سخنرانی والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی در سازمان زنان هند دهلی نو ۱۰ اسفند ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی
سخنرانی والاحضرت شاهدخت اشرف پهلوی در سازمان زنان هند دهلی نو ۱۰ اسفند ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی
بسیار خوشوقتم که امروز در این جا هستم و فرصت دارم درباره موضوعی که برای همه مو مورد علاقه حیاتی است، یعنی مقام زنان و مشارکت کامل آنان در جامعه، سخن بگویم. بحث کردن درباره موضوع مهمی تا بدین پایه حیاتی، آن هم در قالب پیوندهای دو ملتی که از روابط نزدیک و دوستانه با یکدیگر مداواماً بهره‌مند بوده‌اند مخصوصاً مایه احساس حق‌شناسی است. سفر اخیر اعلیحضرتین به هند عوالم دوستانه‌ای را که همواره بین دو کشور ما وجود داشته نیرومندتر کرده است و رشته‌های مودّت و مبادله آراء و عقاید میان هند و ایران در طول قرن‌ها دوام و قوام یافته و امروز علاقه متشابهی که داریم ما را بیش از پیش به یکدیگر نزدیکتر کرده است. ایران و هند آرمان‌های مشترکی دارند که عبارتند از توسعه و تکامل بخشیدن به کشوری توانا و متجد و تضمین اسباب پیشرفت و کمال یافتن برای جمعیتی برخوردار از سواد و آموزش و از نظر اقتصادی دارای احساس ایمنی در هر یک از دو کشور است. هر دو کشور ما بر آنند که به خاطر تحکیم امر صلح و بوجود آوردن دنیایی بهتر و عادلانه‌تر تلاش کنند. کشورهای ما در گسترده‌تر ساختن قلمروهای حقوق و منزلت زنان در جامعه با یکدیگر در رسیدن به کامیابی‌های مشابه سهیم هستند. ما از پایان قرن گذشته تا کنون قدم‌های مشابهی به سوی مشارکت کامل زنان در جوامع خود برداشته‌ایم. هر دوی ما از نخستین برهه زمان در قرن حاضر حضور زنان را در مراتب بالاتر تحصیل دانش و فرهنگ پذیرفته‌ایم و هر دو قدم‌هایی برداشته‌ایم تا برای خود نظام آموزشی آزاد و رایگان و دارای دروازه‌های نابسته بوجود آوریم. هر دوی ما فعالانه تلاش کرده‌ایم تا حقوق اجتماعی، قضایی و اقتصادی زنان را تضمین کنیم و علاوه براین، زنان را مجدانه تشویق کرده‌ایم تا در جریان جنب و جوش‌های سیاسی نیز شرکت کنند . رسیدن به هیچیک از این پیشرفت‌ها بدون کار فعالانه سازمان‌های زنان نظیر آنچه که شما دارید، امکان پذیر نبوده است. «کنفرانس زنان تمام هند» سرمشق شایان توجهی است از آنچه که یک سازمان زنان می‌تواند انجام دهد. این سازمان از هنگامی که نخستین اجتماع خود را با نام کنفرانس زنان تمام هند در ۱۹۷۲ برپا کرد تا کنون نه فقط به عنوان یک حراست کننده منافع زنان عمل کرده، بلکه فعالانه خود را در خدمت آموزش زنان برای ایفای نقش‌های رهبری کننده در جامعه قرار داده است.
