متوفی یا مالک اقدام لازم را به عمل خواهد آورد

ماده شانزدهم

پس از قطعیت تصمیم مراجع مربوطه کمیسیون اصلاحات ارضی استان مالک را برای انتقال سند به نام دولت وزارت کشاورزی و دریافت بها طبق مقررات اینقانن کتبا و بوسیله آگهی در محل دعوت می‌نماید چنانچه ظرف مدت دو ماه از تاریخ آگهی مالک یا نماینده قانونی او حاضر به انتقال و تنظیم سند نباشد کمیسیون استان اسناد مربوط به بهای زمین را در صندوق بانک کشاورزی تودیع می‌کند و رسید آن را ضمیمه پرونده امر به اداره ثبت محل ارسال می‌دارد ودر این صورت دادستان یا نماینده او سند معامله را به نمایندگی مالک امضاء و اداره ثبت سند مالکیت را ابطال خواهد کرد

تبصره - هر گاه عملیات ثبتی خاتمه یافته ولی سند مالکیت صادر نشده باشد اداره ثبت پس از انجام معامله سند مالکیت به نام دولت وزارت کشاورزی صادر خواهد نمود

فصل پنجم - مقررات مربوط به تقسیم و تحویل اراضی

ماده هفدهم

دولت موظف است اراضی انتقالی را به کسانی که مشمول دریافت زمین هستند به بهای خریداری شده واگذار و بهای آن را در ظرف مدت پانزده سال به اقساط متساوی سالیانه با بهره چهار درصد دریافت نماید

ماده هیجدهم

زمینهایی که بنا به مقررات این قانون تقسیم می‌شود ودر واگذاری اراضی از لحاظ تقدم ترتیب زیر رعایت می‌شود

• الف - زارعین هم رده که در همان زمین به زراعت مشغولند و مقیم ده باشند
• ب - وراث زارعینی که حداکثر یک سال قبل ازشروع تقسیم در آن منطقه فوت کرده باشند
• پ - کشاورزانی که کمتر از حداقل معین شده برای هر منطقه طبق ماده ۲ زمین دارند
• ت - کسانی که دانشکده‌ها و دبیرستانهای کشاورزی و دامپزشکی و دانشسرای کشاورزی یا دوره‌های حرفه‌ای کشاورزی را که از طرف دولت به رسمیت شناخته شده یا بشوند طی نموده و دارای زمین نیستند و یا کمتر از حداقل معینه در ماده ۲ برای منطقه زمین دارند
• ث - کمک کشاروزان مقیم منطقه تقسیم
• ج - افرادی که داوطلب کار کشاورزی باشند

تبصره ۱ - در تقسیم زمین به هریک از طبقات مندرج در این ماده کسانی که تعداد اولادشان بیشتر است مقدم خواهند بود ودر صورت تساوی شرایط قرعه کشی خواهد شد

تبصره ۲ - اشخاصی که بیش ازحداقل معینه برای هر منطقه طبق ماده ۲ زمین دارند و مشمولین قانون راجع به منع مداخله وزراء و نمایندگان مجلسین و کارمندان در معاملات دولتی و کشوری مصوب ۳۲ دی ماه ۱۳۳۷ مجلسین حق گرفتن زمین‌های مورد تقسیم از طرف دولت را ندارند مگر در صورت استعفای از کار خود واشتغال به کشاروزی و سکونت در ده مالکینی که از مقررات بند ۷ و۸ ماده ۳ قانون استفاده می‌نمایند از این تبصره مستثنی می‌باشند

ماده نوزدهم

اشخاصی که زمین می‌گیرند باید تبعه ایران بوده و یا شخصا و یا به کمک افراد وخانواده خود اشتغال به کشاورزی داشته باشند و یا تعهد انجام کار کشاورزی بنمایند

ماده بیستم

به هریک از اشخاصی که طبق ماده ۱۸ حائز شرایط دریافت زمین باشند

طبق آیین نامه‌ای که به تصویب هیات عالی اصلاحات ارضی خواهد رسید بنا به مقتضشایا منطقه و با در نظر گرفتن نوع زراعت موقعیت زمین جنس خاک به میزانی که برای زندگی یک خانوار کشاورز و نیروی کار افراد آن خانوار حتی الامکان کافی باشد زمین واگذار می‌گردد حداقل مساحت زمین برای هر خانوار در هر منطقه بنا به پیشنهاد کمیسیون اصلاحات ارضی استان و تصویب هیات عالی اصلاحات ارضی تعیین خواهد شد

تبصره ۱ - زمینهای آبی طبق مقررات این قانون با حقابه مربوطه از قنات یا رودخانه وغیره به زارع منتقل خواهد شد و میزان حقابه هر زمنی آبی از کل منبع آب مربوط با در نظر گرفتن آبش طبق عرف محل خواهد بود در مورد قنات مالکیت مشاع آن نیز نسبت به سهم حقابه آن زمین به شکاروز تحویل گیرنده زمین انتقال خواهد یافت. زمین‌های آبی که از رودخانه مشروب می‌شوند مالکیت مشاع مجاری و انهار وحقابه نسبت به زمین مربوطه به کشاورز تحویل گیرنده زمین منتقل خواهد گردید و مراقبت و نگهداری و تعمیر و اصلاح کلیه این قبیل منابع به عهده شرکت تعاونی مربوطه خواهد بود ومادام که شرکت تعاونی تشکیل نشده‌است وزارت کشاورزی آیین نامه مربوط به حفظ و نگاهداری قنوات را تهیه و به تصویب هیات عالی اصلاحات ارضی خواهد رسانید

تبصره ۲ - هرگاه بعضی از زمینهای آبی به مالکیت مالک یا مالکین باقی مانده و قسمتی به زراع یا زارعین طبق مقررات این قانون انتقال یابد و به طور کلی در هر ملکی که مشاع باش اداره امور قنات یا قنوات یا چاه عمیق یا انهار که اراضی مزروعیی از آن مشروب می‌شود به عهده اکثریت ملکی مالکین است که به امانت از طرف عموم مالکین آن را اداره نماید ولی عموم مالکین آن اراضی مزروعی باید مخارج آن را به نسبت سهم خود بپردازند والا به وسیله بخشدار محل به تقاضای اکثریت ملکی مالکین با نظارت اداره کشاورزی محل از محصول ملک در سرخرمن وصول می‌شود ماده بیس ویک اشخاصی که به موجب این قانون زمین به آ“ها واگذار می‌شود چنانه تمام یا قسمتی از زمین واگذاری را معامله و یا به هر عنوان دیگری از دست بدهند نمی‌توانند مجددا درخواست زمین نمایند

فصل ششم - مقررات مربوط به اراضی تقسیم شده

ماده بیست ودوم

آنچه که بنا به مقررات این قانون تقسیم و به اشخاص انتقال داده می وشد به نام گیرنده سند انتقال صادر و به عنوان وثیقه وصول اقساط در رهن بانک کشاورزی ایران گذارده خواهد شد و تحویل زمین به مالک جدید بنا به دستور رئیس کمیسیون اصلاحات ارضی استان انجام خواهد گردید

ماده بیست وسوم

هر گونه معاملاتی نسبت به اراضی واگذار شده که منجر به تجزیه آن اراضی به قطعات کوچکتر از حد اقل تعیین شده برای هر منطقه طبق ماده ۲۰ بشود ممنوع و باطل است و چنانکه کشاورز فوت نماید ووراث نتوانند برای اداره ملک توافق کنند می‌توانند سهم خود را با رعایت قسمت اول این ماده به دیگران بفروشند و پرداخت بقیه اقساط به عهده خریدار جدیداست هر کشاورز می‌تواند تا پنج برابر سهم تقسیم در آن محل را خریداری نماید به شرط آن که در تمام آن اراضی شخصا زراعت یا دامداری نموده یا تبدیل به باغ نماید و اگر کشاورزی توانایی کار کشاورزی را از دست بدهد می‌تواند زمین خود را به کشاورز دیگری با رعایت مفاد این ماده بفروشد و مراتب را به اداره کشاورزی استان اطلاع دهد تبصره هر گاه زمین‌هایتقسیم شده مصرف دیگری غیر از زراعت پیدا نمود که درآمد آن بیش از کشاورزی باشد کمیسیون اصلاحات ارضی استان پس از رسیدگی اجازه تجزیه و فروش آن راخواهد داد

فصل هفتم مقررات مالی

ماده بیست وچهارم

اعتبار لازم برای اجرای این قانون از جمله پرداخت اقساط به مالکین اراضی تقسیم شده و هزینه‌های مربوط به سازمان وعملیات اصلاحات ارضی در بودجه کل کشور منظور ودر اختیار هیات عالی اصلاحات ارضی قرار می‌گیرد

ماده بیست و پنجم

بانک کشاورزی ایران مکلف است با نظر هیات عالی اصلاحات ارضی اقساط بدهید کشاورزان را بابت بهای زمین وصول و به حساب خزانه واریز نماید

ماده بیست و ششم

در صورتی که کشاورزی سه قسط از اقساط سالیانه بدهی خود را بدون عذر موجه بنا به تشخیص بانک کشاورزی نپردازد ویا صدور اجرائیه ثبتی حاضر به پرداخت اقساط مزبور نگردد ملک در مقابل بقیه بدهی کشاورز به دولت منتقل خواهد گردید اقساطی که کشاورز به دولت پرداخته باشد بابت اجرت المثل ایام تصرف ملک محسوب خواهدشد

ماده بیست وهفتم

کلیه عملیات ثبتی مربوط به نقل و انتقال اراضی و تاسیسات و ابنیه طبق این قانون اعم از صدور سند مالکیت اجرا و اخطار وغیره مجانا انجام و از پرداخت هرگونه حق الثبت و عوارض معاف یم باشند و همچنین کلیه تقاضا نامه‌ها و اظهار نامه‌ها و اوراق وتعهدات اسناد ومدارک تصرف و تهیه رونوشت اسناد هر گونه اوراق دیگر مربوط به امور انتقال و تقسیم به وسیله مقامات رسمی یا صاحبان محاضر مورد اقدام قرار گیرد از پرداخت مالیات و عوارض و حق تمبر معاف است پرداخت حقوقی که به سردفتران اسناد رسمی و سرمایه خاص مندرج در ماده ۱۳۵ قانون ثبت تعلق می‌گیرد بالامناصفه به عهده طرفین معامله خواهد بود

فصل هشتم - مقررات مربوط به کمک‌های فنی و حمایت کشاورزان وزارعین

ماده بیست و هشتم

دولت موظف است ضمن انجام عملیات تقسیم اراضی در هر منطقه سازمان مجهز کشاورزی برای تهیه و توزیع بذر ونهال مرغوب ودامهای اصیل و تامین تسهیلات لازم در اعطای اعتبار وامر بازرگانی محصولات کشاورزی و ترویج کشاورزی نوین ایجاد نماید

ماده بیست و نهم

در دهاتی که زمین بین کشاورزان تقسیم می‌شود در مورد خانه مسکونی و ابنیه از قبیل طویله انبار وغیره که در تصرف زارعین است به ترتیب زیر عمل می‌شود

• الف هر گاه عرصه و اعیانی ابنیه مزبور متعلق به مالک باشد عرصه مجانا به زارع واگذار می‌شود واعیانی ارزیابی و چنانه بهای آن از بیست هزار ریال بیشتر باشد طبق ماده ۱۲ از زارع دریافت و طبق ماده ۱۳ به مالک پرداخت خواهد شد وکشاورزان می‌توانند به نام خود تقاضای صدور سند مالکیت بنمایند واگر اعیانی متعلق به زارع باشد عرصه مجانا به زارع واگذار خواهد گردید

• ب در مورد مسکن کشاورزانی که مالک قسمتی از زمین این دهات می‌شوند طبق بند الف این ماده رفتار می‌شود و چنانچه مالک بخواهد عرصه واعیانی این ابنیه را برا ی خود نگاهدارد مکلف خواهد بود به قدر لزوم به تشخیص کمیسیون اصلاحات ارضی استان از اراضی مجاور ده باری ایجاد ساختمان به بهایی که از طرف کمیسیون ارزیابی معین می‌شود در اختیار کشاورز بگذارد و معادل هزینه ایجاد اعیانی مشابه با آنچه قبلا متعلق به کشاورز بوده به او بپردازد

تبصره - در دهاتی که مشمول مقررات انتقال و تقسیم نیستند و یاقسمتی از آن مشمول و قسمت دیگر در مالکیت مالک باقی می‌ماند مالک موظف است زمین مورد لزوم را به تشخیص کمیسیون اصلاحات ارضی استان برای مسکن و محل نگاهداری دام و انبار محصول با محوطه مربوطه و یا خانه مناسب در اختیار زارع ملک خود به طور مجانی بگذارد

