مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۷ اسفند ۱۲۸۸ نشست ۶۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری دوم | تصمیم‌های مجلس | درگاه انقلاب مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری دوم |
مجلس شورای ملی ۱۷ اسفند ۱۲۸۸ نشست ۶۲
جلسة ۶۲
مذاکرات روز سه شنبه ۲۵ شهر صفر ۱۳۲۸
مجلس تقریبا سه ساعت و نیم قبل از غروب آفتاب در تحت ریاست آقای مستشارالدوله تشکیل شد صورت جلسه روز یک شنبه ۲۳ را آقای معاضدالملک قرائت نمود.
رئیس ـ ملاحظه ای هست؟(چون جوابی داده نشد صورت جلسه گذشته را امضاء نمودند.)
رئیس ـ قبلا خاطر آقایان مسبوق میدارم به اینکه در خصوص مقبره مرحوم مغفور حاجی میرزا ابراهیم آقا نماینده آذربایجان و چند نفر دیگر از شهدای راه حریت از بختیاری و غیره تاکنون اقدام صحیح به عمل نیامده چند روز قبل که بارندگی شد مقبره مرحوم حاجی میرزا ابراهیم آقا که در سر قبر آقا واقع است خراب شد به طوریکه مجبور شدند جنازه آن مرحوم را برداشته و در جای دیگری امانت گذاشتند در این خصوص بعضی از وطن پرستان در صدد بر آمدند که مقبره ای برای ایشان بر پا کنند تا کنون همینطور مانده است و بعضی را عقیده بر این است که درمقبره آن مرحوم آقا میرزا مصطفی که تازه ساخته شده است در حضرت عبدالعظیم دفن کنند و چند نفر دیگر هم از بختیاری ها که در این را کشته شده اند جنازه ایشان در بادامک به طور امانی مانده است با این ملاحظه لازم میدانم که در آخر جلسه یک کمیسیون چهار نفری انتخاب کنند که آنها بنشینند و فرار قطعی برای آنها بدهند اگر بنا بشود و به جای دیگر حمل نمایند یا آوری میکنم که روز جمعه ۲۸ مصادف است را روز شهادت شهدای حضرت عبدالعظیم امروز را مراسم ترحیم ایشان به عمل خواهد آمد و از طرف علما هم گفته شده است هر کدام که کاری نداشته باشیم لازم است برویم خصوصا در صورتیکه بنا باشد مقبره مرحوم حاجی میرزا ابراهیم آقا یعنی جنازه ایشان هم در آنجا دفن شود یک مطلب دیگر هم خاطر داشتم و آن این بود خواستم عرض کنم که یک قدری مطالب مهمه زیاد شده و راپورت کمیسیونها مانده است خواهش میکنم قدری مذاکره طولانی نشود که مطالب زودتر تمام بشود و هر قدر جلسه زید داشته باشیم بک قدری با طول مذاکرات وقت را تلف میکنیم و مطالب مهمه میماند.
کاشف ـ در خصوص انتخاب چهار نفر که یک کمیسیون انتخاب شده باز خیلی وقت تلف میشود خوب است رجوع شود به یکی از این کمیسیون هائی که هست و اگر صلاح بدانید رجوع شود به کمیسیون داخله که دیگر به جهت انتخاب اعضای کمیسیون علیحده تضییع وقت نشود.
رئیس ـ مقصود این است که یک چند نفری در یک جا بنشینند و در این باب گفتگو کنند و همان طوری که عرض کردم و در آخر جلسه چهار نفر معین میکنیم که امشب یا فردا بنشیند مطلب را تمام کنند.
متین السلطنه ـ کم کردن مذاکرات وظیفه شخص محترم رئیس است که در هر مطلبی همین قدر صبر بفرمایند تا نتیجه به دست بیاید بنا طقین اجازه ندهند به واسطه اینکه بسا میشود که به این طور ترتیب موافق و مخالف از دست میرود اگر این ملاحظه بشود ضمنا مذارکرات نصف خواهد شد.
رئیس ـ میدانید در بعضی مواقع به طوری آراء مختلف میشودکه ترتیب مخالف و موافق مختل میشود والّا البته مراعات خواهد شد.
وکیل التجار ـ بنده یاد آوری میکنم یک چندی قبل پولی به اسم اعانه برای ساختن مقبره شهدا جمع کرده بودن باید فهمید کجا است و چه جاست و پیش کی است.
حاجی سید نصرالله ـ آن را هم کمیسیون تحقیق خواهد کرد.
تقی زاده ـ بنده راجع به مطالب مجلس عرض داشتم و آن این است که ترتیبی که در سابق قرار شده است که روزهای یک شنبه یکی دو ساعتی برای ختم مطالب صرف شود حالا تقریبا باید بیشتر از چند فقره کار جمع شده باشد و احتمال میدهم که اینها همین طور در هیئت رئیسه خواهد ماند و هر روز اتفاقا یکی دو تا جلو میایند و هر چه افزوده میشود بر اول دستور مجلس افزوده میشود و بسا میشود که موضوع مذاکره هفت ماه هشت ماه عقب میافتد در این صورت خیلی خوب است همین طور که گفتند در مجلس خصوصی در تقدیم و تأخیر مطالب به طور الاهم فالاهم هفته ای یک روز وقت صرف کنند.