نمی‌توان انکار کرد که عده کثیر زنان هندی که طی پنجاه سال گذشته برای خود شناخت و احترام ملی و بین‌المللی کسب کرده‌اند همچون الگوهایی برای سایر زنان هندی و به همان اندازه زنان دیگر دنیا خدمت کرده‌اند. مشاهده این نکته که زنان توأماً در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه در حرکتند تا سرحدات و قید و بند نقش‌های کهنه و سنتی خود را پشت سر بگذارند، مسلماً ما را خشنود می‌کند. من عمیقاً از دیدن زنانی که تصدی مشاغل حیاتی را در قلمروهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و تکنولوژیکی در عرصه جهان بر عهده دارند تکان خورده‌ام. زنان منفردی نظیر اینان موجبات دلگرمی همه زنان دیگر را فراهم می‌کنند. اما زنانی که جزء رهبران و صاحب نقش‌های اداره کننده در جامعه هستند تنها نماینده قله قابل روین کوه یخ بسیار عظیمی بشمار می‌روند. او کوه سترگ که در زیر قشر مربی و مورد التفات افکار عمومی شناور است، عبارت از توده عظیم زنانی است که در ژرفناهای فقر و جهل دست و پا می‌زنند. این‌ها زنانی هستند که تقلاّ می‌کنند تا با منابع امکانات بسیار ناچیز خانواده‌های خود را با تحمل از خودگذشتگی‌های خارق‌العاده اداره کنند. چنین افراد زنانی هستند که بار سنگین پرورش کودکان، کار کردن در مزارع و اشتغال به مشاغل سنگین بدنی و جسمانی را به دوش می‌کشند. هویت گروهی از مردم که بالقوه تا بدین اندازه بزرگ و پر قدرت است ندرتاً در محافل و ارگان‌های ملی و بین‌المللی مورد شناخت قرار گرفته است. اما این توده موجودات انسانی که تا کنون در معرض رفتاری غیر عادلانه قرار داشته در پرتو سعی نجیبانه سازمان‌های زنانی که در تلاش و مبارزه به خاطر رسیدن به هدف‌های‌شان بر مبنایی دنیاگستر متحده شده‌اند، اکنون آرام آرام قابل رؤیت می‌گردد. کنفرانس جهانی زنان که در مکزیکو سیتی تشکیل شد به صورت مرجعی درآمد که به گوش رساندن صدای احتیاجات توده‌های زنان را امکان پذیر ساخت. پیام این کنفرانس بسیار روشن بود: همه زنانی که در فقر زندگی می‌کنند باید از نتایج مجاهداتی که در راه توسعه صورت می‌گیرد بهره‌ای داشته باشند. باید برای آن‌ها نیل و امکانات کافی برای تحصیل و آموزش حرفه‌ای فراهم کرد. آن‌ها باید به مراقبت‌های بهداشتی و تکنیک‌های تنظیم خانواده دسترسی پیدا کنند و اگر قرار است که جهان به سر حد مطلوب هدف‌های توسعه اجتماعی و اقتصادی نایل آید باید این تدابیر در مقیاسی بین‌المللی اتخاذ گردند. این پیام تازگی ندارد، مهاتما گاندی در پیکار خود به خاطر متحقق ساختن تجدید حیات اجتماعی و ترمیم و بازسازی اجتماعی و ملی به این حجت قاطع استشهاد می‌کرد که هیچ کشوری نمی‌تواند پیشرفت کند و با این حال اجازه دهد که نیمی از مردمانش اسیر جهل و مطرود و از جنبه اجتماعی قربانی اختناق و ستم باقی بمانند. رؤیای گاندی برای ترقی و بهروزی که سرانجام به