ماده سی ام

امور مشترک کشاورزی زمینهای تقسیم شده از قبیل نگاهدار قنوات و انهار واستفاده از ماشین آلات عملیات دفع آفات نباتی و حیوانی و حفاظت و بهره برداری ده و امثال آن به استثنای آنچه مشمول تبصره ۲ ماده ۲۰ می‌باشد از این ماده مستثنی است به وسیله شرکت‌های تعاونی انجام خواهد شد و اشخاصی که زمین به آنها واگذار می‌شود در صورتی که عضو شرکت تعاونی منطقه خود نباشند شرکت از طرف آنها مخاجر لازم را برا یانجام امور مشترک کشاورزی طبق آیین نامه‌ای که به تصویب هیات عالی از اصلاحات ارضی می‌رسد پرداخت خواهد کرد و هرگاه کشاورز از پرداخت آن خودداری نماید نسبت به بدهی او بنابر تقاضای شرکت اداره ثبت محل اجرائیه صادر می‌نماید دولت کمکهای لازم را در تاسیس شرکتهای تعاونی مبذول خواهد داشت ماده سی ویکم وزارت کشاورزی موظف است حداکثر در ظرف شش ماه پس از تصویب این قانون آیین نامه لازم مربوط به روابط مالک و زارع را با در نظر گرفتن ارزش عوامل زراعتی برای هر نوع زراعت در هر منطقه و همچنین آیین نامه مربوط به حقوق کمک کشاورزان را تهیه و به تصویب هیات دولت رسانده و به موقع اجرا بگذارد ماده سی ودوم رفع اختلاف بین مالک وزارع و کشاورز در امور مربوط به کشاورزی توسط هیات حل اختلاف کشاورزی به عمل می‌آید هیات مزبوردر هر بخش مرکب خواهد بود از :

- بخشدار

- رئیس دادگاه بخش مربوط یا نماینده وزارت دادگستری

- نماینده وزارت کشاورزی یا نماینده اداره کشاورزی مربوط یا نمایندگان آنان

رای این هیات قطعی است

ماده سی وسوم

مادام که آیین نامه مذکور در ماده ۳۱ تصویب واجرا نشده در هر منطقه روابط فعلی مالکین و زارعین در امور کشاورزی که در هر محل معمول بوده باید کماکان ادامه یابد مالکین وزارعین که برخلاف این ماده رفتار کنند و یا از پرداخت سهم مالکانه یا سهم زارع خودداری نمایند علاوه بر سهم مربوطه طبق معمول محل به پرداخت غرامت نقدی از دویست ریال تا یکصد هزار ریال از طرف هیات حل اختلاف کشاورزی نیز محکوم خواهد شد تصمیمات هیات قطعی و بلافاصله به موقع اجرا گذارده خواهد شد

ماده سی وچهارم

مامورین دولت و کسانی که مامور اجرای مقررات این قانون می‌باشند هر گاه در اجرای مقررات این قانون مرتکب جرمی شوند به حداکثر مجازاتی که برای آن جرم در قوانین دیگر مقرر است محکوم خواهند شد و اگر مامورین دولت در اجرای مقررات این قانون مرتکب تخلف اداری شوند دادگاه اداری می‌تواند ولو برای دفعه اول ارتکاب مجازات متخلف را تا انفصال دایمی از خدمات دولتی تعیین نماید

ماده سی وپنجم

مقررات قانون مصوب سال ۱۳۳۷ راجع به خرید املاک ورثه اسمعیل قشقایی به قوت خود باقی است و کارشناسانی که طبق ماده ۱۶ قانون سازمان برنامه انتخاب می شوند مکلفند بهای املاک را بر اساس مقررات ماده ۱۲ این قانون و تبصره‌های آن تعیین نماید و دولت باید بهای املاک نامبرده را طبق ماده ۱۳ این قانون پرداخت نماید

ماده سی وششم

دولت مامور اجرای این قانون است

مخبر کمیسیون خاص اصلاحات ارضی تیمورتاش

رئیس - وقتی لایحه شهرداری‌ها مطرح بود آقای معاون وزارت کشور یک اشتباهی راجع به عوارض کردند که گفتند انجمن‌ها خودشان می‌توانند این کار را بکنند مطابق اصل ۱۸ قانون اساسی وضع عوارض و مالیات‌ها با مجلس شورای ملی است منتهی یک قانونی که گذشت برای امور انجمن انجمن شهر این حق وضع عوارض را بهه انجمن‌های شهر داده و من هم عقیده‌ام این است که منحصرا باید حق انجمن باشد لاغیر (صحیح است) مذاکره در کلیات لایحه اصلاحات ارضی است آقای شیبانی

مهندس شیبانی - طرح و تصویب لایحه که امروز در اطراف آن بحث می‌شود واز مهم ترین و مفیدترین لوایح اجتماعی دوران حکومت مشروطه می‌باشد به یقین یکی از بزرگ ترین افتخارات دوره نوزدهم قانونگزاری محسوب خواهد شد چنانکه آقایان محترم استحضار دارند تمام این اقدامات در نتیجه حسن تدبیر شخص اول مملکت است که از نخستین روز جلوس بر اریکه سلطنت دائما به فکر بهبود وضع مردم این کشور بوده و می‌باشند و به همین مناسبت فکر تقسیم املاک پهلوی که از ابتکارات معظم له می‌باشد بوجود آمد و چنان که اطلاع دارند این فکر و نیت عالی با نقشه و حساب دقیق شروع شد و به تدریج به مرحله اجرا در آمد گر چه این برنامه وسیع اجتماعی هر چند صباحی از طرف کسانی که سنگ ملت به سینه می‌زدند و خود را حامی و پشتیبان زارع و کشاورز قلمداد می‌کردند مانند سایر طرحهای اساسی و عمرانی دیگر متوقف ماند لیکن دیری نپایید که در نتیجه ثبات اوضاع و استقرار امنیت این فکر بزرگ توام با سایر اصلاحات اساسی مملکتی تعقیب شد تا این که امروز زاید به بیست هزار خانوار از هموطنان ما صاحب زمین و ملکی شده‌اند که در آن با نهایت علاقه به کشت وزرع مشغولند به موازات همین اقدامات از طرف ذات ملوکانه دستور تقسیم و فروش املاک خالصه به کشاورزان صادر شد و در خلال دو سال گذشته عده زیادی از کشاورزان قراء خالصه نیز مالک زمین و آب شده‌اند اصلاحات ارضی که سرلوحه مرامنامه حزب مردم می‌باشد و به منظور تعمیم مالکیت از راه ایجاد خرده مالک فعلا تقدیم مجلس گردید و تکمیل این فکر بزرگ شخص اول مملکت محسوب می‌شود آقایان توجه دارند که اجرای این برنامه‌های وسیع اجتماعی در کشور ما در نهایت آرامش و آزادی و بدون وقفه پس از ۲۸ مرداد ۳۲ عملی می‌گردد در صورتی که در سایر کشورها اکثرا جرای این قبیل برنامه‌ها توام با فشار و انقلاب و خونریزی بوده‌است اگر اینجانب نظر به اهمیت موضوع به عنوان مخالف مشروط در لایحه ثبت نام نموده‌ام فقط وفقط به منظور تذکر نکاتی است که در کمیسیون خاص نیز عرض شده و متاسفانه بعضی از آنها مورد تصویب واقع نگردیده واکنون برای جلب توجه نمایندگان محترم ناگزیرم رئوس مطالبی را که تذکر آن به صلح مملکت تشخیصمی دهم مختصر به عرض برسانم

با درنظر گرفتن این که مقدرات بیش از هفتاد درصد مردم این کشور که به طور مستقیم وغیر مستقیم به مر کشاورزی اشتغال دارند وزندگی اقتصادی آنان ارتباط بسیار نزدیک به تصویب مواد این لایحه قانونی دارد ناگزیرم از دولت سوال کنم که چه اقدامات اساسی ومقدماتی برای اجرا یاین لاحیه در نظر گرفته‌اند (صدرزاده - لایحه تصویب نشده) اقدامات قبلی آیا دولت توجه دارد که برای اجرای این لایحه کادر فنی مجهز وتربیت شده لازم خواهد داشت یا خیر شاید شما آقای صدرزاده باشید من وارد نیستم آیا وزارت کشاورزی برای حمایت طبقه خرده مالکین آینده برنامه تاسیس بانک وموسسات تعاونی نظر بانک عمران را تنظیم نموده یاخیر آیا برای اجرای مقدمات این لایحه اعتبارات لاز در بودجه کل کشور رقمی منظور شده یا خیر

منظور اصلی اینجانب از طرح این سوالات این است که چنین لایحه مهم و اساسی طوری تصویب گردد که به علت وجود نقائص وعدم بررسی کافی مانند سایر لوایح مالیاتی دولتها همه روزه دستخوش تغییر و تبدیل و اصلاح مواد واقع نشود تا برای مدتی بدون برخورد با اشکال اساسی قابل اجرا باشد چه در غیر این صورت آقایان تصدیق خواهند فرمود که وود نقص در چنین لایحه صرفنظر از عدم اجرای تعمیم مالکیت ضمن ایجاد تزلزل در روابط مالک وزارع در تقلیل سطح تولید محصولات کشاورزی نیز موثر واقع خواهد شد

آقایان نمایندگان محترم در لایحه اصلاحات ارضی دولت به طوری که ملاحظه فرموده‌اند و منظور اساسی منعکس است که به طور صریح درمقدمه به آنها اشاره شده‌است یکی مربوط به امر ازدیاد تولید و دیگری مربوط است به تامین عدالت اجتماعی با مطالعه مواد لایحه که اکنون مطرح است سوال می‌کنم آیا این دو منظور اساسی تامین شده یا خیر؟ به عقیده اینجانب جواب متاسفانه منفی است زیرا اندک توجه به متن لایحه نشان می‌دهد که سه رکن اصلی مبنای این لایحه را تشکیل می‌دهد یک طبقه کشاورزان دو طبقه مالکین سه روابط فی مابین این دوطبقه در لایحه موجود در مورد تعیین روابط بین کشاورز و مالک پیش بینی شده که وزارت کشاورزی در مدت معین طرح لازم را با در نظر گرفتن عوامل فلاحتی راسا به تهیه و به موقع اجرا بگذارد

به نظر می‌رسد که مسئله روابط مالک و زارع که در هر بخش و شهرستان واستان کشور وضع خاصی دارد و به صورت عرف محل جنبه ثابت و قانونی پیدا کرده در نتیجه تاثیر عوامل مختلف و گذشت سنوات متمادی بوجود آمده و اکنون تغییر و تبدیل شرایط آن باید اذعان نمود که مسئله کوچکی نیست که فقط وزارت کشاورزی بتواند در تعیین سرنوشت آن اقدام نماید و حق این است که تمام این نکات حساس در الحیه منظور ومورد بحث و بررسی وتصویب نمایندگان مجلسین قرار گیرد اما در مورد مالکین معتقدم که ترتیب پرداخت بهای ملک طوری منظور نشده که آن‌ها بتوانند به طور اطمینان بخش و تضمین کافی با تحصیل عادلانه بهای ملک به عملیات عمرانی و تولیدی مبادرت ورزند بدون تردید در صورتی که مالکین بتوانند به نحوئ شایسته‌ای به دریافت بهای ملک مربوطه توفیق یابند همین امر موجب تشویق در تسریع امر تقسیم و تعمیم مالکیت وازدیاد تولید خواهد شد راجع به رکن اولیه یعنی طبقه کشاورز که تامین رفاه و بهبود حال آنان مورد توجه و عنایت شدید شخص اول مملکت و به پیروی از نیات ملوکانه مورد علاقه کلیه آقایان نمایندگان محترم مجلس می‌باشد باید با کمال تاسف بیان نمود که به جهاتی که ذکر می‌شود رعایت حال آنان در لایحه نشده است چه آن که همه آقا این مسبوقند که در کشور ما در امر کشاورزی مسئله آب از سایر ارکان کشاورزی مهمتر است و در اکثر قراء اگر بنا باشد که با رعایت حد نصاب مثلا یک هزار هکتار زمین آبی برای مالک و وراث قانوین منظور گردد می‌توان به جزات اظهار نمود که در این صورت زمنی قابل کشت مازاد باقی نخواهد ماند تا هدف اساسی اجرای چنین لایحه عملی شده باشد پس وظیفه نمایندگان محترم است که با رعایت مطالب معروضه ترتیبی اتخاذ فرمایند که با تصویب چنین لایحه هدف به معنای واقعی که ازدیاد تولدی و تعمیم عدالت اجتماعی است عملی گردد وواقعا به طبقه زارع کشور سهمی داده شود که در خورو مستحق آن است بی شک قاطبه کشاورزان ایران هم اکنون در انتظار تصویب این لایحه و تامین منافع عالیه خویش هستند باید ترتیبی اتخاذ کنیم که این مسئله حیاتی برای همیشه در مملکت فیصله یابد و ترتیبی فراهم که انتظارات زارعین کشور به صورت نامطلوب و غیرقابل اعتنایی بر آورده شود