رئیس ـ بلی اما میدانید که این چاره طول مذاکرات را نمیکند والّا ملاحظه الاهم فالاهم میشود بعضی مطالب هست که شاید دو ماه است که به مجلس آمده است و به واسطه اینکه اهمیت نداشته مانده است و غالب بودجه وزارت خانه ها مانده است والّا اگر این طور نباشد که در هر یک از آنها مبتلا باشیم چه فایده دارد مقصود این است که این کار ها بگذرد.
(راپورت شعبه دوم در خصوص کفایت و دیانت آدینه محمد خان نماینده ایل جلیل ترکمان و عدم صحت انتخاب بحر العلوم نماینده بم و نرما شیر قرائت شد استدلالا به اینکه انتخابیکه در بم و نرماشیر شده است فقط جمعی از اعیان و اشراف تجار و علما بوده بدون رعایت و توافق با نظامنامه و تلگرافیکه قوام الملک حکمران کرمان به وزارت داخله مخابره کرده بود قرائت شد مبنی بر اینکه چون در تمام بم و نرماشیر ده نفر با سواد نیست اگر بخواهند موافقت نظامنامه مراعات شود ممکن نیست و هر کس هم بگوید ممکن است خلاف است.)
متین السلطنه ـ خوب است حالا که معاون وزارت داخله در اینجا تشریف دارند یک مذاکره در باب نماینده بلوچستان بشود که یک فکری وزارت داخله در این باب بنمایند بنده اعتقادم این است که این طور که در تلگراف نوشته شده است تا یک درجه اغراق باشد چگونه میشود در تمام بم و نرماشیر ده نفر که سواد فارسی داشته باشد نباشد و خود اینکه یک نفر نماینده مثل آقای بحر العلوم انتخاب کرده اند دلیل آن است که در آنجا مردمام عالم میباشند.
وکیل التجار ـ بنده گمان میکنم هیچ لازم نبود این عنوان در مجلس بشود به جهت اینکه وقتی باید از وزارت داخله به مجلس رجوع شود برای کسب تکلیف که اقلا یک اعتبار نامه در بین باشد ولی مختصری در جزئیاتش انتخاب تسامح شده باشد آن وقت شعبه بفرستد در مجلس تا مجلس در آن رأی بدهد والّا اینکه هیچ اعتبار نامه در دست ندارند و صریحا مینویسند که طریق انتخار را در آنجا نمیدانند آن را باید خودشان جدیدا اطلاع بدهند که صحیحا انتخاب نمایند مقصود از مذاکرده این مطلب این بود که حالا آقای قوام السلطنه تشریف دارند متذکر شوند و یک چاره برای این مطلب بنمایند والّا هر وقت چنین تلگرافاتی میرسد رجوع به شعبه نمایند و شعبه از این قبیل راپورتها بدهد کارهای عمده ای شعبه معوق مینماید.
ناصر الاسلام ـ عرض میکنم در باب انتخاب بحر العلوم فرموند مردمانیکه آقای بحر العلوم را انتخاب میکنند لابد بین آنها اشخاص با علم و اطلاع هست ولی بدبختانه خود اهالی هیچ اطلاع ندارند و هر نماینده ای که معرفی میشود از مرکز معرفی میشود خود ایالات و ولایات هیچ کدام هیچ منتخب و صحیحی که از ولایت خودشان بوده باشد ندارند و بلکه تایید میکنم که اهالی بم و بلوچستان اگر بخواهیم به ترتیب نظامنامه انتخاب نماینده از ایشان بخواهیم عقیده ام این است که هیچ وقت انتخاب نماینده نخواهد شد و چندین جا داریم از ایالات و ولایات که منتخبین آنها هنوز به مجلس نیامده است به جهت اینکه حکامیکه در ولایات و ایالات هستند در صدد نیستند که نظامنامه انتخابات را به مردم بفهمانند که اهالی تکلیف خودشانرا بفهمند.
حاجی سیدنصرالله ـ بنده عقیده ام این است که باید یک تکلیفی از برای اینکار معین کرد به جهت اینکه این مطلب بعد از این نظائری پیدا خواهد کرد در چنین جائی که ده نفر با سواد پیدا نمیشود باید یک فکری کرد و یک تکلیف صحیحی برای این قسم جاها تعیین شود میخواستم از معاون وزارت داخله سئوال کنم میتوانند در این گونه امور یک ترتیبی اتخاذ کنند یا خیر به جهت اینکه میترسم این مطلب رفته رفته نظایر پیدا کند پس باید یک فکری در این کار بشود که بعد از این دیگر این طور به اشکال واقع نشویم.
کاشف ـ شعبه ملاحظات خودش را در باب انتخاب کرده دیگر مذاکره کردن در این خصوص وقت تلف کردن است باید در این خصوص رأی گرفت یا قبول میشود یا رد میشود.
معزز الملک ـ عقیده بنده این است که این مطلب قابل مذاکره نیست به واسطه اینکه برای کلیه انتخابات یک ترتیبی معین شده که باید آن ترتیب مراعات شود و آن نظامنامه انتخابات است در این خصوص شعبه راپورت میدهد که مراعات نظامنامه انتخابات نشده و این انتخاب صحت ندارد در این صورت چرا در این باب صحبت کنیم و وقت مجلس را تلف کنیم.