استقلال هند در ۱۹۴۷ منتهی شد دارای شناخت صریحی از اهمیت زنان به عنوان منابعی واجب و اساسی برای رسیدن به خودکفایی ملی بود. اما برغم کلمات مالامال از خردمندی آن قائد بزرگ، کلماتی که تقریباً پنجاه سال قبل از زمان ما با چنان بلاغتی بیان شدند، سرنوشت مصیبت بار اکثریت زنان چیزی است که آن را بیش از حد به کرات در کوشش‌هایی که به سوی توسعه در سطح جهانی آن متوجه است، نادیده گرفته‌اند. طراحان برنامه‌های توسعه که اذهانشان تقریباً بدون چون و چرا به جنس ذکور التفات دارد، در غالب موارد نقش‌های موجود و بالفعل زنان را امری بدیهی تلقی کرده‌اند. تأثیر نقش‌های بالقوه‌ای که زنان می‌توانند ایفا کنند هرگز بطور کامل مورد شناخت و قبول آنان قرار نگرفته است. ادغام زنان در توسعه بخش مهمی از برنامه اقدام بین‌المللی بود که در کنفرانس جهانی سال بین‌المللی زن به تصویب رسید. شش فقره از ۳۴ قطعنامه‌ای که از تصویب آن کنفرانس گذشت مستقیماً به مسئله بهتر کردن وضع زنان در مجاهدات توسعه التفات داشت، با اینحال کافی نیست که ما صرفاً به ثبت و ضبط قطعنامه‌ها و توصیه‌های گوناگونی که از مجامع و ارگان‌های ملی و بین‌المللی نتیجه می‌شوند قناعت کنیم. اکنون که زمان آن رسیده است که به عمل رو آوریم، وظیفه زنان است که خود نیز هدف‌های‌شان را با ضوابط و دستورالعمل‌های مدوّنی که برای اقدام طراحی شده باشند پیوند دهند. منافع مختلفی را که به زنان تعلق دارند باید در هم آمیخت و آن‌ها را به صورت هدف‌های نمایانی که به دقت بیان شده باشند مشخص ساخت و به نوبه خود باید تحقق و اجرای‌شان را بوسیله مردان و زنانی که در مواضع مسئول مستقر شده‌اند انتظار داشت. این عبارت از کاری است که ما در ایران داریم انجام می‌دهیم. ما دریافته‌ایم که برای تشویق مشارکت و ادغام کامل زنان در تمام قلمروهای فعالیت باید هر قدم ممکنی را برداریم تا به هدف‌های درازمدت اجتماعی و اقتصادی‌مان جامه عمل بپوشانیم. ما به بکار گرفتن علایقی که سال بین‌المللی زنان در ۱۹۷۵ بوجود آورده است قدم‌هایی برداشته‌ایم تا مشارکت جامع‌تر زنان را با اقداماتی نظیر نام‌نویسی زنان و دختران در دوره‌های آموزش حرفه‌ای و در مؤسسات فنی، ایجاد تعاونیهای روستایی و بسط دامنه فعالیت سپاه دانش در روستاهای کشور، فراهم آوردن وسایل برخورداری از مواهب مادر بودن و خدمات مورد نیاز مادران از قبیل ترتیبات کار نیمه وقت و تأسیس مراکز مراقبت از اطفال خردسال زنان کارگر و کارمند و غیره تضمین کنیم. در سطح سراسر کشور ما دو گام بزرگ برداشته‌ایم که من میل دارم درباره آن‌ها توضیح بیشتری بدهم. یکی از بزرگترین موانعی که راه مشارکت زنان را در زندگی سیاسی جامعه آن‌ها سد می‌کرد، عبارت از این اعتقاد مابه‌الاشتراک مردان و زنان هر دو بود که فعالیت‌های سیاسی و امور اداری قلمروی است که پرداختن به آن ملک طلق ابناء ذکور کشور است.