رئیس - آقای نورالدین امامی

نورالدین امامی- عرض کنم که قبل از این که چند کلمه در پاسخ بیانات نماینده محترم عرض کنم یک اصل کلی را ما باید در نظر داشته باشیم آن اصل هم این است که یا ما بایستی قدمی برای اصلاح املاک از این وضعیت رقت آور بر نداریم وبه همین شکلی که بوده‌است بگذاریم بماند و یا باید قدم موثری برداریم این اصل اساسی را اول ما باید تصویب کنیم کمتر ما تصور می‌کنیم کمتر در ادوار چند دوره اخیر مجلس شورای ملی مثل این قانون با رفراندم و رای مردم رسیدگی شده باشد چون آقایان همکاران محترم و رفقایمان ۲۵ نفر در این کمیسیون نشسته‌اند از تمام اکناف ایران نظریات مردم را که به کمیسیون رسیده است رسیدگی کرده‌اند و کوچک ترین نامه‌ها را رسیدگی کرده‌اند و در اطراف پیشنهاداتی که همکاران محترم مجلس داده‌اند دقیقا رسیدگی شده و آنچه مقدور بوده در این لایحه گنجانیده شده و این خودش می‌شود عرض کرد که مردم علاقمند کامل بوده‌اند برای این قانون و برای تصویب این قانون همکاران ما هم از حق نباید گذشت این ۲۵ نفر حقا فداکاری کرده‌اند زحمت کشیده‌اند چندین ساعت در روز نشسته‌اند اینجا عمیدی نوری ۹۶ ساعت ۹۶ ساعت این اصل کلی را ما باید در نظر بگیریم بعد همکارمحترم من جناب آقای مهندس شیبانی خودشان تصویب این قانون را واجب دانستند ویکی از قدمهای موثری که برداشته شده این قانون را دانستند و فرمودند پس در این هم حرفی نیست که خود ایشان هم که به عنوان مخالف مشروط صحبت فرمودند خودشان آقایان از اعضای کمیسیون بوده و از بنده که موافق هستم تندتر آمده‌اند دولت برای اجرای این قانون چه اقدامی کرده‌است تا قبل از این که قانونی به تصویب برسد قبل از این که قانون طی مراحل قانونی خودش را بکند وبرای اجرا به دولت تسلیم بشود دولت اگر قدمی بردارد این خودش جرم است دولت برخلاف قوانین مصوبه که عملی نمی‌تواند بکند واین قانون هم تصویب نشده دولت چگونه می‌تواند قمی برارد چگونه می‌تواند دذولت راجع به کادر کشاورزی و آن قسمت‌های مربوطه قبل از تصویب قانون عملی انجام بدهد و اما راجع به آن قسمت پنج سالی که دراین قانون مدت گذاشته شده برای همین تجهیزات خود دولت است والا می‌گفتند که فردا باید این کار را کرد این پنج سال مدت که برای دولت گذارده شده برای این بوده که دولت قدم به قدم جلو برود چون کادرش کم است از هر استانی الا قدم فالاقدم شروع بکند استان به استان کادرش را تکمیل بکند وبرود جلو پس در این هم حرفی نیست خود قانون پاسخ فرمایشات ایشان است فرمودند که بسط عدالت اجتماعی و ازدیاد محصول همین قانون خودش از بای بسم الله تا تای تمت برای همین دو نظر است برای نظر دیگر نیست هم رفاه کشاورز را در نظر بگیرند هم مالک را ملزم به آبادی وعمران کنند هم ازمحدودیت دربیاورند یعنی از هزار تا ملک که دست نورالدین است یکی را بگیرند بدهند به دیگری که او آباد کند بسط عدالت اجتماعی معنایش همین است یک کسی ۸۰ تا ده نداشته باشد رعیتش هم گرسنه نباشد غیر از این نیست این است که من تصور می‌کنم چون ایشان مخالف شدید نفرمودند از این جهت موافقت بنده هم از این شدیدتر لازم نیست (خنده نمایندگان) فقط یک موضوع را جناب آقای نخست وزیر عرض می‌کنم دیشب بنده شنیدم در قسمت کرج به چند ده رفته‌اند و آنجا یک عملیاتی شده این را از حضورتان استدعا می‌کنم خیلی شدید باید این را جبران کنید وگوشمالی بدهید تا در دروازه تهران هنوز عملی نشده کاری نشده تازه مملکت را به بنده نخواهند داد این مقررات دارد قانون است باید جدا جلوی این‌ها گرفته بوشد واین صدا به اقصی نقاط برسد واگر هم نرسد معلوم شود که صدای چماق آقای نخست وزیر خیلی محکمتر از صدای آن وطن فروشهاست (احسنت احسنت)

رئیس - آقای دکترشاهکار

دکتر شاهکار - بنده خیال می‌کنم که جلسه امروز یکی از جلسات تاریخی دوره نوزدهم مجلس شورای ملی باشد (صحیح است) و تصمیماتی که آقایان اتخاذ خواهند فرمود در چگونگی پیشرفت اوضاع اجتماعی ما ودرچگونگی وضع مردم تاثیر به سزایی خواهد داشت (صحیح است) از این جهت است که بیاناتی که حضور همکاران محترم خواهم کرد نه جنبه نطق دارد ونه جنبه خطابه بلکه جنبه گفتن یک حقایقی است که البته خود آقایان بهتر از بنده متوجه هستند ولی تذکر آنها لازم است اگر به وضعیت اقتصادی خودمان مراجعه بکنیم می‌بینیم که امروز مانه تنها بعضی از اجناس لوکس و تجملی و صنایع سنگین را به مملکت خودمان وارد می‌کنیم بلکه اگر به حضورتان عرض کنم وخود آقایان می دانید که ما پیاز از پاکستان وعسل از زلاند جدید و گندم از کانادا و کره از هلند وانمارک و شاید هم عنقریب گوشت از استرالیا وارد کنیم ملاحظه خواهید فرمود که در این امر هیچ کس تقصیر ندارد جز خود ما یعنی بیست میلیون جمعیت ایران این امر نه متوجه دولت است نه متوجه مجلس است بلکه متوجه فرد وشخص است که به اسامی مختلفی که عرض می‌کنم در این مملکت زندگی می‌کنند متاسفانه یک اختلافی پیدا شد در آمار ایران اگر من آمار را در یک عدد بیست میلیونی به عرضتان برسانم بالاتر یا پایین تر که در حدود سه درصد به نظرم اختلافش باشد مطمئنا ۷۲ درصد جمعیت ایران در ۱۹۶۰ که در حضورتان عرض می‌کنم از راه فصول مختلف کشاورزی زندگی می‌کنند یا زارع است یا کشاورز است یا خرده مالک است یا خوش نشین است یا مالک عمده‌است یا عمده الملاکاست ولی آنچه مسلم است این است که وقتی ملاحظه بفرمایید آقای مراد اریه به تجارت هم می‌رسیم وقتی که می‌رسیم به یک جمعیت بیست میلیونی ۱۵ میلیون مردم این مملکت از این راه زندگی می‌کنند مثل این که شان مجلس شورای ملی و رفقا و همکاران عزیز هست که نهایت دقت را بکنند در یک قانونی که با ۷۵ درصد وضعیت مردم سروکار دارد (صحیح است) این بود تکلیفی که عرض کردم برعهده ما است و اهمیتی که این قانون در آتیه ما خواهد داشت بنده مطمئن هستم که ما اگر یک تصمیم بسیار حادی (محمد شاهکار در پشت تریبون دارد به عنوان مخالف این قانون صحبت می‌کند) اگر ما تصمیم بسیار حادی برای جبران این وضعیت نمی‌گرفتیم مجبور بودیم بقیه مواد غذایی خودمان را هم از ممالک دیگر بیاوریم یعنی ارز خودمان را بدهیم و تره و جعفری و ماست از خارج وارد کنیم راز این قضیه این مطلبی است که بنده می‌خواهم اشاره کنم که اصل قانون و فکر قانون چیست و آیا منظور اصل تامین شده یا نه انتقادات من از نظر انتقادات همکار محترم آقای مهندس شیبانی نیست بلکه من می‌خواهم عرض بکنم که این مطلبی که آوردید تا اندازه‌ای کم است وحالا عرض می‌کنم که کجایش کم است و ما باید کی فکری بکنیم که این نقیصه‌ها جبران بشود

آقایان یک میلیون و ششصد وچهل هزار کیلومتر مربع است از این یک میلیون و ششصد و چهل هزار کیلومتر مربع ما در حدود ۵۰ میلیون هکتار طبق نظری که متخصصین داده‌اند زمین قابل کشاورزی داریم (طباطبایی قمی - گفته‌اند که صدی پانزده اراضی قابل کشاورزی نیست و بقیه هست) حالا آنچه را که بنده عرض می‌کنم، جناب آقای طباطبایی توجه بفرمایید از این پنجاه میلیونی که ما قابل کشاورزی داریم در حدود پانزده میلیون هکتار الان زیر کشت است (طباطبایی قمی - هشت تا من به حاشیه کتاب می‌رسم من مقدمه می‌نویسم و هم حاشیه نویس هستم این که شما می‌فرمایید هشت میلیون این جوری می شود که ما با سیستم آسایش کار می‌کنیم وقتی آسایش را از آن در بیاوریم به بهشت هم نمی‌رسیم می رسیم به ۶٫۵ میلیون هکتار از امکان ۵۰ میلیون هکتار ما عملا یک دهمش را زیر کشاورزی درایم از این جهت است که پرتقال از فلسطین و موز از سایر شهرهای عربستانی و یا پنیر وسبزی و هویج وکره و غیره به طوری که عرض کردم حضورتان و پیاز ونخود وعدس از لبنان در این مملکت وارد می‌شود این تقصیر کیست اگر امروز یک محاکمه‌ای بشود نه از این نظر که یک نفر بیاید بگوید این جزء برنامه حزب مردم بود بنده باید بگویم جزء برنامه ی مترقی حزب ملیون است جناب آقای نخست وزیر بگوید این برنامه من است دیگری بگوید برنامه من از این نقطه نظر به هیچ وجه موضوع را مورد بحث قرار نمی‌دهم صدرزاده بالاتر از اینهاست بالاتر از این است صحبت صحبت از مملکت است و صحبت صحبت از مردم است ببینیم چطور شده‌است که یک مملکتی که ۷۵ درصدش کشاورز است و یا از راه کشاورزی زندگی می‌کند و صنایع ما طبق آخرین آماری که درایم نباید و نمی‌تواند فعلا در شرایط فعلی صنایع سنگین باشد یعین به قول فرنگی‌ها اندوستری لورد باشد بلکه صنایع کوچک است که حداکثر کمک به وسیله قوانینی که از افتخارات همین دوره ی نوزدهم است وراد می‌شود یک چنین مملکتی مملکت کشاورزی است در یک مملکت کشاورزی ما چون فاقد اغلب صنایع وابسته به کشاورزی هستیم مجبور می‌شویم مطابق ارقامی که عرض کردم حتی عسل وکره ونخود و لوبیا و پرتقال از کشورهای دیگر بیاوریم علت این قضیه خیلی آسان است آقایان من استدعا می‌کنم از آقایان محترمی که در امر شکاروزی بیشتر واردند اگر من اشتباه می‌کنم به من بگویند تو اشتباه می‌کنی چون من مطلب را از نظر کشاورزی مورد دقت قرار می‌دهیم علتش این است که ما فکرمان تا حال از زمین داری و مملکت داری غیر از آن فکری است که مبنای مالکیت و زمین داری است یعنی چه یعنی بنده در شرایط زندگانی خودم دیده‌ام بر این که آقایانی هستند که زندگی می‌کنند در پنج هزار کیلومتری مرکز و یا ۷ هزار کیلومتری مرکز وریال تبدیل می‌شود به دلار یا لیره انگلیسی با فرانک سویس یا غیره وزندگی می‌کنند در کشورهای دیگر از عواید ملکی که جناب آقای بیات ماکو به خدای متعال حدود آن را هم نمی داند مقدارش را هم نمی داند و کی در آنجا کار می‌کند نمی دانند دکتر امین این‌ها محدودند عرض کردم بعضی‌ها همین محدودیتها ملاحظه‌ها زیر لفافه حرف زدن‌ها سبب می‌شود که امروز جناب آقای دکتر امین خانم جنابعالی وخانم بنده مجبور می‌شوند نخود و لوبیا را از لبنان بخرند همین نتیجه اش است اما همانطوری که وظیفه یک راننده این است که پشت رل بنشیند و ماشین براند وظیفه یک مالک هم این بود که بکارد و محصول بردارد و از این موهبت طبیعی که عبارت از دادن یک و برداشتن ۷۵ است استفاده می‌کرد وضعیت واردات کشاورز یما به وضعیت امروز نمی‌رسید حالا برگردیم استفاده کنیم حالا یک همچو قانونی آورده‌اند آیا ما مهندس داریم بودجه‌ای در نظر گرفته شده‌است یا نشده آن مطلب دیگری است فکر اساسی که در این قانون است

در درجه اول عبارتست از تکثیر تولید و خطری که مملکت را داشت تهیه می‌کرد شما آقا تا به این بورس بازی که روی زمینها اتفاق افتاده و با این سوقی که داده شد به طرف کارخانه‌ها و انحراف مردم از راه تولیدی به راه تجارتی و به راه داد و ستد ما یک روزی می‌رسیم که مطمئنا یک دهم محصول اولیه زندگی که عبارت از نان وگوشت بود نمی‌داشتیم این فکری بود که مبنای این کار است عرض کردم برای این کار دولت می‌بایستی یک فکر حادی بکند این فکر حاد را دولت کرد آمد در کمیسیون بنده چون خودم یکی از اعضاء کمیسیون بودم و در این کمیسیون شخصا بسیار کم کار کردم بنابراین شامل من نمی‌شود از ریاست کمیسیون تا تمام اعضاء فرد فرد اعضاء حداکثر دقت را در این کار کردند البته سعی شد از برای این که فعلا قدم اول است این حادی که بنده عرض کردم در این حاد نروند وتا اندازه‌ای مطلب را تعدیلش کنند تا انشاءالله ما به یک روزی برسیم به وضعیتی که بنده دلم می‌خواهد به آن روز برسیم بنده نمی دانم از آقایانی که بانجا تشریف دارند از نظر کشاورزی کدامشان یکی از ممالک نزدیک ما را که مملکت اسرائیل باشد دقت کرده‌اند در اسرائیل آقایان دینامیت می‌ریزند سنگ را منفجر می‌کنند تویش یک مقداری خاک می‌ریزند بعد درخت اکالیپتوس روی این از افریقا می‌آورند می کارند یعنی تمام سطح این کشور ۲۰ هزار کیلومتر است ۲۰ هزار کیلومتر به نظرم به اندازه تهران وتوابعش است که دو میلیون جمعیت هم درش زندگی می‌کنند آنچه امکان دارد یکی از ممالک صنعتی است آمده‌اند سنگ را خورد کرده‌اند و آب می‌آورند از ۱۶ کیلومتری بیست کیلومتری ۳۰ کیلومتری و آذوقه مملکت را تامین می‌کنند

