مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۷ بهمن ۱۳۳۶ نشست ۱۶۵
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیون‌ها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهی‌های رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۵
سال دوازدهم
شماره مسلسل
دوره نوزدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره ۱۹
جلسه: ۱۶۵
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز پنجشنبه ۱۷ بهمن‌ماه ۱۳۳۶
فهرست مطالب:
۱- طرح صورت‌مجلس جلسات ۱۳ و ۱۵ بهمن
۲- بیانات قبل از دستور آقای خلعت‌بری
۳- اعلام تصویب صورت‌مجلس جلسات ۱۳ و ۱۵ بهمن
۴- بقیه بیانات قبل از دستور آقای خلعت‌بری
۵- تقدیم دو فقره سؤال به وسیله آقای عمیدی نوری
۶- بیانات قبل از دستور آقای نورالدین امامی
۷- بقیه مذاکره در شور اول گزارش کمیسیون کشور راجع‌به احداث جاده سوم شمیران
۸- شور دوم و تصویب گزارش کمیسیون راه راجع‌به موافقت‌نامه حمل‌ونقل هوایی بین دولتین ایران و امریکا
۹- تعیین موقع جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس دو ساعت پیش از ظهر به ریاست آقای اردلان (نایب رئیس) تشکیل گردید.
۱- طرح صورت‌مجلس جلسات ۱۳ و ۱۵ بهمن
نایب رئیس- اسامی‌غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
غائبین بااجازه- آقایان: سنندجی. شیبانی. قوام. ذوالفقاری. اسفندیاری. اورنگ. عباسی. بوربور. معین‌زاده. دکتر اصلان افشار. صراف‌زاده. دیهیم. اکبر. جلیلی. امامی‌خوئی. مسعودی. کشکولی. مهندس فیروز.
غائبین بی‌اجازه- آقایان: قریشی. اخوان. اریه. دکتر طاهری. کیکاوسی.
دیرآمدگان و زودرفتگان با اجازه- آقایان: بزرگ‌نیا. امیر بختیار. موسوی. مهندس سلطانی. عمیدی نوری. بهبهانی. قنات‌آبادی. مهندس فروغی. دکتر عمید. دکتر بینا. ثقه‌الاسلامی.
نایب رئیس- نسبت به صورت‌مجلس جلسات ۱۳ و ۱۵ بهمن نظری نیست؟ (اظهاری نشد) بعد از حصول اکثریت تصویب صورت‌مجلس اعلام می‌شود.
۲- بیانات قبل از دستور آقای خلعت‌بری
نایب رئیس- نطق قبل از دستور شروع می‌شود. آقای خلعت‌بری
خلعت‌بری- در این موقع که راجع‌به سارمان برنامه صحبت و انتقادات زیاد است مناسب می‌دانم نظری به گذشته بیندازیم وقتی که سازمان برنامه تشکیل و برنامه هفت‌ساله تنظیم شد یعنی از سال ۱۳۲۵ تشکیل آن توأم با انتقاد و اعراض بود تمام عملیات سازمان برنامه سابق را نمی‌توان به یاد آورد اما بعضی از اعمال آن به یاد هست به مجرد تشکیل سازمان برنامه اشخاص زیادی برای اشغال پست‌های با حقوق زیاد هجوم آوردند و کار سازمان برنامه تراشیدن مقام و پست با حقوق‌های گزاف بود و قسمت عمده یا تمام وجوه سازمان برنامه سابق صرف حقوق پرسنلی و امور و مخارج بیهوده اداری گردید و سازمان برنامه قهرمان مصرف بیهوده پول معرفی می‌شد.
هنوز از یاد نرفته است که یک بانک صنعتی در سال ۱۳۲۵ تأسیس شد و در نتیجه گشادبازی و ولخرجی و تفریط پول بانک مزبور و عدم مراقبت بانک مزبور ورشکست شد و آن بانک جزء سازمان برنامه بود.
همان سازمان برنامه سابق چهار کارخانه بسته‌بندی و تهیه چای وارد کرد و تا آخر سال ۱۳۳۳ در کرج زیر برف و باران بدون سقف مانده بود و از بابت کیلویی سی ریال عوارض چای یکصدوچهل میلیون تومان جمع شده بود که سازمان برنامه تمام آن را صرف امور اداری خود نمود در صورتی که می‌بایستی به مصرف اصلاح امر چای داخلی رسانده باشد.
خودم وکیل شخصی بودم خانه‌ای داشت که اجاره آن منقضی و محل تخلیه ولی دو اطاق آن را خالی نکرده بودند و صاحب ملک محل را تحویل نمی‌گرفت دو نوبت هر دفعه هیجده هزارتومان بابت مال‌الاجاره شش ماهه از طریق اجرا ثبت به وکالت مالک در سال ۱۳۳۱ وصول کردم و بالاخره خودم رفتم به سازمان برنامه اعتراض کردم که چرا پول مملکت را این قسم تلف می‌کنید. و برای خانه‌ای که استفاده نمی‌کنید پول می‌پردازید، گفتم من وکیل کس دیگر هستم، اگر بیش از این تأخیر بکنید بر علیه شما اعلام جرم خواهم کرد و بنده اصرار کردم که آمدند کلید را دادند، این نمونه است.
راه اسفالته بین قزوین و طهران و تهران قم نمونه راه‌سازی آن بود نه این است که بگوییم ایرانی‌ها راه نمی‌توانستند بسازند راه تهران کرج و خیابان‌های رامسر و شاهی و شهرهای مازندران ثابت می‌کرد ایرانی‌ها را خوب اسفالته می‌توانستند بسازند ولی راه سازمان برنامه بود که به این صورت ساخته شد که در همان سال اول خراب شد برای این که مراقبت نبود.
آن موقع هم عده مستشار خارجی آمدند و حقوق‌های گزاف گرفتند و هیچ فایده از وجودشان نصیب ما نشد مطالعه روی کاغذ کردند و کتابی نوشتند و رفتند و مثل جان مولم نقشه به یادگار گذاشتند.
این چند مورد را برای نمونه گفتم والا موارد تلف پول زیاد بود وقتی دوره اول سازمان برنامه تمام شد معلوم شد که چند صد میلیون تومان پول مملکت فقط بوسیله سازمان برنامه تلف و تفریط شده و هیچ نتیجه عاید نشده است علت چه بود؟ به نظر بنده باید علت را دانست اشخاصی که مصدر کار بودند یقیناً نمی‌خواستند آن چنان پیش آید ولی نتیجه غیر از آن نمی‌بایستی باشد زیرا پول بود اما از کنترل دولت و مقررات مالی مملکت خارج و سازمانی بود اختیارات وسیعی داشت و کنترل و نظارتی هم در مقابل خود نداشت در همه مواردی که اختیار وسیع داده شده و کنترلی در مقابل نبوده ما مشاهده کرده‌ایم که برخلاف مقصود نتیجه داده است این مقدمه را عرض کردم که آقایان توجه بفرمایید مطلب دوم، بنده با کمال بی‌طرفی و بی‌غرضی صحبت می‌کنم تا واقعاً تکلیف ما از نظر سازمان برنامه روشن بشود.
وقتی به سازمان برنامه فعلی توجه می‌کنیم می‌بینیم سرمایه آن زیادتر اختیارات آن وسیع‌تر و قدرت آن بیشتر از سابق است و نظارتی صحیح هم وجود ندارد همین وضع است که علت پیش آمد قضایایی مثل قضیه جان مولم است و قضایایی دیگر ممکن است وجود داشته باشد که ما از آن بی‌اطلاع هستیم و حتی هیئت رئیسه سازمان برنامه هم از آن بی‌اطلاع باشند.
در ۱۶ اسفند ۱۳۲۵ معاون نخست‌وزیر و قائم‌مقام سازمان برنامه گزارشی را در مجلس شورای ملی در جواب سؤال آقای عمیدی نوری راجع‌به کارهای جان مولم خواند که بعضی از قسمت‌های آن را نقل می‌کنم:
این عین صورت‌مجلس است که بنده از روی آن نقل می‌کنم
«جان مولم الان ۹۷۲ عضو دارد که از این ۹۷۲ نفر ۱۸۸ نفرش خارجی هستند و ۷۸۴ نفر ایرانی هستند و با این وضع کار جان مولم الان به آن حدی رسیده کمالی رسیده که می‌تواند هزار کیلومتر راه را در سال بسازد»
«۲۶۰ میلیون ریال به وسیله جان مولم ماشین‌آلات راه‌سازی خریده شده که ما آن را به مقاطعه‌کاران به اقساط می‌فروشم در حدود ۴۰ میلیون ریال برای لابراتواری که عرض کردم خرج شده است»
«مجموع حق‌الزحمه که به جان مولم پرداخته شده رقمش ۹۷۸۳۴۸۰ ریال یعنی ۹۷۸ هزار تومان است»
«اطمینان می‌دهم خدمت آقایان محترم که راه‌هایی که جان مولم می‌سازد و ما از او تحویل خواهیم گرفت راه‌هایی خواهد بود که با بهترین راه‌های دنیا رقابت خواهدکرد. (احسنت)»
«در اینجا حضور آقایان عرض می‌کنم هر جا که بخواهند راه اساسی بسازند به همان طریقی است که جان مولم می‌سازد (عمیدی نوری- الان هم همین طور است) و طریق راه‌سازی هم طوری است که پس از اتمامش در اثر هیچ حادثه و واقعه طبیعی عیب نمی‌کند»
«در آخر ۳۶ ما هزار کیلومتر راه ساخته شده جان مولم را می‌توانیم تحویل بگیریم»
این بود گزارشی که دستگاه سازمان برنامه تهیه کرد و معاون نخست‌وزیر با اعتقاد به صحت آن در مجلس خواند بدون داشتن اطلاع صحیح
۱- مملکت ما احتیاج به راه دارد و پول باید برای راه‌سازی و مطالعه راه‌سازی به نسبتی تقسیم شود که قسمت به قسمت مطالعه و راه ساخته شود نه آن که ۱۳۰ میلیون تومان خرج شود که ۳۰ میلیون تومان آن خرج ماشین‌آلات و لابراتوار شود و ۱۰۰ میلیون تومان هم خرج مطالعه و نقشه‌کشی شود ما راه لازم داریم نه نقشه زیاد بدون داشتن راه اگر نظارتی وجود داشت جلوی این عمل را می‌گرفت و نمی‌گذاشت فقط نقشه‌کشی شود و راه ساخته نشود.
۲- قراردادی که با جان مولم بسته شده بر این اساس بود که جان مولم با پول سازمان برنامه هر چقدر عده لازم می‌دانست استخدام می‌کرد و این مبلغ هنگفتی که خرج شده به غیر از قیمت ماشین‌آلات و خرج لابراتوار بقیه خرج حقوق‌های سنگین و مخارج اداری و تهیه لوازم زندگی مستخدمین جان مولم و اجاره‌خانه و اتومبیل و یخچال و غیره است- اگر سازمان برنامه اختیارات وسیع نمی‌داشت وزیر دارایی نمی‌گذاشت چنین قرادادی اجرا شود زیر اساس کار را به غیر از مناقصه قبول نمی‌کرد و استخدام خارجی هم بدون اجازه مجلس ممنوع است و جان مولم آزادی عمل و خرج نمی‌داشت.
۳- اگر طبق مقررات مالی مملکت عمل می‌شد بدون تنظیم صورت وضعیت برای کار انجام شده به جان مولم پرداخت پول ممکن نبود، علت این ضرر برای این بود که نظارت در کار آن نداشته‌اند، بنده با کمال شرافت این وضع را عرض می‌کنم که خود سازمان برنامه نمی‌خواست یک همچو پیش‌آمدی بکند در اهواز شنیدم یک خانه‌ای جان مولم اجاره کرده ماهی دو هزار تومان و دو سال هم مال‌الاجاره‌اش را پرداخته (سلطان‌مراد بختیار- صحیح است) خوب، نماینده محترم اهواز فرمودند صحیح است پس این کار را کرده، برای این که نظارتی در کار نبوده، همین آقای انواری اینجا نشسته، اگر عینکش را می‌زد و نظارت می‌کرد ممکن نبود این کار را بکنند اگر مناقصه می‌گذاشتند به جای جان مولم آن شرکت انگلیسی که لوله‌کشی را قبول کرد چه بود؟ اشمس را نمی‌دانم، ما تعصبی نداریم آمد کار را قبول کرد از امریکایی‌ها هم بهتر بود، شش ماه هم زودتر تمام کرد پولی هم که گرفت نوش‌جانش اگر مناقصه بود، نظارت بود، مقررات مالی مملکت رعایت می‌شد این شرکت به جای جان مولم می‌آمد و کار را انجام می‌داد بهتر بود، می‌خواهم اصولی در مجلس صحبت کرده باشم.
۴- در زمستان سال ۱۳۳۵ مقداری از زیرسازی راه ساخته شده بوسیله جان مولم در تاکستان خراب شد و ضمناً معلوم گردید طریق و متد راه‌سازی جان مولم در ایران غلط است و مبالغ هنگفتی پول ما را برای آزمایش در ایران تلف کرده است ولی دستگاه سازمان از اظهار حقیقت به قائم‌مقام سازمان برنامه خودداری کرده است و این دلیل است که نظارتی صحیح وجود نداشته، مهندسین ایرانی اعتراض برویه کار جان مولم کردند ولی نظارتی وجود نداشت که ترتیب‌اثر به اظهارات آنها بدهد یک دفعه شده است بدون صورت وضعیت یک دینار به شما بدهند. ممکن نیست بدون صورت وضعیت کاری که انجام نشده یک شاهی بدهند.
۵- در اسفند سال گذشته قائم‌مقام سازمان برنامه و معاون نخست‌وزیر در مجلس اظهار نمود که در آخر سال ۱۳۳۶ هزار کیلومتر راه از جان مولم تحویل خواهند گرفت اما بعد از آن مدت می‌بایست در مقابل راه ساخته شده پول به جان مولم بدهند و یا از پرداخت بیشتری خودداری کنند و در یک سال اخیر که معلوم شده جان مولم نمی‌تواند از عهده اجرای شش هزار کیلومتر راه‌سازی برآید و چهار هزار کیلومتر را از او گرفتند اگر نظارتی صحیح در کار جان مولم می‌بود می‌بایستی یک‌سال قبل و زودتر قرارداد او لغو شود و دیگر پولی به او داده نشود. خاصه وقتی که معلوم شد مهندس مشاور نیست و مقاطعه‌کار است پس نظارت صحیح به عمل نیامده است و آن چیزی که باعث تلف پول ما شده نبودن نظارت و کنترل کافی است و در آینده هم این رویه باعث خسارات زیادتری خواهد شد پس باید عیب را در رویه و طریقه کار جستجو کرد نه در اشخاص و رویه و طریقه غلط است که در سازمان برنامه هم در سابق موجب هزینه‌های غیر لازم و بیهوده و سنگین شده و هم فعلاً می‌شود و هم در آینده خواهد شد و اگر رویه و طریقه عوض شود از تلف شدن وجوه جلوگیری خواهد شد زیرا سبب خسارت رویه و طریقه است نه اشخاص از اینجا استفاده‌ای که می‌خواهم بکنم این است که معلومات مهندسین ایرانی ما بحمدالله در امر راه‌سازی بهتر از ۱۸۸ نفر مهندس خارجی بود که به ایران آمدند این دلیل بر تأیید اظهارات آقایانی بود که راجع‌به جان مولم اینجا صحبت کردند که از روی تعصب نبود و حقیقت داشت.