حتی امروز در حالیکه بسیاری از زنان ممکن است در دادن رأی شرکت کنند تنها معدودی از آنان خود را برای انتخاب شدن به نمایندگی و یا تصدی وظایف دولتی نامزد می‌کنند. با اِعمال رهبری فعالانه و از راه تشویق و ترغیب، ما کوشیدیم و تا حدود زیادی توفیق یافته‌ایم تا این باور از مُد افتاده را بی‌اعتبار کنیم. امروز ایران دارای ۲۰ نماینده زن در مجلس شورای ملی و ۲ سناتور زن در سنای کشور است. در تازه‌ترین انتخابات کشور که در پاییز ۱۹۷۶ برگزار شد سازمان زنان ایران جد و جهد فشرده‌ای به خرج داد تا هر چه بیشتر نامزدها را از بین زنان معرفی کنند و آن‌ها را به شرکت در انتخاباتی که در سطوح ملی و منطقه‌ای برپاشده بودند تشویق کنند. نتیجه که از آن جد و جهدها به دست آمد این بود که ۲۸۸۵ تن از زنان برای احراز کُرسی‌های عضویت شوراهای دمکراتیک محلی به عنوان نامزدها مبارزه کردن و بیش از ۳۰۰ نفر از آن‌ها انتخاب شدند. دومین قدم بزرگ که کاملاً به تازگی برداشته شده، عبارت از طراحی یک برنامه اقدام ملی برای پیشرفت حقوق و مقام و مشارکت زنان در مجاهدات توسعه و عمرانی کشور بوده است. این برنامه به پیروی از الگوی طرح اقدام جهانی تدارک شده سند بزرگ و جامعی است که آماده کردن آن تقریباً یک سال وقت گرفته و در این کار تمام وزارت‌خانه‌ها و سازمان برنامه و بودجه و سازمان زنان ایران و مؤسسات دیگر فعالانه مشارکت و همکاری کرده‌اند. هدف این بود که آماده کردن چنین برنامه‌ای با طراحی ششمین برنامه توسعه و عمرانی پنجساله ایران که اجرایش در سال جاری آغاز خواهد گردید و مجاهدات و برنامه‌های کار دولت را ۱۹۸۳ معین خواهد کرد همزمان باشد. پیش‌نویس طرحی که در سطح ملی پیشنهاد شده بود نخست بین تقریباً ۷۰۰ شورای محلی در سراسر ایران توزیع شد. این شوراها پیش‌نویس طرح را مطالعه کردند و به نوبه خود اصلاحات معینی را پیشنهاد نمودند که سپس در حزب ارائه گردید و در آن‌جا برای تقدیم شدن به هیئت وزیران مورد تصویب قرار گرفت. همانطور که در طرح ملی مشارکت فعالانه دولت در سطح وزارت‌خانه‌ها، توصیه شده است گزارش‌هایی که پیشرفت‌های حاصله را منعکس خواهند کرد، قرار است هر سه ماه یک بار منظماً از طرف وزارت‌خانه‌های ذیدخل به نخست وزیر ارائه شوند.
علاوه بر این ارزیابی‌های سالانه نتایجی که از اجرای بالفعل طرح «در سطح ملی به دست آمده است از طرف کابینه به مرحله اجرا در خواهد آمد. قبل از رها کردن موضوع نقش‌های زنان در طراحی برنامه‌های توسعه میل دارم با شما درباره تلاش‌های بین‌المللی گسترده‌ای که در همین جهت جریان دارد صحبت کنم. ما عقیده داریم که این تلاش‌ها دارای اثراتی خواهد بود که به صورت دگرگونی‌های بنیادین در ژرف‌ترین اعمال تمام قلمروهای زندگی زنان خودنمایی خواهد کرد. سال بین‌المللی زنان و کنفرانس مکزیکو سیتی با برداشتن گام‌هایی بلند و ارزنده به تحقق یافتن هدف ایجاد فرصت‌های برابر برای همگان کمک کرده‌اند. یکی از این قدم‌ها که تاکنون برداشته شده عبارت از صحه گذاشتن بر توصیه تأسیس یک انستیتوی بین‌المللی برای تحقیق و آموزش به نفع پیشرفت زنان است.
این انستیتو طبق حکمی که با رأی سازمان ملل صادر شده قرار است امسال در تهران تأسیس شود. هدف اساسی ایجاد این انستیتو یاری دادن به حصول هدف‌های برنامه اقدام جهانی و دهه زنان است. وظایفی که در برابر انستیتو قرار دارند بسیار خطیر هستند. بر عهده گرفتن کار گردآوری و نشر اطلاعاتی که به عنوان اساس تنظیم برنامه‌ها و سیاست‌های مشارکت مؤثر زنان مورد استفاده قرار خواهد گرفت. کمک به طراحی تحقیقات معطوف به نشر آگاهی‌هایی که درباره تغییرات شرایط زندگی زنان و دگرگونی‌های ناشی از تحولات سیاسی، قضایی و حقوقی، اقتصادی، اجتماعی و تکنولوژیکی در وضع آنان جمع‌آوری خواهد گردید. بسط و ارائه دوره‌های آموزشی برای زنان، بویژه آن‌هایی که در کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند. بوجود آوردن فرصت‌های بر عهده گرفتن نقش‌های رهبری برای زنان و سرانجام ایجاد فرصت‌هایی برای زنان به منظور تواناتر ساختن آن‌ها در برخورداری از امکانات افزایش بخشیدن درآمدهای خویش. پشتیبانی از توصیه تأسیس مرکز منطقه «اسکاپی» برای زنان و توسعه در ایران یکی دیگر از قدم‌هایی است که تاکنون برداشته شده است.