تقی زاده ـ یک قسمت از عرض مرا یکی از آقایان فرمودند یعنی بعد از آمدن اعتبارنامه شعبه مکلف است که رسیدگی کرده راپورت بدهد اینجا هر تلگراف و هر کاغذی که مینویسند که در فلان جا مشغول انتخاب هستند آن تلگراف یا آن کاغذ را میاورند به شعبه و شعبه مشغول مذاکرات میشوند و حال اینکه شعبه مجبور نیستند بلکه از وظیفه ایشان خارج اشت پیش از آنکه وکیل بیاید یا آنکه اعتبارنامه ایشان بیاید شور کنند یا اینکه مجلس رجوع کنند اینها باید برود به وزارت داخله اگر خیلی مشکل است به مجلس بیاید و اینکه گفته است در بلوچستان ده نفر با سواد نیست این محقق است البته حکام ولایات دور دست با آن سابقه ها مایل نیستند که یک نفر وکیل از بلوچستان در مجلس باشد و مینویسد که در تمام بلوچستان که دویست هزات نفر جمعیت دارد ده نفر با سواد نیست در صورتیکه برای میدانیم این طور نیست هزارها آدم با سواد هست برای اینکه لابد علم دین و مذهب میاموزند و با سواد در بین آنها هست که به آنها میاموزد و به هیچ وجه ممکن نیست این حرف را از حکمران آنجا تصدیق کرد هیچ وقت حاکم کرمان نرفته است در میان بلوچها و نظامنامه انتخابات نبرده است که به آنها بگوید بیائید انتخاب کنید از روی نظامنامه و آنها اطاعت نکرده باشند یا اینکه معلوم شده باشد سواد ندارند این طور نیست البته باید حاکم کرمان ترتیبی در این کار بدهد که از روز قانون نماینده منتخب شده فرستاده شود و این ترتیبی که حالا پیش آمده بنده این را از عدم میل حکام حمل میکنم.
(در این موقع راپورت کمیسیون داخله راجع به محبوسین پلتیکی قرائت شد.)
منتصر السلطان ـ بنده یک مسئله اساسی میخواستم عرض کنم که قانون محبوسین پلتیکی چیست حق نداردکسی پیش محبوسینی پلتیکی برود و با بعضی نجوی بکند و بعضی تدبرات در امور مملکت نمایند و اوراق بنویسند و در مطبعه ها طبع نمایند و به نمایندگان و کارکنان ملت بد بگویند.
(در این موقع ورقه چاپی که محبوسین منتشر نمودنه بودند ارائه نمود.)بنده میخواهم بدانم چقدر ممکن است تحمل کرد و این قسم توهینات را شنید.
ناصرالاسلام ـ عقیده بنده این است که راپورت کمیسیون ناقص است یعنی کمیسیون قبل از اینکه تحقیق بکند در این کار راپورت داده است و علت آن این است که معلوماتی نداشت و راه معلوماتش مسدود بوده به جهت اینکه در ابتدا این این قرار را قابل توجه نمیدانست بعد که کمیسیون دید تای کی اندازه اهمیت پیدا کرده است با اکثریت تصویب شد که تا یک اندازه در این مسئله غوررسی نمایند و از اشخاصی که اطلاعاتی در این قضیه داشتند در کمیسیون دعوت شد که یکی جناب وزیر مالیه بودند که رئیس هیئت مدیره بودند و حکمی هم که در این باب صادر شده راجع به هشت نفر است که به اسم معین شده است که در حق بعضی تبعید و در حقبعضی حبس و در بعضی جریمه و پول گرفتن است ولی اسامی آن هشت نفر تا یک اندازه در نظرم نیست که چه بوده است و این راپورترا هم که کمیسیون داده است ناقص است کمیسیون در ضمن راپورت بنویسد که درباره فلان شخص دیگر چه حکم شده ئ در حق فلان شخص دیگر چه حکم شده و در فلان شخص دیگر چه حکم تمام اینها باید روشن باشد.
متین السلطنه ـ بلی به طوریکه آقا میفرمایند صحیح است ولی چیزی که هست حکم هیئت مدیره منضم به این راپورت نشده و صورت آن در کابینه حکومت تهران ضبط است و کمیسیون رأی میدهد که همان حکم هیئت مدیره حتمی الاجرا است در حق بعضی تبعید به خندق و کلات است و در حق بعضی توقیف در حق بفضی به دادن جریمه و پول است و از این محبوسین چند عریضه به مجلس رسیده و یکی دو کاغذ هم از سایرین رسیده است و در آن نوشتجات که از خود محبوسین رسیده بود چنین معلوم میشد که اطلاعی نداستند که در حق آنها چه حکم شده است به این جهت کمیسیون سواد حکم هیئت مدیره را خواست و کمیسیون در واقع تحقیقا از تقصیرات آنها اطلاعی ندارد که تقصیر آنها چیست بعضی از آنها که آذربایجانی هستند نمایندگانی آذربایجان از حالات آنها اطلاعد دارند به این جهت کمیسیون حق نداشت در میزان تقصیرات آنها رسیدگی کند حکمی است که از هیئت مدیره صادر شده است حتمی الاجرا میدانست و معلوم است چنین حکمی نه استیناف نه رسیدگی دیگر دارد کمیسیون فقط به عریضجات یک نظری کرد و معلوم است اگر فرضا ورثه صنیع حضرت عارض