آقایان محترم: آقایانی که در دوره ۱۸ تشریف داشتند به یاد دارند که بنده در شهریور ۳۴ در پست همین تریبون انتقاداتی نسبت به سازمان برنامه کردم و وقتی لایحه سازمان برنامه مطرح بود بعد از تصویب مجلس سنا باز اینجا تذکراتی دادم و همان روزی بود که وزیر مالیه قبول کرد که ۱۵ میلیون پول به بانک کشاورزی بدهد و من متشکرم از آقای فروهر که در این مورد وعده داد و عمل کرد آن روز اظهاراتی کردم آن روز عرض کردم که در سازمان برنامه کنترل کافی نمی‌شود، این قراردادهایی که با مهندسین مشاور خارجی بسته می‌شود برخلاف مصلحت کشور است و دقت کافی در آنها نمی‌شود. عرض کردم وظایف سازمان باید نظارت باشد نه دخالت یک عرض دیگر هم کردم و گفتم که سازمان برنامه در برنامه‌اش مسئله تولید و کشاورزی را فراموش کرده و نیاورده‌اند، بنده این مطلب را در آن موقع عرض کردم، آن موقع به این عرایض توجه نشد خوشبختانه وقتی لایحه ۷۰۰ میلیون تومان به مجلس آمد بنده به مأموریت از طرف آقایان نمایندگان در اینجا پیشنهاد راجع‌به کشاورزی دادم و آقای رئیس‌الوزرا قبول کردند و دولت با این عمل یک قدم مهمی برداشت ولی باید اینجا عرض کنم این که ۳۵۰ میلیون تومان به کشاورزی تخصیص داده شده این ارشاد و عقیده شخص اعلیحضرت همایونی است که نصف این مبلغ را به کشاورزی اختصاص دادند، بنده خدا شاهد است از صمیم قلب ایشان را دعا می‌کنم و هم قابل ستایش هستند چون برای امر کشاورزی مملکت این کار مهم‌ترین کار است، به نظر بنده از همه کارهایی که شده این کار مهم‌تر است (صحیح است) آقایان توجه بفرمایید بنده دنباله عرایضم را عرض کنم.
نایب رئیس- آقای خلعت‌بری وقت جنابعالی تمام شد، حالا از وقت آقای دادگر استفاده می‌فرمایید.
۳- اعلام تصویب صورت‌مجلس جلسات ۱۳ و ۱۵ بهمن
نایب رئیس- چون عده کافی است تصویب صورت‌مجلس روز قبل اعلام می‌شود.
۴- بقیه بیانات قبل از دستور آقای خلعت‌بری
نایب رئیس- آقای خلعت‌بری بفرمایید.
خلعت‌بری- نواقص فعلی در کار سازمان برنامه: نقص در نظارت
اول- نقص در دستگاه فنی سازمان برنامه بعد از قضیه جان مولم ثابت و معلوم گردیده و احتمال می‌رود این نقص موجب خسارات دیگری در کارهای دیگر هم شده باشد که هنوز معلوم نیست یا در کارهایی که در آینده باید انجام شود عیوب و ضررهای آن ظاهر گردد.
دوم- در امور اداری سازمان برنامه هم معلوم است نقص زیادی وجود دارد چه اگر کنترل معمولی وزارت دارایی و سازمان برنامه وجود داشت ممکن نبود جان مولم یا دیگری بتواند بدون انجام شدن کاری و تحویل شدن کار ولو کار ناقص و تقلبی باشد بتواند پولی از خزانه دولت بگیرد
آن هم چنین مبلغ هنگفتی.
سوم- نقص در قراردادها: قراردادهایی که با مهندسین مشاور خارجی منعقد می‌گردد ثابت شد از نظر فنی قابل تجدیدنظر است و در آینده احتیاجی نیست اصلاً در مورد راه‌سازی با شرکت‌های خارجی قرارداد بسته شود و اگر می‌خواهند در امر راه‌سازی شرکت‌های خارجی دخالت داشته باشند باید بر اساس کار انجام شده و تحویل شده حق‌الزحمه پرداخته شود و بهتر از قرارداد این است که مهندسین خارجی برای نظارت استخدام شوند و تابع سازمان برنامه یا وزارت راه باشند نه خودمختار
چهارم- مطابق قانون فعلی برنامه دولت در مصرف وجوه سازمان برنامه قبل از مصرف شدن کنترل ندارد و این نقص را بعد از آزمایش جان مولم باید برطرف کرد بدین معنی که کنترل وزارت دارایی به نحوی که لااقل در وضع فعلی ایجاد تعادلی کند باید برقرار شود تا در مواقع اشتباه با عدم مراقبت از مصرف غیر لازم و بیهوده وجوه سازمان برنامه بتوان جلوگیری نمود.
پنجم- از نظر وجوه، این را آقایان استدعا می‌کنم توجه بفرمایید مطابق قانون سازمان برنامه، سازمان برنامه حسابش را به هیئت نظارت، هیئت نظارت می‌دهد به دولت، دولت هم تقدیم کمیسیون مجلسین می‌کند، اداره حسابداری سازمان برنامه خودش یک اداره‌ایست تابع سازمان برنامه، هیئت نظارت به عقیده بنده رسیدگی در خرج‌ها تمی‌کتد و اگر رسیدگی در خرج‌ها می‌کرد به دلایلی که عرض کردم ممکن نبود صد میلیون تومان بدون حساب به جان مولم پرداخت بشود، بعد می‌آید به هیئت دولت، هیئت دولت هم که آقایان می‌دانید، هفت هشت تا وزیر نشسته‌اند آنجا ۱۵۰۰ میلیون تومان خرج را نمی‌توانند رسیدگی بکنند، می‌آید آنجا من‌باب تشریفات تصویب می‌شود بعد می‌رود به کمیسیون مشترک مجلسین، آقایان محترم همکاران عزیز بنده هزار کار در کمیسیون مشترک مجلسین می‌کنند، آقایان نمایندگان که به اقلام از لحاظ حساب که رسیدگی نمی‌کنند، نباید هم مجلس رسیدگی بکنند، بنابراین حساب سازمان برنامه یک حساب ۱۵۰۰ میلیون تومان قبلاً کنترل در مصرفش نیست در خرجش کنترل نیست، یعنی یک حسابی است که بی‌حساب تصویب می‌شود (صحیح است) این عرض بنده است و اگر این نقص برطرف نشود قسمت عمده وجوه سازمان برنامه را باید انتظار داشته باشید اشخاص تلف خواهند کرد بدون این که خود مسئولین سازمان برنامه خواسته باشند، آقایان ما دیوان محاسبات داریم، چرا این حساب را نمی‌دهید به دیوان محاسبات که دیوان محاسبات رسیدگی بکند، ۲۵ نفر آنجا نشسته‌اند چرا نمی‌دهید این حساب را رسیدگی کنند؟ این عرض بنده است.
ششم- هیئت نظارت سازمان برنامه هم کنترل کافی نسبت به وجوه قبل از مصرف شدن ندارد و نمی‌تواند جلوگیری کامل از خرج‌های بی‌مورد کند حال اگر فاقد اختیارات است باید اختیارات آن را تکمیل نمود و اگر اختیارات دارد و معذلک اقلام خرجی دیده می‌شود که بی‌مورد است باید با کنترل وزارت دارایی تعادل در وضع فعلی برقرار نمود یکی از مواردی که مکرر مورد انتقاد واقع شده این است که مهندسین مشاور برای شهرداری‌ها یا وزارتخانهها طرح‌هایی را مطالعه می‌کنند که شهرداری‌ها و وزارتخانهها قدرت مالی و اعتبار برای ساختن آن را ندارند ولی مهندس مشاور براساس برآورد سنگین خودش حق‌الزحمه روی پورسانتاژ می‌گیرد برای مثال آسایشگاه مسلولین مازندران و لوله‌کشی آب بوشهر را ذکر می‌کنم اگر نظارت و کنترل صحیح وجود نداشته باشد نخواهند گذاشت مهندسین مشاور برای نفع خود در مواردی که اجرای طرح‌ها مقدور نیست حق‌الزحمه بگیرند عدم توجه به این‌گونه مسائل معلوم می‌دارد کنترل لازم و کافی در سازمان برنامه وجود ندارد دیشب در روزنامه اطلاعات ملاحظه فرمودید، آقای جواهر کلام راج به دقت میرزا ابوالقاسم‌خان بودجه در حساب‌ها نقل می‌کرد من در وزارت دارایی برای تفتیش یک کاری رفتم دو تومان کرایه درشکه حساب کردم ایراد گرفت گفت چرا پنج شاهی ندادی واگن بنشینی، آقایان سی سال پیش این طور کنترل در کار مالیه مملکت بود می‌گفتند درشکه ننشینید و پنج شاهی بدهید واگن بنشینید و حالا صد میلیون تومان جان مولم می‌برد و کسی هم نیست که رسیدگی بکند و حرفی بزند چرا؟ برای این که ما دقت کافی نمی‌کنیم، کارها را مطابق احتیاج نمی‌کنیم، بنده با نهایت صداقت این تذکرات را عرض می‌کنم که هم نمایندگان محترم و هم هیئت دولت لااقل توجه بفرمایند. (احسنت)
هفتم- در ماده ۱۳ قانون برنامه امور مالی و محاسباتی سازمان برنامه و معاملات و قراردادهای آن تابع آیین‌نامه خاصی است به نظر بنده اکنون موقع است تجدیدنظری در این وسعت اختیارات داده شود وقتی وجوه مملکتی که برای مصارف اداری و معمولی است تحت قیود و مقررات مالی مخصوصی است علت ندارد کنترل نسبت به وجوهی که باید برای اصلاح وضع اقتصادی کشور که در درجه اول اهمیت است مصرف شود کمتر و خفیف‌تر باشد.
عجیب این است که دولت طبق ماده ۱۲ در برابر مجلسین مسئول است ولی کنترل و نظارتی در مصرف وجوه ندارد و مسئولیت بین سازمان برنامه و دولت در شرایط فعلی لوث است.
نقص از لحاظ طرح‌ها:
اول- دولت نه فقط در امور مالی سازمان برنامه کنترل واقعی ندارد بلکه در طرح‌هایی هم که باید از وجوه سازمان برنامه اعتبار آن تهیه شود تأثیری چندان ندارد و در واقع دولت تابع سازمان برنامه است- برنامه‌ها و طرح‌ها چند نوع است:
۱- عملیات جزء امور عادی و جاری وزارتخانهها از قبیل بهداشت عمومی- آموزش فنی. دفع آفات و غیره- در این مورد موافقت سازمان برنامه قید شده است.
۲- عملیاتی که طرح و نقشه آن توسط مهندسین مشاور تهیه می‌شود از قبیل راه و راه‌آهن و بندر در این موارد مقاطعه‌کارها را سازمان برنامه انتخاب می‌کند و قرارداد انجام کار به وسیله سازمان برنامه تهیه و به امضا دستگاه مربوطه دولتی می‌رسد.
۳- عملیات عمده و طرح‌های بزرگ از قبیل ساختمان کارخانه ذوب‌آهن- سدهای بزرگ و امثال آن- در مورد این طرح‌ها طرح و نقشه‌ها را مهندس کشاورز سازمان برنامه تهیه و به تصویب سازمان برنامه می‌رساند و قرارداد کار را هم سازمان برنامه منعقد می‌کند.
بنابراین ملاحظه می‌شود که در طرح‌های بزرگ و عمده دولت تأثیری چندان ندارد در صورتی که از نظر مسئولیت دولت در امور اقتصادی کشور لازم است قبل از آن که سازمان برنامه با مهندسین مشاور خارجی صحبت و مذاکره کند و قرارداد منعقد سازد وزارتخانه مربوطه و شخص وزیر که مسئول اوضاع کلی مملکتی است آن طرح‌ها را از نظر لزوم و اهمیت و تناسب نسبت به کارهای دیگر مطالعه کند والا چگونه است که وزیر صنایع مثلاً در امور صنعت و مجموع وزرا در امور اقتصادی مسئول‌اند ولی اختیاراتی که طرحی برای کشور تهیه شود با دستگاه دیگری است. مثلاً اگر قرار باشد سدی بسته شود تشخیص این که این سد واجب‌تر است یا رفع احتیاج مملکت از خارجه در مورد قماش و شکر و پارچه و چای و پارچه و سیمان و رادیو و احتیاجات اساسی دیگر باید اول دولت این موضوع را تصمیم بگیرد و بعد عملی شدن فکر خود را از سازمان برنامه بخواهد در صورتی که ما عکس آن عمل می‌کنیم سازمان برنامه تصمیمی می‌گیرد و به مهندسین خارجی رجوع می‌کند و طرح مهندسین مشاور را تصویب می‌کند آن وقت دولت در برابر عمل انجام شده قرار می‌گیرد این نکته مهم است آقایان استدعا می‌کنم توجه بفرمایید.
یک نکته مهمی که باید عرض کنم این موضوع است که تشخیص احتیاجات ما باید با خود ما باشد یعنی دولت باید حسب وظیفه که دارد معین کند که احتیاجات ما چیست و چه طرح‌هایی برای رفع آن احتیاجات لازم داریم و سپس از مهندسین مشاور بخواهد طرح آن را تهیه کنند اما این خطاست که به مهندسین مشاور رجوع کنیم و از آنها بخواهیم که احتیاجات ما را تعیین کنند و طرح آن را هم تهیه نمایند زیرا آنها در آن صورت از لحاظ فنی پیشرفت کارهایی را در نظر می‌گیرند که به نظر خودشان عملی است ولی ما پول آن را نداریم و یا احتیاج به طرح‌ها و کارهایی دیگر مقدم بر آن داریم اما مهندس مشاور حق‌الزحمه خود را می‌گیرد بدون آن که طرح‌ها عملی شود یا فعلاً لازم باشد در واقع مهندسین مشاور در تهیه این طرح‌ها اول نفع خود را در نظر می‌گیرند.
این یک نقص بزرگی در کار ماست که باید در این مورد اختیارات دولت‌ها را افزود زیرا مسئول امور مملکت دولت است نه سازمان برنامه و اما در کاهای عادی و جاری وزارتخانهها هم موافقت سازمان برنامه شرط شده- پس دولت در واقع اختیاری در کارهای سازمان برنامه ندارد در صورتی که دولت نزد مردم مسئول است.
