سفر رسمی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر به شوروی ۲۸-۲۷ آبان ماه ۱۳۵۳
| دیدار رسمی سران دیگر کشورها از ایران/سال ۱۳۵۳ خورشیدی | درگاه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | سخنرانی‌های محمدرضا شاه پهلوی آریامهر سال ۱۳۵۳ خورشیدی تازی |
سفر رسمی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر به شوروی ۲۸-۲۷ آبان ماه ۱۳۵۳
اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در روز دوشنبه ۲۷ آبان ماه ۱۳۵۳ بنا به دعوت هیات رییسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و دولت شوروی رهسپار مسکو شدند. سفر دو روزه شاهنشاه آریامهر به مسکو برای دیدار و گفتمان دوستانه با رهبران اتحاد جماهیر شوروی انجام می‌یابد. آیین پسواز رسمی در فرودگاه مهرآباد با والاحضرت شاهپور غلامرضا پهلوی، والاحضرت شاهپور عبدالرضا پهلوی، امیرعباس هویدا نخست وزیر، روسای مجلس سنا و شورای ملی، اسداله علم وزیر دربار شاهنشاهی، هرمز قریب رییس کل تشریفات شاهنشاهی، معینیان رییس دفتر مخصوص شاهنشاهی، رییس سرای نظامی و ژنرال آجودان شاهنشاه و وزیر امور خارجه، وزیر کشور، سرپرست سازمان امور اداری و استخدامی کشور، رییس ستاد بزرگ ارتشتاران، معاونین وزارت دربار شاهنشاهی، رییس شهربانی کشور، فرمانده گارد شاهنشاهی و کاردار سفارت شوروی در دربار شاهنشاهی انجام یافت. در این سفر هوشنگ انصاری وزیر امور اقتصادی و دارایی و تیمسار سپهبد دکتر ایادی پزشک مخصوص شاهنشاه آریامهر در رکاب همایونی به مسکو پرواز کردند.
روزنامه پراودا به سبب تشریف فرمایی شاهنشاه ایران به شوروی فرتور و بیوگرافی شاهنشاه را در برگه نخست چاپ کرد. روزنامه ارگان حزب کمونیست شوروی نوشته است که پیوند حسن هم جواری میان دو کشور پیروزمندانه گسترش می‌یابد و یک همکاری اقتصادی به سود دو کشور میان ایران و شوروی برقرار شده است.
ایوار گفتگوهای شاهنشاه آریامهر و لیونید برژنف دبیر کل حزب کمونیست شوروی، پادگورنی همونددفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد شوروی و صدر هیات رییسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی، کاسیگین هموند دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست و رییس شورای وزیران اتحاد جماهیر شوروی، آندره گرومیکو هموند دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد شوروی و وزیر امور خارجه برگزار شد. دراین گفتگوها که در محیط سازنده و روشن انجام گرفت در زمینه مسایل بین المللی و سایر مسایل به پیوندهای دو کشور گفتمان شد. این سفر ششمین سفر شاهنشاه در درازای نوزده سال برای دیدار رهبران شوروی به شمار می‌رود. در زمینه همکاری اقتصادی ایران و شوروی، چنین بر می‌آید که در گفتگوهای مسکو تقویت همکاری‌های بیشتر دو کشور در زمینه ذوب آهن، فلزات رنگین، صنایع ماشین سازی، و برق و پتروشیمی بررسی شده است. ده ساعت از ماندن ۴۸ ساعته همایونی به گفتگو با رهبران شوروی گذشت.