به این شیفری که حضورتان عرض کردم که برای ۲۰ میلیون جمعیت ایران ما ۵۰ میلیون هکتار زمین قابل کشت داریم و امروز ۵ میلیون هکتار ما زیر کشت است با این وضعی که عرض کردم بعضی از مالکین ما این کار را می‌کنند بدیهی است ما در کمبود کشاورزی خواهیم بود این قانون می‌گوید حتی این قانون آمده‌است حداکثر ارفاق را کرده‌است حتی نسبت به اشخاصی که وظیفه اصلی مالکیت خود را انجام نمی‌دهد ما از نظر مسلمان بودن و از نظر رژیم سلطنتی مشروطه داشتن و از نظر قسمی که به قانون اساسی خورده‌ایم مالکیت را محترم می شماریم و ما از طرفداران رژیم مالکیت هستیم این مطلب مفروغ عنه‌است هیچ صحبت از این نیست که ما بیاییم برخلاف اصل مالکیت حرفی بزنیم چون برخلاف اصل مالکیت حرفی زدن بر خلاف یکی از اصول اولیه طریقتی است که ما از نظر ملیت و مذهب مفتخریم که آن مذهب را داریم عرض کردم همانطوری که آزادی افراد محترم است

همین طور در مقابلش یک قانون مجازات عمومی است که می‌برد زندان بنده آقای موسوی مادام آزادم که برخلاف مقررات قانونی کاری نکردم واگر کردم وازشما سلب آزادی کردم آن وقت بفرستد در زندان می گویند این مخالف آزادی است می گویند این مملکت مملکت آزادی است این شخص برخلاف قانون عمل کرده‌است امروز این مطالبی که آقای نورالدین امامی اشاره کرد یک عده‌ای خیال می‌کنند که ما گفته‌ایم مالکیت محترم نیست مال مفت به هیچ کس داده نخواهد شد گفتیم آقای مالک این مقدار زمینی در اختیار تو است و اگر تو به وسایل مکانیزه کار کنی و اگر ده تو از یک قنات آب می‌خورد واگر این طور رفتار کنی آنچه که می‌خواهی داشته باش اما اگر منی که صنعتگرم منی که وکیل عدلیه‌ام منی که بازرگانم منی که صنعتگرم و غیرکشاورز هستم مانند این که وسایل برای کشاورزی داده‌اند از برای تامین کشاورزی و بعد بخواهی این کار را نکنی نه آقا قدرت اجتماعی یعنی مردم یعنی دستورات کلی این را به علت عدم اهلیت از تو می گیرند و می‌دهند به کسی که این کار را بکند من اینجا می‌خواهم یک پرانتزی از نظر مذهبی باز کنم تا بدانند که ما اصول مالکیت را تا چه اندازه رعایت می‌کنیم و احترام می‌کنیم هیچ رابطه‌ای الهی تر آسمانی تر از رابطه مادر و فرزند نیست هیچ رابطه‌ای نیست اما می دانید که اگر مادر طبق قانون مدنی شرایط مادری خودش را انجام نداد سلب حق مادری از او می‌شود می گویند تو زن قابل نیستی که این ودیعه ی آسمانی را نگهداری بچه اش را که از رحمش آمده بیرون از او می‌گیرند می دهند دست یک بیگانه‌ای که آن بیگانه خودی تر است از مادر همین عمل است که راجع به حق ابوت ملحوظ می‌شود این قانون دنیا است من عرض کردم که این رابطه را مثل نزدیکترین رابطه آسمانی الهی قبول کردیم هیچ مانعی ندارد که اگر من مالک نخواستم به وظیفه مالکیت خودم رفتار کنم دست مرا جامعه بگیرد و بگوید آقا از دستت می‌گیرم می دهم به یک اهلش در تمام امور حقوقی ومدنی واجتماعی ما برای محجور حقی قایل نیستیم ما یک حجر مدنی داریم یک حجر اجتماعی داریم حجر اجتماعی خطرش بیشتر از حجر مدنی است من اگر وظیفه قانونی خودم را انجام ندهم از یک دوازدهم نمایندگان تهران که مردم تهران امیدشان این است که ۱۲ نفر نماینده داشته باشند

من یک لطمه‌ای به نسبت خودم به دوازده نفر نمایندگان تهران و بالنتیجه دو میلیون جمعیت تهران زده‌ام و همین طور رفیق عزیزم جناب آقای بهبهانی و همینطور سایر آقایان رفقا اما اگر یک آدم بیکاری باشم ودر اداره خانه زندگی کوچک خودم فرض کنید صدماتی بخورم پس این مطلب را که عرض کردم از نظر قانون اساسی از نظر شرع اسلام درست است که اگر به وظیفه اجتماعی و قانونی خودش عمل نکرد همان قانون وهمان دست اجتماع از او می‌گیرد و می‌گذارد دست اشخاصی که اهل این کار باشند اشکال کار ما وانتقادات بنده از این نظر است که در این چند سال اخیر ما قدم‌های بسیار بلندی در پیشرفت مملکتمان برداشتیم و این قضیه هم ادامه دارد و ادامه خواهد داشت آنچه را هم که در رادیوهای بیگانه برخلافش می گویند سبب تشدید و تقویت و محکمی این اساس و این بیان شد (صحیح است) شما هی خانه سازی بکنید هی برای کارگر خانه درست کنید هی برایش بیمه اجتماعی درست بکنید هی یک بیگانه‌ای سروصدا راه بیندازد که وضعیت کارگر در ایران بد است بنده برای افتتاح کارخانه سیمان رفته بودم ماشین کار می‌کرد و سروصدا می‌کرد از من خواستند که نطق کنیم گفتم که صدای این ماشین از من فصیح تر است او گویاتر است او ناطق تر است او بهتر برای شما حرف می‌زند من چه بگویم حالا هم اگر بگویند که مملکت ما در یک وضعیتی است که کارگر حق حیات ندارد هیچ حقی ندارد ما هم در مقابلش داریم قوانین و مقررات می‌آوریم که برای این‌ها ما یک ساختمانهایی بکنیم و یک چیزی عرض کنم که اگر تا پریروز در تهران صدا می‌کردی ۲۵ نفر بیکاره دورت جمع می‌شدند حالا خدا می داند که من پریروز فرستادم دنبال کارگر برای باغچه خانه‌ام کار کند روزی ۹ تومان حقوق به او می‌دهم نهارش را هم به او تقدیم می‌کنیم وخیلی هم تشکر می‌کنیم که تشریف آوردند کار می‌کنند معلوم می‌شود که وضعیت کارگر در این مملکت بد نشده‌است که کارگر بیکار پیدا نمی‌شود حالا کاری ندارم به هر حال معلوم می‌شود که بهترین پاسخ به تبلیغات احمقانه‌ای که به عنوان جنگ سرد برعلیه ما می‌کنند همان صدار خورخور کارخانه‌ها ماشین‌ها جاده سازی‌ها وخانه‌هایی است که دولت برای مردم دارد انجام می‌دهد و امیدوارم که موفق بشود وپیشرفت بکند بنده فکر می‌کنم وقتی شاه مملکت از تمام دهاتی‌ها دانه دانه به درد دل یکی یکی زن ومرد رسیدگی می‌کند ببیند زمین می‌خواهد زمین می‌دهد آب می‌خواهد آب می‌دهد دستور می‌دهد آنچه می‌خواهند می‌کند این‌ها را توی کتاب خوانده‌ایم در زمان کسری ولی این منظره منظره‌ای نیست که توی کتاب نوشته باشند این است که این چیزها را مردم می‌بینند و حس می‌کنند و در مقابل حس ما چیزی نداریم در مقابل این مطالب آقای وزیر کشاورزی اصلاحات کشاورزی ما به این میزان جلو نرفته‌است واقعا جلو نرفته‌است این انتقاد از دولت سرکار نیست من به هزار ویک دلیل نمی‌توانم از دولت انتقاد کنم دلیل اولم این است که به این دولت ایمان دارم و بقیه دلائلم را هم لازم نیست ذکر کنم اما کشاورزیمان به موازات این کارمان پیشرفت نکرده در زمان سابق من بارها در پشت این تریبون عرض کردم امروز آنهایی که خیال می‌کنند این قانون قانون گرفتن مالکیت اشخاص است بنده اسم این قانون را می‌گذارم قانون تنظیم روابط زارع ومالک ومردم و قانون تثبیت مالک (صحیح است) یعنی در این شرایط ما می‌توانیم بگوییم که در مملکتی هستیم که به مالک احترام می‌گذاریم و برای مالک احترام قائلیم

در ماده ۳ این مطلب را گفتیم که اگر مالک اراضی سهم خود را از زمین‌های یک ده یا یک مزرعه انتخاب کند که از آب یک یا چند رشته قنات ملکی او یا چاه ملکی او مشروب شود کلیه زمنی‌های آن ده یا آن مزرعه که به طریق فوق مشروب می‌شود به ملکیت او باقی می‌ماند ملاحظه بفرمایید حداقل توقع قوه مقننه‌است از مردم می‌گوید زمینت را اداره بکن آبیاری بکن کشاورزی بکن هرچقدر هست مال خودت اما اگر من بیایم میلیونها زمین را احتکار بکنم فقط به استناد ماده ۱۱۷ قانون ثبت و یا بگویم سند مالکیت در دستم است به چه درد این مردم یم خورد وما چگونه می‌توانیم از این اسفاده کنیم آمدیم باغات و قلمستان را مستثنی کردیم آمدیم در ماده ۷ گفتیم که اگر مالک بیاید از تصویب این قانون به بعد اراضی بایر واقع در ملک خود را از طریق کشاشورزی مکانیزه اداره کند مشمول تحدید نخواهد بود آمدیم در بند دیگرش گفتیم اگر زارعی به وسایل مکانیزه کار کند مشمول نخواهد بود آن مقدار زمینی که می‌خواهد می‌تواند داشته باشد گفتیم به وراثش بدهند یک قانونی در نهایت ملایمت در نهایت مدراسیون در نهایت خوبی تهیه فرمودید حق هم داشتید چون من هیچ وقت عقیده ندارم به انقلاب به هیچ وجه کردند و دیدید که برگشتند ودروغ می گویند به علت این که آنهایی که سنگ بزرگ بر می‌دارندنمی خواهند بزنند دکتر مشیر فاطمی مثل قاسم نخواستم مثال بزنم حتی مافوق آنها بودند وعملا آمدند مطالب مختلفی را عنوان کردند و گنده ترش کردند ما فعلا به این سیستم نیستیم ولی آقای دولت یک مطلبی را باید توجه کنید و آن قضیه ضمانت اجرایی است که عرض کردم اگر نکرد باید تمام زمنیهایش به ملکیت دولت دربیاید یکی از نمایندگان این هست این مطلبی است که مهم است امروز یاشد در مملکت ایران تصور بشود که وسیله ایست برای اشخاص ولگردی که بروند در املاک دردهات مرم و بگویند چون اعلیحضرت همایونی زمینهای خودشان را بخشیده‌اند ما هم می‌آییم زمین‌ها بین خودمان تقسیم می‌کنیم نه منظور مقدس شاه این بوده‌است نه منظور مجلس شورای ملی و این قانون مجلس شورای ملی قانون اساسی است مالکیت محترم است و هر کس که تجاوز کند قوه انتظامی مملکت آقای نخست وزیر به حداکثر قدتر جلوگیری خواهد کرد

بنابراین کی عده‌ای که خیال خام در کله شان این را بدانند منظور از این قانون دادن کار به اهل فن است منظور سلب مالکیت نیست تکثیر تولید کشاورزیست و عطف توجه به روابط ۷۵ درصد ساکنین یران من امیدوارم که با دقت کاملی که در کمیسیون شد با دقت کاملی که در مجلس خواهد شد و هیچ گونه سرعتی برای تصویب این قانون نیست هر سرعتی که توام با دقت باشد در نهایت دقت باز مطالبی که به نظر آقایان می‌رسد در ضمن مواد گفته بشود و بدانند آقایان چند روز دیگر که در این پارلمان کسوت پر افتخار نمایندگی مجلس را یا از تن در می‌آورند و یا عوضش می‌کنند و شماره ۲۰ رویش خواهند گذاشت یکی از قدمهای بزرگی که برای اصلاحات اجتماعی این مملکت برداشته عبارتست از طرح این قانون عرض کردم این قانون را من ناقص می دانم ولی چون فکر فکر انقلابی نیست قدم به قدم انشاءالله باید پیش برویم و این چهار صد هکتار یا هشتصد هکتار را با کمال خوبی انجام بدهند واگر نتوانستند این چهارصد هکتار را انجام بدهند خواهد شد ۴۰ هکتار که مردم بتوانند انجام بدهند وجواب احتیاجات اجتماعی و عمومی این مملکت را بدهند امروز به کمک افکار پاکی که در این مملکت هست و منشاء آن را هم می دانیم کجا است دوران کار است ودوران فعالیت ودیگ ردوران گفتگو و بحث نیست این قانون خودش سبب می وشد که یک حوزه در این مرحله بیفتیم و امیدوارم دولت جناب آقای دکتر اقبال در دوسال دیگر بیایند و به مجلس گزارش بدهند که سطح کشاورزی ما تا این مقدار و به این نسبت رفته‌است بالا همین طور که ما الان به مقدار بسیار زیادی از حیث قند و سیمان و هر چه داریم مستغنی می‌شویم و از خارج وارد نمی‌کنیم امیدوارم در آتیه نزدیکی بتوانیم از اسامی که اسم مردم از قبیل گندم ونخود و لوبیا و میوه جات و تره بار وغیره مستغنی بشویم و در مملکت عزیز خودمان آنها را داشته باشیم و یا به گفته بسار زیبای آقای صدرزاده حتی بتوانیم به ممالک مجاور هم صادرات داشته باشیم (احسنت)