توجه بفرمایید، این مهندسین مشاور خارجی می‌آیند به آنها می‌گوییم آقا بیا سد لار را بساز می‌گوید بله من می‌سازم برای این که چند میلیون حق‌الزحمه می‌گیرد، خوب آقا به آقای مهندس ظفر می‌گوییم که تو قله دماوند را بساز، حتماً می‌سازد، برای یک مهندس از لحاظ ساختن که کاری ندارد اما باید ببینیم که این کار لازم است؟ مقدم بر طرح‌های دیگر است؟ از نظر اقتصادی این کار مؤثرتر و مقدم‌تر است یا طرح‌های دیگر آن وقت این مهندسین مشاور سازمان برنامه اگر مردمان امین و درستکار بودند قطعاً طرح‌های لازم‌تری را توصیه می‌کردند نه فقط طرح‌هایی که برای خودشان نفع داشته باشد دلیل عرض می‌کنم اگر این آقای مهندس هدایت یک پیشنهاد لوله‌کشی بدهد و صد هزار تومان حق‌الزحمه بخواهد چند کرور فحش به او می‌دهند اما یک مهندس خارجی می‌رود در بوشهر ده میلیون تومان پیشنهاد لوله‌کشی آب می‌کند در صورتی که می‌داند ما این پول را نداریم و می‌داند که شهرداری بوشهر از عهده این کار برنمی‌آید (صحیح است) که چند میلیون پول بدهد ولی او حق‌الزحمه خودش را نمی‌گیرد حالا اسم این را خیانت می‌گذارید اسم این را عدم صلاحیت می‌گذارید، هر چه می‌گذارید بالاخره پول این مردم و مملکت را تلف می‌کنند این مطالب را بنده عرض می‌کنم که دولتی که واقعاً مسئول این مملکت است و باید به این قسمت‌ها توجه بکند دقت بکند که پول مملکت این طور بدون کنترل از بین نرود اینها فقط نفع خودشان را می‌خواهند، مهندسین مشاور خارجی اول نفع خودشان را می‌خواهند و بعد می‌روند و اینجا نیستند که
همه حرف‌ها رابشنوند، شورای عالی سازمان برنامه و طرح‌ها تصویب طرح‌هایی که سازمان برنامه تهیه می‌کند به عهده شورای عالی است- با نهایت احترامی که برای اعضا هیئت نظارت و همچنین شورای عالی یک امر فنی مهمی را به عهده دارد ولی در این قبیل امور مهم فنی که نهایت تأثیر را در اصلاح یا خراب کردن وضع اقتصادی مملکت می‌تواند داشته باشد به عقیده بنده تنها به تصویب شورای عالی سازمان برنامه نباید اکتفا نمود بلکه قبل از تصویب طرح‌ها دولت نیز باید دخالت کند و در مورد طرح‌های مهم باید قبلاً از مشورت اطاق‌های بازرگانی- اشخاص مطلع در امور اقتصاد و صنایع- شوراهای کشاورزی مهندسین- علمای اقتصاد- اهالی شهرستان‌ها بانک‌ها و غیره استفاده نمود و تنها به نظر مهندسین مشاور خارجی هم نباید اکتفا کرد.
چطور در این مملکت کانون مهندسین و علما و رجال اقتصاد در این مملکت نمی‌فهمند و ممکن است خیانت بکنند ولی مهندسین خارجی می‌فهمند و می‌خواهند به این مملکت خدمت کنند، بنده عرضم دارد تمام می‌شود، این فکر در زمان تنظیم لایحه برنامه وجود داشت که باید اختیارات سازمان برنامه را زیاد و دخالت دولت را در امور برنامه محدود کرد تا صرفه‌جویی شود. هزینه‌های غیر لازم نشود- کارها به سرعت انجام یابد- تشریفات اداری کمتر شود- اکنون بعد از سه سال عمل به تدریج آشکار می‌شود که آنچه مورد انتظار بود محقق نشد بدین معنی که در سازمان برنامه کنترل کافی وجود ندارد والا در یک سال اخیر در همه جا شهرت داشت جان مولم کاری انجام نداده و معذلک پول هنگفتی باز به او داده شد. از لحاظ تشریفات اداری فرقی بین سازمان برنامه و ادارات و دستگاه‌های دیگر نیست و بلکه در بعضی موارد بیشتر است زیرا لازمه تمرکز تأخیر در امور و تشریفات زیادی است.
از لحاظ صرفه‌جویی در خرج دیده می‌شود که مخارجی غیرلازم صورت می‌گیرد و خرج‌های اداری آن هم زیاد است بنابراین دیگر برای نبودن کنترل دولت دلیلی وجود ندارد و معتقدم کنترل دولت مخصوصاً در امور مالی شاید سبب تعدیل وضع فعلی سازمان برنامه گردد. به عقیده بنده باید عملیات جاری و عادی وزارتخانهها را مطلقاً به خود وزارتخانهها واگذار کرد و از مرکزیت سازمان برنامه کاست و اگر در این سه سال چنین شده بود اکنون بسیار از کارهای ولایات بدون دخالت مهندسین مشاور خارجی انجام شده بود. این مطبوعات آقا خدمت می‌کنند به مملکت، اینها یک سال، یک سال و نیم است همین طور می‌نویسند که جان مولم کاری انجام نداده است تمام مردم فهمیدند ولی نمی‌دانم چرا دولت توجه نمی‌کند شما وقتی کار چند وزارتخانه را به یک جایی واگذار کردید در ظرف ده سال کار انجام می‌شود وقتی که کار بهداری را، کار بیمارستان را، کار ساختن خانه فرهنگ و مدرسه را به سازمان برنامه ارجاع کردید باید سالی ده تا ساختمان بکند و از عهده برنمی‌آید اما اگر تجزیه شد، وزارت بهداری در ظرف این سه سال بیمارستان‌ها را می‌ساخت، وزارت فرهنگ دبیرستان‌ها را می‌ساخت، چون مقاطعه کار هست، پول و اعتبار هست ولی متأسفانه تشخیص صحیح نیست.
نایب رئیس- وقت جنابعالی تمام شد (خلعت‌بری- یک دقیقه دیگر لطف کنید تمام می‌کنم) بفرمایید.
خلعت‌بری- بنده خلاصه می‌کنم عرایضم را در خاتمه مطلب را به این بیان خاتمه می‌دهم که دولت مسئول سازمان برنامه است و مسئول امور مملکتی است و اگر نواقصی در قانون و رویه مشاهده کند باید در صدد اصلاح برآید و مواردی را که قابل تجدیدنظر می‌داند به مجلس پیشنهاد کند. اما اظهارات بنده هم به قصد جلوگیری از اشتباهات در آینده و موفقیت دولت و سازمان برنامه در اجرا برنامه‌ها و جلب رضایت مردم می‌باشد زیرا درآمد نفت مهم‌ترین درآمدی است که مملکت دارد و به استثنا قسمتی قلیل بقیه آن در اختیار سازمان برنامه است و این وجوه باید به مصرف اصلاح امور اقتصادی و اجتماعی و حوائج ضروری کشور و مردم برسد و ممکن است اشتباهات و اختلافات سلیقه و تصمیمات فردی منشأ صدمات و خساراتی به اقتصاد مملکت و موجب تعویق برنامه گردد. در سازمان برنامه کارهای خوب و مفیدی هم واقع شده از قبیل ایجاد کارخانه سیمان و شروع به ساختن سد سفید رود و توسعه بنادر و کمک به تشکیل شرکت‌های تعاونی و کشاورزی و مطالعه و اقدام برای کارخانه ذوب‌آهن و کارخانه نساجی و تکمیل کارخانه‌ها ولی در شرایط فعلی مسئولیت لوث است و کنترل کافی در مورد سازمان برنامه وجود ندارد و نمی‌توان سالی دو هزار میلیون تومان را بدون کنترل کافی گذارد و دولت باید متوجه مسئولیت خود باشد. (احسنت- احسنت)
۵- تقدیم دو فقره سؤال به وسیله آقای عمیدی نوری
نایب رئیس- آقای عمیدی نوری فرمایشی داشتید.
عمیدی نوری- دو سؤال است که تقدیم می‌کنم.
۶- بیانات قبل از دستور آقای نورالدین امامی
نایب رئیس- آقای امامی بفرمایید.
نورالدین امامی- مدتی این مثنوی تأخیر شد بعد از مدتی خواستم چند دقیقه مزاحم سروران محترم خودم بشوم. عرایضم خیلی مختصر است و در حقیقت جنگ مانند است یعنی در موارد مختلف است یکیش آزمایش است من نمی‌خواهم عرض کنم از عمر مشروطیت چطور گذشته است چون به ضرر شخص خودم است و سن من تقریباً معلوم می‌شود ولی توجه بفرمایید که از آن وقت تا حالا همه‌اش آزمایش است چقدر ما بایستی آزمایش بکنیم؟ چقدر باید قوانین ضدونقیض بگذرانیم؟ اگر تمام دول دمکراسی دنیا را حساب کنیم به عقل ناقص من نصف ما هم همه‌شان قانون ندارند (صحیح است) اگر در یک مورد به خصوص قوانینی که تصویب شد و جمع کنیم تدوین کرده باشیم در یک جا معلوم می‌شود چقدر قانون داریم امروز یک قانون می‌آورند یادشان رفته که ۷ سال یا ۱۰ سال پیش برای این موضوع قانون آمده یک روز با قید فوریت می‌آورند تکان هم بخوری چغلی می‌کنند همان ماده قانون را هم اجرا نمی‌کنند پس فردا می‌گویند این قانون بد وضع شده یک قانون دیگر می‌آورند من باب مثال عرض می‌کنم قانون مالیات بردرآمدهای فروزان نظر آقایان هست این قانون را با چه عجله‌ای تصویب کردند بعد معلوم شد طبق قانون قبل کسانی که چهل هزار تومان در سال مالیات می‌دادند مالیات‌شان رسیده بود به ۷۰۰ تومان پس فردا به شکل دیگر آوردند آخر چرا نباید این موضوع را ایراد بگیریم نباید تذکر بدهیم؟ نباید حقایق گفته شود؟ مجلس غیر از تذکر و ایراد و رفع نواقص مگر کاری دارد؟ اگر بنده بگویم آقا فلان عمل نباید بشود و صلاح نیست همکار قدیمی و رفیق خیلی قدیمی من که حالا نه همکار است و نه رفیق جناب آقای ذوالفقاری حق دارد بگوید بیا خودت برو شرکت تشکیل بده به بین منفعت دارد یا نه آقا وکیل غیر از تذکر غیر از انتقاد کار دیگری ندارد مگر غیر از تصویب مقررات کار دیگر دارد؟ بنده اگر بگویم آقا امروز اتومبیل کادیلاک نخر باید بگویند تو خودت بیا فلان عمل را انجام بده نباید بگویند خودت انجام بده این حرف من، این تذکر من صلاح است و حق است این حقیقت است این درست است و با قوانین تطبیق می‌کند قانون اگر برای نوشتن و کتاب درست کردن است هی قانون بگذرانید ولی اگر برای اجراست کی در دستگاه مطابق قانون عمل می‌کند همان قانون ناقص، غلط که خدای نکرده بنده تصویب کرده‌ام این را مطابق النعل‌بالنعل باید عمل کنند بنده می‌گویم بروید از آقای بختیاری این مداد را از دست‌شان بگیرید به جناب آقای فرهودی معاون جدید چه مربوط است این را حساب نکردید یک قدری در این قسمت‌ها بیشتر توجه شود، بیشتر دقت شود بنده نمی‌خواهم از کار دولت تنقید بکنم من صرف‌نظر از این که رأی‌دهنده دولت به خصوص به جناب آقای دکتر اقبال هم ارادت دارم تا سرجان با او هستم اینجا یک نواقصی است یک کلیاتی است می‌خواهم عرض بکنم.
خشت اول چون نهد معمار کج
تا ثریا می‌رود دیوار کج
پریروز به بنده اضافه حقوق می‌دادند، با سلام و صلوات قبول کردم صدایم هم در نمی‌آید حالا که دارند دو تومان به مستخدمین جزء اضافه حقوق بدهند می‌گویم این صلاح است این بایستی بشود این صلاح مملکت است سیاست است چرا؟ یک سوزن به خودمان حاضر نیستیم تحمل کنیم اما جواله‌دوز به مردم می‌زنیم این صلاح نیست ده تومان به ستخدم بده به وکیل هزار تومان اضافه کنی در بودجه آقایان یک ماده گذاشتند یک میلیون تومان ماشین بخرند به اقساط درست است؟ چرا؟ آن هم یک میلیونی که خریده شده بود ماشین هم داده شده بود سوار هم شده بودند بعضی‌هاشان هم ازدست سوم فروخته شده بود این مباح است ولی ده تومان به مستخدمین جزء دادن این گناه غیر بخشش و ذنب لایغفر است. هر روز چندتا در این شهر تصادف می‌شود و آدم کشته می‌شود چقدر راجع‌به اسفالت صحبت شده کابینه آقای منصورالملک خدا سلامتش بدارد جناب آقای نخست‌وزیر فعلی وزیر راه بودند من به ایشان گفتم جناب آقای وزیر راه جناب آقای نخست‌وزیر ما نمی‌خواهیم از شما عمل غلاظ و شداد ما می‌گوییم چطور شد قبل از سوم شهریور میدان سپه را ابوذرجمهوری اسفالت کرد این اسفالت بود تا وقتی که نریمان آزادی‌خواه شهردار شد که تمام خیابان‌ها بعد از ده روز یخ بست و خراب شد با ۷۰۰ هزار تومان چندین خیابان و میدان سپه اسفالت شد حالا چطور شده خیابان‌ها را که اسفالت می‌کنند یکی تمام نشده دیگری خراب می‌شود ما گفتیم از شما این را می‌پرسیم لااقل حق داریم بفهمیم لااقل وقتی خراب شد اعلام بکنید فلان شرکت فلان عمل را کرده برخلاف مصالح عمومی و پول بیت‌المال را گرفته و مصرف کرده کدام توبیخ شدند؟ کدام بازداشت شدند؟ قانون آوردید زمین‌ها را بگیرید حالا کاری نداریم قانون عمل شده یا نه یک روزی هم حضور اعلیحضرت همایونی عرض کردم قربان آن اشخاص که از بیت‌المال حقوق گرفته برای حفظ اموال ملت آنها که این زمین‌ها را دادند به این زمین‌خورها چه کارشان کرده‌اند هر کس یک چیز خوبی را ارزان به شما بدهد می‌گیرید ولی هر کس که بیت‌المال مسلمین را داده آن مأمورین آن دستگاه آنها را چرا مجازات نمی‌کنید چرا گوش آنها را نمی‌کشید؟ (یکی از نمایندگان- زمین‌ها را پس گرفتند) حقیقتاً پس می‌گیرند این قوانین برای ۵ نفر ضعفاً
است برای آنهایی است که آفتابه‌شان را هم فروخته‌اند چند متر زمین خریده‌اند مأمور دولتی که این کار را کرده مجازات کنید مأمورین دولت تازه وقتی هم که بخواهند مجازات کنند برش می‌دارند بیرونش می‌کنند می‌گویند که این آقا چه کار کرده یک دفعه ببرید دستش را ببرید یک دفعه چکارش کنید او هم سرمایه‌ای که باید داشته باشد دارد می‌رود توی خانه‌اش می‌نشیند مرور زمان هم که هست الحمدالله فراموش‌کاری هم در بین مردم هست این زندگی ما شده بعد از سوم شهریور مرور زمان ۲۰ ساله یک هفته شده بعد از یک هفته دستگاهی که بعد می‌آید او را می‌آورند یک صندلی بالاتر می‌گذارد کاردش را هم تیزتر می‌کند یک روزی حمل اسلحه قدغن شده بود ملانصرالدین یک کارد بزرگی بسته بود آمده بود توی بازار گرفتند او را بردند پیش داروغه، داروغه عصبانی شد گفت: آقای ملا مگر نشنیدی حمل اسلحه قدغن است گفت من اسلحه حمل نکردم این را می‌بردم به مدرسه برای اصلاح اغلاط به حضرت عباس بعضی اغلاط هست که پدربزرگ این کارد هم نمی‌تواند اصلاح کند همین آقایان با این کاردهای بزرگ می‌آیند مرور زمان هم شامل‌شان می‌شود این اغلاط را هم کسی اصلاح نمی‌کند عرایضم را عرض کردم مختصر می‌کنم شب جمعه هم هست این یک کتاب سالنامه‌ای است که فرهنگ آذربایجان طبع کرده (کتابی را نشان دادند) اولاً حقیقتاً خیلی خوشم آمد صحیح یا غلط کاری ندارم ولی یک چیزی هست جامع خیلی مرتب مثلاً آمار تقریبی برای خرج هر شاگرد دارد که ۲۵۰ تومان روی هم در سال خرجش است من برای قدردانی از این دستگاه فرهنگی که این جور زحمت کشیده‌اند این را عرض کردم یکی هم برای این که آقایان مطلع بشوند که حداکثر صدی سه صدی سه آن هم حداکثر است صدی سه باسواد در آذربایجان داریم در صورتی که آنجا خیلی بیشتر توجه است بیشتر کوشش است (صحیح است) بیشتر جدیت است مردم خیلی علاقه به این عمل دارند یک خورده هم وضع‌شان نسبت به سایر نقاط روی هم رفته بهتر است (امید سالار- آبادی صدی شصت باسواد دارد) یعنی از حیث بی‌سوادی صدی شصت هستند آنها صدی شصت هستند اینها بدبختانه صدی سه هستند (امید سالار- نه قربان صدی شصت سواد دارند) اگر بخواهید اصلاحات کنید بایستی به فرهنگ توجه کنید بهداشت بخواهید فرهنگ است آقایی بخواهید فرهنگ است سرباز بخواهید فرهنگ است والا مرده حق حیات ندارد مرده قابل راه رفتن نیست مرده قابل زندگانی نیست، فرهنگ، فرهنگ، فرهنگ (صحیح است احسنت)
نایب رئیس- آقای قنات‌آبادی
قنات آبادی- یک شکایتی است از طرف یک عده از روزمزدهای بنگاه دامپروری تقدیم می‌کنم.