میهمانی شام
شبانگاه میهمانی شام باشکوهی در کاخ کرملین از سوی رهبران شوروی به سرفرازی ورود آریامهر شاهنشاه ایران برگزار شد. در این میهمانی نخست نیکلای پادگورنی صدر هیات رییسه اتحاد جماهیر شوروی سخنانی ایراد کرد و ورود شاهنشاه آریامهر را خوش آمد و تهنیت گفت:[۱]
اعلیحضرتا
میهمان محترم
رفقای گرامی
پروانه دهید، به نام هیات رییس شورای اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و دولت شوروی به اعلیحضرت محمدرضا پهلوی شاهنشاه ایران و همه میهمانان ایرانی که اینجا هستند خوش آمد و تهنیت بگویم. ما دیدار شما از اتحاد شوروی را به عنوان گواهی دیگر بر ادامه استحکام و توسعه پیوسته پیوندهای میان اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و ایران تلقی می‌کنیم. همکاری شوروی و ایران بر پایه استوار، احترام متقابل، برابری حقوق، عدم مداخله در امور یکدیگر، روابط متقابل سودمند اقتصادی و گرایش طبیعی ملت‌های ما به گسترش مناسبات همه جانبه استوار می‌گردد. دوستی و حسن هم جواری که کشورهای ما در روابط میان خود دنبال می‌کنند، سیاست همزیستی مسالمت آمیز در عمل می‌باشد.
در گسترش روابط اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و ایران تماس‌های شخصی میان رجال دولتی هر دو کشور نقش مهمی را ایفا می‌کند و بدین روی ما با خرسندی یادآوری می‌کنیم که دیدارها و گفتگوهای پیشین رهبران شوروی با آن اعلیحضرت جنبه سازنده داشته و به پیشبرد پیوندهای شوروی و ایران یاری نمودند. ما امیدوار هستیم که گفنگوهای کنونی نیز به استحکام باز هم بیشتر حسن تفاهم و اتحاد میان اتحاد شوروی و ایران خدمت خواهد نمود.
امروز دستاوردهای همکاری شوروی و ایران در زمینه‌های بی شمار چون در سیاست بین المللی، اقتصادی، بازرگانی، دانش، فرهنگ و در رشته‌های دیگر مشاهده می‌شود. کشورهای ما در حل و فصل یک سلسله مسایل مهم سیاست خارجی در سازمان ملل متحد و در مجامع دیگر بین المللی همکاری می‌کنند. گفتمان‌ها و مشاوره برای تقویت صلح و امنیت بین المللی بیش از پیش جنبه مرتب به خود می‌گیرد. تماس‌ها در سطح گوناگون مبادله هیات‌ها، مسافرت‌های نمایندگان سازمان‌های دولتی و اجتماعی بیش از پیش صورت می‌گیرند. همکاری اقتصادی شوروی و ایران با موفقیت گسترش می‌یابد. زمینه این همکاری خیلی گسترده است. در ایران با کوشش‌های مشترک کارشناسان و کارگران شوروی و ایران ده‌ها پروژه گوناگون اقتصادی ساخته شده است.
حجم مبادلات بازرگانی میان کشورهای ما پیوسته افزایش می‌یابد. ترابر ترانزیتی در مقیاس بزرگ انجام می‌شود. آغاز خوب همکاری علمی و فنی نهاده شده است، با اطمینان کامل می‌توان گفت که برای گسترش باز هم بیشتر همکاری دراز مدت ثابت و متقابلا سودمند میان اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و ایران در زمینه‌های اقتصاد، بازرگانی، علم، تکنیک و فرهنگ دورنما و امکانات مساعدی وجود دارد. بهبود اوضاع سیاسی جهان به خودی خود بوجود نیامده است. این بهبودی دستاورد تلاش‌های مشترک کشورهای سوسیالیستی و هم چنین شمار زیادی از کشورهای دیگر امکان پذیر شد.
بیش از نیم قرن است که کشور ما پیگیرانه سیاست صلح، سیاست رفع تجاوز، و دفاع از حقوق ملل دنبال می‌کند و اگر راست بگوییم آن دگرگونی‌های مثبتی که اکنون در صفحه بین المللی صورت می‌گیرد به اندازه قابل توجهی دستاورد فعالیت خستگی ناپذیر اتحاد شوروی در راه تحقق بخشیدن به برنامه صلح که از سوی بیست و چهارمین کنگره حزب کمونیست اتحاد شوروی اعلام گردیده است، می‌باشد. ن. ی. برژنف دبیرکل کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد شوروی چندی پیش یادآور شد که ما یقین کامل داریم که مبارزه در راه پایداری صلح و کاهش تشنج‌ها باید توقف ناپذیر باشد. باید کوشش کرد برای اینکه بازگشتی به زمان جنگ سرد دیگر نباشد، و به عقب برگشتن روندهای مثبت کنونی در روابط بین المللی امکان پذیر باشد. در راه بهبودی سراسر اوضاع بین المللی موانع زیادی وجود دارد که از سوی آن کسانی تولید می‌شود که از عقاید زمان گذشته پیروی می‌کنند و در بدبختی و رنج ملل دنیا سود خود را جستجو می‌کنند. اوضاع در خاور نزدیک قبرس، هند و چین و در برخی منطقه‌های دیگر بسیار گویا بر این امر گواهی می‌کند.