این مرکز در فوریه ۱۹۷۷ به یک واقعیت تبدیل شده و دارای هدف‌های پر گسترده‌ای است که توان آن‌ها را اینطور خلاصه کرد: یک کاسه کردن و ارزیابی اطلاعات موجود و تحقیقات درباره زنان در منطقه آسیا و اقیانوس آرام. خدمت کردن به عنوان وسیله‌ای برای تحصیل اطلاعات درباره نیازهای زنان با هدف منعکس کردن آن نیاز در طراحی و تنظیم سیاست ملی و بالاخره کار کردن از طریق عوامل و آژانس‌ها و مؤسسات موجود برای ترغیب توجه و به همان اندازه برای فراهم آوردن یاری‌های مورد نیاز، طرح‌های تحقیقاتی که به جنبه‌های اقداماتی التفات دارند. این مرکز در نخستین سال عملیات خود مجاهداتش را بر گردآوری آمارها و اطلاعات درباره زنان منطقه و ایجاد مجراهای مؤثر ارتباطات با دولت‌ها و مؤسسات دیگری از هر نوع متمرکز ساخته و تلاش‌های مقدماتی مرکز معطوف به افزودن حجم آگاهی‌های ما درباره شرایط زندگی و نیازهای زنان بوده است. بدیهی است که این نوع تحقیقات در صورتی که قرار باشد دولت‌ها و ارگان‌های بین‌المللی بتوانند نه فقط تعیین کنند که کدام برنامه‌ها ضرورت اساسی دارند، بلکه در عین حال مؤثر‌ترین شیوه‌های اجرای این برنامه‌ها از چه قرار مطلقاً واجب هستند و مرکز کماکان تمرکز فعالیت‌های خود را روی زنانی که کمترین درجات قابلیت رؤیت به شرایط زندگی آنان مربوط می‌شود، یعنی زنان روستاها و یا ساکنین نواحی شهری معین که در آن‌ها تقریباً هیچ نوع فرصت‌هایی برای اشتغال وجود ندارد ادامه خواهد داد. این زنان افرادی هستند که در مجاهدات توسعه بیشتر از تمام کسان دیگر تاکنون آماج بی‌توجهی‌ها قرار گرفته‌اند. علیرغم تمام این تلاش‌ها، کامیابی کلی سال بین‌المللی زنان چنان نبوده است که بتوان برای آن امتیازی بیش از حد شامخ قایل گردید و هیجانی که این سال در ابتدا بوجود آورده بود ناپدید شده، انعکاس اطلاعات و گزارش‌های آن در رسانه‌های عمومی جای خود را به سکوت داده و بسیاری از وعده‌های آن تحقق نیافته باقی مانده است. سازمان ملل متحد دهه‌ای را متعلق به زنان اعلام کرده است ولی این ابتکار مجامله‌ای پوچ و خالی از معنا خواهد بود مگر آنکه در هر دو سطح ملی و بین‌المللی کارهایی به مراتب وافرتر از آنچه که تاکنون انجام رفته است صورت گیرد.