نایب رئیس- آقای پرفسور اعلم
پرفسور اعلم- یک شکایتی است که اهالی قلهک فرستاده‌اند برای من تقدیم می‌کنم.
۷- بقیه مذاکره در شور اول گزارش کمیسیون کشور راجع‌به احداث جاده سوم شمیران
نایب رئیس- بقیه شور در ماده واحده احداث جاده سوم شمیران مطرح است آقای مهندس فروهر
مهندس فروهر- راجع‌به این درد بی‌درمانی که به اسم جاده سوم داریم همه آقایان می‌دانند آقای وزیر کشور هم که تازه آمده‌اند دیدند این دفاع‌ناپذیر است امروز تشریف نیاورده‌اند حالا جناب آقای فرهودی که تازه هم تشریف آورده‌اند و هیچ‌گونه گناهی راجع‌به این کار ندارند کار سخت دفاع از این به عهده ایشان است که البته این از لحاظ سمتی دارند والا همه کمال ارادت را به ایشان داریم همه آقایان که اینجا هستند از این که این جاده برای کار عبورومرور که روزبه‌روز سخت‌تر می‌شود درست می‌شود موافقند و هیچ‌کس نیست که موافق نباشد مطلبی‌که ما داریم اینجا صحبت می‌کنیم موضوع شهرداری است که کسی نور رستگاری در جبین آن نمی‌بیند شهرداری این کار را تأخیر کرده علت این که ما داریم اینجا صحبت می‌کنیم برای این است که ببینیم چه کاری باید کرد که این جاده سوم همین‌طور کارش عقب و عقب‌تر نیفتد که فاصله سال ۳۴ که مثلاً اراضی مردم به قیمت آن روز خریده می‌شود این بالاخره کی پولش داده می‌شود که تبدیل به زمین بشود به این نرخ گرفتن خیلی خوب است برای این که نباید رویش بورس‌بازی کنند به عنوان جاده سوم ولی تاریخ پرداختنش هم باید معلوم بشود در سال ۳۷ می‌شود در سال ۳۸ می‌شود؟ مردم در این مدت به چه وسیله می‌توانند جبران خسارت خودشان را بکنند بنده اینجا راجع‌به دستگاه مهندسین مشاور خارجی که بحث شد زیاد وارد مطلب نمی‌شوم شخص خیلی واردی آقای مهندس فروغی گفتند که با ایشان قرار شده بود یک کمیسیونی تشکیل بشود این مهندسین خارجی هر مطلب صحیحی که به ایشان تذکر داده قبول داشتند و منطقی بودند ولی گفته بودند ما را اینجا بدون اطلاع در یک ۴ دیواری گذاشته‌اند و نه نظر اقتصادی به ما گفته‌اند که تأمین کنیم و نه نظر فنی گفتند به اسرع وقت یک کسی می‌خواهد از خیابان سعدی و تخت‌جمشید برسد به سر پل تجریش این را گفتند نقشه تهیه کنید مثل این که نقشه یک طرفش خیابان سعدی است و یک طرف هم سر پل تجریش؟ در صورتی که ما باید این مهندسین خارجی را بیاوریم به عنوان مشاور و به عنوان نوکر خودمان بگوییم این قیمت‌ها است این هدف است این نقشه است این شرایط و مقررات مملکت است وضع خانه‌ها این طور است باید نقشه را طوری بکشید باید یک وضعی نقشه را تهیه کنید یک وضعی ایجاد کنید که ما بتوانیم از اراضی استفاده کنیم البته آنها را شما در یک چهار دیواری قرار بدهید همین نتیجه را هم دارد اینجا یک قدری هم این بیم و توهم ایجاد شده است که دستگاه شهرداری می‌خواهد با صحه و امضای این مهندسین خارجی شاید فکرها و نقشه‌های غلطی که بنده اسمش را می‌گذارم اشتباه چون حقیقتاً بنده فکر می‌کنم که همه حسن‌نیت دارند یک اشتباهاتی را که شاید خودمان پس‌فردا ممکن است برگردانیم می‌خواهند این اشتباه را با امضای مهندسین خارجی بیاورند و تصویب شود و بگذرد، آقایان شهرداری نقشه‌ای برای شهرسازی ندارد و از اصول شهرسازی جدید بنده ادعا می‌کنم که به کلی بی‌اطلاع است نقشه ندارد برای این که الان مطابق اطلاعاتی که ما پیدا می‌کنیم همین قدر کافی است که یک ورقه تفکیکی جایی را می‌برند آنجا حالا هر عیبی که داشته هر کس که آن نقشه را تهیه کرده ببینیم آیا با منازل اطراف و یا با وضع آتیه آن خیابان جور درمی‌آید یا نه؟ یک عوارضی را حساب می‌کنند و وصول می‌کنند و بعد هم یک مهری روی آن تقاضا می‌زنند می‌شود پروانه ساختمان آیا خیال می‌کنند که این پروانه ساختمان با رعایت محاسبات فنی هست یا نه یا ممکن است حساب کرده باشند بعداً خراب می‌شود یا نه یا این که یک هم آهنگی با عمارات مجاور دارد یا این که اصلاً شهرداری نقشه‌ای دارد که این خیابان باید خیابان اصلی بشود آن یکی خیابان‌های اقامتی خیر چنین نقشه‌ای ندارد هر کس که می‌آورند آنجا یک ماشین مهر زدن و صندوقی هم هست که حساب مترمربع زمین و زیربنا و چند اشکوب هست حساب می‌کنند و عوارض آن را وصول می‌نماید و پروانه به او می‌دهد این کار با نقشه شهرسازی جور در نمی‌آید یک مرتبه ما اینقدر ترقی سریع می‌کنیم که یک مهندس خارجی فرض کنیم صلاحیت هم دارد فرض محال که محال نیست او می‌آید و یک اختیار تامی هم دارد شهرسازی ما را از صفر می‌برد به صد آن وسط هم البته خیلی بی‌مورد است کار نداریم موضوع تعریض و پهن کردن خیابان‌ها که بعضی‌ها خیال می‌کنند دردی را دوا می‌کند به نظر بنده این یک اشتباهی است الان هم توضیح می‌دهم اگر بگویید که عبور و مرور زیاد و بایستی یک فکری کرد البته آقایان خود تصدیق می‌فرمایید و این یک مشکلی است که در آتیه این موضوع مهم‌تر و مشکل‌تر می‌شود حالا بنده اینجا به عرض آقایان می‌رسانم که چند تا خیابان است که شنیده‌ام می‌خواهند عریض کنند که متأسفانه شهرداری در این قبیل مطالب مهم فکری نمی‌کند در صورتی که لازم است به آقایان نمایندگان و یا اشخاص دیگر که ممکن است در این مطلب نظری داشته باشند اطلاعی بدهند بنده در روزنامه اطلاعات دیشب دیدم که از قول خبرنگارش نوشته البته شخصی است که علاقمند است که رفته تحقیق کرده نوشته بود می‌شنویم که خیابان‌ها سه دسته شده است دسته اول ۴۵ متری است این قسمت را ممکن است تأیید و یا تکذیب بفرمایید این خیابان‌ها خیابان سعدی. نادری. روزولت. فردوسی. شاهپور اینها ۴۵ متر است هر چه عمارات نسبتاً قشنگ داریم که مردم بالاخره پول به آرشیتکت داده‌اند در کنار این سه چهار خیابان درست شده یعنی یک قسمت از ثروت ملی این مملکت است که اشخاص با حسن‌نیت با یک حساب‌هایی رفته‌اند پول‌های خودشان را خرج کرده‌اند همه هم پروانه شهرداری دارند حالا بیاییم این عماراتی که جدیداً ساخته شده خراب کنیم و به طور تساوی از هر دو طرف به مقدار معینی عریض کنیم خیال می‌کنم که این کار اگر در سال‌های پیش بود آن قدر مهم نبود به جهت این که برای اولادهای ما ترقی می‌کرد در صورتی که فعلاً عمارات بسیار خوبی در دو طرف خیابان‌ها وجود دارند ممکن است به عوض این کار خیابان‌های جدید دیگری احداث کنند که از منازل قدیمی یا از بازارهای پیچ در پیچی بگذرد و ما باید خسارات وارده از این نقشه را در نظر بگیریم که آیا می‌شود از محوطه بازار یا از خیابان سعدی بگذرد این را باید در روی نقشه و با مهندس صحبت کرد بنده فقط کلیات را صحبت می‌کنم باید شهرداری خیابان‌های جدیدی درست کند که در آن خیابان‌ها مقررات شهرسازی جدید هم در نظر گرفته بشود که مردم هم تشویق بشوند (دکتر عدل- یک شهر جدیدی در کنار تهران بسازند) حالا که این خیابان‌های جدیدی با این عمارات قشنگ و زیبا البته به مقیاس ایرانی خودمان به وجود آمده من نمی‌گویم که اینها بهتر از لندن یا پاریس و نیویورک شده این عمارات را با سابق مقایسه بکنیم می‌بینیم که خیلی محکم‌تر و بهتر و قشنگ‌تر است اینها را خراب کردن ممکن است شهرداری این عمل را بکند و آقایان هم تقویت کنند و بگویند خراب کند پولی هم بدهد ولی مردم پول از کجا بیاورند و در چه مدتی و با کدام مصالح با آجر هزاری ۵۲ تومان؟ که معلوم نیست روی چه حسابی این قیمت شده آخر چرا جلویش را نمی‌گیرند آقایان چرا توجه نمی‌کنند مردم شب می‌خوابند صبح می‌شنوند که آجر رفت بالا آن دکان‌دار کوچکی
که خیار را عوض این که سه شاهی بفروشد ۵ شاهی فروخته با یک حکم محکمه سیار او را در میدان عمومی شلاق می‌زنند آن مهم‌تر است یا این عمل که ما نفهمیدیم روی چه مأخذ و روی تصمیم کدام کمیسیون این قدر نرخ آجر را برده‌اند بالا و روی چه حسابی است که یک مرتبه قیمت را برده‌اند بالا و باید وزارت کشور توضیح بدهد، خدا پدر آنها را بیامرزد که یک مرتبه نگفته‌اند هزاری صد تومان خوب این کار ممکن است بشود ما که حسابی در کارمان نیست این مطلبی که بنده عرض کردم راجع‌به خیابان‌ها خیلی باید توجه کنید چون این یک انقلاب ساختمانی ایجاد می‌کند آقای وزیر کشور به اصطلاح توضیح دادند فرمودند ما خراب نمی‌کنیم هر جا که ساخته نشده می‌گوییم فلان قدر عقب بنشیند فرض بفرمایید یک طاقچه‌هایی یک حفره‌هایی در این خیابان‌ها هنوز باشد که این را بگویند عقب ننشینند در این مورد می‌دانند چه می‌شود مزبله‌دانی می‌شود. سگ‌دانی می‌شود، جای دزد می‌شود بالاخره جایی می‌شود که از لحاظ بهداشت بهش توجه نمی‌شود و عمارات‌های جدید هم زیباییش از بین می‌رود و آن وقت یک مرتبه شهر خراب می‌شود این مطلب را باید توجه کنید اینجا موضوع تبعیض نیست بنده هیچ کدام‌شان را نمی‌شناسم و قصد حمله‌ای هم با حدالناس یا شخص بخصوصی ندارم آخر دستگاه شهرداری باید عملی کند تا ما که تشنه دیدن یک اقدامی هستیم و مردمی که در این شهر هستند که قریب یک میلیون و نیم نفر هستند ببینند که شهرداری آژور بشود یک قدری به جلو برود نه این که مرتب دارد عقب می‌افتد در این پیشرفتی که زمانه دارد می‌کند و ما را به دنبال خود می‌کشد باید کمک کنیم به این شهرداری که دارد مرتب عقب می‌افتد (یک نفر از نمایندگان- جواب هم که نمی‌دهند) عرض کنم راجع‌به این مطالب قربان کار از این هم گل و گشادتر است بنده شنیده‌ام که اصلاً موضوع قدرت و مسئولیت و سلسله مراتب و اینها همه در دستگاه شهرداری از بین رفته همین روزنامه اطلاعات نوشته که تصویب کرده‌اند حالا بنده نمی‌دانم کی تصویب کرده که مثلاً زمین از سیصد متر به پایین را جواز ساختمان ندهند تا ساختمان بسازند و بعد هم دیدیم که دستگاه دیگری گفت که خیر ما این تصویب را معترضیم و جواز برای ۳۰۰ متر کمتر هم می‌دهیم بنده شنیدم یک عده‌ای می‌گویند مطابق آن تصویب ما جواز نمی‌دهیم یک عده‌ای هم می‌گویند که خیر این تصویب، تصویب ما نیست ما حالا هم جواز می‌دهیم اصلاً این موضوع و این کار به کجا خواهد رسید و کی مسئولش است معلوم نیست بنده فکر می‌کنم مسئولیت منتفی شده و از بین رفته است، هفته پیش وزیر بهداری آمد اینجا گفت من به اداره فنی بهداشت دستور دادم که نسبت به سینماهای مملکت مطالعه بکنند چون خطر جانی در مواقعی که حریق می‌شود دارد به این جهت که درب‌های خروجی و ورود سینماها به اندازه‌ای تنگ است که در یک همچو مواقعی مردم در زیر دست‌وپای هم می‌روند (صحیح است) وزیر بهداری این مملکت متوجه شده است مأمورین فنی را فرستاده است که درب‌های سینماها را اندازه‌گیری کنند و اگر تنگ است گشادتر بسازند حالا این وظیفه کی است بنده فکر می‌کنم که آقایان بهتر می‌دانند این وظیفه شهرداری است، یک موضوعی هم هست که بالاخره یک مثل اسکاتلندی است که می‌گوید ما این قدر پول نداریم که جنس ارزان بخریم، یک دفعه متوجه شدیم که سلامتی و بهداشت چقدر در زندگی ما مؤثر است و چقدر مورد احتیاج است آب می‌خواهیم برق می‌خواهیم اسفالت می‌خواهیم صحبت از اکو هم هست حالا چندان صحبتی از اکو نمی‌کنم ممکن است حالا در کار نباشد این کشیدن کابل برای تلفن و خراب کردن اسفالت، کشیدن کابل برای برق در شهر تهران که الان شرکتی به اسم پویانک هست که اینها تمام شبکه جدید برق تهران را مشغول مطالعه هستند و کارش در دست خاتمه است از یک طرف اسفالت را درست می‌کنند فردا برای کابل برق می‌کند برق پر می‌کند لوله‌کشی می‌کند، لوله‌کشی پر می‌کند شرکت تلفن می‌کند آن وقت بچه‌های ما می‌آیند کس‌وکار ما می‌آیند توی پیاده‌رو راه بروند پاهای‌شان می‌شکند اتومبیل‌ها می‌خواهند بروند در آنجاها می‌افتند اینها را ابداً صحبت نمی‌کنم اتومبیل افتاد شکست چه عیبی‌دارد لابد می‌گویند که نیایند