اوضاع خاور نزدیک همانند گذشته دربرگیرنده پیامدهای جدی می‌باشد و گرایش به استقرار صلح عادلانه و پایدار در این ناحیه باز هم مستلزم کوشش‌های زیادی می‌باشد. اتحاد شوروی بر این باور می‌باشد که حل و فصل نهایی مسله خاور نزدیک تنها به شرط خروج نیروهای اسراییلی از همه سرزمین‌های عربی اشغال شده در سال ۱۹۶۷ و تامین امنیت و استقلال همه کشورهای این منطقه و دفاع از حقوق حقه ملی مردم عرب فلسطین از جمله حق آنها برای تعیین سرنوشت خود و ایجاد سازمان دولتی امکان پذیر می‌باشد. حل و فصل مسله قبرس نیز مستلزم اقدامات فوری می‌باشد. باید دولت دارای حاکمیت مستقل و دارای تمامیت ارضی قبرس حفظ گردد، همه نیروهای خارجی از قبرس اخراج و به قبرسی‌ها امکان حل و فصل سیاسی در ویتنام به پایان برسد، لازم است که سایگون تحریکات مسلحانه خود را قطع نماید و از تلاش‌ها برای ضرر رساندن به موافقتنامه پاریس راجع به ویتنام خودداری ورزد. مسایل بی شمار دیگر نیز وجود دارد که منتظر حل و فصل خود می‌باشد. جستجوی چنین راه حل‌ها مستلزم وجود درک وضع واقعیت سیاسی، مسولیت بزرگ، حوصله و اراده نیک نزد رجال دوستی می‌باشد.
در قرن ماه که قرن ارتباطات نزدیک سرتاسر جهان می‌باشد، هر کانون تشنج، بر اوضاع بین المللی به طور کلی اثر می‌بخشد. اگر بپنداریم که جایی در آسیا در جنوب شرقی یا در جنوب این قاره در خاورنزدیک یا میانه، در ناحیه خلیج فارس و یا در حوزه اقیانوس هند وضع بحرانی میان دو کشور باقی بماند، مسلما که این وضع می‌تواند محیط کلی جهان را آلوده سازد.
با در نظر گرفتن این نکته، ما با روشنی می‌خواهیم ابراز داریم که وخامت موجود در روابط میان ایران و عراق با منافع امر صلح مطابقت ندارد. ما هوادار این بودیم و هستیم که اختلاف‌های ایران و عراق از سوی خود این کشورها از راه گفتگو بر اصول همزیستی مسالمت آمیز و حسن هم جواری حل و فصل گردد. ما از اقدامات سازنده‌ای که به طوری امیدوار هستیم، طرفین برای جستجوی راه‌های حل و فصل صلح آمیز مسله مورد اختلاف به عمل بیاورند، پیشباز خواهیم نمود. هنگام گفتگو درباره مسله پایداری صلح باید به سیستم‌های امنیت گروهی در اروپا و آسیا نیز اشاره نمود. مانند گذشته، ما بر این باور هستیم که تامین موفقیت کنفرانس عمومی اروپا یکی از مهمترین جهات بهبود دادن به اوضاع و کاهش تشنج‌های بین المللی می‌باشد. ما یقین داریم که ممکن است این کنفرانس را در مدت کوتاه با گرفتن تصمیم‌های دارای اهمیت اصولی در سطح عالی برای سرنوشت همه ملل اروپا و سرنوشت صلح جهانی جهانی به پایان رساند.
