تفاوت میان نسخه‌های «روز نفت ۹ امرداد ماه»

از مشروطه
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۱۱۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
−
‌{{سرصفحه پروژه
+
{{سرصفحه پروژه
−
| عنوان = [[تصمیم‌های مجلس]]
+
| عنوان = [[درگاه:نفت |درگاه نفت]]
 
[[تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز]]
 
[[تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز]]
 
| قسمت =
 
| قسمت =
−
| قبلی = [[درگاه:نفت |درگاه نفت]]
+
| قبلی = '''[[تصمیم‌های مجلس]]'''
−
| بعدی = [[اساسنامه‌های مصوب مجلس شورای ملی]]
+
| بعدی = [[ملی کردن نفت و قرارداد کنسرسیوم تا الغای قرارداد کنسرسیوم و فروش مستقیم نفت به وسیله دولت شاهنشاهی ایران به شرکت‌های نفتی خارجی امرداد ۱۳۵۲|ملی کردن نفت و قرارداد کنسرسیوم تا الغای قرارداد کنسرسیوم]]
 
| یادداشت =
 
| یادداشت =
 
}}
 
}}
 +
[[پرونده:نهم امرداد ماه روز نفت روز حاکمیت ایران بر نفت.mp4|thumb|left|220px|روز نفت ۹  امرداد ماه]]
 +
[[پرونده:ShahanshahAryamehrRoozNaft9Amordad1352a.jpg|thumb|left|200px|]]
 +
[[پرونده:ShahanshahAryamehrRoozNaft9Amordad1352b.jpg|thumb|left|200px|]]
 +
[[پرونده:NationalizingNaftContractHoveydaMajlis28Tir1352a.jpg|thumb|left|200px|]]
 +
[[پرونده:ShahanshahAryamehrRoozNaftSepas09Amordad1352g1.jpg|thumb|left|180px|]]
 +
[[پرونده:ShahanshahAryamehrRoozNaftSepas09Amordad1352b.jpg|thumb|left|180px|]]
 +
[[پرونده:ShahanshahAryamehrRoozNaftSepas09Amordad1352P2.jpg|thumb|left|180px|]]
 +
[[پرونده:ShahanshahAryamehrRoozNaftSepas09Amordad1352a.jpg|thumb|left|180px|]]
 +
[[پرونده:ShahanshahAryamehrRoozNaftSepas09Amordad1352d.jpg|thumb|left|180px|]]
 +
[[پرونده:ShahanshahAryamehrRoozNaftSepas09Amordad1352m.jpg|thumb|left|180px|]]
 +
[[پرونده:ShahanshahShahbanou8Amordad2532Shahanshahi1.jpg|thumb|left|180px|]]
 +
[[پرونده:ShahanshahAryamehrRoozNaftSepas09Amordad1352c.jpg|thumb|left|180px|]]
 +
[[پرونده:ConsortiumContractEnded9Amordad1352d.jpg|thumb|left|180px|]]
 +
[[پرونده:ConsortiumContractEnded9Amordad1352e.jpg|thumb|left|180px|]]
 +
[[پرونده:ConsortiumContractEnded9Amordad1352f.jpg|thumb|left|180px|]]
  