و رد نشوند تتوی خانه‌هاشان بمانند تا تمام شود در تمام دنیا نسبت به این مسائل یک هم آهنگی هست که در این قبیل کارهای عام‌المنفعه می‌نشینند و یک برنامه‌ای برای شهر درست می‌کنند و یک قسمت‌هایی از شهر را منتزع می‌کنند و می‌بینند که کدام یک از قسمت‌ها را باید برنامه‌اش را جلو بیندازند اسفالت است، لول‌کشی است کدام قسمت باید عقب بیفتد کدام را باید جلو بیندازند بعد یک اسفالتی آنجا می‌کنند که ده سال فرجه پیدا می‌کند راجع‌به او فکر می‌کنند تا یک قسمت دیگر شروع شود راجع‌به جاده سوم که مسیرش از شهر به شمیران است آقایان اطلاع دارید که قرار بوده است در این مملکت با کمک گرفتن از تمام دستگاه‌های خارجی و داخلی دولت یک شهر نمونه درست کند و از شهرستان‌ها هم درخواست‌هایی آمد ولی گفتند خیر این شهر نمونه در تهران خواهد بود در نظر گرفتند شمیران را طوری درست بکنند که این شهر اقلاً نمونه برای خاورمیانه باشد حالا این نوزاد که از این شهرداری منتزع شده است خودش ما را مشکوک می‌کند نحوه عمل‌شان و طرزکاری که می‌کنند که آنجا شهر نمونه بشود فقط طوری است که قیمت زمین‌ها بالا رفته و یک عده‌ای هم دارند می‌سازند کسی مانع نمی‌شود بعد از این مسئله جاده سوم موضوع خیابان سعدی و غیره است که شنیده‌ام مطرح می‌شود، حالا اواخر شنیده‌ام که یک شهردار بی‌سواد و بدون صلاحیت فنی و اداری و اطلاع را گذاشته‌اند در سر شهرداری شمیران استدعا می‌کنم نسبت به این مطلب اگر توضیحاتی خواستند خصوصی عرض می‌کنم چون در پشت این تریبون جای این کار نیست بعد خدمتتان توضیح خواهم داد که این کار را درست کنند و البته اگر موضوع مطرح بشود بیشتر توضیح خواهم داد، موضوع این مسیل‌ها هم خیلی مضحک است شهرداری توجه نکرد و هر جا رفتند و ساختند هر سال که یک مقداری بارندگی می‌شود به ارتش متوسل می‌شوند که آقا سرباز بفرستید بولدوزر بفرستید که سیل را رد کنیم می‌شنویم که هنگ حشمتیه سیل آب را رد کرد درست نمی‌دانم یا پشت دوشان تپه یا تپه‌های دیگر همین‌طور از پشت قلعه‌مرغی هم رد کردند و بعد شنیدیم که بعضی مسیل‌ها که غصب شده بود دارد برمی‌گردد گفتیم که انشاء‌الله شهرداری دارد یک فکری می‌کند برای این مسیل‌ها ولی هنوز این مسیل‌ها برنگشته این دستگاه بسیار منظم هم کار خودش را ول کرده و به فکر زمین این مسیل‌ها افتاده که بین خودشان تقسیم کنند خوب اگر مسیل است که قابل تقسیم برای خانه کسی نیست یعنی می‌گویید که خانه را ببرد در توی مسیل بسازد بعد هم یک روزی که ساکن شد شب سیل بیاید خودش و خانه‌اش را برد حالا اگر خودش را برد بد نیست جانشینش بهتر کار می‌کند اگر مسیل است چطور می‌خواهید بین کارمندان آنجا قسمت کنید که کارمندان بروند آنجا آلونک بسازند بعد هم سیل بیاید و آنها را ببرد همه این عملیات می‌رساند که توی این دستگاه هر روز یک تصمیمات خلق‌الساعه‌ای می‌گیرند این کارها در شهرداری ما مد شده است یک روز یک نفر می‌آید یک نقشه‌ای درست می‌کند خط کمربندی و فلان اینها را طبقه‌بندی می‌کند نتیجه‌اش را هم که ما نمی‌دانیم مسئولش را ما نمی‌دانیم پس فردا می‌گویند که شهردار نمی‌دانست البته او آدم خوبی بود حسن‌نیت داشت آن یکی رفت و دیگری آمد روز از نو روزی از نو شخصی کا تازه آمده وارث این وضع می‌شود ولی تمام ضررهایش را این مردم باید بدهند و خسارات و زحماتی که مردم باید تحمل کنند سنگین‌تر خواهد شد در این دستگاه یکی بعد از دیگری می‌آیند و می‌روند، بنده نظرم این است که دستگاهی که ضعیف است و طبق اظهارات کلیه آقایان متفق‌القول بوده‌اند این دستگاه ضعیف است و صلاحیتش راجع‌به این کار مشکوک است یک چنین دستگاهی باید اشخاص ذی‌صلاحیت و فنی را دعوت کند و با آنها مشورت نماید این جا هم حقوق را می‌خواهند هم مهندس می‌خواهد هم شهرساز می‌خواهد این یک کار کوچکی نیست ممکن است این خیابانی که می‌خواهند بکشند از وسط موقوفه‌ای رد بشود آن حقوق‌دان باید تشخیص بدهد که مطابق قانون توسعه و معابر می‌توانیم آن موقوفه را خراب کنیم این مطالب را باید بیاوریم در یک دستگاهی که برای مشورت تشکیل می‌شود بنده خیال نمی‌کنم پرستیژ شهرداری کم بشود اگر یک کار غلطی را بگوید درست است، نباید این طور بگوید و با ترور و افکار و بدون گوش دادن به حرف مردم و پنبه در گوش گذاشتن بگویند که ما لج می‌کنیم مثل بچه‌ها این کار درست است؟ تصدیق به خطا عین مردانگی است ما که نظر شخصی نداریم می‌گوییم ندانم کاری می‌شود بیایید یک عده اشخاص ذی‌صلاحیت فنی را مجانی دعوت کنیم در هر رشته و نظر آنها را بخواهند ما هم علاقمندیم به این شهر من فکر می‌کنم آقایان مطالعاتی داشته باشند این اطلاعات را در اختیار مهندسین داخلی و خارجی بگذارند و از وجود آنها به نحو خوبی استفاده کنیم و شهر را از این وضع بیرون بیاوریم و البته یک همچو لوایحی بیاورید کمک بخواهید اختیاراتی بخواهید وقتی کار را دست ذی‌صلاحیت بدهید بنده قول می‌دهم آقایان این لوایح را تصویب بفرمایند و پشتیبانی خواهند کرد که شهرداری از این وضع بیرون بیاید و یک وضع بهتری پیدا کند و بنده خواستم از جناب آقای فرهودی خواهش کنم این مطالب را یادداشت بفرمایند نظرم این نیست که جاده سوم ساخته نشود و با به خاطر گناهان و ندانم‌کاری‌های شهرداری لایحه مفیدی را رد کنیم و کاری کنیم که این کار انجام بپذیرد خیر شهرداری باید درست بکند ولی باید سرش را یک قدری از زیر برف بیرون بیاورد و این سروصدایی که از همه جا بلند شده است بدون غرض و مرض است دستگاه خود را درست کند تا این لایحه جاده سوم و یا جاده دیگری را تصویب کنیم شما مگر لایحه شهرسازی دارید؟ این قانون توسعه معابر فقط از لحاظ مساحت است کجا ما فرم ساختمانی و نماسازی در این شهر داریم کجا را شما آمده‌اید از نظر استیک ساختمانی بیایید بگویید عقب بنشینید نرده بسازید الان ما
می‌بینیم که مقامات بالا دارند دیوارهای‌شان را برای زیبایی شهر خراب می‌کنند و نرده آهنی می‌سازند شهرداری باید این اصلاحات را برای شهر در نظر بگیرد ولی به حرف‌های ما گوش نمی‌دهند هیچ‌گونه توجه نمی‌کنند الان که زمینه مستعد است همه تشنه اصلاحات هستند شهرداری می‌گوید که همتان بگویید کار های من درست است و کسی که ایراد می‌گیرد معرض است مخالف است و ایرادش صرفاً از فلان جهت است در صورتی که می‌گوییم دستگاه را صلاح بفرمایید و شهرداری تذکر بدهد از متخصصین ایرانی استفاده کنند کار را روی جریان حسابی بیندازند اگر از وجود خارجی هم لازم است استفاده شود بسیار خوب من هم تعصب صنفی ندارم فلان جایی که متخصص خارجی لازم است بیاورید یک معاون ایرانی هم بهش بدهید او هم تا سه سال که کار کرد معاون ایرانی هم واجد شرایط می‌شود آن معاون را جای او می‌گذاریم و موقع حرکت دم طیاره یک قالیچه هم به او کادو می‌دهیم و بدرقه‌اش هم می‌کنیم و می‌گوییم حالا که مأموریت شما تمام شده تشکر می‌کنیم از شما و این هم پاداش شماست (احسنت)
نایب رئیس- آقای پرفسور اعلم بفرمایید.
پرفسور اعلم- عرض کنم که بحث در جاده سوم بر این نیست که این جاده ساخته بشود یا نشود همه موافقیم که این جاده باید ساخته شود (دکتر بینا- بنده مخالفم) (امید سالار- بنده هم مخالفم) بحث سر این است که کی این جاده را درست بکند آن دستگاهی که می‌خواهد این جاده را درست بکند تاکنون طوری عمل کرده که جلب اعتماد مردم و نمایندگان محترم را نکرده است و به عکس اعمالش طوری است که روز به روز از مردم سلب اعتماد می‌کند (صحیح است) آقایان یک دستگاهی است به نام شهرداری و این شهرداری همان‌طوری که چند روز قبل عرض کردم هیچ کاری ندارد جز نظافت شهر و اسفالت شهر برای این کار عده کارمندان شهرداری مساوی است با عده رفتگر یعنی عده جارو بکش که توی شهر کار می‌کنند حتی از عده کارمند پشت میز نشین و حقوق‌بگیر کمتر است این یک علت است که جلب اعتماد نمی‌کند الان صحبت از این شد که شهرداری آمده می‌گوید خیابان‌های سعدی و فردوسی و دو سه تا خیابان دیگر را می‌خواهیم ۴۵ متری بکنیم یک کسی رفته از شهرداری جواز ساختمان بگیرد گفته‌اند که ده متر عقب باید به روی عرض خانه این شخص که می‌خواهد ساختمان بکند فقط ۹ متر است و بعدش مال دیگری است این شخص کجا باید ساختمان بکند آخر ببینید این اعمالی که می‌کنید کدامش صحیح است؟
نایب رئیس- آقای پرفسور مطالب جنابعالی همان مطالبی است که مخالفین گفتند چون یک مخالف صحبت کرده است و اگر شما هم مخالفت کنید جا برای موافق نیست.
پرفسور اعلم- دارم موافقت می‌کنم، اینها همه موافقت است عرض کنم برای این جاده سوم یک نقشه کشیده شد که از مخرج شهر به مدخل شمیران منتهی می‌شود میدان‌هایی هم در خارج شهر و شمیران ایجاد شد، بنده از معاون وزارت کشور دو سؤال دارم یکی این که بگویند که چه چیز ایجاب می‌کرد که این نقشه را بیاورند و این طور خرابش بکنند دوم این که شهرداری مگر نمی‌دانست اینجا جاده سوم ایجاد می‌شود سه سال است الان روی این کار صحبت می‌شود بنده حاضرم جواز ساختمانی که شش ماه قبل همین شهرداری داده بیاورم ارائه بدهم آخر چرا جواز ساختمانی می‌دهند جایی که باید خراب کنند، منظور از این جاده اینست که خدمتی به مردم بکنند، جاده‌ای که رفت‌وآمدش زیاد است کم کنند، الان عمل شهرداری خراب کردن خانه مردم است، این جور در نمی‌آید، این درست نیست شما باید عملی بکنید که مردم خیر ببینند اسم شما را گذاشته‌اند شهرداری نه شهر خراب کنی طرز عمل شهرداری و طرز رفتارش طوری است که واقعاً آقایان حق دارند هر چه اینجا می‌فرمایند، همین آقای مهندس هدایت آمد پریروز اینجا ثابت کرد که یک قرارداد اسفالت منعقد کرده‌اند به سه برابر قیمت معمولی آخر این اعتماد مردم را جلب نمی‌کند وقتی هزار تومان را سه هزار تومان می‌دهند مردم حق دارند اعتراض کنند آخر اینها را باید جلویش را بگیرند جاده سوم ایجادش لازم است و حتی آقای وزیر کشور جاده چهارم و پنجم هم فرمودند که می‌خواهند بسازند چه بهتر ولی از حالا که فکر جاده پنجم هستید جواز در آنجا ندهید که بسازند که بعد بروید خراب کنید آن وقت شهرداری می‌خواهد حق اشرافش را بگیرد حق مارژ می‌خواهد بگیرد شما یک خانه آباد و یک ساختمان جدید را می‌خواهید خراب کنید حق مارژ هم می‌خواهید این دو چیز مشکلی است شما جایی که آباد نیست حق اشراف بگیرید شما چرا می‌خواهید خراب کنید؟ این چه بلایی است که به سر مردم می‌آورید آخر چه چیز ایجاب می‌کند شما این کار را بکنید مگر اعلیحضرت فقید جاده را که درست کردند خانه کسی را هم خراب کردند الان چقدر آباد است ببینید آنجا چقدر خانه است و چقدر مردم خوشوقت شدند این کار خوبی نیست. قیمت را هم می‌خواهند روی قیمت اول ۳۴ بدهند فرض کنید بنده صد متر زمین دارم می‌گویند به قیمت ۳۴ می‌دهیم و اگر می‌خواهی تو باید بروی به قیمت ۳۷ بخری. این چپاول است شما مال مردم را به یک قیمتی می‌خرید و ده برابر آن قیمت او باید بخرد مقصود بنده از این عرایض این بود که مطلب سر جاده سوم نیست جاده سوم باید باشد من می‌خواهم دو جواب به من بدهید اول این که چه شد شما این آلمانی را آوردید چه خیالی داشتید؟ ثانیاً شما که این جاده را می‌خواستید بسازید چرا جواز دادید اگر بگویید دروغ است من هم الان چند تا جواز در می‌آورم نشان می‌دهم که شهرداری در این مدت داده جواب این دو سؤال را به من بدهید و یک کاری کنید که به دستگاه اعتراض نشود و اگر این اشکالات رفع شد با لایحه شما موافقت خواهد شد (احسنت)
نایب رئیس- آقای مهندس جفرودی پیشنهاد سکوت کرده‌اند
مهندس جفرودی- باشد بعد از توضیحات آقایان
نایب رئیس- بعد نمی‌شود یا باید پس بگیرید یا رأی بگیریم قرائت می‌شود.