همانگونه که اشکار است کاهش ناگواری‌های بین المللی نمی‌تواند و نباید امتیاز یکی از قاره‌ها باشد. ما با خرسندی یادآوری می‌کنیم که اندیشه ایجاد سیستم امنیت گروهی در آسیا از علاقه روزافزون کشورهای این قاره که در تحقق بخشیدن به این ایده بیش از پیش مسله مبرم روز می‌شود. با در نظر گرفتن همه دشواری‌هایی که در این راه وجود دارد، می‌توان دید که منافع ژرف ملل آسیا با پافشاری بر ایجاد سیاست دسته جمعی قاره آسیا با تلاش‌های مشترک بوجود خواهد آمد. درست این راه، نه مسابقه تسلیحاتی، نه مسابقه در انباشتن وسایل ویران سازی و انهدام و نه قدرت نمایی عمدی می‌تواند برای ملل صلح و آرامش را فراهم سازد. در راه نوسازی روابط بین المللی کار بزرگی انجام شد، اما باز هم کارهای خیلی زیادی باید انجام داد تا بشریت از دست جنگ‌های تجاوزکارانه رهایی یابد و صلح جهانی تقویت شود. ما یقین داریم که ایران می‌تواند سهم خود را در این کار شرافتمندانه ادا نماید و امیدوار هستیم که برای رسیدن به این هدف‌ها با همسایه جنوبی، ما همکاری فعال خواهیم داشت. اتحاد شوروی در آینده نیز از هیچ کوششی دریغ نخواهد کرد تا به روابط ما بیفزاید و حسن هم جواری ما همواره پایداری و تقویت یابد و به منافع ملل شوروی و ایران و به منافع تامین صلح و امنیت در خاورمیانه و سراسر جهان خدمت نماید.
پروانه بدهید برای تندرستی اعلیحضرت شاهنشاه ایران و برای تندرستی میهمانان گرامی ایرانی و به خاطر دوستی و همکاری میان اتحاد شوروی و ایران بهترین آرزوهای خود را ابراز دارم.
شاهنشاه آریامهر در پاسخ به بیانات پادگورنی فرمودند:[۲]
حضرت پادگورنی صدر هیئت رئیسه اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی،
جناب آقای برژنف دبیر کل حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی،
جناب آقای کاسیگین صدر شورای وزیران اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی.
قبل از هر چیز از اینکه بار دیگر از کشور زیبا و بزرگ شما دیدن می‌کنم تشکر می‌نمایم. همچنین از میهمان نوازی گرم شما مطابق معمول تشکر می‌کنم. اقداماتی که کشور شما مبتکر آن بوده و منتج به رفع تشنجات در بعضی نقاط جهان شده موجب خوشوقتی ما است. ملاقاتی که به زودی در یکی از شهرهای زیبای شما که من خوشوقتی آن را داشتم که به آن جا بروم صورت می‌گیرد، ملاقات فوق‌العاده با اهمیتی است.
البته این ملاقات بعد از دو سه سال کوشش و اقدامات پی گیری بود که از طرف دو ابر قدرت به عمل آمد. این روابط بین دو کشور بزرگ دنیا نتایج سودمندی هم ببار آورده است. در اروپا یک اتمسفر مساعدی را حس می‌کنیم، مذاکرات سالت پیشرفت کرده است، امیدواریم که مذاکرات وین هم همینطور موفقیت آمیز باشد و دنیا از شبح یک جنگ هسته‌ای نجات یابد. بدیهی است که ایران همیشه موافق چنین سیاست‌هایی بوده است.