−
== امتیاز نفت شوروی ==
+
=== روز نفت ۹ امرداد ماه ===
−
محمد مصدق به مجلس پانزدهم راه نیافت. ولی نمایندگان به نام اقلیت به سرکردگی محمد مصدق و با همکاری نمایندگان حزب توده‌ای  به سیاست ایجاد هرج و مرج و کارشکنی در مجلس چون مجلس چهاردهم ادامه دادند. پس از [[تصمیم‌قانونی دایر به بی‌اثر‌بودن موافقتنامه مورخ ۱۵ فروردین راجع به ایجاد شرکت مختلط نفت ایران و شوروی|رد شدن پیشنهاد ایجاد شرکت نفت مختلط ایران و شوروی]] در مجلس پانزدهم به تاریخ سی‌ام مهر ماه ۱۳۲۶،  سادچیکف نامه تندی  به قوام نوشت که "تصویب نشدن قرارداد نفت با شوروی، ولی امتیاز نفت انگلیس به همان ترتیب وجود دارد قرارداد دوستی با شوروی را لطمه زده‌است و این برای ایران دشواری‌هایی را به ارمغان خواهد آورد." پیشتر نیز مولوتف در نامه‌ای به قوام حق شوروی دانست که امتیاز نفت شمال ایران را همانند نفت جنوب که به انگلیس‌ها داده شده‌است بدست بیاورند.<ref>[[نامه مولوتف وزیر امور خارجه شوروی به احمد قوام نخست وزیر ایران درباره آذربایجان، ارتش شوروی در ایران و امتیاز نفت ۹ اسفند ۱۳۲۴]]</ref> با این بگومگوها که اگر شوروی امتیاز نفت بدست نیاورد، انگلیس هم نباید امتیاز نفت داشته باشد به عبارت دیگر اگر انگلیس امتیاز نفتی داشته باشد می‌باید که شوروی نیز امتیاز نفت ایران را نیز داشته باشد. یادآوری کنیم که [[مذاکرات مجلس شورای ملی ۷ آذر ۱۳۲۳ نشست ۷۹|در مجلس چهاردهم نشست روز ۷ آذر ۱۳۲۳ محمد مصدق]] چنین گفت:
+
'''روز نفت ۹ امرداد ماه''' - روز ۹ امرداد ماه ۲۵۳۲ شاهنشاهی برابر با ۱۳۵۲ خورشیدی فرمان اجرای قرارداد فروش و خرید نفت به توشیح شاهنشاه آریامهر رسید و بی درنگ از دفتر مخصوص شاهنشاه به دولت ابلاغ گردید. توشیح قرارداد نوین نفت، لحظه تاریخی در زندگی مردم ملت ایران است. با توشیح این فرمان، قرارداد نفت با کنسرسیوم ملغی شد و برای همیشه باطل شد و خرید و فروش نفت یکسره به شرکت ملی نفت ایران داده شد. این آیین تاریخی از تلویزیون ملی ایران پخش شد.  
−
<blockquote>من اگر با امتیاز مخالفت نموده‌ام پیشنهادهائی هم برای استخراج نفت و فروش آن کرده‌ام که آن‌ها را نباید از نظر دور داشت که کار نفت را برای بعد از خاتمه جنگ گذاشت. آن‌هایی که می‌گویند مذاکرات نفت به بعد از جنگ محول شود یا از درک حقایق عاجزند و یا اینکه عقیده از خود ندارند ولی آن‌هائی که اهل تشخیصند و نماینده این ملتند می‌دانند که تأخیر موجب زیان است. وضعیات بین‌المللی ایجاب می‌کند که هر چه زودتر تکلیف معادن نفت معلوم شود امروز یکی از شخصیت‌های مهم کشور دوست و مجاور ما تشریف آورده‌اند و می‌خواهند در کار نفت مذاکره نمایند(منظور کافتارادزه از سران شوروی می‌باشد). هر دولتی در کار تأخیر کند به مملکت خیانت می‌نماید</blockquote>  ولی پس از آن که مجلس تصویب کرد که هیچ امتیاز نفتی تا پس از پایان جنگ و اشغال ایران نباید داده شود، محمد مصدق گفتگوهای مجلس را به  "موازنه منفی"  و [[قانون ممنوعیت دولت از مذاکره و عقد قرارداد راجع به امتیاز نفت با خارجی‌ها|قانون ممنوعیت دولت از مذاکره و عقد قرارداد راجع به امتیاز نفت با خارجی‌ها یا قانون موازنه منفی]] با هدف دادن امتیاز نفت شمال ایران به شوروی، دگرگون کرد زیرا که انگلیس امتیاز نفت جنوب ایران را دارد. نجات آذربایجان و نگرفتن امتیاز نفت برای استالین شکست بزرگ و پیروزی بزرگی برای ایران بود. بدین روی استالین دخالت‌های خود را در مسائل داخلی ایران با پشتیبانی بیشتر از [[حزب توده]]، سازمان دادن به تظاهرات و ایجاد آشوب در ایران بیشتر کرد، نخستین پیروزی استالین برانداختن دولت قوام بود. قوام در برابر مجلس پانزدهم ۱۸ آذر ۱۳۲۶<ref>[[مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۸ آذر ۱۳۲۶ نشست ۳۳#بیانات آقای نخست‌وزیر و تقاضای رای اعتماد|بیانات آقای احمد قوام نخست‌وزیر و تقاضای رای اعتماد]]</ref>  درباره سیاست خود درباره نجات آذربایجان و مواد ده‌گانه برنامه کابینه‌اش که دربرگیرنده برنامه عمرانی هفت ساله اول برای نوسازی اقتصادی ایران بود سخنرانی کرد.<ref>[[تصمیم قانونی دایر به‌ابراز رای‌اعتماد به کابینه آقای احمد قوام نخست‌وزیر ۱۳۲۶]]</ref> و از مجلس درخواست رای اعتماد کرد، از ۱۱۲ نماینده حاضر، ۴۶ رأی موافق، ۳۹ رأی مخالف و ۵ ورقه سفید بی امضاء شمرده شد، و ۲۲ نفر از مجلس بیرون رفتند، قوام به ۵۷ (یعنی نیمی از حاضران بعلاوه یک) رای برای تصویب نیاز داشت، قوام، سرانجام این رای‌گیری را باور نمی‌کرد، به جای نوسازی کشور درپی ویرانی‌های جنگ، دادن امتیاز نفت در بالاترین رده قرارگرفت و کشور و ملت ایران را به سوی سیاست هولناک کمونیستی شدن ایران روانه کرد. این گفتگوها درباره نفت شمال ایران و نفت جنوب ایران بر روی همه گفتگوها و جر و بحث‌های سیاسی تا مرگ استالین در ۱۴ اسفند ۱۳۳۱ و برافتادن محمد مصدق در امرداد ۱۳۳۲ ادامه یافت و استالین  با استفاده از حزب توده و سپس '''[[جبهه ملی ایران]]''' به رهبری محمد مصدق، کشور ایران را به بحران کشاند و از ساختن ایران و نوسازی آن جلوگیری کرد.
 