رئیس - پیشنهاد کفایت مذاکرات در کلیات رسیده‌است قرائت می‌شود به شرح زیر قرائت شد

• مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌کنم مذاکره در اطراف کلیات کافی باشد دکتر مشیر فاطمی

رئیس - آقای دکتر مشیر فاطمی بفرمایید

دکتر مشیر فاطمی - همین طور که فرمودند این قانون یکی از بهترین قوانینی بوده‌است که اصولا در این دوره‌های اخیر در مجلس شورای ملی مطرح شده‌است علت این که بنده پیشنهاد کفایت مذاکرات در کلیات دادم این بود که این قانون دوماه تمام در کمیسیون تحت رسیدگی بود و واقعا باید از جناب آقای صدرزاده و رئیس محترم کمیسیون اینجا تشکر کنم که با حصوله وبی نظری که خاص ایشان است حتی در یک ماده اجازه می‌دادند که دوساعت و سه ساعت صحبت بشود تمام نامه‌هایی که از اشخاص و از ولایات و انجمن‌های کشاورزی رسیده بود دانه دانه قرائت می‌کرد ومورد مطالعه قرار می‌دادند همه دوستان که در کمیسیون‌های مختلف بودند کمک کردند و لایحه به این صورت در امد باید وضع مملکت ایران را در نظر گرفت ما یک مملکتی هستیم که مناطق مختلف داریم یک جا گیلان است یک جا بندرعباس است که هیچ با هم تناسبی ندارند این نقاط را با هم تطبیق کردند البته شاید آن طوری که فکر می‌کنم فعلا این گزارش جامع نباشد برای این که برای مناطق مختلف باید در نظر بگیریم ولی بنده فکر می‌کنم چون فعلا شور اول است اگر نمایندگان محترم و همکاران دیگر با وجودی که خودشان هر روز در کمیسیون شرکت یم فرمودند نظریاتی که داشته باشند پینشهاد بفرمایند باز مطالعه می‌شود چون بنده فکر می‌کنم که این قانون باید زودتر تصویب بشود برای این است که مالکین و کشاورزان هم تکلیف خودشان را زودتر بدانند عنقریب باید کشت بهاره بشود و به علاوه همه چیز در این لایحه پیش بینی شده‌است که باید دولت آیین نامه آن را تهیه کند این‌ها باید قبل از پایان سال حاضر باشد که خدای نکرده به کشت آتیه ما لطمه‌ای نزند عرض بنده این بود

رئیس - آقای فرود بفرمایید

فرود - بنده همانطوری که نمایندگان محترم بیان فرمودند این لایحه را از مهم ترین لوایحی می دانم که تا به حال تقدیم مجلس شورای ملی شده‌است و معتقد هستم اکثریت نمایندگان محترم هم موافق هستند به این که یک طبقه محروم صاحب زمینی بشوند وخیال هم نمی‌کنم که یک مخالف اصولی در این باب در میان باشد اما چون به نظر بنده مخالفی صحبت نکرده وجناب آقای دکتر شاهکار هم که به عنوان مخالف صحبت کردند در واقع موافق بودند من استدعا می‌کنم موافقت بفرمایند که یک نفر هم به عنوان مخالف صحبت بکند ومعتقدم که این مخالف هم که بنده هستم و بعد از فرمیاش جناب آقای دکتر شاهکار مجبور شدم به عنوان مخالف اسم بنویسم من یک نفر صحبت بکنم ولی یک حقایقی را به اصلاع نمایندگان محترم برسانم و تصور می‌کنم که چون عرایض بنده هم طوری نخواهد که به اصطلاح مخالفت جدی با نظر آقایان محترم داشته باشم بلکه عرض یک حقایقی است و به علاوه برازنده نیست که در اطراف یک چنین لایحه‌ای به این مهمی هیچ صحبت نشود می‌خواستم از حضور نمایندگان محترم با این که من یک عضو منفر د هستم در مجلس شورای ملی والبته نظر نظر نمایندگان محترم اکثریت هست اجازه بفرمایید من هم به قدر ۲۰ دقیقه یک ربع به عنوان مخالف صحبت کنم دولت آبادی از آقای دکتر مشیر فاطمی استدعا می‌کنم پیشنهادشان را پس بگیرند

رئیس - برای اطلاع آقای فرود عرض می‌کنم در ماده اول هم مثل کلیات می‌توانید نیم ساعت در تمام مواد اگر نظری دارند بفرمایند آقای مهدوی بفرمایید

مهدوی- بنده خواستم این عرض را بکنم همانطوری که آقایان فرمودند این لایحه در ادوار قانونگذاری کمتر نظیری داشته‌است از نقطه نظر این که مورد توجه عامه‌است ولی از روزی که تقدیم مجلس شده‌است پنج کمیسیون که از هر کمیسیون پنج نفر انتخاب شده‌اند ورسیدگی دقیق کردند در تمام روزنامه‌ها هم موافق و مخالف به یک ترتیبی اظهار نظر کرده‌اند آقایان نمایندگان محترم هم عموما در این کار نظر داشتند واطلاعات کافی به کیمسیون می‌دادند یا خودشان یک اطلاعاتی کسب می‌کردند از این جهت از حیث دقت و رسیدگی چیزی ما گم نکردیم همانطوری که آقای رئیس فرمودند بنده هم می‌خواهم خدمت جناب آقای فرود عرض کنم که ماده اول هر لایحه‌ای درست همان بحث در کلیات را می‌شود کرد ودر مواد هم می‌شود تا نیم ساعت هر فرمایشی دارند بکنند آقا این که فرمودند مخالف صحبت نکرده آقای مهندس شیبانی وآقای دکتر شاهکار به عنوان مخالف صحبت کردند واگر یک لایحه‌ای طوری تنظیم شده که بیش از این نشود درش صحبت کرد نمی‌شود گفت به این که مخالف صحبت نکرده‌است و انصافا این کمیسیون مدعی است که به قدری دقت کرده که دیگر جای مخالفت و بحثی نمی‌ماند که ایرادی بگیرند این است که بنده استدعا کردم آقا هم موافقت با کفایت مذاکرات و کلیات بفرمایید ودر ماده اول که حق آقا محفوظ خواهد بود اگر مطالبی دارند بفمرایید وفعلا در کلیات در این لایحه‌ای که به این طول و تفصیل رسیدگی شده‌است مذاکرات کافی باشد

رئیس - رای گرفته می‌شود

به کفایت مذاکرات آقایانی که به کفایت مذاکرات در کلیات موافقند قیام بفرمایند اکثر قیام نمودند تصویب شد رای گرفته می‌شود به ورود در مواد آقایانی که با ورود در شور مواد موافقند قیام کنند اکثر قیام نمودند تصویب شد

ماده اول قرائت می‌شود به شرح ذیل قرائت شد

• ماده اول اصطلاحاتی که در این قانون به کار برده شده از نظر اجرای این قانون به شرح زیر تعریف می‌شود

۱ کشاورزی عبارت است از تولید محصول به وسیله عملیات زراعی و همچنین دامداری وتولید محصولات حیوانی

۲ کشاورز کسی است که خود مالک زمین بوده و شخصا به کشاورزی اشتغال دارد ومتبع اصلی در آمد او از راه کشاورزی تامین شود

۳ کمک کشاورز کسی است که مالک زمین و عوامل دیگر کشاورزی نیست ودرمقابل انجام کار معین کشاورزی مزد نقدی یا جنسی دریافت می‌کند

۴ زارع کسی است که مالک زمین نیست ودرزمین متعلق به دیگری کشاورزی می‌کند و مقداری از محصول را به صورت نقدی یا جنسی به مالک می‌دهد

۵ رئیس خانوار کسی است که متکفل معاش خانوار است

۶ خانوار عبارت است از زن وشوهر و فرزندانی که تحت تکفل یا ولایت رئیس خانوار هستند واز نظر مقررات این قانون در حکم یک شخص محسوب می‌شوند

۷ مالک کسی است که دارای زمین باشد بدون آن که شخصا به کشاورزی اشتغال داشته باشد

۸ اشخاص مندرج در این قانون اعم است از اشخاص حقیقی و اشخاص حقوقی

۹ زمین همین طور از زمین ارض در این قانون زمینی است که می‌توان آن را برای یک یا چند نوع از امور کشاورزی مورد استفاده قرارداد

الف -زمین بائر زمینی است که در آن عملیات زراعی انجام نگرفته باشد

ب -اراضی موات زمینهای بائری است که ملک اشخاص نمی‌باشد

پ -مرتع زمینی است از کوه ودامه یا زمنی مسطح که به طور طبیعی حداقل هر هکتار آن بتواند یک صد کیلو وزن دام زنده را در یک فصل چرا تعلیف نماید ویا توجه به عرف محل هیات اصالحات ارضی استان مرتع بودن آن را تایید نماید

ت -زمین آبی زمینی است که زراعت آن از آب دایمی رود یا ساتخر یا قنات یا چشمه یا چاه وامثال آن آبیاری می‌شود

ث -زمین دیم زمینی است که زراعت آن از آب باران یا سیلاب مشروب می‌شود

ج -بیشه یا قلمستان زمینی است که در آن درخاتان غیر مثمر به وسیله اشخاص غرس شده وتعداد درخت در هر هکتار آن از هزار اصله تجاوز ننماید

چ -باغ میوه زمینی است که در آن درختان میوه یا مو به وسیله اشخاص غرس ویا پیوند شده باشد و تعداد درخت میوه یا مو در هر هکتار ان از یک صد اصله کمتر نباشد ودر مورد درختان خرما و زیتون تعداد در هر هکتار از پنجاه اصله کمتر نباشد

رئیس - آقای فرود

فرود - بنده قبل از این عرایضی بکنم از مخبرین محترم جراید خواهش می‌کنم یا هیچ عرایض من را در روزنامه‌هاشان منتشر نکنند یا اگر لطفا خواستند چیزی بنویسند از نقطه نظر اهمیت موضوع تحریفی نشود طوری نشود سوء تفاهمی در عرایض من پیش بیاید ومن این اولین دفعه ایست که این تقاضا را می‌کنم جناب آقای دکتر شاهکار اینجا یک بیانی فرمودند موضوع اهلیت را پیش کشیدند چو مالکین در واقع اهلیت اداره کردن وآباد کردن املاک خودشان را نداشته‌اند بنابراین حق این است که املاک این‌ها گرفته بشود و به اشخاصی داده بشود که دکتر شاهکار بنده چنین عرضی نکردم آنها اهلیت اداره کردن را دارند و آباد کردن را دارند اولا من شخصا با بیانی که آقایان انیجا فرمودند که هفتاد وپنج در صد نفوس مملکت ما را زارعین تشکیل می‌دهند و این‌ها در نهایت بدبختی زندگانی می‌کنند و بهتر این است که در وضع آنها بهبودی حاصل شود من هم با این اصل موافق هستم و مورد کمال علاقه بنده‌است و از روی کمال وجدان و صمیمیت عرض می‌کنم که وضع زارعین ما باید بهبودی حاصل کند وصاحب زمین بشوند به خاطر دارم جناب آقای نخست وزیر چندی قبل در پشت همین تریبون وعده فرمودند که ما مال کسی را نمی‌گیریم بلکه دولت ما علاقه دارد به این که همه دارای چیزی بشوند این بیان ایشان از روی کمال صمیمیت بود این طور می رساند که ما مقدار زیادی زمین قابل کشت داریم و کشت نمی‌شود

ما باید همت کنیم از طریق زدن چاههای عمیق یا بستن سدها این زمین‌های قابل کشت را هم زیر کشت بیاوریم و به این اشخاصی که زمین ندارند بدهیم که آنها هم صاحب زمین بشوند آنها هم علاقمندی شان بیشتر بشود در زندگانی آنها هم بهبودی کامل فراهم بشود به عقیده بنده در امر سد بستن و یا تهیه آب آنچه که مربوط به دولت می‌شود اقدامات جدی نشده‌است و البته این فکر اخیرا برای دولت پیدا شده‌است و اقداماتی کدره‌اند و آ“چه که در روزنامهها خواندم برای بستن سد دز اقدام کردند و خمین طور سفیدرود ولی البته مقصود بنده اقدامات گذشته‌است دولت‌هایی که تا به حال آمده‌اند اقدمات جدی و مفید نکرده‌اند ولی البته اقداماتی در کوهرنگ شده‌است و استفاده هم داده شده‌است