میشدند که چرا صنیع حضرت را کشتند یا اینکه ظل السلطان عارض میشد که چرا فلان مبلغ از من گرفتند ممکن است در این خصوص رسیدگی شود همین حال را دارد حکمیکه در حق آنها از هیئت مدیره صادر شده پس کمیسیون فقط در اینکه چند نفر از این محبوسین محکوم به این حکم میباشد مذاکره نموده والّا در اینکه این حکم قطعی است یا نه این یک امر بدیهی است محتاج به مذاکره نیست و به طوریکه عرض شد چون تردیدی در اسامی اشخاصیکه حکم هیئت مدیره شامل حال آنها است شده بود به این جهت کمیسیون با حضور اعضاء محترم هیئت مدیره و سایر آقایانیکه در آن موقع تشریف داشتند رسیدگی نمودند و معلوم شد که هشت نفر از آنها در ثبت هیئت مدیره بوده اند و صورت آن در کابینه حکومت تهران ضبط است این بود که کمیسیون نظر به وظیفه ای که داشت بیش از این نتوانست راپورت بدهد و اما آن قدری که راجع به کاغذی است که نوشته اند و چاپ کرده اند حقیقت اعضاء کمیسیون داخله یعنی بعضی از آنها در حق بعضی از محبوسین و تقصیرات آنها چنانچه عرض شد اطلاعی کما هو حقه ندارند لکن همین ورقه که چاپ و منتشر کرده اند کافی است در تقصیر آنها و نمیدانم اینها چطور حبس هستند که این طور لوایح نوشته طبع و توزیع میکنند لکن چیزی که اسباب تشکر بنده است این است که یک دستگاه ژلاتین به آنها داده نشده که هر چه میخواهند نوشته متفرق کنند باری کمیسیون اسامی این اشخاصیکه موضوع حکم هیئت مدیره هستند معین و در این راپورت پیشنهاد نموده است.
رئیس ـ یک چیز را فراموش فرمودید بفرمائید که علت رسیدگی به این حکم کاغذ وزیر داخله بود و بیشتر آن سبب شد که کمیسیون را وادار به این رسیدگی نمود.
نوبری ـ اولاً باید موافق و مخالف ملح.ظ شود لکن در این مسئله مخالفی نیست چطور میشود که کسی با کمیسیون شود و مخالف یا حکم هیئت مدیره باشد و حال اینکه تمام کارها را آنها کردند عزل محمد علی میرزا و نصب سلطان احمد شاه را آنها کردند ولی لازم است بعضی اطلاعات خودم را عرض کنم جناب رئیس فرمودند که علت رسیدگی کمیسیون کاغذ وزارت داخله بود و علت آن این بوده است که بعد از اینکه هیئت مدیره حکم دادند که هر یک به مجازاتی برسند بنده میخوام عرض کنم چرا باید تا به حال تأخیر افتاده باشد اگر چه درباره بعضی حبس بوده است ولی درباره بعضی گرفتند پول بوده آنها به چه ملاحظه تأخیر افتاده است چه عرض کنم بنده میتوانم عرض کنم که آن را عمدا تأخیر انداخته اند والّا شش ماه اجرای این حکم نباید تأخیر بیفتد گویا علت این باشد که بعضی از آنها اشخاصی بوده اند خیلی مقتدر چنانچه امروز بنده میتوانم عرض کنم که تمام انتشارات تهران که میشود از همانجا میشود در این صورت آنجا را محبوس نمیشود گفت چنانچه یک نفر از مستحفظین آمده منزل ما و میگفت شما هم در استخلاص آنها اقدام نمائید خیلی هم خیال میکنند که آنها در آنجا حبس اند آنها در آنجا سلطنت دارند ماها هم آنجا نوکرهای آنها هستیم میخواهم از وزارت داخله سئوال کنم که آنها چطور محکوم و محبوس هستند و اما از اعمال آنهائی که در آذربایجان بودند اشاره فرمودند اگر اجازه بدهند عرض کنم.
ناصر الاسلام ـ بنده باز هم عرض خودم را تکرار میکنم مقصود از آمدن این راپورت به مجلس معین کردن تکلیف این اشخاص است و راپورت باز تکلیف آنها را درست قطع نکرده است و حکمی که در هیئت مدیره صادر شده آن حکم در آن زمان روی کاغذ نیامده و رسمیت پیدا نکرد و فقط رئیس هیئت مدیره تقصیر اینها را یادداشت نموده بود و اغلب اعضاء هیئت مدیره مسبوق نبودند و امروز که این راپورت در مجلس خوانده میشود که تصدیق میکند حکم هیئت مدیره را باید اولاً حکم هیئت مدیره معلوم شود که کدام یک از اینها تبعید کردنی هستند کدام توقیف کردنی هستند و اینها معلوم نشده و اینها هر قدر در اینجا باشند مشغول کار هستند و ورقه هم چاپ خواهند کرد و اسباب زحمت فراهم خواهند کرد این راپورت به عقیده بنده ناقص است به جهت اینکه مطلب را خوب توضیح نکرده است.
متین السلطنه ـ عرض میکنم حکم هیئت مدیره سواد شده هم در وزارت داخله هم در کابینه حکومتی تهران و اینکه میفرمایند وزارت داخله نمیداند تکلیف چیست این طور نیست برای اینکه حکم به خط خود وثوق الدوله رئیس هیئت مدیره است و ضبط است و اسامی آن اشخاص هم نوشته شده.
