فرمان اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر درباره بنیان و وقف سرمایه بنیاد پهلوی ۱۲ مهر ماه ۱۳۴۰
| بنیاد پهلوی | اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | سخنرانی‌های محمدرضا شاه پهلوی بر پایه تاریخ |
فرمان اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر درباره بنیان و وقف سرمایه بنیاد پهلوی ۱۲ مهر ماه ۱۳۴۰
نظر به علاقه تام و ایمان و عقیده راسخی که برای رضایت خداوند متعال و رفاه و آسایش ملت خود داشته و داریم، و به منظور شادی روح بزرگ پدرمان اعلیحضرت فقید رضاشاه کبیر و سرافرازی و خشنودی ملت شریف ایران و اعتلای نام کشور، از ابتدای سلطنت خود از هیچ گونه همت و مجاهدت و بذل اموال به منظور ترقی سطح دانش و اخلاق و پیشرفت بهداشت و توسعه کشاورزی و کمک به مستمندان و دیگر امور عام‌المنفعه و خیریه و بریه دریغ نداشته‌ایم و برای پیشرفت این مقاصد و اهداف طبق فرمان مورخ ۷ بهمن ۱۳۲۹ مقرر داشتیم املاک پهلوی مزروعی مفروز که بالغ بر ۸۳۳ مزرعه و ۲۵۸۰۰۰ هکتار زمین بوده‌است، برای عمران و آبادی کشور که سرآمد کلیه اصلاحات است با رعایت تخفیف در بهای املاک و به اقساط طویل‌المدت به زارعین و ساکنین املاک واگذار شود و وجوه حاصل از محل فروش املاک به وسیله بانک عمران که به منظور رفاه و آسایش کشاورزان تشکیل شده‌است و برای ایجاد منابع تولید و تأسیس شرکتهای تعاونی و پرداخت وام کشاورزان و تهیه وسایل کار برای آنان اختصاص داده شده‌است و اینک هم تأیید و تثبیت می‌نماییم که نسبت به باقیمانده چنین املاکی نیز به طریق فوق عمل شود و نسبت به بهای دریافتی از زارعین به طوری که مقرر داشته‌ایم نیز به وسیله عمران اقدام شود و به استثنای املاک مزروعی که طریق خیرات آن را واگذاری به زارعین دانسته‌ایم و موقوفه قرار دادن آن مانع از این منظور می‌گردید، نسبت به قسمتی از اموال خود که مفروز و غیره مزروعی بود مؤسسه‌ای به نام بنیاد پهلوی تأسیس و اساسنامه آن را مشتمل بر شش قسمت و ۲۵ ماده تنظیم و توشیح نمودیم که نسبت به بهداشت و فرهنگ و کمک به مستمندان و امور اجتماعی و نیکوکاری برابر مقررات و مواد مندرج در اساسنامه مزبور، عمل و اقدام شود.
بنیاد پهلوی به وظایف محوله رفتار و به فراخور امکانات و به مقتضی اوقات اقدامات لازم را نموده‌است و اینک به منظور تأیید و تثبیت در اجرای نیات حسنه و مقاصد خیرخواهانه‌ای که داریم و برای اینکه به طور جاوید و مؤبد منظور حاصل باشد اراده ما بر این قرارگرفت که نیات و مقاصد عام‌المنفعه خود را که تاکنون نسبت به اموال خیریه خویش عمل کرده‌ایم و پس از این هم باید رفتار شود به صورت سند رسمی ثبت شده و در دفتر اسناد رسمی به عنوان موقوفات خاندان پهلوی ثبت نماییم و با شرایط و مواردی که ضمن این سند مندرج است، مقرر می‌داریم به طور دائم و لازم عمل شود.
ماده اول – اعیان و رقبات موقوفات اعم از منقول و غیر منقول به شرح فهرستی است که توشیح شده و پیوست به این فرمان است.
ماده دوم – اعیان و رقبات مذکور در فهرست پیوست را با شرایط مندرج در این سند وقف مؤبد و حبس مخلد نمودم و قبض و اقباض به عنوان وقف و تولیت به عمل آمد و به تصرف وقف داده‌شد.
ماده سوم – تولیت موقوفات مزبور به عهده خودمان و بعداً تفویض با رشد اولاد ذکور نسلاً بعد نسل می‌باشد. چنانچه هر یک از متولیهای آینده اولاد ذکور نداشتند، تولیت به اولاد ذکور ارشد و اقرب به ما خواهدرسید و چنانچه اولاد ذکوری موجود نباشد، تولیت با اقرب و ارشد اولاد اناث خواهدبود.