ما جزو اولین ممالکی بودیم که قرارداد تحریم گسترش سلاح‌های اتمی را امضاء کردیم. ما از معتقدان و پیشنهاد کنندگان منطقه غیر اتمی جهان هستیم، کما اینکه برای منطقه خودمان این پیشنهاد را کردیم. اقدامات ایران در سازمان ملل متحد همیشه بر اساس طرفداری از صلح و رفع تشنجات بین‌المللی از راه‌های مسالمت آمیز بوده است. به همین جهت درباره خاورمیانه و اختلافات بین اعراب و اسرائیل ایران از روز نخست وضع خود را روشن کرد. ما مخالف تصرف و تسخیر خاک سایرین بوسیله قوه قهریه هستیم. ما موافق قطعنامه شماره ۲۴۲ روز ۲۲ نوامبر ۱۹۶۷ سازمان ملل متحد هستیم. ما موافق تمام قطعنامه‌هایی دیگری هستیم که در سازمان ملل متحد تصویب شده است. ما موافق شناختن حقوق حقه ملت فلسطین هستیم. در ویتنام نیز ما بر اساس موافقتنامه پاریس یکی از چهار ناظر حفظ آتش بس سازمان ملل هستیم. البته این وظیفه کار آسانی نیست، ولی سعی می‌کنیم تا آن جا که از دستمان بر آید در انجام این کار بکوشیم. اما درباره روابط ایران و عراق فکر می‌کنم که اگر عراق رویه‌ای که شما همسایه بزرگتر ما در اختلافات مرزی خودتان پیش گرفته‌اید پیش می‌گرفت و خود را منتسب به وراث امپراتوری سابق انگلیس نمی‌کرد دیگر مسئله‌ای باقی نمی‌ماند.
در هر صورت ایران در این مورد مذاکرات دو جانبه پیشنهادی خود را ادامه می‌دهد. در قسمت‌های دیگر دنیا هم مواردی هست که امیدواریم همه آنها بر اساس مقررات منشور ملل متحد حل شود، اما راجع به روابط ما و همسایه بزرگ اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی هر روز این روابط وسعت تازه‌ای می‌یابند و با امکاناتی که در آینده در ایران بوجود خواهد آمد و همچنین با امکانات خیلی وسیع کشور شما، من فکر می‌کنم که روابط اقتصادی ما حتی بیش از آنچه که قبلاً پیش بینی می‌شد توسعه یابد. سیاست دوستی و حسن همجواری یکی از اصول سیاست‌های ما است و طبیعی است که دو همسایه آسان تر می‌توانند با هم تجارت کنند تا از راه دور.
یک بار دیگر از میهمان نوازی شما و دوستی و حسن همجواری و روابط موفقیت آمیز اقتصادی و فرهنگی دو ملت ایران و شوروی تشکر می‌کنم و نیکبختی و شادمانی ملل اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی را آرزو می‌نمایم.
سه شنبه ۲۸ آبان ماه بامدادان شاهنشاه آریامهر بر آرامگاه لنین تاج گل باشکوهی نهادند. سپس برای دور دیگر گفتگوها شاهنشاه آریامهر رهسپار کاخ کرملین شدند.
شبانگاه احمد اردلان سفیر ایران در مسکو به سرفرازی شاهنشاه میهمانی شامی در سفارت شاهنشاهی ایران برگزار نمود که در آن میهمانی نیکلای پادگورنی صدر هیات رییسه و الکسی کاسیگین نخست وزیر و برخی دیگر از پایوران شوروی نیز دعوت داشتند.
بازگشت شاهنشاه آریامهر به میهن
به هنگام بازگشت شاهنشاه آریامهر از سفر شوروی، علاحضرت شهبانو و والاحضرت شاهپور محمودرضا از معظم له پیشباز کردند. امیرعباس هویدا نخست وزیر، اسداله علم وزیر دربار شاهنشاهی، عباس خلعتبری وزیر امور خارجه، تیمسار ارتشبد ازهاری رییس ستاد بزرگ ارتشتاران، هرمز قریب رییس کل تشریفات شاهنشاهی، ژنرال آجودان شاهنشاه آریامهر، کاردار سفارت شوروی در ایران و شماری از پایوران کشوری در آیین پیشباز رسمی از آریامهر شاهنشاه ایران از باشندگان بودند.
شاهنشاه آریامهر در بازگشت از شوروی در گفتگوی کوتاهی با خبرنگاران در فرودگاه مهرآباد، سفرشان را در گسترش روابط دو کشور « بسیار مفید » خواندند و افزودند که در نتیجه این سفر، روابط میان ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی قطعا نزدیکتر و در رشته‌های مختلف به طور وسیع تری ادامه خواهد شد.