اسدالله میرزا ـ به بنده در اینجا یک اشکال اساسی دست داده است میخواهم رفع آن اشکال را بفرمایند میگویند یک هیئت مدیره ای بوده و احکاماتی هم صادر نموده و یکی از آنها هم همین حکم است لکن نمیدانم به چه جهت به مجلس آمده است این حکم یا مطاع است که حتمی الاجرا است باید مجری شود یا قابل تردید است و ممکن الاستیناف است که باید استیناف شود در صورتیکه حتمی الاجرا است باید با اجرا برود چرا به مجلس آمده در صورتی هم که قابل استیناف است باز جای استیناف در مجلس نیست در عدلیه است بنده که هر چه فکر کردم علت ورود این مطلب را به مجلس ندانستم و اگر بخواهند رأی بگیرند بنده که رأی نخواهم داد و گمان نمیکنم مثلاً نماینده ایل جلیل ترکمان هم اینها را یا بشناسد یا بتواند رأی بدهد چه می داند که اینها کیستند و چه تقصیر کرده اند باری اگر غرض این است که مجلس در این خصوص رأی بدهد گمان نمی کنم به این زودیها از مجلس بگذرد بنده که در این خصوص نمیتوانم رأی بدهم و گمان نمیکنم سایر نمایندگان هم بتوانند رأی بدهند اگر حکم هیئت مدیره باید مجرا شود که معلوم است وزارت داخله باید اجرا نمایند و اگر باید تجدید نظر شود باید به وزارت عدلیه برود.
وکیل التجار ـ جزئی از عرایض بنده را آقا فرمودند ما باید یک روزی یک اقدام اساسی بنمائیم و بدانم تکلیف ما چیست و باید چکار بکنیم وزراء هم بدانند که چکار باید بکنند و مردم هم وظیفه خودشان را بدانند و تا ما این اقدام را نکرده ایم نه ما نه وزراء نه مردم وظیفه خودمان را ندانسته ایم گمان ندارم از مذاکرات بتوانیم اخذ نتیجه کنیم بنده عرض می کنم کار مجلس شورای ملی وضع و تدوین قوانین است و این از اولین وظایف مجلس است بدبختانه می بینم آنها می ماند زمین و ما مشغول مذاکراتی می شویم که ابداً به ما ربطی ندارد کار مجلس این است که ملاحظه در وضع قوانین بکند یا قوانینی که وضع کرده بفرستد یا چرا این مسئله یک شکایتی است چه ربطی دارد به مجلس شورای ملی همان طور که گفتید باید همان طور که هیئت مدیره حکم داده اند عمل شود یا اینکه اگر آن حکم نظری دارد مجلس شورای ملی چطور می تواند در اینکار رسیدگی کند باید رجوع شود به وزارت عدلیه بنده عقیده ام این است که این کارها از وظیفه مجلس به کلی خارج است و این قبیل مطالب را باید هیئت رئیسه به خود وزارتخانه ها رد کند.
متین السلطنه ـ بنده هم همراهم با فرمایشات اسدالله میرزا و آقای وکیل التجار و فقط این را می خواستم عرض کنم که اگر حکم هیئت مدیره در این موضوع موجود باشد آیا ممکن است تجدید کرد آن حکم را یا خیر و آیا یک چنین تصوری مجلس می تواند بنماید یا خیر.
رئیس ـ آقایان باید این ملاحظه را بنمایند که اگر ما بخواهیم در این موضوع حرف بزنیم که این کارها چه قسم بوده است خیلی دنباله پیدا خواهد کرد و وقتی یک حرفی به جاده حق افتاد خیلی طول خواهد کشید ولی این را باید دانست که قدری هم ملاحظه خارج مملکت را باید کرد و حالا بعد از چندین جلسه مذاکره با وزراء نمی دانم از روی چه مأخذی چنین صلاح دانستند که بیاید به مجلس و اینکه آقای قوام السلطنه در این باب ساکت می باشد نمی دانم بچه ملاحظه است حالا باید رأی داد که این رجوع به هیئت وزراء شود و یا اینکه رأی بدهیم که حکم هیئت مدیره به موقع اجرا گذارده یا اینکه یک طرح دیگری که شاید به نظر بنده نرسیده باشد و اینها اگر یک قدری از هم تفکیل نشود می ترسم که تا غروب مذاکره کنیم و به جائی نرسیم .
حاج سید نصرالله ـ بلی حکم هیئت مدیره حکم قاطعی است و بنده حکمی را از آن قاطع تر نمی دانم لکن باید این را تصور کرد که این حکم هیئت مدیره چه صورت دارد اگر یک صورت و ارکان صحیحی می داشت در دو سه جلسه من با یکی از وزراء در تخفیف این حکم مذاکره نمی کردم و یک صورت مجددی باید داشت او ثبت نمی شد پس معلوم است که تا یک اندازه این حکم رسمیت پیدا نکرده است مطلب دیگر اینکه فرض می کنم که یک حکم قاطعی از هیئت مدیره در دست است و به واسطه اینکه مصادف شده با یک اشکالاتی که مانع اجرای آن حکم بوده امروز شش ماه از اجرای حکم هیئت مدیره تأخیر شده و اگر بخواهید نظر به اجرای احکام آنها بکنید باید یک شش ماه حبس آن اشخاص را در یک کفه ترازو بگذارید و بقیه مدت حبس را مجری کنید این عقیده شخص خودم است و هیچ گفتگوئی نیست حالا چه شده که اینها گلوشان بسته نشد چه می دانم البته هر کس قاتل یا مقصر یا غیر مقصر حبسی فریاد می کند که خلاص بشود و بنده اعتقادم این است که این مسئله را ارجاع به هیئت وزراء بکنید اگر حکم قاطع تام الارکانی از هیئت مدیره در دست دارند اجرا بکنند و آن شش ماهی که گذشته است او را از مدت مقرر بکاهند و الا چاره دیگر ندارد از نو باید یک فکری برای اینکار بکنند عقیده بنده این است.