ولی آنچه که عمل شده‌است به نسبت جمعیت و احتیاجات ما در واقع زیاد مهم نبوده‌است امیدواری هست که انشاءالله با اقداماتی که دولت تصمیم دارد بکند در آتیه این نظر تامین بشود اما این که گفته شد علت این کار عدم اهلیت و قصور یا تقصیر مالکین در آباد کردن املاک است بنده جدا با این نظر مخالف هستم دلیلش هم این است که سن بنده اجازه می‌دهد در این باب اظهار نظر بکنم قبل از کودتای ۱۲۹۹ به هیچ وجه من الوجوه برای مالکین در ایران فرصت عمل آبادانی املاک موجود نبود در هر گوشه مملکت ملوک الطوایفی بود واشرار اجازه نمی‌دادند ملکی آباد شود بلکه همیشه به غارت و چپاول اموال زارعین مشغول بودن در سال ۱۳۰۱ که اردویی از تهران برای قلع و قمع اسمعیل آقای سمیتقو به آذربایجان اعزام شد بنده افسر بودم وجزو این اردو حرکت کردم این موضوع را از روی کمال اطلاع عرض می‌کنم ما که از زنجان به طرف آذربایجان می‌رفتیم یک ده آباد که حتی در آن پنج نفر باشد نمی دیدیم تمام قناتها از بین رفته تمام زارعین متواری باور بفمرایید در یک ده یک نفر آدم دیدم املاک اردبیل به دست اشرار بود آذربایجان غربی تمام در تحت سلطه و نفوذ اکراد اسمعیل آقا بود مردم این نقاط تمام یا کشته شده بودند و یا متواری من حتی به خاطر دارم این ستونی که بنده داخل در ا“ ستون بودم وقتی وارد رضاییه شدیم جای پای ما توی بازار روی زمین می‌افتاد یعنی آنجا اصلا آدم هنبود و همت اعلیحضرت رضا شاه کبیر با فدارکاری ارتش امنیت را در این مملکت مستقر کرد ومردم شروع کردند به آبادی و عمران دهات این عدم امنیت و این اقدامات برای از بین بردن ملوک الطوایفی تا هزار و سیصد ونه ادامه داشت از هزار و سیصد ونه تا هزار و سیصد و بیست مردم پرداختند به آباد کردن دهات متاسفانه شهریور بیست پیش امد باز مملکت ما دچار هرج ومرج شد و باز تا سال ۱۳۳۲ می‌شود گفت برای کسی فرصت عمل و کار کردن نبود از ۱۳۳۲ مجددا فرصتی حاصل شد مردم شروع کردند به کار کردن وآباد کردن در دهات در هیچ مملکتی در این مدت کم به این اندازه آبادانی نشده بنابراین جدا از روی اطلاعاتی که دارم عرض می‌کنم که قصوری از طرف مردم برای آباد کردن نبوده اگر بیش از این آبادانی نشده برای این ناامنی‌ها بوده و برای این بود که مردم آقایانی که به لرستان تشریف برده‌اند در تمام طول خط راه می‌بینند که مردم زراعت می‌کنند عمل می‌کنند در صورتی که قبل از خاتمه دادن به اشرار بازی در حدود لرستان یک وجب زمنی هم زراعت نمی‌شد این‌ها حقایقی است و بایستی این حقایق را در نظر گرفت این که تصور می‌رود یک عده‌ای املاک زیادی دارند و نمی‌توانند به تمام این املاکشان برسند البته بنده هم تصدیق می‌کنم بسیار بسیار امر غلطی است و بایستی یک فکر برای این قبیل اشخاص کرد ولی عده آنها به عقیده بنده بسیار بسیار محدود است و برای از بین بردن این قبیل مالکیت‌ها و برای عمران وآبادی در این قبیل مالکیت‌ها و برای عمران وآبادی در این قبیل دهات نباید همه را با یک چوب راند هستند کسانی که این اندازه ملک ندارند اکثریت هم با این اشخاص هست و املاکشان را هم بسار خوب آباد می‌کنند ودر صدد هم هستند که باز هم آبادتر کنند و بنده امیدواری دارم که انشاءاله با زهم همت خواهند کرد باز هم آباد خواهند کرد نبده شخصا معتقدم فکر بسار خوبی است که زارعین صاحب ملک بشوند ولی معتقدم این لایحه‌ای را که دولت تقدیم مجلس کرده‌است و مسلما مورد توجه آقایان نمایندگان هم هست وخود بنده هم به همان دلیلی که عرض کردم مخالفتی با این امر ندارم بایستی همان جدیت و کوشش که دولت در نظر دارد از برای بستن سدها و تهیه آب وزدن چاه عمیق این‌ها را بیشتر از سابق علاقمندی وجدیت به خرج بدهد چرا برای این که من شخصا خیال ی کنم کمتر کسانی پیدا می‌شوند در آتیه به فکر آباد کردن واحداث قنات وزدن چاه عمیق بیفتند برای این که همین مطلب تا اندازه زیادی آنها را می ترساند و به جبران این خودداری این اشخاص سرمایه دار که ممکن بود کار بکنند و تهیه آب بکنند دولت بایستی عمل کند و به اشخاصی که زمینی ندارند این زمینهایی که قابل زراعت می‌شوند تقسیم بکند و هستند نقاطی مخصوصا در نوب که اگر دولت از این قبیل اقدامات بکند عده بسار زیادی از هموطنان ما صاحب ملک و زمین می‌شوند و مخصوصا من برای اطلاع آقایان عرض می‌کنم دولت هم خودش توجه دارد مخصوصا مسافرت جناب آقای وزیر جنگ به جنوب ایران و فیلمی که تهیه کرده بودند و این فیلم را نشان دادند اقتضا می‌کند که دولت به جنوب ایران مخصوصا به سواحل توجه بسیار بسیار شدید و عاجل بفرمایند (سلطانی –احسنت)

خوزستان ما زمین بسیار بسیار پربرکتی است ولی با نهایت تاسف عملی در آن نشده و از آن استفاده‌ای نمی‌شود و حال این که قابل استفاده‌است نمایندگان محترم گیلان ممکن است از این عرضی که می‌کنم متاثر شوند البته سد سفید رود بسیار خوب است ولی اگر این سد در جنوب بسته می‌شد مفیدتر بود چرا برای این که بالاخره گیلان یک باران قطعی دارد ولی جنوب ایران این باران قطعی را ندارد (مهندس جفرودی - بستن سد سفید رود بسیار لازم بوده) البته عرض نکردم سد سفید رود بد بود ولی آنجاهایی که هیچ آب ندارند و باران هم ندارند احتیاجشان به سد بیشتر است (صحیح است) این حقیقتی است (مهندس جفرودی - برنج آب می‌خواهد) برنج بسیار بسیار خوبست ولی اعلیحضرت همایونی در ضمن نطقشان یک نکته‌ای فرمودند که به عقیده بنده جا دارد دولت به این نکته مخصوص توجه جدی بفرمایند و آن این بود که بایستی تولید زیاد بشود و به آن تولید اتی بیشتر باید توجه کرد که بازار خارجی هم دارد مهندس جفرودی اول باید غذای داخلی راتامین کنید غذای داخلی می‌فرمایید مردم بیشتر برنج خور نیستند اکثریت گندم می‌خورند گوشت می‌خورند به علاوه بنده عرض نکردم که سد سفید رود را ول بکنید و بروید جاهای دیگر بنده عرض کردم که رعایت الاهم فالاهم نشده‌است این حقیقتی است که عرض کردم والا کار یست شروع شده و بسیار بسیار هم کارخوبی است ولی مطلبی که من تقاضا دارم دولت جدا به آن توجه کند مسئله کم کاری است یعنی برای طبقه زارع بای کارهای فصلی فکر کرد در آذربایجان زارعین شاید بیش از شش و یا هفت ماه نمی‌توانند کار بکنند زمستان شدید آنجا اجازه نمی‌دهد زارع دوازده ماه یا یازده ماه کار کند زارع شش ماه هفت ماه کار می‌کند و بایستی دوازده ماه بخورد این مساله کم کاری بسیار بسیار مهم است و بنده معتقدم ما دامی که فکر اساسی نسبت به این موضوع نشود مسئله بهبودی کار زارع حل نخواهد شد زیرا اگر قبول کنیم از طریق خورده مالک زیاد کردن مردم در رفاه و آسایش خواهند بود لازمه اش این است که قبول کنیم که زارعین در دهات خورده مالک امروز کمال رفاه و آسایش زندگی می‌کند و حال این که در دهات خورده مالک هم مردمان فقیر و بیچاره خیلی خیلی زیاد است دلیلش هم همین مطلبی بود که عرض کردم بنده مجددا عرض می‌کنم کمال موافقت را دارم با این که زارعین صاحب زمین بشوند ولی بنده استدعا می‌کنم از دولت که قبل از شروع به این عملیات تقسیم زمینهای خالصه را بیشتر مورد توجه قرار بدهد گرچه جناب آقای دکتر شاهکار فرمودند که این‌ها تقسیم شده ولی برای اطلاعشان عرض می‌کنم که شاید یک سوم زمینهای خاصله هم تا به حال تقسیم نشده باشد و قسمت عمده اش در میاندو آب است بنده از روی اطلاع عرض می‌کنم شاید آقایان نمایندگان آذربایجان هم این را تصدیق بفرمایند که قسمت عمده خالصجات میاندو آب همین طور تقسیم نکرده مانده‌است همین طور در خوزستان وجنوب جناب آقای مهران اطلاع بسیار جامعی داشته‌اند در کمیسیون خاص این مطلب را توضیح فرمودندمورد توجه جناب آقای وزیر کشاورزی هم قرار گرفت وعده فرمودند که کمال جدیت را در این باب بفرمایند واما این که اینجا جناب آقای مهندس شیبانی فرمایشی فرمودند و جناب آقای صدرزاده فرمودند لایحه هنوز تصویب نشده را چطور دولت شروع به عمل کند این عمل بسیار بسیار مهم است تهیه مقدماتش هم ضرورت داشته و باید قبل از این که عملیات تقسیم در دهات شروع بشود بانکهایی موسساتی ولو به نام شرکت تعاونی یا به اسم شعبه بانککشاورزی در دسترس زارعین قرار بگیرد زیرا برای اطلاعتان جناب آقای نخست وزیر جناب آقای وزیر مشاور جناب آقای وزیر بازرگانی جناب آقای وزیر کشاورزی عرض می‌کنم در شرایط حاضر مالکین کمک بزرگی هستند برای زارعین یعنی یک زارع موقعی که مشغول زراعت و شخم است پای گاوش ممکن است بشکند ممکن است گاوش بمیرد ممکن است از کوه پرت بشود و بمیرد مالکین فورا در وضع حاضر به این زارعین کمک می‌کنند که کارشان معطل نماند اگر یک چنین سازمانهایی نباد زارعین دچار زحمت بسیار بسیار سختی می‌شوند

یک مطلب دیگری که می‌خواهم حضورتان عرض کنم این است که تا به حال وقتی که در دهات مخصوصا در دهاتی که مالک عمده داشت قحط و غلایی پیش می‌آمد مالکین به زارعین کمک می‌کردند ولی برای این امر در شرایط فعلی بعد از اجرای این لایحه از طرف مالکین اقدامی به عمل نمی‌آید آنچه که بنده اطلاع دارم و آنچه که بنده دیدم در مواقعی که کمی محصول پیش آمده‌است دولت به شهرها توجه کرده‌است از طریق خرید از خارجه یا از نقطه‌ای به نقطه دیگر حمل کرده این قلت گندم و بالاخره قحطی را به این شکل از بین برده‌است ولی در آتیه در مقابل شما دهات ایران هم قرار دارند یعنی اگر در یک بخشی خدای نکرده قحطی پیدا شد محصولشان از بین رفت دولت بایستی در فکر این مطلب باشد که آنها را هم از گرسنگی و بیچارگی نجات بدهد به نحوی نباشد که همان زارعتی و خورده مالکین و همانهایی که به موجب این لایحه صاحب زمین می‌شوند به مراکز شهرها هجوم بیاورند در این جا بی مرود نمی دانم یک مطلبی را به عرض آقایان نمایندگان محترم برسانم

جناب آقای وزیر کشاورزی در کمیسیون خاص عقیده شان این بود که یک علامت پیشرفت و ترقی و تمدن این است که اکثر مردم در شهرها متمرکز بشوند وبه کارهای صنعتی بپردازند مثال آوردند که در امریکا صدی سی یا صدی سی وپنج به کارهای زراعتی اشتغال دارند به عقیده بنده مادامی که این وسایل برای مملکت ما فراهم نشده و مملکت ما صنعیت نشده بایستی فکر علاقمند کردن و ساکن کردن زارعنی را در دهات تقویت کرد انشاء الله اگر مشا هم موفق شدید و انشاءالله موفق هم می‌شوید برای این که هم اعلیحضرت همایونی خوشبین هستند و هم دولت خوشبین است و لابد مدارکی در دست دارند که از این حیث اظهار خوشبینی می فمرایند که وقتی کارخانه‌هایی که در شهرها تاسیس شد البته به تدریج از دهات بیایند ومسئول کار بشوند ولی مادامی که این مسئله صنعتی شدن عملی نشده به عقیده بنده بایستی توجع به وضع دهات بفرمایید