دولت‌های سراسر جهان نیاز به تشویق شدن دارند تا پیشرفت‌های خود را ادامه دهند و بقایای قوانین تبعیض‌آمیزی را که هنوز هم وجود دارند منسوخ کنند. خود قوانین نیازمندان هستند که با پشتوانه برنامه‌های عملی و اقداماتی که هدف از آن‌ها کمک به فایق آمدن زنان بر مصائب جهل و محدودیت امکانات انتخاب در زندگی و فقدان یا کمبود اعتماد است، تقویت شوند. زنان نیاز به تشویق شدن دارند تا خود را در حیات سیاسی کشورهای‌شان سهیم بدانند و وقوف بر این نکته حیرت‌آور است که در حالیکه ۹۹ درصد از زنان دنیا حق رأی دادن دارند، تنها تعداد انگشت شماری از کشورها هستند که در آن‌ها شمار زنان ذی‌سهم در تصدی مناصب سیاسی به ۱۰ درصد می‌رسد. ما باید حمله خود را به باورهای عتیق و رسوم از مُد افتاده‌ای که زنان را به شهروندان درجه دوم تبدیل کرده‌اند، نه در اذهان مردان بلکه همچنین در ذهن‌ها و نهادهای خودمان ادامه دهیم. هیچ چیز را به ما به رایگان عطا نخواهند کرد. ما زنان باید مداوماً دگرگونی‌هایی را که خواهان حد و نشان هستند طلب کنیم، ارزش خود را به ثبوت برسانیم و مسئولیت‌های بزرگتری را بر عهده بگیریم. یکی از وسایلی که برای رسیدن به این هدف‌ها در اختیار داریم کنفرانس نیمه دهه زنان است که طبق برنامه پیش‌بینی شده در ۱۹۸۰ تشکیل خواهد گردید. هیچ باغبان خردمندی بذرها را در میان باد رها نمی‌کند تا آنکه منتظر برداشت محصول در ده سال بعد بماند. و ما باید نهضتی که در ۱۹۷۵ آغاز شده است ادامه دهیم. اگر چنین نکنیم، تنها خودمان مستحق ملامت خواهیم بود و خود را محکوم خواهیم کرد تا ده سال دیگر- شاید تا مدتی طولانی بعد از آغاز قرن آینده- انتظار تحقق یافتن آرزوهای خود را بکشیم. ما فوق‌العاده از این بابت که قرار است ایران میزبان چنین کنفرانسی باشد شادمان هستیم.
به اعتقاد ما مهم است که معیاری برای اندازه‌گیری پیشرفت‌های زنان داشته باشیم و بوضوح و صراحت وضع خود را بشناسیم و بدانیم که دیروز در کجا بوده‌ایم و امروز به کجا می‌رویم. امیدواریم که سازمان‌های زنان با کمک دولت‌های سراسر جهان برای رسیدن به پیشرفت‌های بیشتر تا ۱۹۸۰ تلاش کنند، باشد که شور و اشتیاق و تعهداتی که در مکزیکو سیتی بوجود آمده بود یک بار دیگر بوجود آید. زنان هند در طول قرون متمادی به نحوی نمایان دارای شور و جنب و جوش بوده‌اند. بله «جهانی» را هنوز هم سر مشق برجسته‌ای برای زنان هندی می‌شناسند. او زنی بود که به شیوه سلحشوران واقعی به خاطر استیفای حقوق همجنسان خود جهاد کرد و به طرزی بارز نشان داد که زنان می‌توانند و مصمم‌اند که به خاطر دفاع از حقوق خود حتی در میدان کارزار نبرد کنند. هند دومین کشور پهناور جهان است و آمیزه‌ای منحصر به فرد و شورانگیز از مردمان و فرهنگ‌ها دارد. هند می‌تواند نیرویی عظیم به سود تحقق هدف‌های دهه زنان باشد. از هر ۷ نفر انسان‌هایی که امروز در جهان ما زندگی می‌کنند یک نفر هندی است و بنابراین از هر هفت نفر زنانی که در جهان کنونی وجود دارند، یک نفر را زن هندی تشکیل می‌دهد. از این آمار ساده می‌توان نتیجه‌گیری کرد که پشتیبانی شما از تلاش‌ها و مبارزات زنان دنیا عاملی است که مطلقاً ارزش اساسی دارد.
به خاطر فرصتی که به من دادید تا با شما سخن بگویم، یک بار دیگر سپاسگزاری می‌کنم و مشتاقانه در انتظار فرا رسیدن روزی هستم که با نمایندگان شما در ۱۹۸۰ در تهران دیدار کنم.