ماده چهارم – نظارت بر موقوفات و مصارف را به عهده هیأتی مرکب از ده نفر واگذارنمودیم که پنج نفر آن صاحبان مقامات ذیل می‌باشند:
۱ – نخست‌وزیر
۲ – وزیر دربار شاهنشاهی
۳ – رئیس مجلس سنا
۴ – رئیس مجلس شورای ملی
۵ – رئیس دیوان عالی کشور
و پنج نفر دیگر از اشخاصی که مورد اعتماد باشند و مقام تولیت آنان را شایسته بداند برای هر سه سال یک بار تعیین خواهدشد.
- تبصره ۱ – نظاری که قبلاً انتخاب شده‌اند ممکن است هر یک از آنها مجدداً نیز انتخاب شوند.
- تبصره ۲ – در صورت غیاب بعضی از نظار و یا اینکه یک یا چند نفر از متصدیان عناوین و سمتهای فوق نباشند، حضور سایرین کافی است، مشروط به اینکه حاضرین از شش نفر کمتر نباشند.
ماده پنجم – حق‌التولیه فقط صدی دوونیم از درآمد خالص پس از وضع هزینه‌های لازم خواهدبود و شخصاً حق‌التولیه خود را دریافت نخواهیم نمود و متولیان دیگر حق دریافت دارند و مخارج آرامگاه اعلیحضرت رضاشاه کبیر پدر فقیدمان را باید از محل حق‌التولیه پرداخت نمایند. مازاد متعلق به متولی خواهدبود. حق‌النظاره برای کلیه نظار صدی دوونیم است که باید بالسویه بین آنها تقسیم شود. ماده ششم – مصارف موقوفات: مقرر می‌داریم کلیه درآمد موقوفات به مصرف نگهداری مؤسسات خیره بنیاد پهلوی که تاکنون تأسیس شده و تکمیل ساختمانهای ناقص فعلی مهمانخانه‌ها به منظور تکمیل رقبات و ازدیاد درآمد موقوفات و پس از مصارف مزبور به مصارف پنج‌گانه زیر برسد:
۱ – بهداشت
۲ – توسعه فرهنگ
۳ – کمک به مستمندان
۴ – امور مذهبی
۵ – امور اجتماعی
فصل اول – برای حفظ سلامت افراد و بهداشت امور زیر منظور نظر ما است:
۱ – تأسیس درمانگاه و بیمارستانها و کمک و همکاری با درمانگاه‌ها و بیمارستانهایی که دیگران تأسیس نموده و یا بنمایند.
۲ – ایجاد آموزشگاههای پزشکیاری و پرستاری و مامایی و کمک و همراهی به اینگونه مؤسسات.
۳ – کمک نقدی و دارویی به مرضای مستمند.
۴ – کمک به تغذیه و بهداشت کودکان فقیر و شیرخوارگاهها و پرورشگاهها.
۵ – کمک به مادران باردار بی‌بضاعت از حیث غذا و دارو.
۶ – کمک به آسیب‌دیدگان در حوادث غیرمترقبه از قبیل زلزله و حریق و غیره.
۷ – تهیه مواد دارویی و لوازم معاینه و درمان برای در دسترس قرار دادن بیماران به طور رایگان با قیمت ارزان.
۸ – اقدامات مفید و مؤثر برای بالابردن سطح بهداشت و حفظ سلامت عمومی.
فصل دوم – برای توسعه فرهنگ نظر ما بر اینگونه امور است:
۱ – تأسیس و کمک به آموزشگاهها و دبستانها و دبیرستانها و دانشکده‌ها، به خصوص فنی و حرفه‌ای.
۲ – اعطای کمک‌هزینه تحصیل و توزیع کتاب و لباس بین دانش‌آموزان و دانشجویان بی‌بضاعت.
۳ – طرح و انتشار کتب و مجلات علمی و صنعتی و حرفه‌ای.
۴ – اعزام محصل به خارج از کشور برای کارآموزی و فراگرفتن تعلیمات علمی و عملی و صنعتی و کشاورزی.
۵ – کمک به آموزشگاههای اکابر.
۶ – کمک به تعلیمات عمومی و اجباری و مبارزه با بی‌سوادی.
۷ – اعطای جوایز به دانشجویانی که حائز رتبه اول می‌شوند.
۸ – اعطای جوایز و کمک به نویسندگان و دانشمندان و تشویق به اختراع و ابتکار در امور علمی و صنعتی.
۹ – حمایت زبان فارسی در داخل و خارج کشور.
فصل سوم – برای کمک به مستمندان امور ذیل بیشتر منظور نظر ما است:
۱ – پرداخت هزینه و نگهداری پرورشگاههای بنیاد پهلوی که تاکنون ساختمان و تأسیس شده و تأسیس پرورشگاه برای نگهداری و تعلیم و تربیت کودکان یتیم و بی‌بضاعت و کمک به پرورشگاههای خیریه فرح پهلوی و سایر دارالایتام‌های ملی و شهرداری.