مخصوصا عرض کردم در نقاط ییلاقی زارعین محصول صیفی ندارند از طریق دامپروری جبران این نقیصه را می‌کنند ولی متاسفانه در دهات ایران ودر شهرهای ایران دامپزشک نداریم و وقتی مرضی بروز کند اغلب دام‌های آنجا ازبین می‌رود و علت عمده مهندس اردبیل در مراکز بخش‌ها دامپزشک وجود دارد نه قربان نیستند بنده برای اطلاعتان عرض می‌کنم در تمام لرستان که یک محلی است ایل نشین اخیرا تحقیق کردم بنده در چند سال پیش از این اتفاقا به خوزستان مسافرت کردم در تمام منطقه لرستان یک نفر دامپزشک بود و حالا چند نفری هستند ولی این چند نفر برای یک ایل که چندین فرسخ ییلاق می رورد وقشلاق می‌رود کافی نیست به عقیده بنده یک مطلب بسیار بسیار مهم این است که تاسیس دانشکده دامپزشکی را توسعه بدهند وبرای تهیه ی دامپزشک کمال توجه را بفرمایند که مرض دام‌های مردم را از بین ببرند ومطلب مهم دیگری را که خدمت آقایان عرض می‌کنم و تصور می‌کنم آقایان نمایندگان محترم این عرض بنده را تایید بفمرایند این است که ما آفت زراعتی بسیار داریم برای آن باید یک فکری بفرمایید مخصوصا آفت باغات میوه و اگر مبارزه با این آفات بشود خیال می‌کنم محصول ایران چندین برابر خواهد شد این مطلب بی اندازه مهم است تحقیق بفرمایید خیلی از بخش‌ها این مطلب هست که محصولشان یا در باغات یا محصول غلاتشان دچار آفت می‌شوند که نه اطلاعات لازم برای مبارزه با آفات دارند ونه دولت چنین سازمان وسیعی دارد که به این‌ها کمک بکند

بنده استدعا می‌کنم به این مطلب آفات هر طوری مقتضی می دانید توجه بفرمایید زیرا اگر این مطالبی را که عرض کردم توام با اجرای این لایحه نشود به عقیده بنده آن نتایجی که مورد نظر اعلیحضرت همایونی ودولت است از اجرای این لاحیه گرفته نخواهد شده بنده خیال می‌کنم وقتم تمام شده و همین طور هم هست مزاحم نمی‌شوم و استدعا می‌کنم اگر عرایض نبده موجه بود و مدلل بود دولت توجه کند و نمایندگان محترم هم در کمیسیون خاص در شور دوم به این عرایض بنده توجه بفرمایید احسنت

رئیس- آقای وزیر کشاورزی

وزیر کشاورزی دکتر آموزگار - جناب آقای فرود در مقدمه بیاناتشان تقاضایی از مخبرین محترم روزنامه‌ها کردند که یا تمام بیاناتشان را بنویسند یا هیچ که تحریفی که در بیاناتشان نشود ای کاش ایشان عرایض بنده را هم در کمیسیون خصا به همان ترتیبی که بنده عرض کردم به همان ترتیب یم فرمودند تا تحریفی درش نمی‌شد آنچه که بنده گفتم در کمیسیون خاص این بود که شرط ترقی و پیشرفت در هر مملکت این است ک حداکثر استفاده از نیروی فعاله افراد کشور بشود در وضع حاضر گمان می‌کنم به تصدیق تمام آقایان نمایندگان مجلس زارعین و کشاورزان ما ۷ ماه یا ۸ ماه از سال بیکار هستند و استفاده از نیروی فعاله آنها نمی ش یعنی آنچه که ما امروز محصول به دست بیارویم با یک ثلث تعداد روستائیانی که امروز داریم عملی است یعنی در واقع از نیروی فعاله ۵۰ درصد ازکشاورزان این مملکت استفاده نمی‌شود این بود که بنده عرض کردم اگر در شهرها کارخانجات و صنایع و سایر فعالیت‌های عمرانی و ساختمانی که احتیاج به نیروی فعاله دارند دایر بشود باید از این نیروی فعاله استفاده شود برای این که مملکت ترقی نکند ودر این مورد مثل‌هایی زدم نه تنها از امریکا بلکه از سوئد از سویس و بلکه از هندوستان و گمان می‌کنم مطالبی که بنده عرض کردم فراموش کردند و در هر مملکتی که می‌خواهد ترقی بکند باید از قوه فعاله همه افرادش استفاده بشود و برای محصولات کشاروزی لازم نیست که ۷۵ درصد از افراد این کشور مشغول کشاورزی باشند در امریکا که ۳۰ درصد از افاردش مغول کشاورزی هستند این قدر محصول کشاورزی تهیه می‌کنند که مازادش را هم به کشورهای دیگر می‌فرستند بنابراین این عرایضی بود که در کمیسیون به عرض رساندم

اما مطالبی که جناب آقای مهندس شیبانی فرمودند بنده به طور خلاصه جواب عرض می‌کنم یکی راجع به تهیه مقدمات اجرای این قانون است که در خود قانون اشاره شده که قانون به تدریج عمل می‌شود و منطقه به منطقه و اول تهیه نقشه برای اراضی لازم است تهیه نقشه هم چه قانون تصویب بشود وچه نشود ما نقشه لازم داریم و به هرحال برای این که آمار دقیق وجود داشته باشد کلیه دهات نقشه برداری می‌شود و در خود قانون هم پیش بینی شده که اولین اقدام پس از تصویب نقشه برداری است و راجع به بنگاههای تعاون هم استدعا می‌کنم که به گزارش بانک کشاورزی توجه بفرمایید که در ظرف کمتر از یک سال بیشتر از ۳۰۰ بنگاه تعاونی تشکیل شده راجع به ازدیاد تولید و عدالت اجتماعی فرمودند که راجع به هر دو مرود ودر مقدمه لایحه گذاشته شده و این دو نظر را خود لایحه تامین می‌کند و جناب آقای دکتر شاهکار بیشتر عرایض بنده را فرمودند در بند ۱ ماده سه و بند ۲ و بند ۹ همه این‌ها تشویقی است از مالکینی که می‌توانند سرمایه گذاری کنند و اراضی بایر این مملکت را دایر کنند و آباد کنند و در ازدیاد تولید کمک کنند چون ازدیاد تولید بستگی کامل به وسایل مکانیزه دارد یعنی اگر شما یک تراکتور داشته باشید در روز به طور متوسط بین سه تا ۵ هکتار زمین را شخم می‌زند و اگر ۱۸۰ روز کار کند ۱۸۰ تا سه تا یا ۵ تا یعنی بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ هکتار شخم می‌زند در صورتی که یک جفت گاو بیشتر از ۱۵ تا ۲۰ هکتار در سال نمی‌تواند شخم بزند بنابرانی قدم اول برای ازدیاد تولید مکانیزه کردن کشاورزی است یعنی هرکس کشاورزی کرد به صورت مکانیزه یعنی زارع و کمک کشاورز هیچ گونه محدودیتی باریش قایل نشده‌ایم ودر آینده هم طبق بند ۷ که پیشنهاد شد در کمیسیون خاص و مورد تایید دولت هم قرار گرفت هر مالکی که بخواهد و بتواند اراضی بایر را با طریق مکانیزه دایر کند باز هم محدودیتی باریش قایل نشده‌ایم دیگر از این بهتر و بالاتر برای ازدیاد محصول کشاروزی نمی دانم چه می‌تواند باشد راجع به بهای املاک هم فرمودید که بهای عادلانه‌ای که باید پرداخت نمی‌شود این مطلب در کمیسیون مورد بحث واقع شد آنجا عرض کردم که طبق ماده ۱۲ این قانون برای تعیین بهای ملک دو مرحله تعیین شده یکی بهای ملک بر مبنای در آمد سالیانه مالکانه‌استاین مرحله اول است یعنی باید درآمد مالکانه را تعیین کنیم تا بتوانیم بهای ملک را تعیین کنیم

مرحله دوم این است که برای این که درآمد سالانه مالکانه را تعیین کنیم چه ملاک مشخص داشته باشیم اتباهی که پیدا شده بود یا سوء تفاهمی که پیدا شده بود این بود که خیال می‌کردند در آمد سالیانه مالکانه یک رقم قابل ارزیابی است در صورتی که در آمد سالیانه هر شخص یک واقعیتی است اگر از بنده بپرسند که در آمد سالیانه تو چقدر است حقوقی است که می‌گیریم این دیگر قابل ارزیابی نیست که کمیسیون ارزیابی بنشیند و در آمد سالیانه یک مالکی را که یک واقعیتی است ارزیابی کند اما برای این که این درآمد که ملاک مشخصی داشته باشد که دولت بداند این رقمی که می‌گوید تطبیق با واقع می‌کند یا نه و منطبق با واقعیت هست یا نه میزان مالیات پرداختی است یعنی هر کسی موظف است طبق قانونی که مجلسین تصویب کردند ۷ درصد درآمد خود را مالیات بدهد برای دولت این ملاک مشخص است وقتی ۷ تومان داد معلوم است که درآمدش صد تومان است

بنابراین در این قسمت چیزی نیست که غیر عادلانه باشد گفتیم خود مالکین اظهار نامه بدهند که بهره مالکانه شان چقدر است ما هم برای این که ملاک مشخصی داشته باشیم که ببینیم درآمد سالیانه مالکینی که در اظهار نامه گفته‌اند صحیح است یا صحیح نیست به مالیاتی که پرداخته‌اند طبق قانون مصوب ۱۳۳۵ طبق قانون املاک مزروعی از روی آن نگاه می‌کنیم اگر دیدیم مالیات خود را ۷ درصد پرداخته به همان نسبت در آمد معلوم می‌شود یک سوء تفاهمی در مورد در آمد سالیانه مالک پیش آمده بود و آن این بود بعضی از مالکین که نامه‌هایی هم به کمیسیون فرستاده بودند تصور می‌کردند که میزان مالیات پرداخت ۱۳۱۳ و جزء جمع ۱۳۱۳ است این هم چندین بار از طرف دولت در کمیسیون به تفصیل صحبت شد ودرخود ماده ۱۲ اضافه کردیم که منظور مالیات ۱۳۱۳ نیست منظور مالیاتی است که از ۳۹ به بعد بپردازید یعنی بعد از تصویب این قانون مالکین خودشان اظهار نامه می‌دهند و می گویند که در آمد سالیانه ما این قدر بوده و طبق قانون مالیات زروعی باید ۷ درصد را مالیات بدهند و ماهم همین را قبول کردیم و بنابراین نسبت به این مطلب کار غیر عادلانه‌ای نشده‌است اما پس از این که در آمد سالیانه بایگانی معین شد برای این که آن املاک را تعیین کنند باید ملک را ارزیابی بکنند و خدر خود این لایحه هست که کمیسیون ارزیابی می‌رود و نسبت به وضع محل تعیین می‌کندکه رابطه بین بها و درآمد مالکانه چه باید باشد

یک مطلب دیگر جناب آقای مهندس شیبانی فرمودند راجع به این که در این لایحه که ۴۰۰ هکتار برای هر مالکی تخصیص داده و ۶۰۰ هکتار هم برای وارث قانونی بنابراین اگر هزار هکتار آن را برای وراث قانونی او به این ترتیب کنار بگذاریم دیگر زمینی برای تقسیم باقی نمی‌ماند از این نظر مخالفت کردند بنده استدعا م یکنم که به حافظه شان رجوع بفرمایند ایشان در کمییون پیشنهاد فرمودند که برای هر مالکی یک ده ۶ دانگ کنار بگذاریم یک ده ممکن است پنج هزار هکتار باشد و اگر ۵-۶ هزار هکتار کنار بگذاریم دیگر زمینی نمی‌ماند این بود که گذاشتیم ۱۰۰۰ هکتار حالا اینجا ایشان می‌آیند انتقاد می‌کنند که اگر هزار هکتار بگذاریم دیگری چیزی نمی‌ماند این پیشنهاد خود ایشان که به مراتب بدتر بود که یک ده ۶ دانک را برای هر مالک کنار بگذاریم یک مطلب دیگر که بنده در آخر عرایض خودم عرض می‌کنم جناب آقای فرود فرمودند که این لایحه جلوی فعالیت ما لکین را می‌گیرد و از این به بعد دیگر مالکین حاضر نمی‌شوند فعالیت کنند عرض کنم که به تصدیق کلیه نمایندگان محترم که در کمیسیون خاص بودند این طور نیست مادر خود لایحه طبق بند ۷ آزاد گذاشتیم که اگر مالکی بخواهد در اراضی زاید برحد نصاب خودش را در داخل اراضی خودش آباد بکند وبا کشاورزی مکانیزه عمران نماید آزاد است بنابراین برخلاف آنچه که جناب آقای فرود فرمودند یک تشویقی از مالکین شده‌است که بروند و به کار عمران و آبادی بپردازند و در زمینهای بایری که باید دایر بشود سرمایه گذاری کنند و تمام این‌ها بدون استثنا در اختیارشان است ودر اختیارشان گذاشته خواهد شد