(به شرح زیر قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌کنم لایحه جاده سوم مسکوت بماند. مهندس جفرودی
مهندس جفرودی- برای این که آقایان نمایندگان محترم بتوانند مذاکرات خودشان را ادامه بدهند بنده پیشنهادم را پس می‌گیرم (احسنت)
نایب رئیس- پیشنهاد سکوت را باید رأی گرفت (یکی از نمایندگان- پس گرفتند) معهذا باید رأی گرفت
عمیدی نوری- اصلاً قابل طرح نیست چون یک مرتبه پیشنهاد سکوت در این لایحه داده شده و این پیشنهاد دوم است و قابل طرح نیست
نایب رئیس- اجازه بدهید کی پیشنهاد سکوت داده؟ پیشنهاد سکوتی در این لایحه داده نشده این مثل صحبت آن روز است که گفتند مرحوم هژیر رأی اعتماد گرفته است کسی چنین پیشنهادی نداده رأی می‌گیریم به پیشنهاد سکوت آقایانی که موافقند قیام کنند (کسی قیام نکرد) رد شد. آقای دکتر بینا
دکتر بینا- راجع‌به جاده سوم آنچه گفتنی بود گفته شد راجع‌به مسیرش راجع‌به خرابی ساختمان‌ها، راجع‌به متخصص آلمانی که این تحفه را به ما تقدیم کرده تمام این صحبت‌ها شده فقط یک نکته صحبت نشده است و امروز برای آقای فرهودی که خودشان در تاریخ متبحرند و تألیفاتی هم در این موضوع دارند یک مقداری می‌خواهم از تاریخ بگویم بنده در این جاده‌ای که نقشه‌اش را در آن اطاق گذاشته بودند یک میدان شبدر دیدم (صحیح است) شبدر، اگر مملکتی تازه به دوران رسیده باشد، انوشیروان دادگر نداشته باشد نادرشاه افشار نداشته باشد، رضا شاه کبیر نداشته باشد عنصری، فرخی، عسجدی، ذکریای رازی، خواجه نصیر طوسی نداشته باشد عیب ندارد اگر اسم میدانش را میدان شبدر گذاشته باشند پس در میدان الهیه هم یک میدان یونجه درست کنید واقعاً خیلی مضحک است من از این جریان استفاده می‌کنم و از وزارت کشور تقاضا می‌کنم به این موضوع توجه کنند آقایان در مملکتی که این همه سابقه هست این همه تاریخ هست تمام استان‌های ما و تمام شهرستان‌های ما در گذشته پنج هزار سال سابقه هست وقتی شما آذربایجان می‌گویید آذربایجان یعنی جایی که آتش شاهنشاهان ایران در آنجا روشن بوده (صحیح است) وقتی فارس می‌گویید آتش هخامنشیان آنجا روشن بوده وقتی خوزستان می‌گویید آتش علم و ادب آنجا روشن بوده چرا می‌گویید استان یک استان دو استان سه آقای رئیس کمیسیون کشور من از شما تقاضا می‌کنم هر وقت وزارت کشور به اسم استان ۱ و ۲ لایحه‌ای آورد آن لایحه را رد کنید بفرمایید استان آذربایجان و خوزستان و کرمان و خراسان و فارس، اینها را من نباید بگویم
نایب رئیس- حرف‌های شما صحیح است ولی جایش اینجا نیست
دکتر بینا- اجازه بدهید شهرسازی است و راه‌سازی و این استان بازی است بنده مخصوصاً از ریاست کمیسیون کشور و اعضای کمیسیون تقاضا می‌کنم برای حفظ آثار گذشته ایران و برای حفظ حیثیت ملی برای ترادیسیون‌های ما این قسمت را توجه بفرمایید از آقای فرهودی هم تقاضا می‌کنم میدان شبدر را از بین ببرند و برای ما میدان یونجه هم ایجاد نکنند دیگر چیزی راجع‌به این لایحه نمانده است که نگفته باشند به شتر گفتند که گردنت کج است گفت کجایم راست است استدعا می‌کنم برای سهم شبدرش هم فکری بکنید.
نایب رئیس- آقای مخبر
مخبر کمیسیون کشور (سعید مهدوی)- انصافاً آقایان حق دارند چون در این شهر زندگی می‌کنند روی علاقه‌ای که دارند و احساسات طبیعی خودشان نسبت به وضع شهر و به شهرداری علاقه نشان بدهند خوب هر کس طبیعی است دلش می‌خواهد در یک شهر تمیزی زندگی کند اما در مورد نظر آقای دکتر بینا مثل این است که یک سوء‌تفاهمی به وجود آمده این میدان شبدر در این جاده قانونی که رویش تصویب شده باشد و نام‌گذاری شده باشد و نصب تابلو شده باشد نیست یک مشخصاتی در این قید شده که روی آن مشخصات آن محل تعیین شده همان طوری که فرمودید اگر چنانچه آن محل رسم دیگری داشت آن اسم را می‌گذاشتند ولی این میدان هنوز هم اسم‌گذاری نشده ملاحظه بفرمایید میدان الهیه هم هست میدانی هم هست که بعد منتهی می‌شود به تهران نو خیابان این طرف و آن طرف نوشته تهران نو اما این اسم میدان نیست این جاده وقتی احداث شد این میدان‌ها هم نام‌گذاری خواهد شد این الان نشانه ایست این روی نقشه است اشاره شده به آن محل (دکتر بینا- اشاره بی‌ربطی است) بی‌ربط
نیست یک جایی که شبدر کاشته شده این اسم آنجاست شما نمی‌توانید بگویید جایی که شبدر کاشته‌اند گلزار باشد شبدر کاشته شده الان هم به کسی بگویید می‌رود آنجایی که شبدر کاشته شده این نشانی است وقتی تمام شد هر اسمی که آقا روی تاریخ تشخیص بدهید به آن اسم آنجا اسم‌گذاری می‌شود این را اشتباه نفرمایید (دکتر بینا- اشتباه نمی‌کنم تعهد دارند) آقایان هم که رأی دادید فوریتش سلب شود و دو مرتبه بیاید به کمیسیون فعلاً در این جا مطالعه می‌شود در اطرافش توضیحات می‌دهند مذاکره می‌شود بعد می‌آید در کمیسیون و نظریات آقایان در آنجا مطرح می‌شود حالا این موضوع شبدر را بنده حدس زدم به چه جهت است بعد به من توضیح دادند که شبدر روی وضعی است که این میدان دارد روی شکل آنست مثل برگ شبدر می‌ماند اما مسلماً بعد یک اسمی از آن اسامی‌که شما می‌خواهید روی این میدان خواهند گذاشت (دکتر بینا- انشاء‌الله میدان خشخاش نگذارید)
نایب رئیس- آقای معاون وزارت کشور
معاون وزارت کشور (فرهودی)- واقعاً امروز از تذکراتی که سه نفر از نمایندگان محترم آقایان مهندس فروهر پرفسور اعلم و دکتر بینا فرمودند مسأله‌ای برای بنده روشن‌تر از پیش شد و آن این است که چقدر مشورت امر خوبی‌است (صحیح است) چقدر امعان نظر و دقت در امور کار مفیدی است البته آنچه که مطرح است عبارت است از تقاضای تمدید مدت جاده سوم اصل احداث این جاده سوم در این مجلس تقویت شده کشیدن این جاده علی‌الاصول مورد تصویب مجلس قرار گرفته حالا مدتش منقضی شده و تمدید خواسته‌اند وقتی تمدید خواستند آقایان نمایندگان محترم اظهار علاقه کردند که این نقشه‌ای که هر روز تغییر می‌کند برای جلوگیری از تغییرات احتمالی نقشه تقاضا شد که نقشه هم به مجلس تقدیم شود و نقشه‌اش را هم متصدیان امر تهیه کردند و تقدیم کردند در کمیسیون هم رسیدگی شد حالا باز مجدداً راجع‌به همان نقشه‌ای که مطالعه شد اینجا مذاکره شده است خوشبختانه یک عملی که این هم دلالت بر مفید بودن مقررات پارلمانی می‌کند باید بشود یعنی دو فوریت لایحه سلب شد و دو مرتبه به کمیسیون می‌رود حالا هم این نظریاتی که اکثرش هم خیرخواهانه و مفید است اینجا ابراز شد چون هر سه نفری که اینجا ابراز شد چون هر سه نفری که اینجا صحبت کردند هر کدام از یک جهت مطلب را خوب سنجیدند آقای مهندس فروهر در باب اصول کلی شهرسازی و این که اگر بخواهند خیابان‌هایی را صلاح کنند چه بکنند و چه نکنند و این که اگر بخواهند خیابان جدید احداث کنند معایب تازه‌ای تولید نشود و چه بکنند که مردم از خیابان جدید استفاده بیشتری ببرند کاملاً توضیحات فنی و مفیدی دادند که قابل استفاده با مطلب معنوی‌تری را آقای پرفسور اعلم فرمودند راجع‌به این که طرز عمل هر شهرداری باید روی این باشد که اعتماد آورتر باشد این هم یک نظر بسیار صحیحی است چون شهرداری حقاً می‌بایستی روی اعتماد مردم کار بکند هرقدر بیشتر مورد اعتماد باشد طبعاً شهرداری فعال‌تر است جناب آقای دکتر بینا هم فرمودند که افتخارات تاریخی ایران فراموش نشود آن هم یک نکته‌ای است به هر حال کلیه این مسائل در صورت‌مجلس درج هست و بنده هم یادداشت‌هایی دارم و مجال هم هست در کمیسیون مجدداً که این لایحه مطرح شد یعنی شور اول که تمام شد با پیشنهادها می‌رود به کمیسیون و آنجا تا جایی که مقدور است این مطالب در نظر گرفته می‌شود و امیدوارم لایحه منزهی که این طور اسباب تشویش نمایندگان محترم نشود تهیه شود (پرفسور اعلم- جواب بنده را نفرمودید) عرض کنم چون آقای مهندس فروهر فرمودند که جناب اقای وزیر کشور خودشان در این جلسه تشریف نیاوردند خواستم عرض کنم امروز صبح ساعت ۱۰ شورای عالی اقتصاد در پیشگاه اعلیحضرت همایونی شاهنشاهی تشکیل می‌شود این بود که ایشان آنجا تشریف داشتند والا ایشان اشتیاق دارند در حضور آقایان باشند و نکته دیگری هم که جناب آقای پرفسور اعلم فرمودند در جایی که نظر هست دو سال دیگر سه سال دیگر جاده‌ای ایجاد بشود نباید جواز داده شود این البته بسیار صحیح است و بنده از طرف وزارت کشور این مسئله را به شهرداری می‌نویسم که جاده‌هایی را که می‌خواهند خراب کنند جواز ندهند و هرگاه جواز می‌دهند مطابق آن نقشه‌ای که در نظر دارند بدهند
نایب رئیس- آقای امید سالار
امیدسالار- از نظر تعداد ناطقین محترم و مدتی که صرف این لایحه شده است بنده در سه چهار سالی که افتخار همکاری با آقایان را دارم به خاطر ندارم که هیچ لایحه‌ای این قدر وقت آقایان را بگیرد مثلاً برای نمونه عرض کنم اولین وظیفه اصلی مجلس شورای ملی که رسیدگی به دخل خرج مملکت است در دو جلسه مداقه و مذاکره و تصویب شد و امروز سومین جلسه‌ای است که شما روی جاده سوم صحبت می‌کنید و اگر حساب بکنیم که سه جلسه مساوی است با یک هفته عمر مجلس شورای ملی شاید یک هفته هم در سنا روی این کار صحبت شود تازه این شور اولست و شور دوم هم ممکن است همین قدر عمر مجلسین را تلف کند و بنده صحبت نمی‌کنم که چقدر زیان مادی و معنوی در اثر اتلاف وقت مجلسین متوجه ملت می‌شود لیکن همین قدر عرض می‌کنم طرز تلقی مجلس را باید آقایان نمایندگان دولت توجه کنند که مجلس با صورت خوبی با این لایحه مواجه نشده است (صحیح است) چنان که ملاحظه فرمودید اغلب آقایان مخالف این موضوع صحبت کردند و بنده در نظر دارم اغلب آقایان هم توجه فرمودند در جلسه قبل وقتی می‌خواستند یک موافق صحبت کند در مقابل یک مخالف کسی موافق نبود و حتی به اغلب اشخاص مخالف نوبت نرسید منجمله خود بنده که در آن وقت نوبت به بنده اصابت نکرد حالا در ماده واحده مطابق آیین‌نامه یک مقداری در کلیات صحبت می‌کنم. در این هفته آن طوری که آقایان ملاحظه فرمودید اغلب سرمقاله‌های روزنامه‌ها هم روی این موضوع بحث کردند و انتقاد کردند و روی هم می‌توانم عرض کنم که روزنامه‌ها هم که زبان ملت هستند آنها هم نظر موافقی با این مطلب ندارند حالا یا با اصل مسئله یا با نحوه عمل عرض کردم یکی از این دو موضوع مخالف داشته است چه در روزنامه‌ها و چه آقایان نمایندگان مجلس که مخالف بوده‌اند خوب حالا بنده در این موضوع وارد نمی‌شوم که نواقص و احتیاجات مملکت چقدر زیاد است که یک روزنامه‌ای یادم رفت چه روزنامه‌ای بود چند وقت پیش مطلبی‌نوشته بود که یک قدری شاید اغراق‌آمیز بود گفته بود که در یک قسمت کشور یک قسمتی هست که مردم از بیچارگی علف می‌خورند این مسلماً اغراق‌آمیز بود ولی در شهرستان‌ها هستند کسانی که سه وعده غذایشان را یکی دو وعده با شلغم و سنجد و چیزهایی که ارزان و در دسترس همه باشد می‌گذرانند و هفته‌ها می‌گذرد که گوشت ندارند و ماه‌ها می‌گذرد که برنج کمتر گیرشان می‌آید.