  
−
پس از آن که استالین امتیاز نفت شمال ایران را نتوانست بدست بیاورد، کوشش کرد که همه ایران را زیر نفوذ شوروی بیاورد. تنها در تهران بیش از ۱۵۵ جاسوس شوروی در سفارت آن کشور لانه کرده بودند که بالاترین شمار جاسوسان در خارج از شوروی بود، افزون بر آن در ایران بیش از چهل مرکز پنهانی جاسوسی شوروی وجود داشت. حزب توده با پشتیبانی شوروی گسترش پیدا کرد و آموزش‌های تروریستی زیر نظر کیانوری به اعضای حزب  برای شناسایی مخالفان، ربودن آنها و کشتن آنها داده شد. کمیته دیگری در حزب توده وجود داشت که برای رخنه در ارتش و شهربانی و وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی، به ویژه فرهنگ و آموزش و پرورش بودند. سندیکاهای کارگری برای سازماندهی به کارگران، تظاهرات و اعتصاب‌ها نیز تشکیل شد، به ویژه در میان کارگران نفت آبادان.
+
این قانون، قانون ملی شدن نفت در ایران است.  در روز ۲ امرداد ماه ۲۵۳۲ شاهنشاهی مجلس شورای ملی قانون قرارداد نفت با کنسرسیوم  که در سال  ۱۳۳۳ خورشیدی بسته شده بود را لغو کرد و اجازه اجرای قرارداد فروش و خرید نفت میان دولت شاهنشاهی ایران و شرکت‌های خارجی را تصویب نمود. در روز ۸ امرداد ماه این قانون از مجلس سنا گذشت که این بزرگترین پیروزی در صنعت نفت برای اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر و ملت سرافراز ایران و کشور ایران بود زیرا که با این قانون، برای نخستین بار از ملی شدنِ بهره‌برداری و تولید و فروش نفت در تاریخ نوین ایران می‌توان گفتگو کرد. ایران برای نخستین بار توانست تعیین نماید که چند بشکه در روز، با چه بهایی و به چه شرکت نفتی می‌خواهد بفروشد و باز هم برای نخستین بار صد در صد سود از فروش نفت، از آنِ کشور ایران می‌شود و در کشور می‌ماند و به خزانه ملت واریز می‌شود.
  