متین السلطنه ـ ارجاع این مطلب را به وزراء در صورتی می توانیم تصویب کنیم که مقصودرا فهمیده باشیم اگر برای اجرای حکم است که باید تا این مدت مجری شده باشد و شده است مثل اینکه مثلاً مجازات بعضیها حبس بوده و تا به حال هم در حبس بوده اند و اگر برای این است که استیناف شود ممکن نیست هیچ کس تصویب کند و اما آن قدری که راجع به ناقص بودن حکم هیئت مدیره است بنده تعجب می کنم چه نقصی دارد در این حکم عرض کردم ثبتی نوشته شده از اساس اینها و مجازات اینها که هیئت مدیره تصویب کرده اند و به خط خود رئیس هیئت مدیره است بنده به هیچ وجه نمی توانم بگویم که آن حکم ناقص است و به علاوه بنده می خواهم عرض کنم که اگر باید آن حکم مجری شود باید آن شش ماه حبس را از تقصیر آنها کاست و چون اینها امروزه آزاد نیستند و رسماً حبسند حالا که بعضی کارها می کنند و کاغذ چاپ می نمایند این را باید از کارخانه و چاپ کننده کاغذ مؤاخذه کرد و الا اینها رسماً محبوسند ومحبوسین پلتیکی را نباید به این سهولت نگاهداشت و اما آن قدری که راجع به دفاع اینها است البته هر کس حق دارد مادامی که حکم به محکومیت او نشدهاست هر قسم اقدامی بنماید که محکوم نشود ولی پس از آنکه محکوم شد دیگر بنده نمی دانم چرا باید به آنها حق داد که دفاع بکنند آن هم چه دفاعی دفاعی که یک لایحه نوشته شده است که شخص بنده اگر تردیدی در تقصیر اینها داشتم امروز حتم دارم بر مقصر بودن این اشخاص به جهت اینکه بر خلاف منافع مملکت کار می کنند یک چند نفری معلوم الحال که می دانم حال ایشان چه بوده است یک هیئتی را که امروزه اداره کردن کلیه امور این مملکت در عهده این هیئت است بعضی نسبتها بدهند آن حکم هیئت مدیره را نه بنده در حق این ها سخت می دانم بلکه خیلی خیلی کم می دانم و شاید هیئت دیگری اگر بنا شود که معین شوند و رسیدگی کنند شاید حکم اعدام به آنها بدهند.
میرزا ابراهیم خان ـ بنده غالب این کاغذهائی را که توزیع شده است ناشی از آن کسانی می دانم که مواظب این اشخاص هستند و تمام معایبی که در اینکار پیدا شده است به واسطه مجری نشدن حکم هیئت مدیره بوده است و هیچ بنده نمی دانم علت آمدن این مطلب امروز به مجلس چه چیز است مجلس چه مناسبت می تواند داشته باشد با یک همچو امری تا اینکه وقت خود را صرف رسیدگی در این کار کند و استدعا می کنم از مجلس محترم که این مطلب از مجلس رجوع به وزارت داخله شود و همین طوری که هیئت وزراء مسئول هستند همین طور تصویب این کار را هم از هیئت وزراء بخواهید و همان طور که حضرت رئیس در بدو مجلس نصیحت فرمودند به کوتاهی سخن و بگذشتن کارها زودتر از مجلس اینکار را زود ختم نمائیم و بپردازیم به کارهای اساسی که از وظیفه مجلس است .
آقا شیخ ابراهیم زنجانی ـ عرض می کنم این جای تخلف نیست یک جمعی نشستند و امنیت مملکت را به مجازات اشخاص دانسته اند که فلان فلان شود و فلان فلانجا روانه شود و ما هم شعبه بودیم که حکم کردیم و یک قدری هم از اندازه استحقاق بودیم که حکم کردیم و یک قدری هم از اندازه استحقاق تخفیف دادیم و حکم هیئت مدیره ابداً استیناف ندارد و باید تمام آن احکام مجری شود و ابداً مذاکره در این باب صلاح نیست و هر کس تخلف از آن احکام نماید آن وقت تخلف از قانون کرده است .
آقا سید جلیل ـ بنده اساساً عرض دارم بعضی احکام هست که تغییر بردار است مثل اینکه یکی از آن احکام مسئله مدیر السلطنه است ولی در این مسئله چنانچه فرمودند حکم قطعی از هیئت مدیره صادر شده است دیگر علت تأخیر اجرای آن را بنده نفهمیدم و یک روزی مخصوصاً باید از هیئت وزراء در این مسئله استیضاح بخواهم.