بنده خارج از تهران را نمی‌گویم در همین تهران مردم احتیاجاتی دارند از قبیل تکمیل لوله‌کشی آب از قبیل ایجاد اکو که واقعاً به نظر بنده سیل و آب‌های فاضل آب تهران را تهدید می‌کند که مجرای فاضل آب ندارد از قبیل تأسیس تراموای از قبیل توسعه شبکه تلفن از لحاظ ایجاد باغ‌های عمومی برای بچه‌ها و پیرمردها ایجاد وسایل ورزشی و هزارها چیز دیگر که همه از لحاظ الاهم فالاهم از ایجاد جاده سوم لازم‌تر است و برای مردمی که در پایتخت ساکن هستند حتماً واجب‌تر است با این ترتیبی‌که گفته می‌شد به قیمت سال ۳۴ پول اراضی را بدهند بنده شنیدم که دویست میلیون تومان خرج این کار است (سراج حجازی- بلکه بیشتر) حالا که عده‌ای از آقایان نمایندگان پیشنهاد کرده‌اند که به قیمت سال ۳۷ قیمت زمین‌ها داده شود حتم دارم این جاده هفتصد میلیون تومان خواهد شد با این هفت میلیارد ریال چه کارهایی که در این مملکت نمی‌شود کرد که از جاده سوم برای مردم مفیدتر و مؤثرتر باشد؟ ما پشت این تریبون قسم خوردیم که رعایت حال ملت را بکنیم بنده می‌گویم که حتی چرا دولت یک هفته وقت خودش را در پارلمان و یک هفته وقت خودش را در سنا برای این کار صرف می‌کند در صورتی که خیلی کارهای مهم‌تر دارد بنده یک چیز کوچکی را روایت می‌کنم برای آقایان که بدانند با وضع فعلی مملکت احداث این جاده سوم در خارج چقدر سوءاثر داشته پارسال موقعی که این لایحه جاده سوم مطرح شده بودند بنده رفته بودم برای یک قسمت مطالعاتی در آمریکا آقای دکتر اسفندیاری سرپرست محصلین ما در آمریکا که بسیار مرد شریف و وطن‌پرستی است و همین‌طور آقای دکتر امینی سفیر لایق خودمان در آنجا با بنده صحبت می‌کردند که عده‌ای از محصلین که می‌آیند درس می‌خوانند و وضع آمریکا را می‌بینند بعد برای مراجعت به ایران اظهار عدم تمایل می‌کنند بنده روی وظیفه‌ای که در درجه اول به نام یک نفر ایرانی و بعد به نام یک نماینده مردم داشتم سعی کردم در آنجا با این شاگردها تماس پیدا بکنم (دکترعدل- این مربوط به جاده سوم نیست) اجازه بفرمایید با آقایان صحبت کردم گفتم وضع مملکت ما خوب است و اگر نواقصی هست شما باید بیایید رفع بکنید و باید بیایید در آب و خاکی که شما را پرورانیده است خدمت بکنید اینها هم یک دلایلی که راجع‌به اوضاع اینجا داشتند گفتند و چون همان روزها جاده سوم مطرح بود سرلوحه مطلبی‌که می‌خواستند به بنده بگویند و من را قانع کنند و من هیچ جوابی نداشتم به آنها بدهم همین موضوع جاده سوم بود شاگردهای ایرانی می‌گفتند در مملکتی که هزاران احتیاج دیگری دارد دولت و نمایندگان ملت وقت‌شان را صرف ایجاد جاده سوم می‌کنند که هیچ‌گونه لزومی ندارد از این جهت چرا ما بیاییم آنجا حالا بنده از این قسمت می‌گذرم و یکی از آنها مخصوصاٌ یادم هست که این را گفت که:
علاجی بکن کز دلم خون نیاید
سرشک از رخم پاک کردن چه حاصل
و می‌گفت این جاده سوم در حقیقت همان سرشک از رخ پاک کردن است در صورتی که سرشک از رخ پاک کردن است در صورتی که کسی که دلش خونین است نتیجه ندارد که سرشک از رخش پاک کنند بنده از کسانی هستم که مخالفم با این لایحه جاده سوم و اگر خواستند رأی بگیرند با موافقتی که با دولت دارم به این لایحه رأی مخالف می‌دهم برای این که بنده معتقدم ملت و مردم سال‌های سال نظریات رأی‌دهندگان را در نظر خواهند گرفت.
نایب رئیس- آقای سعید مهدوی
مخبر کمیسیون کشور (مهدوی)- مطلبی که همکار محترم بنده، اینجا عنوان کردند این دیگر یک مطلب تازه‌تری است یک قانونی که در همان دوره‌ای که آقا تشریف داشتند در اینجا مطرح شد در اطرافش تمام این موارد به طور مفصل بحث شده و مجلس تصویب کرده که این جاده سوم احداث بشود به نظر بنده در اطراف این که این جاده احداث نشود یک پیشنهادی لازم دارد که تصمیم قبلی را نقض می‌کند و این بحث که آقا فرمودند تازگی دارد زیرا
تا به حال آن قانون به قوت خودش باقی است (امید سالار- مدتش تمام شده و اجرا نشده دیگر قوت قانونی ندارد) بنده عرض می‌کنم که منکر عمران و آبادی نباید بود و این قسمت‌هایی که آقا اینجا اظهار فرمودند راجع‌به احداث جاده اینها با هم وفق نمی‌دهد این جاده روزی که بنا شد که احداث بشود و خرجش را هم روی همان اصلی که عرض جاده دویست متر باشد چهل متر این طرف باشد و چهل متر آن طرف و آن اراضی را بفروشند به نظر بنده هیچ نوع مخارج زیادتری این جاده سوم نخواهد داشت و مطمئناً سر دخل هم خواهد داشت فقط بایستی قبلاً اعتباری در اختیار این دستگاه گذاشته بشود تا این دستگاه این جاده را احداث بکند و بعد از فروش این چهل متر اطراف خسارت جاده را جبران بکند و به نظر بنده یکی از کارهای عمران و آبادی است که برای تهران فوق‌العاده مهم است و هیچ‌کس هم متضرر نمی‌شود و کمک بزرگی هم برای شهر تهران از نقطه‌نظر گردشگاه‌های مردم خواهد بود.
نایب رئیس- آقای عمیدی نوری
عمیدی نوری- این لایحه مربوط به جاده سوم که اگر قرار شد به تذکر آقای دکتر بینا از نظر نام‌گذاری هم توجه بکنیم از اساس یعنی از سوم که می‌گوییم جاده سوم شروع کنیم این سوم را هم بایستی از اساسی مفاخر خودمان قرار بدهیم و البته پس از احداث بایستی این نام‌ها تغییر کنند همین‌طور که ما جاده پهلوی داریم و جاده شمیران این هم البته نام مختص خودش را در موقع خودش پیدا خواهد کرد به نظر بنده آن روزی هم که خیابان پهلوی را می‌کشیدند وقتی صحبت کردند که جاده پهلوی را ادامه بدهند از طرف بالا به تجریش شاید به نظر عجیب می‌آمد که با داشتن جاده شمیران دیگر این کار یعنی چه؟ ولی امروز ما حس می‌کنیم این دو جاده‌ای که در حال حاضر به شمیران داریم ازدحام مردم مخصوصاً در مواقع تعطیل و روزهای به خصوص که گاهی خاطر آقایان هست مثل روز ۱۳ که شاید بیش از یک ساعت طول می‌کشد رفتن از تهران تا تجریش و با وجود این دو جاده ما احساس می‌کنیم بر این که تهران با ازدحامش و تمرکزی که درش هست احتیاج به یک جاده دیگری دارد که در آنجا بشود عبور و مرور و وسیله حمل‌ونقل و وسایط نقلیه را تنظیم کرد پس در اساس جاده سوم بنده موافق هستم و توضیحاتی که در اینجا داده شد همه آقایان مخالفین را هم دیدم که در این اساس موافق بودند قسمت دیگری که در مذاکرات نمایندگان مخالف اظهار می‌شد راجع‌به وضع شهرداری بود که البته آن هم به جای خود محفوظ که ما می‌بایستی در موقع خودش برای شهرداری یا با نطق قبل از دستور یا طرح‌های صحیح این مطلب را درست بکنیم والا یک حرف‌هایی راجع‌به شهرداری هست این را اینجا چون موضوع جاده سوم است و یک عده‌ای الان در تزلزل هستند وضع‌شان روشن نیست زندگی‌شان مختل است برای این که یا خانه ساخته‌اند نقشه کشیده‌اند وضع آنها باید روشن شود نقشه‌ای برای بنده فرستاده‌اند که جاده را درست انداخته‌اند به همان خانه‌های موجود که بنده نمی‌دانم چرا باید این کار بشود یا این که زمین‌هایی هست که می‌خواهند بسازند بلاتکلیف مانده است پس وظیفه مجلس شورای ملی این است که نسبت به خود جاده سوم یا قانونش که تمدید شده است تکلیفش را زودتر معلوم بکند تا مطلب از نظر حقوق مردم تکلیف این مسیر روشن بشود و به نظر بنده داده‌ام با اصلاحاتی که در ماده واحده و تبصره‌اش به عمل می‌آید ما می‌توانیم این نگرانی‌هایی که موجود است برطرف بکنیم و بعد هم یک کار صحیح اساسی انجام بدهیم نسبت به تمام شخصیت‌هایی که از خارج استخدام می‌شوند می‌آیند بنده معتقدم که ما نبایستی با لحنی صحبت بکنیم که تصور بشود نسبت به ترجیح کسی بر دیگری نظری هست دولت ما، شهرداری ما مهندس را نتخاب کرده او هم آمده و بهش مأموریت داده‌اند که برود در مملکت ما نقشه‌ای بکشد نقشه‌اش صحیح است یا غلط است بایستی مقامات مسئول تشخیص بدهند جلوی او را بگیرند اما از چه ملتی است و چه هست اینها به نظر بنده خارج از شأن مجلس شورای ملی است و نمی‌بایستی به نحوی بحث بشود که یک تعبیر و تفسیری در خارج بشود که یک تعبیر و تفسیری در خارج بشود اگر یک مستخدمی را استخدام کردیم مفید نیست باید به خدمتش خاتمه بدهیم این بحث جایش اینجا نیست این را بنده خواستم واقعاً عرض کرده باشم و معتقد هستم که باید رعایت این مطلب را بکنیم (صحیح است) اما اصلاحاتی که به نظر بنده در این کار باید بشود چند نوع است یکی مطلب قیمت است آقایان تصدیق می‌فرمایند بر این که این جاده سوم که کشیده می‌شود یک مقدار زیادی اراضی نصیب خود شهرداری می‌شود که در عرض خود این جاده سوم است پنجاه متر ۶۰ متر از طرفی یا صد متر ماحق تشرف هم قائل شدیم که طبق قانون شهرداری از مالکین می‌گیرد خوب پس شهرداری در انجام این کار پول لازم را که آقای امید سالار فرمودند و نگران بودند به دست می‌آورد و حق تشرف هم می‌گیرد اما بنده بحثم این است که عادلانه باید باشد بین حق تشرفی که شهرداری می‌کرد با پولی که به مالکین می‌پردازد شهرداری این حق تشرف را به مأخذ چه تاریخی می‌گیرد مسلماً به تاریخ پس از احداث که خیابان وجود پیدا کرد خوب به شهرداری که شما اجازه می‌دهید حق تشرف و مرغوبیت این اراضی را بعد از احداث جاده بگیرد یعنی بعد ازسال ۳۷ چطور شما می‌توانید بگویید که مردمی که اراضی‌شان را شهرداری در این مسیر می‌گیرد قیمت آن را روی قیمت سال ۳۰ تا ۳۱ بگیرد این عادلانه نیست این را می‌گویند قوانینی که عدالت در آن رعایت نمی‌شود پس ما یکی از اصلاحاتی که باید بکنیم این است که همان طور که شهرداری حق تشرف را به قیمت روز و پس از احداث می‌گیرد ملک مردم را هم لااقل به قیمت روز پس از احداث بدهند یعنی از سال ۳۷ به بعد که می‌خواهند این کار را بکنند به قیمت آن روز بخرند این نکته‌ای است که به نظر بنده لازم است که رعایت بشود و بنده پیشنهاد داده‌ام و خیال می‌کنم منطقی و عادلانه باشد نکته دوم این است که پیشنهاد دادم دولت می‌خواست مدت این لایحه ۳ سال تمدید بشود در کمیسیون در این گزارش ۲ سال برایش تمدید قائل شدند خاطر آقایان هم اگر باشد تاریخ آن قانون جاده سوم در فروردین ۳۶ منقضی شده حالا تا این لایحه اینجا بگذرد و در مجلس سنا هم قطعیت پیدا بکند یک سال گذسته یعنی در سال ۳۷ لااقل ممکن است این لایحه بگذرد بنابراین یک سال از این فاصله انقضای قانون سابق تا تصویب این قانون گذشته خوب دیگر چرا این را دو سال بکنیم تمدید دو سال موردنظر دولت و وزارت کشور یک سال ازش گذشته است و در جریان است بنابراین یک سال تمدیدش بکنیم که تکلیف هم معلوم بشود چون از این تمدید منظور این است که با صاحبان ملک و اراضی که در مجاور جاده هستند شهرداری قرارداد بگذارد و ترتیب پرداخت قیمتش را بگذارد والا یک سال مدت کشیدن جاده سوم نیست یک سال ترتیب قرارداد با مردم است و ما می‌بایستی تکلیف مردم را زودتر تعیین بکنیم و مردم تکلیف‌شان را بدانند متزلزل نباشند این است که بنده پیشنهاد دادم به جای این دو سالی که در اینجا تمدید قائل شده‌اند یک سال باشد برای این که یک سالش در این فاصله گذشت از فروردین ۳۶ تا فروردین ۳۷ وقتی هم این لایحه در ۳۷ گذشت باز یک سال آقایان وقت دارند این دو نکته‌ای بود که موردنظر بنده است نکته سومی راجع‌به مسیر این جاده است چون اشکالات و اعتراضاتی که شد خوشبختانه بعد از این اقدام جدی مجلس شورای ملی بود که دولت را ملزم کرد که باید نقشه جاده سوم تصویب شده و منطبق با زمین باشد که ما بتوانیم این را بگذرانیم این اقدام مجلس شورای ملی سبب شد که یک نقشه‌ای را آقایان بیاورند بنده حتی در کمیسیون رفتم دیدم نماینده دولت اصرار داشت که لایحه بگذارند که دولت مکلف است بعد نقشه آن را بیاورد دیدم همه اعضای کمیسیون گفتند محال است شما تا کی می‌خواهید همین حرف را بگویید تا نقشه نیاروید ما تصویب نمی‌کنیم بنابراین دولت مجبور شد و نقشه را آورد بعد از این که نقشه را آورد خوشبختانه در جراید منعکس شد وقتی منعکس شد مردم فهمیدند بر این که چه عملی شده شکایات زیادی رسید بنابراین اگر مجلس شورای ملی به آن شکایات و اعتراضات رسیدگی کند و حق مالکیت را اصلاح کند دیگر به نظر بنده حرفی هم در مسیرش نیست دو اشکال و دو اعتراض تا به حال آمده یک اعتراض راجع‌به میدان الهیه بود از نظر مسیر و هم وسعتش و هم محلش خوشبختانه مجلس و خود دولت توجه کرد و یکی از دلایل این که فرستاد به کمیسیون برای اصلاح این بود امروز هم یک نقشه دیگری آمد که بنده نمی‌دانم و بعضی از آقایان می‌دانند و یک حرف بسیار حسابی دیگری هم پیدا شد بنده این را تقدیم می‌کنم و پیشنهادی هم در این خصوص می‌دهم چون می‌بینم حرف حسابی‌است بین داودیه و قلهک مسیری سابقاً در نقشه تهیه کرده بودند که با این رنگ قرمز است (ناطق نقشه را ارائه دادند) در مسیر این رنگ قرمز هیچ خانه‌ای نیست تمام مسیر در اراضی بایر و تپه‌ها است (یک نفر از نمایندگان- مال مهندسین ایرانی است) احسنت و این هم به نفع شهرداری و هم به نفع مردم است هم شهرداری کمتر پولش را می‌دهد و هم مردم متضرر نمی‌شوند چون مردم رفته‌اند و خانه ساخته‌اند در قسمت شرق این مسیری که خط قرمز است پنجاه تا خانه جدید است آباد شده و باعث خوشوقتی است حالا آمده‌اند چکار کرده‌اند این را برگردانند از این مسیر قرمز به این مسیر آبی و تمام این پنجاه خانه را گذاشته‌اند داخل جاده البته این ناصحیح است و علت این هم که مردم فهمیده‌اند عمل مجلس شورای ملی است که دولت را وادار کرد نقشه بیاورد نقشه هم در جراید منعکس شد بنابراین اعتراضات می‌آید در کمیسیون و رفع می‌شود یعنی در ضمن شور در کمیسیون مسیر نقشه هم درست می‌شود به نظر بنده دو اشکال اصلی در مورد این مسیر رفع شده است سومی هم رفع بشود آن وقت در کمیسیون هم که پیشنهادها اصلاح شد البته زودتر برمی‌گردد و تکلیف معلوم می‌شود این است که بنده این سه نکته‌ای که به نظرم رسیده پیشنهاد هم داده‌ام اگر اصلاح بشود به نظر بنده این جاده سوم نسبتاً جاده صحیح‌تری است و حقوق مردم هم تأمین می‌شود و برای شهر تهران هم بین تهران و شمیران با این ازدحام شهر وجود این جاده لازم است این بود نکته‌هایی که به عرض رساندم و تمنای توجه نمایندگان محترم را دارم
نایب رئیس- از اجازه‌ها دو تا باقی است یکی آقای مهندس جفرودی و یکی آقای ارباب ولی پیشنهاد کفایت مذاکرات رسیده که قرائت می‌شود
(به شرح زیر خوانده شد)
مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌نمایم مذاکرات برای شور اول لایحه کافی است- مهندس فروهر
نایب رئیس- آقای مهندس فروهر
مهندس فروهر- عرض کنم سه جلسه تمام گفتنی‌ها راجع‌به شور اول با سلب فوریت از لایحه که دو شوری شد گفته شد بنابراین آقایان به اطلاع کامل الان هر پیشنهادی دارند می‌توانند بدهند که برود به کمیسیون و یک قدم جلو برویم این است که به نظر بنده حالا هر قدر بحث بکنیم فکر می‌کنم که دیگر مورد نداشته باشد از این لحاظ بنده پیشنهاد کفایت مذاکرات دادم
نایب رئیس- آقای ارباب مخالفید؟ بفرمایید.