−
== نزدیک شدن ایران با دنیای غرب ==
+
پس از توشیح شدن فرمان از سوی آریامهر شاهنشاه ایران دولت اعلامیه ای به چاپ رساند
  
−
پس از آنچه که در [[نجات آذربایجان|آذربایجان]] رویداد و تهدید مداوم از سوی شوروی راه برای سیاست ایران روشن شده بود. اکثریت مردم ایران علیه ایران کمونیستی بودند، مردم ایران دیکتاتور پرولتاریا  و بردگی در برابر فرمان‌های رسیده شده از مسکو را نخواستند. دولت‌های غربی نیز این تصمیم مردم ایران را خوش‌آمد گفتند و شاهنشاه ایران را به اروپا و امریکا دعوت کردند. نخستین سفر خارج از کشور محمدرضا شاه پهلوی به انگلستان، فرانسه، سویس و ایتالیا بود. نخست‌وزیر هژیر در مجلس شورای ملی به آگاهی رساند که شاهنشاه محمدرضا شاه پهلوی دعوت اعلیحضرت جرج ششم پادشاه انگلستان برای بازدید از انگلستان را پذیرفته‌اند.  '''[[سفر محمدرضا شاه پهلوی به اروپا ۲۷ تیر ۱۳۲۷|سفر اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی به اروپا روز ۲۷ تیر ۱۳۲۷]]''' آغاز شد. شاهنشاه از کشورهای انگلستان، فرانسه، سویس، ایتالیا، واتیکان و قبرس بازدید رسمی کردند و با سران این کشورها به گفتگو نشستند و از صنایع و کارخانجات و پیشرفت‌های این کشورها آگاه شدند.
+
'''اعلامیه دولت'''  
  
−
پس از [[سفر محمدرضا شاه پهلوی به اروپا ۲۷ تیر ۱۳۲۷|سفر شاهنشاه به اروپا در سال ۱۳۲۷]] گام بعدی سفر به ایالات متحده امریکا بود<ref>[[سفر محمدرضا شاه پهلوی به ایالات متحده امریکا ۲۵ آبان ۱۳۲۸ - ۱۰ دی ۱۳۲۸]]</ref>. در دوره فترت مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پانزدهم و شانزدهم کوتاهی پیش از سفر شاهنشاه به امریکا که از مهرماه ۱۳۲۸ با دعوت ترومن پرزیدنت امریکا سازمان یافته بود.  ۲۵ آبان ۱۳۲۸ شاهنشاه به شهر واشنگتن وارد شدند و مورد پیشباز ترومن رئیس جمهور امریکا و دیگر سران آن کشور قرارگرفتند. در پایان این سفر رسمی، شاهنشاه و پرزیدنت ترومن اعلامیه مشترکی را به آگاهی همگان رساندند که در آن پرزیدنت ترومن استقلال و تمامیت ارضی ایران همانگونه که در [[پیمان سه دولت]] به امضای وی رسیده بود را تضمین و برای بازسازی ایران پس از ویرانی‌های جنگ جهانی دوم، در چهارچوب [[اصل چهار ترومن]] کمک‌های مالی و فنی را نیز گارانتی می‌کند.
+
:::بنا به پیشنهاد کمیته سپاس روز نهم امرداد ماه ۱۳۵۲ که قانون الغای قرارداد فروش و خرید نفت به توشیح مبارک اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر رسیده و مالکیت کامل و اداره حقیقی تمام منابع و تاسیسات نفتی به ایران تعلق گرفته است روز نفت اعلام می‌شود. نخست وزیر - امیر عباس هویدا
  