۲ – کمک به نواخانه‌ها و زندانیان بی‌بضاعت و اردوهای کار به منظور جلوگیری از تکدی و ولگری و نگهداری بینوایان و عجزه و کارآموزی به آنان فراخور استعداد هر یک.
فصل چهارم – منظور ما از کمک به امور مذهبی بیشتر معطوف به موارد ذیل است:
۱ – کمک به تعظیم شعائر اسلامی و ترویج دیانت مقدس اسلام در هر عصر و زمانی به مقتضی وقت.
۲ – کمک به تأسیس دانشگاه اسلامی.
۳ – تعمیر بقاع متبرکه و مساجد.
۴ – کمک به نشر کتب و تعلیمات دینی.
۵ – کمک برای تبلیغات اسلامی خاصه در کشورهای غیر مسلمان.
فصل پنجم – نظر ما از کمک به امور اجتماعی بیشتر معطوف به این امور است:
۱ – کمکهای لازم برای تشویق و ترغیب عموم افراد به انجام وظایف ملی و میهنی و اخلاقی و اجتماعی به وسیله تشکیل مجامع تبلیغاتی و کلیه وسایل تربیتی و تأسیس اندرزگاهها.
۲ – تأسیس کتابخانه و قرائتخانه و تقویت مؤسسات ورزشی و تربیت‌بدنی و پیشاهنگی، به منظور تربیت افراد و تقویت روح ملی و ایمان کامل به اتحاد و حفظ استقلال کشور شاهنشاهی.
۳ – کمک به ایراد وعظ و نطق و خطابه در مجمع، مبنی بر جلب توجه و افکار عامه نسبت به امور میهنی و اجتماعی و بهداشتی و فرهنگی و ایجاد روح تعاون میان مردم و ایمان کامل به وحدت ملی و نظم و هماهنگی بین افراد و لزوم انجام وظایف.
۴ – کمک به مؤسسات و نشریات و تبلیغاتی که مبنی بر ابراز علاقه نسبت به شعائر ملی و حفظ سنتها و آثار باستانی ایران باشد.
تبصره – گر چه کلیه قسمتهای مذکور در فواصل پنج‌گانه فوق هر یک به نوبه خود لازم‌الرعایه است، ولی چون نیل به تمام مقاصد خیریه مزبور درآمد وافی و کافی‌تری لازم دارد، لذا به تناسب درآمد این موقوفات همه ساله برنامه و بودجه‌ای تنظیم و با رعایت‌الاهم‌فالاهم در هر یک از فصول پنج‌گانه پس از تصویب مقام تولیت و اطلاع هیأت نظار که برهزینه باید نظارت نمایند، به مصارف مقرر خواهدرسید.
ماده هفتم – هزینه تعمیرات و نگهداری اعیانی و ابنیه موقوفات که مستلزم بقای آن است، مقدم بر مصارف دیگر خواهدبود.
ماده هشتم – چنانچه در رقبات و اعیان موقوفه تغییر وضعی از حیث ازدیاد قیمت تا یک برابر حاصل شود و بیم آن باشد که پس از آن رو به تنزل فاحش برود و یا نقصان قیمت تا صدی ده حاصل شود و بیم تنزل بیشتری باشد در هر یک از صورت فروش هر یک از رقبات و تبدیل آن با حسن وانفع و خرید رقبه جدید که موجب غبطه وقف باشد، جایز است.
ماده نهم – به منظور تکمیل درآمد این موقوفات می‌توان قسمتی از درآمد را به مصرف امور عمرانی و تولیدی و خرید رقبات دیگری رسانید و رقبات تازه‌ای که بر اثر امور عمرانی و تولید و خرید از محل درآمد یا از محل فروش ماده هشتم و یا از محل فروشی که قانون مدنی تجویز شده به موقوفه ملحق می‌شود و متولی باید رقبات جدیدالاحداث و جدیدالابتیاع را برای مصارف مقرر در این وقفنامه وقف کند و رقبات مزبور تابع مقررات کلیه مندرجات این وقفنامه خواهدبود.
ماده دهم – حضور اکثریت هیأت نظار برای انجام وظایف نظارت کافی است.
امیدواریم اقدامات خیریه ما در پیشگاه خداوند متعال مورد قبول واقع شود و تنظیم این سند آئینه‌ای از اندیشه‌های ما در راه خیر و صلاح ملت عزیز و اعتلای نام کشور باستانی ایران باشد و انتظار ما از متولیان آینده و هیأتهای نظارت و کلیه مجریان و متصدیان امور این موقوفه این است که با نهایت ایمان و علاقه و امانت وظایف محوله را انجام و موجبات رضایت خداوند متعال و خشنودی روحی ما را فراهم نمایند.