ارباب- بنده دو سه دلیل دارم که مذاکرات کافی نیست و حالا عرض می‌کنم یک مثلی است معروف است که به مردن اهمیت نمی‌دهم می‌ترسم مرگ به خانه‌ام راه پیدا بکند با این لایحه که تقریباً نقشه جاده سوم که در کمیسیون کشور آمده و تصویب شده تمدید آن مردم را گرفتار می‌کند مضافاً به این که سروکار مردم با دستگاهی می‌افتد که زورش بر عقلش می‌چربد (احسنت) فردا پول به مردم نمی‌دهند حق تشرف می‌خواهند مردم را بی‌خانمان می‌کنند می‌گویند برو چند سال بعد بیا پول بگیر چند سال بعد حواله‌اش می‌دهند به یک دستگاهی که از دوندگی خسته می‌شوند و صرف‌نظر می‌کنند از خانه و پول خانه ما که توی این مملکت زندگی کرده‌ایم این دستگاه‌ها را هم می‌شناسیم و دیده‌ایم که چه بلایی به سر مردم می‌آورند بنابراین به عقیده بنده مذاکرات کافی نیست مضافاً بر این که جناب آقای مخبر هم فرمودند که از طرفین جاده زمین مردم را شهرداری می‌گیرد و می‌فروشد و جاده سوم می‌سازد یعنی از کیسه خلیفه می‌بخشد بنابراین یک دستگاهی که عقلش کمتر از زورش است و با مال مردم می‌خواهد بیاید جاده سوم بسازد دستگاهی که در شهری که تصدی دارد در جنوبش این بدبختی است این کوچه‌ها به این روز افتاده است بالای شهر به یک صورتی پایین شهر به یک صورتی بنده مذاکرات را کافی نمی‌دانم تا بحث کافی بشود رسیدگی بشود تا اشتباهی نکنیم و یک سندی به دست این دستگاه ندهیم که از آن هزاران سوء‌استفاده بکند.
نایب رئیس- رأی می‌گیریم بپیشنهاد کفایت مذاکرات آقایان موافقین قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. پیشنهادها قرائت می‌شود و به کمیسیون فرستاده می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی اینجانب پیشنهاد می‌کنم که به تبصره ۱ ماده واحده جمله ذیل اضافه شود:
باغ‌ها و خانه‌های واقع در شمیران که در مسیر این جاده واقع می‌شوند مشمول مقررات این قانون نبوده و مشمول ماده هشت قانون توسعه معابر مصوب ۱۳۲۰ خواهد بود. ارسلان خلعت‌بری
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی عبور و مرور وسایط نقلیه از تهران به شهر ری و شهرستان‌های جنوب کشور از دو جاده فعلی است و به واسطه کمی عرض جاده‌های مزبور خطرات جانی غالباً پیش آمد نموده است بدین لحاظ تقاضا می‌کنم ضمن تصویب قانون جاده سوم تهران به شمیران توجهی هم به احتیاجات راه شهر ری بشود لذا تبصره ذیل را پیشنهاد می‌نماید.
وزارت راه و شهرداری تهران و شهرداری شهر ری برای توسعه دو جاده فعلی تهران به ری مشترکاً اقدام نمایند که جاده‌ای مزبور به عرض ۴۵ متر امتداد یابد در صورتی که انجام منظور به وسیله جاده سوم محلی‌تر به نظر رسد با توجه به وضع عبور و مرور جاده سومی احداث گردد. مشایخی
پیشنهاد می‌نمایم در ماده واحده مربوط به جاده سوم این اصلاحات به عمل آید
۱- مدت مقرر در تبصره سوم ماده واحده قانون راجع‌به احداث جاده سوم از تاریخ تصویب این قانون یک سال تمدید شود نه دو سال زیرا از تاریخ انقضای مدت قانون مصوب فروردین ۱۳۳۵ تا تاریخ تصویب این قانون بیش از یک سال آن منقضی گردید بنابراین این یک سال تمام شده است و باید تمدید فقط یک سال گردد.
۲- قیمت خرید اراضی مسیر جاده سوم به نرخ عادلانه روز باشد زیرا حق تشرفی هم که شهرداری طبق این لایحه از مردم خواهد گرفت به نرخ روز می‌باشد.
۳- نقشه طوری تنظیم شود که از میدان دولت تا میدان امجدیه عرض خیابان روزولت همین باشد که هست و میدان الهیه اولاً در همان محلی باشد که در نقشه سابق جاده سوم شهرداری در نظر گرفته و ثانیاً وسعت آن هم بیش از میدان شبدر نباشد. عمیدی نوری
ریاست محترم مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌نماید کمیسیون کشور در موقع رسیدگی یا شور دوم از مهندسین عالی مقام هم دعوت و در قسمت مسیر جاده مطالعه کافی و اظهار نظر قطعی آنها را بخواهند. دکتر مشیر فاطمی
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی اینجانب پیشنهاد می‌نمایم کمیسیون کشور نسبت به ماده واحده مصوب ۱۶ فروردین ۱۳۳۵ تجدیدنظر و رسیدگی نمایند. اردلان
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی اینجانب پیشنهاد می‌نمایم بهای بهمن ماه سال ۱۳۳۴ که در تبصره ۵- ۷ ماده واحده مصوب ۱۶ فروردین ماه ۱۳۳۵ مقرر گردیده به بهای روز تبدیل شود. اردلان
ریاست محترم مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌کنم عبارت زیر در پایان تبصره ۲ ماده واحده مورد بحث اضافه شود و شهرداری حق ندارد هیچ‌گاه تمام یا قسمتی از آن را به فروش برساند یا به ساختمان تأسیساتی غیر از آنچه مربوط به اداره امور باغ ملی است اقدام نماید. احمد مهران
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی اینجانب پیشنهاد می‌نمایم جزء آخر تبصره ۳ گزارش کمیسیون کشور به طریق ذیل اصلاح شود:
و از این میدان الهیه به طرف شمال طبق نقشه‌ای که در کمیسیون کشور مجلس شورای ملی تصویب شود خیابان‌ها را شهرداری مطابق قانون توسعه معابر احداث نماید. اردلان ریاست محترم مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌نمایم خانه‌هایی که در حریم جاده قرار می‌گیرند و از حیث بنا صحیح و قابل استفاده‌اند از حق مرغوبیت استفاده نکرده و بالنتیجه خراب بشوند. دکتر شاهکار
پیشنهاد می‌نمایم تبصره ذیل به ماده واحده اضافه شود
تبصره- وزارت کشور مکلف است نقشه قطعی جاده سوم را با رعایت اصول شهرسازی جدید و جلب‌نظر متخصصین تهیه نماید و جبران خسارت واقعی مالکین جزء بشود. مهندس فروهر
پیشنهاد می‌کنم تبصره زیر به لایحه جاده سوم اضافه شود
تبصره- هنگام فروش زمین‌های دو طرف جاده سوم که به وسیله شهرداری خریداری می‌شود مالکین اولیه آن زمین‌ها در شرایط مساوی حق اولویت خواهند داشت مهندس بهبودی. مهندس سلطانی
پیشنهاد می‌کنم ضمن تعیین مسیر جاده سوم کلیه جاده‌های شرقی و غربی که برای ارتباط جاده‌ها لازم است نیز تعیین شود. مشایخی
پیشنهاد می‌نمایم در تبصره ۳ ماده واحده اصلاح زیر به عمل آید
از میدان شبدر تا میدان الهیه مسیر جاده سوم همان باشد که قبلاً در نقشه شهرداری تعیین شده بود نه آن که فعلاً در نقشه جدیدی که به کمیسیون کشور داده‌اند پیش‌بینی گردیده زیرا طبق این نقشه بیش از چهل خانه تازه‌ساز مردم از بین می‌رود در حالی که در نقشه سابق از اراضی بایر می‌رود و نقشه این امر با تفاوت هر دو مسیر به ضمیمه از لحاظ مجلس با شکایت مردم می‌گذرد. عمیدی نوری
اینجانب پیشنهاد می‌نمایم نقشه جدید تقدیمی به مجلس کان لم یکن و همان نقشه اولی مورد عمل گردد. پرفسور جمشید اعلم
پیشنهاد می‌نمایم شهرداری در ایجاد میادین نقاطی را انتخاب نماید که ضرر زیادی به ساختمان‌های موجود نرساند و حتی‌الامکان در نقاط باید میدان دایر کند. دکتر بینا
پیشنهاد می‌کنم جاده سوم طرف غرب طهران نزدیک بیمارستان پهلوی یا طرف شرق حدود میدان فوزیه به طرف شمیران شروع شود. مهدی ارباب
اینجانب پیشنهاد می‌نمایم شهرداری می‌بایستی قبل از شروع جاده سوم جاده شمیران قدیم را که دارد از حین انتفاع می‌افتد به طور صحیح تعمیر نماید. فولادوند
نایب رئیس- لایحه با پیشنهادها برای شور دوم به کمیسیون ارجاع می‌شود.
۸- شور دوم و تصویب گزارش کمیسیون راه راجع‌به موافقت‌نامه حمل‌ونقل هوایی بین دولتین ایران و امریکا
نایب رئیس- موافقت‌نامه حمل‌ونقل هوایی بین ایران و امریکا برای شور دوم مطرح است گزارش کمیسیون قرائت می‌شود.
(به شرح زیر خوانده شد)
گزارش از کمیسیون راه به مجلس شورای ملی کمیسیون راه در جلسه ۲۸ دی‌ماه ۳۶ با حضور آقای معاون وزارت راه لایحه شماره ۶۰۲۵ ارسالی از مجلس سنا مربوط به موافقت‌نامه حمل و نقل هوایی بین دولت شاهنشاهی ایران و کشورهای متحده امریکا مشتمل بر ماده واحده حاوی متن موافقت را برای شور دوم مطرح و گزارش شور اول را عیناً تأیید نمود اینک خبر شور دوم را جهت تصویب نهایی تقدیم می‌دارد:
ماده واحده- موافقت‌نامه حمل‌ونقل بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت کشورهای متحده امریکا مشتمل بر یک مقدمه و بیست ماده و یک ضمیمه که در تاریخ ششم دی ماه یک هزار و سیصد و سی پنج خورشیدی در تهران به امضا رسیده تصویب می‌نماید.
مخبر کمیسیون راه- مهندس فروهر گزارش از کمیسیون امور خارجه به مجلس شورای ملی
کمیسیون امورخارجه در جلسه ۷ بهمن ماه ۳۶ با حضور آقای معاون وزارت امورخارجه لایحه شماره ۶۰۲۵ ارسالی از مجلس سنا مربوط به موافقت‌نامه حمل‌ونقل هوایی بین دولت شاهنشاهی ایران و کشورهای متحده امریکا را برای شور دوم مطرح و با گزارش کمیسیون راه موافقت نمود اینک خبر آن را جهت تصویب نهایی تقدیم می‌دارد از طرف مخبر کمیسیون امورخارجه- رضا امید سالار
نایب رئیس- کسی در ورقه اجازه صحبت نخواسته بنابراین اعلام رأی می‌شود آقایانی که با موافقت‌نامه حمل‌ونقل هوایی بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت امریکا موافقند قیام فرمایند. (اکثر برخاستند) تصویب شد.
۹- تعیین موقع جلسه بعد- ختم جلسه
نایب رئیس- جلسه را ختم می‌کنیم جلسه آینده روز یکشنبه خواهد بود.
(مجلس مقارن ظهر ختم شد)
نایب رئیس مجلس شورای ملی- اردلان