−
سرانجام سفر اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی همکاری نزدیک سیاسی و اقتصادی با کشورهای اروپایی و امریکا بود. این کشورها کمک‌های مالی و کارشناسان فنی برای بازسازی ایران در چهارچوب [[برنامه عمرانی اول]] را آماده ساختند. گرچه کشورهای اروپایی خود به سبب درگیری در جنگ جهانی دوم به ویژه از دیدگاه اقتصادی در تنگنا قرارداشتند ولی برایشان روشن بود که ایران زمانی کشور آزادی از تهدیدهای کمونیستی خواهد شد که اقتصاد آن کشور شکوفا شود و مردم در رفاه و آسایش زندگی کنند. برای نخستین بار با یاری کارشناسان غربی در تاریخ نوین ایران، پروژه عمرانی برنامه‌ریزی شد که عمران سراسر کشور را در برمی گرفت. از آنجا که مجلس شورای ملی تصویب کرد که بیشتر درآمد نفت برای [[برنامه عمرانی اول]] کنارگذاشته شود، محمد ساعد نخست‌وزیر، عباسقلی گلشائیان وزیر دارایی کابینه خود را برای گفتگو با مدیران شرکت نفت انگلیس و ایران فرستاد تا قرارداد بهتری برای تامین بودجه عمران کشور به امضا رساند.
+
<center>
 +
<gallery widths="140px" heights="170px" perrow="9">
 +
پرونده:ShahanshahAryamehrRoozNaft9Amordad1352c.jpg|
 +
پرونده:ShahanshahAryamehrRoozNaft9Amordad1352EbrahimSahba.jpg|
 +
پرونده:ShahanshahAryamehrRoozNaft9Amordad1352d.jpg|
 +
پرونده:ShahanshahAryamehrRoozNaftSepas09Amordad1352f1.jpg|
 +
پرونده:ShahanshahAryamehrRoozNaftSepas09Amordad1352s.jpg|
 +
</gallery>
 +
</center>
  
−
عبدالحسین هژیر روز هشتم تیرماه ۱۳۲۷ از مجلس شورای ملی رای اعتماد گرفت. بند دوازدهم برنامه دولت هژیر اجرای کلیه قوانین بالاخص قانون ۲۹ مهر ماه ۱۳۲۶ بود که به موجب آن دولت می‌بایستی حقوق ملت ایران را از شرکت نفت جنوب بگیرد.<ref>[[طرح بررسی منابع زیرزمینی در ایران و روش بهره‌برداری و بستن قراردادهای بین‌المللی]]</ref> دولت هژیر بی‌درنگ درباره نفت اقدام کرد که از آن جمله موافقت مجلس شورای ملی برای استخدام سه تن کارشناس عالی‌مقام از کشورهای اروپایی بی‌طرف در نفت ایران بود سپس هژیر گفتگو را با گس <ref>Nevil A. Gass</ref> یکی از مدیران شرکت نفت انگلیس<ref>Managing Director of AIOC</ref> که در مهر ۱۳۲۷ به ایران آمده بود آغاز کرد.
+
=== جشن سپاس و نیایش در استادیوم آریامهر در پیشگاه آریامهر شاهنشاه ایران ===
−
هژیر از مستر گس خواست که قراردادی همانند ونزوئلا که ۵۰٪ به ۵۰٪ را نیز با ایران ببندند. مستر گس در پاسخ هژیر گفت : قرارداد ونزوئلا برای ایران مناسب نیست زیرا که سود شرکت نفت انگلیس و ایران دربرگیرنده عملیات شرکت در داخل ایران و خارج از ایران است. شرکت نفت انگلیس و ایران یک  شرکت سهامی است که ۴۷ شرکت تابعه دارد که ایران در همه آنها سهامدار است و ایران در سود همه شرکت های تابعه نیز شریک است. شرکت نفت انگلیس و ایران تنها از نفت ایران بهره‌برداری نمی کند، بلکه در دیگر کشورها مانند عراق و کویت و ایران در سود بهره‌برداری از نفت این کشورها سهیم است.  شرکت سرمایه‌گذاری هایی در ساختن پالایشگاه، نفتکش ، لوله‌های نفتی، شبکه خدمات پمپ بنزین و ایران در همه این سرمایه‌گذاری ها شریک است. قرارداد و ملی شدن نفت ونزوئلا تنها به ونزوئلا پیوند دارد ولی ایران یکی از سهامداران شرکت نفت انگلیس و ایران با همه سرمایه‌کذاری‌ها در سراسر گیتی است.
 