قوام السلطنه ـ بنده در اینکه محبوسین پلتیکی مقصر هستند یا مقصر نیستند حرف ندارم ولی در حکم حرف دارم می فرمایند حکم قطعی از هیئت مدیره صادر شده و اشخاصی که متصدی اجرا بودند چرا تا کنون مسامحه در اجرای کرده اند بنده عرض می کنم که اگر همچون حکمی صادر می شد بایستی به هیئت اجرائیه فرستاده شود دروغ عرض نمی کنم هیچ همچو حکمی بنده از هیئت مدیره ندیدم و این را سئوال می کنم که یک حکمی که از یک محکمه بیرون می آید بچه قسم است آیا به گفتن است که اگر یک جماعتی یک چیزی را شفاهاً بگویند آن را می توان حکم گفت یا اینکه باید یک چیزی بنویسند که رئیس محکمه بگوید باید فلان مجازات را بکنند ویک یک را شرح بدهد و بگوید به فلان دلیل و فلان دلیل باید باید این حکم مجری شود آن وقت مأمورین اجرا او را به موقع اجرا بگذارند بنده که هیچ همچو حکمی ندیدم و علت تأخیر هم همین بوده که حکمی به وزارت داخله نیامده است البته اگر حکمی فرستاده می شد وزارت داخله فوراً اجرا می کرد ولی چون حکم فرستاده نشده است این بود که تأخیر شد و گمان می کنم در همان اوقات اشخاصی که در هیئت مدیره این حکم را کرده بودند تردید پیدا کردند مثل اینکه بعضی از آنها در هیئت وزراء حاضر شدند و در حکم شفاهی هیئت مدیره تغییرات دادند و آن حکم بلا اجرا ماند و هیئت وزراء هم خودشان را بلا تکلیف دانستند از یک طرف جماعتی می گفتند که حکمی از هیئت مدیره صادر شده است و باید مجری شود هیئت وزراء هم این مسئله را راجع کردند به مجلس که هر قسم صلاح است رأی بدهند.
متین السلطنه ـ گویا نظر آقای قوام السلطنه بر این است که این حکم که از هیئت مدیره صادر شده مثل احکام سابق باید باشد که یک حکم بزرگی نوشته شده باشد و آن بالا هم یک مهر بسیار بزرگی هم زده شده باشد همچو حکمی صادر نشده است ولی حکم صادر شده است و آن همان صورتی است که در هیئت مدیره نوشته بودند چنانچه عرض کردم و بنده هم دروغ نمی گویم و آن صورت به خط جناب وثوق الدوله رئیس هیئت مدیره است و از کمیسیون اطلاعاتی خواسته شد کهیک سوادی از حکم هیئت مدیره و سابقه را از وزارت داخله بفرستند و از وزارت داخله یک کاغذ و یک سوادی از احکامی که درباره هر یک از این اشخاص و هیئت مدیره مقرر شده فرستادند به استثنای یکی دو مورد که در آنجا بالعکس عوض تبعید به کلات تبعید به خندق نوشته بودند و عوض تبعید به خندق به کلات نوشته بودند و ما چون دیدیم از حیث آب و هوا هر دو یکی است چندان تفاوتی ندارد تغییر ندادیم .
قوام السلطنه ـ بنده فرمایشات آقای متین السلطنه را ابداً قبول نمی کنم و تمام را رد می کنم و چون خودم را شخصی هفت با شرفی می دانم هیچ راضی نیستم که بنده را یک شخص کهنه پرستی تصور نمایند که از برای اجرای حکمی نظرم به این باشد که یک فرمان دوره استبداد صادر شود و تمام بیانات ایشان را تگذیب می کنم حکم باید کتبی باشد بنویسند فلان و فلان به فلان تقصیر محکوم به فلان مجازات می باشند نه اینکه یک مذاکره بنمایند و اجرای آن را بخواهند.
مرتضی قلیخان ـ این مسئله اگر خوب توضیح شود که وزارت داخله چرا در این جلسه که در کمیسیون تشکیل شد توضیحات ندادند رفع اشکالات می شد و به واسطه ندادن توضیحات مجلس را دچار اشکالات نمودند لکن چیزی که معلوم می شود در کمیسیون این است که در هیئت مدیره یک یادداشتی شده است و حکم را ننوشته اند و بعد به وزارت داخله که رفته به واسطه پاره موانع اجرای آن به تأخیر افتاده است .
آقا میرزا اسمعیل نوبری ـ بنده مجبورم بعضی عرایض بنمایم بنده حال امروز مجلس را مثل حال همان روز می بینم که تلگراف کردند به ما به آذربایجان که رحیمخان و حاجی میرزا حسنخان را می خواهند مرخص کنند ما آمدیم در تلگرافخانه و تلگراف کردیم که اگر رحیمخان و حاجی میرزا حسن آقا بیایند کار ما خراب خواهد شد یعنی خانه ما خراب خواهد شد بعد شاهزاده اسدالله میرزا در مجلس گفت که این ربطی به مجلس ندارد و با وزارت داخله است و آنها را مرخص کرد و آمدند خانه ما را خراب کردند و آنها که دلشان نمی سوزد در خانه خودشان نشسته اند بنده عرض می کنم رفتن پسر حاج میرزا حسن آقا و غیره مثل همان روزی است که بروند و آذربایجان را اتش بزنند آن وقت بعضی از آقایان مثل آقای شاهزاده اسدالله میرزا می فرمایند وکیل ترکمان از کجا می دانند افعال اینها را مگر شما در تهران نبودید مگر ندیدید افعال حاجی میرزا حسن و پسر او را همین حاجی میرزا حسن حکم کرد که آذربایجان را اتش بزنند حال شاهزاده اسدالله میرزا می فرمایند من نمی دانم هیچ کس نمی تواند بگوید من افعال حاجی میرزا حسن و پسر او را نمی دانم یا اینکه بگوید بیایید تسهیل بکنیم مجازات اینها را چطور تسهیل بکنیم در صورتی که تسهیل اینها در مجازات قوت دادن به محمد علی میرزا است و بنده عرض می کنم که اگر بخواهید از حکم هیئت مدیره قدری بکاهید باید به وکلای آذربایجان بگوئید بروندو تدارک اذرباجان را ببینند این مسئله عیناً مثل اعلا نیست که به دیوارهای فارس چسبانیدند و صورت آن را برای نمایندگان فرستاده اند بگیرند بخوانید و ببینید چه نوشته اند.