رئیس - آقای دشتی موافقید

دشتی - بلی

رئیس - بفرمایید

دشتی - مثل این که سهم بنده در بد موقعی واقع شده که همه خسته هستند و دیر هم شده بنده از بس حرص داشتم که این لایحه زودتر از طرف دولت پیشنهادی بشود و مدتها است انتظارش راداشتم و امروز صبح هیچ نمی‌دانستم مطرح خواهد شد و صبح بر حسب فرموده جناب آقای سردار فاخر رفته بودم سرساختمان دیر آمدم و اسمم در ردیف دوم موافق بود ودر کلیات اول نتوانستم عرض بکنم و حالا امیدوارم اگر وقت اجازه بدهد تا اندازه‌ای در این مورد صحبت کنم زیرا این صلاحیت را دارم چون یک نفر کشاورز تمام بوده‌ام و حالا هم هستم ودر این باب از لحاظ عمل زیاد هم اطلاع دارم زیرا تمام منطقه فارس را بنده پازده‌ام و تمام جاها را می‌شناسم و کم وبیش هم در مناطق شمال بوده‌ام عرض کنم نسبت به این لایحه چند موضوع باید مطرح بشود یکی نسبت به مالک و مالکیت ما کدام مالک را می گوییم و کدام ملک رامیگوییم گمان می‌کنم آقایان اشتباهی برایشان شده باشد هیچ کس به نام تقسیم املاک با گرفتن ملکی از مالک اقدامی نمی‌خواهد بکند این طرز مالکیت که ما داشتیم طرز خوبی نبود و بایدعوض شود که هر کدام از آقایان هم که فرمایشی فرمودند معارض با این لایحه نبود و خودشان هم تصدیق خواهند کرد که مالکیت به این وضعی که در ایران بود وضع خوبی نبود من مالک‌هایی سراغ داشتم و دارم البته حالا دیگر نیست ببخشید که من این کلمه رکیک را می‌گویم این‌ها سنگ به تخم مردم بسته‌اند و ملکشان را از دستانش گرفته‌اند در فارس ۱۲ نفر از مردم ایلات آمدند به شیراز برای پرداخت مالیات بعضی اشخاص مرده‌اند حالا چرا اسم ببرم امید سالار برادران قشقایی نمرده‌اند موروث همین آقایان این مردم را گرفت بردشان در قلعه فلان جمعشان کرد و سنگ به تخمشان بست و سند واگذاری ملکشان را ازشان گرفت این‌ها به نظر شما مالک هستند این ملک مال آنها است نه این مالکیت غلط بود هر وقت هم دست هر کس برسد باید عوض شود در جاهای دیگر سراغ دارم که مردم را به زحمت انداخته و املاکشان را گرفتند و شخصی از مالکین را در زحمت انداختند و اهل و عیالش را در زحمت انداختند واملاکش را گرفتند ودر مجلس شخصی اش گفته بود خواه وناخواه این ملک مال من است به زور این تفنگ خواه توانی سند را بدهی یا ندهی می‌خواهم از آقایان بپرسم این‌ها مالک بودند این جبر و ظلم بود این بی معنی گری و رذالت بود پس مالک آن مالکی که الناس مسلطون علی اموالهم وانفسهم باشد نیست حالا بیخشید عرض کردم وقت گذشته مطالب زیاد دارم باید ما که در ردیف طرفداران دولت و شخص جناب آقای دکتر اقبال هستیم این افتخار و مباهات را داشته باشیم که امروز توانسته‌است نیات اعلیحضرت همایونی را به راه بیندازد و اجرا کنند و چنین لایحه‌ای را بیاورد آن ماده حزبی الان حفظم نیست دبیر کل حزب اینجا تشریف دارند و شاید حافظه شان قوی تر از من باشد اما در یک ماده‌ای هست در مرامنامه حزبی ما که راجع به همین مطلب بحث می‌کنند بنده جناب آقای دکتر در چند سال پیش متوجه این اوضاع بودم واین فکر را بنده سالها داشته‌ام ولی در سال ۲۴ و۲۵ که اوضاع درهم بود وآشوب طلب‌ها در پی خرابی این مملکت بودند روزهایی می‌دیدم که یک عده بیکار را جمع می‌کردند سپورها راجمع می‌کردند می بردند توی همین میدان سپه وجاهای دیگر آنها می‌گفتند ماگو گاو می‌خواهم بیل می‌خواهم و با این عبارتهای عجیب وغریب مردم را سرگرم می‌کردند ولی ما در فکر اساس قضیه بودیم به شهادت خیلی‌ها که می دانند ولی بزرگترین شاهدی که دارمی آقای سردار فاخرحکمت بودند

رئیس - در چه موضوعی بلی جناب آقای سردار فاخر یادشان می‌آورم ایشان درسالهای پیش هر چه املاک موروثیش بود این‌ها را تقسیم کردند به ثمن بخس خرج مجاهدت ودر مملکت کردند راجع به شهادت جناب آقای سردار فاخر این است که در سالهای ۲۴ و۲۵ که حضرتعالی منتهای فداکاری را برای امنیت فارس می‌فرمودید آن روز هم این فداکاری ممدوح مد نظر همه ارادتمندان بود وبدانید بنده همان وقت شرفیابی حاصل کردم وعرض کردم ناامنی وخرابی استان فارس یک مقدار راجع به این طرز مالکیت است که یک عده‌ای رئیس ثبت اسناد را دزدیده‌اند وبرده‌اند درخانه شان و قباله املاک وادار کرده‌اند بنویسند مگر امروز من که رعیت او هستم راضی هستم راضی نیستم از این اوضاع وامثال این‌ها بنده چون خیلی عادت نداشتم تظاهر بکنم برعلیه کسی به امر له کسی یک خورده درز می‌گیرم این جریانها را عرض کردم فرمودند فکری بکنید اجازه گرفتم رفتم در فارس در فارس تقسیم این طور املاک بزرگ را در چند بلوک به کار بستم ویکی دیگر هم در اول این دوره شرفیابی حاصل کردم و عرض کردم نسبت به وضعیت مالک و ملک در بسیاری از نقاط جنوب پیش آمدهای سویی رخ می‌دهد اجازه فرمودند که دراین باب یک فکرهایی بکنیم وممکن است که با کمک مجلسین لایحه‌ای بگذرانیم این که عرض کردم بند ه عرض داشتم چهار سال است که منتظر بودم چه بهتر که این کار به دست جناب آقای دکتر اقبال این شخص خوش فکر و طرفدار رعیت امروز این لایحه آمده‌است احسنت اگر احسنت به منظور تمام کردن مطلب گفته‌اید من تمام نمی‌کنم خنده نمایندگان زنگ رئیس اینجا اظهاراتی شد که عده‌ای از مالکین خوب کار کرده‌اند ما مخالف آن عده نیستیم وحرفی هم نداریم نمی گوییم مالک بد است یا رعیت خوب است هر دو به هم مربوط است زیرا بسیاری از مالکین خوب کار می‌کنند عده‌ای هم بدهستند و هیچ حرفی نیست همچنین فرمودند که رفته‌اند درکرج فلان کثافت کاری را کرده‌اند یا درجنوب الان خودم سراغ دارم در منطقه خود بنده عرض کنم آقایان رعایا این عصیان را مدتی است پیدا کره‌اند که فلان کار را کره و قباله گرفتند عقیده ما این است که این وضع باید اصلح بشود بنده خودم یک تکه ملک دارم و داشتم بیشتر از ۳۰ سال است مدتها است که بنده نرفتم این چه معنی دارد یک عده‌ای بودند که خوششان می‌آید از اسم مالک که بگویند ۱۰۰ پارچه ده دارد اما این چه فایده دارد که رعیت دوا نداشته باشد لباس نداشته باشد کفش نداشته باشد بایستی یک روزی تعدیل بشود هیچ کس نیامده بگوید این لباس من را از تنم بکن بده به دیگری یک وقت یادم می‌آید جناب آقای علامه در کرمانشاه جنابعالی یک روز دست بنده را گرفتند آوردند در عمارتی که مال آقای پالیزی بود ویک پینه دوزی توی آن نشسته بود از او سوال کردیم که چرا اینجا نشسته‌ای گفت این آقایان این عمارت را به من داده‌اند البته دوره توده‌ای‌ها و توده بازی و کثافت کاری بود امروز کسی این‌ها را نخواسته‌است بگوید و اگر بنا شود آقای پالیزی را بخواهیم بکشیم پینه دوز که جای اورا نمی‌گیرد این نقض غرض است این که کار نشد که آقای آقایان می گویند هر کس امروز بیاید و بخواهد برود ملکش را آباد کند رعیت از او پس بگیرد اینجا اظهار شد راجع به سد ما سد را بای نخو خوب می دانیم بنده که اهل جنوب هستم و اهل فارس هستم آرزومندم که در فارس سدهای مفیدی بسته شود من علمدار تصویب و تسریع در الیحه سد لتیان هستم صدها سد بسازند سفید رود بسازند دز بسازند زرینه رود بسازند وغیره بالاخره یکیش هم سهم من می‌شود در سال ۱۳۱۴ یا ۱۵ به امر اعلیحضرت فقید در فارس بزرگترین سد ایران بسته شد منتهی جناب آقای وزیر کشاورزی ما به طرز عملش ایارد داریم من اعتقاد دارم که این سد باید اصلاح شود واین سد نباید ضرر بدهد امیدوارم با قدرت عمل آقایان این وضع عوض شود سد سازی به این نحو خوب است سد سفید رود خوب است دز هم خوب است منتهی امسال این کار را کردید یک سال دو سال دیگر هم تشریف فرمای فارس می‌شوید سد درود زن را همی می‌بندید این لازم است به هر حال نمردیم و این روز را دیدیم و به دست توانای آن عادل رعیت پرور و بزرگواری او امروز دولت جناب آقای دکتر اقبال موفق شده لایحه اصلاحات ارضی را بیاورد و اشتباه بوده و هست اگر بگویند تقسیم املاک بنده از کسانی هستم که اگر این کار را بکنند بنده طلبکار می‌شوم چون ۴۰۰ هکتار می‌دهند به هر حال اشخاصی هم در این کمیسیون بودند که همه مالک هستند همه از مالکین درجه اول هستند نشستند و شب وروز کار کردند لازم نیست اسم تما م آنها را ببرم اینجا نشستن و آ“چه به نظرشان می‌رسید در کمیسیون گفتند واین لایحه را تصویب کردند من قبل از آنها افراطی تر هستم یعنی عقیده‌ام این بود که غیر از این رفتار بشود به هرحال این اشخاصی که آنجا نشستند همه اشخاص بصیر ودقیق بودند و آنچه لازمه مصلحت عامه بد و آن چه لازمه مصلحت عامه بود به کار بستند به فرمایش جناب آقای وزیر که فرمودند لایحه بحث شده و باز هم می‌شود اصل موضوع یک اصل مقدس است که من می‌خواستم اگر امروز کسی اشاره نکرده بود تقاضای فوریت بکنم راجع به بهره مالکیت جناب آقای وزیر کشاورزی یکی دو مرتبه گفتم یک ما به الاختلاف بین مردم هست که باعث ناراحتی شده‌است این قضیه بهره مالکانه‌است یک عده‌ای بالا آمدند خیلی هم بالا آمدند مالک هم هیچ نمی‌برد اما رعیت یک عده‌ای به تمام معنی مرفه هستند یعنی هرچه بهره‌است می‌برند مثلا همین املاک خالصه یک مقداری به نام خالصه جات حاج میرزا آقاسی است ببخشید خوب شد که یادم آمد عرض کنم در یک تاریخی که در تهران هیچ آبادی نبود یک مشت مردم غربتی و ولگرد می‌آمدند سالی یک مرتبه آنجا زراعت در خلالش شرارت و یاغیگری می‌کردند این شخص فکر ی به خاطرش می‌رسد و می‌گوید بیایید این زمینها را تصاحب کنید و هر کس چند تا درخت در اینجا کاشت مالیات ندهد این مردم با این عنوان آنجا را آباد کردند و تا مدتها مالیات نیم دادند بعد هم در رقیات دولتی به نام رقبات حاج میرزا آقایسی در آمد چرا در آن دوران آن مردم به فکر عمران وآبادی بودند چون می‌گفتند برو به کار و بهره برداری کن خودت بخور منهم بخورم این به طور مسلم مالکین منتفع تر می‌شوند تا این وضعی که بنده ۲۰ سال سر این ملک نرفته باشم وندانم عرض و طول اینجا کجاست و به طور قطع آقایان بهره هر مالکی را به طوری که زندگانیش مرفه باشند به او خواهند داد به نظم یک خرده وقت تنگ شده و بنده هم نسخه کامل دستم نیست یعنی زورم می‌آید چیزی بنویسم و بخوانم زیرا این به منزله کتاب خوانی است که کتابخوانی کار من نیست از این جهت کفایت می‌کنم به همین‌ها اگر قرار باشد و اگر چیزی به نظرم رسید در مواد عرض بکنم

رئیس- پیشنهادهای این ماده قرائت می‌شود به شرح زیر قرائت شد

• ریاست محترم مجلس شورای ملی اینجانب پیشنهاد می‌نماید در ماده اول در تعریف اصطلاحات بعد از بند ۹ به بعد به جای حروف عدد نوشته شده و ضمنا اصطلاح آیش و زیر کشت مندرجه در ماده دوم هم چنین در ردیف بندهای ماده یک قرار گرفته و تعریف شود ابتهاج
• مقام محترم مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌نمایم در ماده اول در بند ت در باره زمین دیم پس از کلمه سیلاب این جمله اضافه شود به طور کلی از آبهای غیر دایم عمیدی نوری
• مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌نمایم در ماده اول در بند ج در قسمت باغ میوه در آخر بند این جمله اضافه شود ولو این که در سطح اراضی باغ محصول دیگری زراعت شود عمیدی نوری

- تعیین موقع و دستور جلسه بعد ختم جلسه

۷ -تعیین موقع و دستور جلسه بعد ختم جلسه

رئیس - جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده روز سه شنبه و دستور دنباله ی همین لایحه اصلاحات ارضی است

مجلس یک ساعت وسی دقیقه بعداز ظهر ختم شد

رئیس - مجلس شورای ملی - رضا حکمت