  
−
دولت هژیر در تاریخ ۱۵ آبان ۱۳۲۷ به سبب اینکه بودجه برنامه خود و برنامه هفت ساله اول را نتوانست در مجلس به تصویب برساند از نخست‌وزیری  کناره گرفت و دولت ساعد ۱۷ آذر ماه ۱۳۲۷ کابینه و برنامه خود را به تصویب مجلس شورای ملی رسانید<ref>[[تصمیم قانونی دایر به‌ابراز رای‌اعتماد به دولت جناب آقای ساعد نخست وزیر ۱۳۲۷]]</ref>.
+
پس از نیمروز یک صد هزار تن از مردم تهران در استادیوم ورزشی آریامهر، پیروزی ملت ایران را در حاکمیت نفت جشن گرفتند و آیین سپاس و نیایش به جای آوردند.  
  
−
== نخست‌وزیر ساعد ==
+
از ساعت ۱۴ گروه‌های مردم با پرچم‌های ایران، فرتورهای شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو و والاحضرت ولیعهد و آرنگ‌های ملی و میهنی در دست، وارد استادیوم ورزشی آریامهر شدند. در استادیوم ضلع شرقی کشاورزان و کارگران و هموندان حزب ایران نوین جای گرفته بودند. در اشکوب نخست ضلع شرقی نیز سپاهیان انقلاب، دانشگاهیان، و ورزشکاران جای داشتند. ضلع جنوبی نمایندگان کارگران و اصناف و در اشکوب بالای ضلع غربی به کارگران هموند [[حزب ایران نوین]] و اشکوب پایین آن بلندپایگان کشوری نشسته بودند. نمایندگان دهقانان آزاده ایرانی از دشت‌ها و کوهپایه‌ها دور دست سراسر کشور با غریوهای شادمانه خود، استادیوم  را به یک پارچه شور و سرور دگرگون کرده بودند. در جایگاه ویژه و پیرامون استادیوم صدها هزار پرچم سه رنگ شیر و خورشید نشان ایران در اهتزاز بود.
  
−
۲۱ دی ۱۳۲۷ مستر گس نامه ای به گلشائیان وزیر دارایی ساعد نوشت که وی برای دنباله گفتگوها به تهران خواهد آمد. پیش از اینکه مستر گس رهسپار تهران شود در وزارت خارجه انگلیس نشستی با بوین <ref>Bevin</ref>  وزیر خارجه داشت. مستر گس ابراز داشت که شرکت می خواهد که با ایران مسله را به فرجام برساند. بوین گفت که ما در این مسله دخالتی نمی کنیم و دست شما در اختیار هرگونه راه حلی باز است.  
+
یک مشعل بزرگ که با گاز ذخایر نفتی ایران می‌سوخت، بالای فرتورهای شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو و والاحضرت ولیعهد روشن بود. آرنگ‌های نورانی نزدیک جایگاه جلوه‌ای بی همتا به استادیوم بخشیده بود. در ساعت ۱۸ و سی دقیقه انبوه مردم در ورزشگاه آریامهر آن چنان فشرده شد که برای گروهی جای نشستن نبود.  از ساعت ۱۸ هنرمندان رادیو تلویزیون چون عارف، گوگوش و آغاسی برای مردم به هنرنمایی پرداختند. در هوای دلپذیر استادیوم هنرمندان وزارت فرهنگ و هنر که از دیگر جاهای کشور به تهران آمده بودند به میان چمن‌های ورزشگاه رفتند و با دست افشانی و پایکوبی خود، شور و هیجانی شگفت انگیز در مردم برانگیختند. در این هنگام مشعل بزرگی را که برای اتحادیه المپیک آسیایی فراهم شده بود و در برابر جایگاه قرار داشت به نشانه فرخندگی روز سپاس از شاهنشاه آریامهر، افروختند.  
  