اعلامیه ایران و شوروی
بنا به دعوت هیات رییس شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و دولت شوروی اعلیحضرت محمدرضا پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران از تاریخ ۱۸ تا ۲۰ نوامبر ۱۹۷۴ از اتحاد شوروی برای تبادل نظر، بازدید دوستانه انجام دادند. در این بازدید میان اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر و ل. ای. برژنف دبیرکل کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد شوروی و ن. و. پادگورنی هموند دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد شوروی و صدر هیات رییسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی، آ.ن. کاسیگین هموند دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد شوروی و رییس شورای وزیران اتحاد جماهیر شوروی، آ. آ. گرومیکو هموند دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد شوروی و وزیر امور خارجه اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی گفتگوهایی انجام یافت.
در این گفتگوها که در محیط سازنده و توام با صراحت انجام گرفت، مسایل مربوط به روابط ایران و شوروی و هم چنین مسایل بین المللی مورد علاقه طرفین دقیقا مورد بررسی قرارگرفت.
شاهنشاه ایران و رهبران شوروی از توسعه موفقیت آمیز همکاری‌های همه جانبه میان ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی ابراز خرسندی نمودند. طرفین اراده راسخ خود را دایر بر تحکیم باز هم بیشتر روابط حسن هم جواری میان دو کشور ابراز داشتند. طرفین برای همکاری اقتصادی، بازرگانی و علمی و فنی ایران و شوروی اهمیت زیادی قایل شده، ابراز تمایل کردند که در آینده نیز روابط در این زمینه‌ها را به طور دراز مدت به سود دو کشور گسترش دهند و نیز در زمینه همکاری‌های نامبرده در بالا ، توافق اصولی راجع به تعدادی طرح‌های بزرگ در ایران و شوروی به عمل آمد، مقرر گردید که بررسی این مسایل در کمیسیون‌های مربوط ایران و شوروی ادامه یابد.
شاهنشاه ایران و رهبران شوروی دوباره انطباق یا نزدیکی دیدگاه‌های ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی را نسبت به یک سلسله مسایل عمده بین المللی یادآوری کردند. طرفین تایید نمودند که خواستار کاهش بیش از پیش تشنجات بین المللی، تعمیم اصول همزیستی مسالمت آمیز در روابط بین المللی، حل و فصل مسایل بین المللی مورد اختلاف از راه گفتگو می‌باشند. طرفین برای دگرگونی‌های مثبتی که در جهان انجام می‌یابد، ارزش به سزا قایل گردیده تصمیم خود را برای ادامه تلاش برای کاهش مداوم تشنجات بین المللی و گسترش آن به کلیه نواحی جهان تا آخرین حد توانایی اعلام داشتند.
طرفین ایران و شوروی حل و فصل هر چه زودتر مسله خاورمیانه را بر اساس اجرای همه مقررات قطعنامه ۲۴۲ مورخ ۲۲ نوامبر ۱۹۶۷ شورای امنیت و هم چنین تصمیماتی که در پی آن از سوی سازمان ملل متحد در این مورد گرتفه شده است، خواستار شدند و یادآور گردیدند که تخلیه همه سرزمین‌های اشغال شده اعراب توسط اسراییل در سال ۱۹۶۷ شرط اساسی حل این بحران و تامین حقوق و منافع قانونی همه کشورها و ملل این منطقه از جمله مردم عرب فلسطین می‌باشد. هم چنین بدین باورند که تجدید هر چه زودتر فعالیت کنفرانس صلح ژنو راجع به خاور نزدیک، به این امر کمک خواهد نمود. طرفین با صراحت درباره یک سلسله مسایل دیگر مربوط به اوضاع خاور نزدیک و خاور میانه تبادل نظر نموده و متقابلا روش‌های خود را بیان کردند.
طرفین مانند گذشته بدین باورند که مسایل مربوطه به منطقه خلیج پارس باید از سوی خود کشورهای این ناحیه بر اساس اصول منشور ملل متحد حل و فصل گردد. طرفین نسبت به لزوم تشدید فعالیت برای ایجاد سیستم امنیت در آسیا که بر پایه کوشش‌های مشترک همه کشورهای آسیایی باشد توجه خاص ارزانی داشتند.
دیدار شاهنشاه ایران و رهبران شوروی مرحله جدید مهمی در بسط و توسعه روابط دوستانه میان ایران و اتحاد شوروی و تحکیم اعتماد و همکاری ثمربخش میان دو کشور می‌باشد.