منتصر السلطان ـ بنده عرض می کنم باید ملاحظه کرد که حکم هیئت مدیره را مکرر در مجلس تصدیق کردند و خود اسدالله میرزا نطق مفصلی کردند و تصدیق نمودند چگونه ما امروز میتوانیم این شخاص را که تمام ایشان معلوم الحال هستند چه آنهائیکه در آذربایجان بودند و چه میرزا آقا مجاهد و غیره که حال آنها بر ما مکشوف است اینها را بفرستیم در عدلیه محلس حسین علی و حسین کالش استارا که در عدلیه میخواهند تصهیرشان نمایند و حال اینکه چه قدر سادات محترم را کشته اند و یکی از منسوبین آقای حاجی رضا خان را که سید محترمی بوده است با گلوله کشته اند بنده هرگز نمیتوانم چنین رأی بدهم.
وکیل الرعایا ـ بنده میخواهم آقایان به عرایض بنده متوجه شوند این اشخاص در وقتی میتوانند در این مملکت ببینیم وجود اینهائی که در این مملکت هستند به اندازه ای مضر است به خانواده بشری که مثل یک میکروب وبا است که در رودخانه به قلب این ریخته دیگر هست که میفرمائید هیئت مدیره حکم مجازات اینها را فردا فرد به موقع اجرا فرستاد و مجری نشد بنده در این خصوص اطلاع کامل دارم که برای هیئت مدیره یک همچو موقعی پیدا نشده حکم فرد فرد اینها را کرده است ولی برای هیئت مجریه حکم به اعدام اینها را نکرده اند ولیکن حکم کرند که حبس باشند و یک همچو حکمی کردند که دولت ایران هیچ وقت آزادی اینها را نمیتواند ببیند و این امری است که بین این هر دو است که این قدر حبس باشند که بمیرند حالا آنچه بنده تصور میکنم این است که دو دفعه یک حکمی بر افراد اینها صادر شود یا ایمکه از هیئت وزراء بخواهند که حکم هیئت مدیریه را درباره اینها اجرا نمایند و بنده گمان نمیکنم که کسی از ایرانیت و اسلامیت بهره مند باشد و تصور کند که اینها مستخلص شوند چون در میان اینها اشخاصی هست که اگر آنها نمیبودند در زمین خداوند جهنم را خلق نمیکرد اینها این قدر جنایت دارند خداوند بر ما رحم کرد و اینها به ما رحم نکردند.
وزیر زاده ـ بنده کیلتا صلاح نمیدانم و معتقد نیستم که اینگونه مسائل به مجلس مقدس بیاید ولی اینکه صحبت از احکامات هیئت مدیر میشود بنده احکامات هیئت مدیره را مطاع میدانم ولی این اظهار جناب معاو وزارت داخله ک برادر آقای وثوق الدوله هستند خیلی اسباب زحمت خیالی بنده شده بنده عقیده ام این است که این مطلب باید رجوع به هیئت وزراء شود اگر حکم شفاهی داده شده است معلوم است که در موقع اجرا خواهد آمد و معلوم میشود که حکم کتبی صادر نشده است.
متین السلطنه ـ حکم کتبی الان در کمیسیون داخله حاضر است و به توسط رئیس مجلس هم داده شده است.
رئیس ـ بیشتر از این مذاکره در این مطلب لازم نیست حالا به راپورت کمیسیو رأی میگیریم اگر تصویب شد که فبها والّا روجوع میشود به هئیت وزراء.
متین السلطنه ـ در این میخواهید رأی بگیرید که حکم هیئت مدیره صحیح است یا خیر؟
سید نصر الله ـ رأی میگیریم که حکم هیئت مدیره قاطع هست یا نیست.(گفتند البته قاطع است.)
سید نصر الله ـ پس اگر قاطع است چرا رأی میگیرید.
رئیس ـ ده دقیقه تنفس است.(مجددا جلسه تشکیل شد.)
وحید الملک ـ بنده رسما از عضویت کمیسیون داخله استعفا میدهم.
(شروع به شور در بودجه موقتی وزارت داخله گردید در ماده ۲ و ۳ راجع به کابینه وزارت داخله و دایره شمال شور شده به واسطه اینکه عده کافی نبود اخذ رأی موکول به جلسه آتیه گردید.
رئیس ـ موضوع مذاکرات جلسه آتیه روز پنج شنبه ۲۷ خواهد بود.(و دستور آن جلسه را به قرار ذیل اعلام نمودند تتمه بودجه وزارت داخله راپورت کمیسیون بودجه راجع به مخارج مسافرت ۱۲ نفر شاگرادان ایرانی که به ایران مراجعت خواهند کرد.)(مجلس مقارن مغرب ختم گردید.)