−
=== عباس اسکندری و ملی کردن نفت ===
+
اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی ساعت ۱۹ و پنجاه و پنج دقیقه وارد استادیوم ورزشی آریامهر شدند. علیاحضرت شهبانو پیراهن لیمویی رنگ زیبایی با حاشیه و قلمکار بر تن داشتند. والاحضرت شاهپور غلامرضا و والاحضرت منیژه، والاحضرت عبدالرضا و والاحضرت پری سیما، والاحضرت شاهپور محمودرضا، امیرعباس هویدا نخست وزیر، مهندس شریف امامی رییس مجلس سنا، دکتر منوچهر اقبال رییس هیات مدیره و مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران، جمشید آموزگار وزیر دارایی، عباسعلی خلعتبری وزیر امور خارجه، کورس آموزگار وزیر آبادانی و مسکن، رییس ستاد بزرگ ارتشتاران، فرماندهان نیروهای سه گانه ارتش، ژنرال آجودان شاهنشاه فرمانده ژاندارمری کل کشور، رییس شهربانی و شماری از بلندپایگان کشوری از اعلیحضرتین پیشباز کردند و در رکاب اعلیحضرتین وارد جایگاه ویژه شدند. با ورود شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو غریو شادی مردم برخاست و فریادهای جاوید شاه استادیوم یک صد هزار نفری را به لرزه درآورد و یک پارچه شور و شوق شد، هزاران بادکنک رنگی آسمان استادیوم را رنگارنگ کرد و هزاران ایرانی با نواخته شدن [[سرود ملی ایران]]  در استادیوم به پاخاستند و سرود شاهنشاهی را خواندند.  پس از آنکه اعلیحضرتین نشستند، دانش آموزان [[بنیاد فرهنگی فرح پهلوی]] سرود سپاس را خواندند.<ref>[[بنیاد فرهنگی فرح پهلوی]]</ref>آنگاه در ساعت ۲۰ و هشت دقیقه سپاهیان انقلاب دختر و پسر نوای « سرود انقلاب »  را سر دادند. در ساعت ۲۱ و ده دقیقه    مهندس محمد سماوکی رییس کمیته ملی سپاس، نوشتار لوحه سپاس را خواند:
−
در نشست ۵ بهمن ۱۳۲۷ عباس اسکندری در سخنان خود در مجلس شورای ملی گفت که دولت نفت ایران را باید دولت کند و قرارداد با شرکت نفت انگلیس و ایران را لغو نماید. وی سند یک میلیون تومان برای محمد مصدق، آیت‌الله کاشانی و بهاءالملک را به عنوان جایزه به هر کسی که نفت ایران را ملی کند در مجلس اعلام کرد.
 
  
−
:دولت ایران بلافاصله بایستی صنعت نفت را ملی کند و البته خساراتی هم اگر دولت انگلیس و کمپانی نفت جنوب دارد در این موضوع داخل مذاکره بشوند و حل بکنند من میدانم که هر کسی خانه‌ای دارد قرضی دارد زندگی دارد اینها را تمام من می‌فهمم ولی باید برای خاطر کشور از همه آنها بگذرد  دو موضوعی را که از اول مجلس گفتم و تعقیب کردم و حالا هم تعقیب می‌کنم یکی موضوع بحرین بود و یکی موضوع نفت جنوب من تقریبا آنچه داشتم یعنی آنچه که دارائی من و بچه‌های من هست او را دو تا پانصد هزار تومان تعیین کردم جایزه برای کسانی که این قدم را بردارند و آن قسمت را بایران بازگشت بدهند و این ننگ را هم از سر ملت ایران بردارند. (باتمانقلیج - چکش را مرقوم بفرمایید) و برای این قسمت هم سند رسمی تهیه کرده‌ام آقای دکتر مصدق السلطنه و آقای بهاءالملک که مرد نامی و آقای سیدابوالقاسم کاشانی هم وکالت تام الاختیار دارند کسانی که طبق ورقه منتشره در روزنامه‌ها این کار را می‌کنند بآنها این پول را بدهند من عقیده‌ام این است که این آقایان اگر تصور می‌کنند مورد تعقیب می‌شوند مورد بی‌مهری می‌شوند دچار زندگی بد می‌شوند این را تامین می‌کنم در حدودی که من می‌توانم بیش ازاین نمی‌توانم این کار را من کردم باکمال میل هم می‌کنم برای نیکنامی خودمان اینقدر دیگر راه کج و کوله نروید  (باتمانقلیج - سندش کجاست)  اینجا که بشما می‌گویم دیگر هیچ جائی بالاتر از این نیست این سند است که داده شده‌است هیچ جائی بالاتر از این نیست که در مجلس شورای ملی می‌گویم این سه نفر هم وکالت تام الاختیار دارند که آن کسی که این کار را می‌کند باو بدهند بیشتر از این نداشتم
+
'''بر لوحه سپاس مردم ایران از شاهنشاه آریامهر چنین نبشته بود:'''
 +
:سپاس فراوان آفریدگاری را سزا است که سرزمین ایران را با اندوخته‌هایی از کان‌های انباشته از ثروت گرانبها بیافرید. سپاس بی انتها خداوند یکتا را که مردم این مرز و بوم را به پیروی از آیین شاهنشاهی و سنت‌های تاریخی و فرهنگی و دینی خود به زیور کردار نیک و پندار نیک و گفتار نیک بیاراست و پس از گذشت دو هزار و پانصد سال اریکه شاهنشاهی ایران را به وجود شاهنشاهی توانا و خردمند و بیدار دل با اندیشه‌ای تابناک و فر ایزدی و نیروی یزدانی آراسته داشت تا به اراده توانایش بر دشواری‌ها پیروز شود و ایران را در پرتو فروغ جاودان آریامهری در راه رستگاری با پایداری و استواری به سوی تمدن بزرگ گسیل دارد و آنچه خداوند به سرزمین ایران ارزانی فرمود به دست ایرانی بسپارد تا با اندیشه ایرانی و به سود ایرانی از آن بهره برداری شود،
 +
:سپاس بیکران به پیشگاه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران که به فرمان همایونیش، ملت ایران توانست از کاوش تا پیدایش و پالایش و پخش و فروش نفت زمام کار را در دست توانای خویش گیرد و در راه سعادت و رفاه نسل حاضر و نسل‌های آینده به کار برد.
  
−
=== سوءقصد به جان شاهنشاه محمدرضا شاه پهلوی ===
+
پس از خوانده شدن نوشتار لوحه سپاس، رییس کمیته  ملی سپاس به همراه  ۲۳ تن از نمایندگان استان‌ها و فرمانداری‌های کل یعنی هموندان گروه سپاس، در دو ردیف ۱۱ تَنی به سوی جایگاه به راه افتادند. هر یک از اینان تابلوی سپاس مردم استان یا فرمانداری کل خود را در دست داشتند. کمیته با فریادهای « جاوید شاه » وارد جایگاه شد و لوحه سپاس را به پیشگاه شاهنشاه آریامهر پیشکش کرد. در این هنگام سرود « شاه سایه خدا » خوانده شد و برنامه‌ی باشکوه نیایش انجام شد. پس از نیایش شاهنشاه آریامهر سخنرانی کردند و استادیوم یک پارچه غریو جاوید شاه بود.
−
اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه ایران در روز ۱۵ بهمن ۱۳۲۷ در برابر دانشکده حقوق دانشگاه تهران به وسیله یکی از عوامل حزب توده مورد سوءقصد قرارگرفتند. ناصر میرفخرایی چهار گلوله به سوی شاهنشاه شلیک کرد که به کلاه و لب بالای شاهنشاه اصابت کرد. شاهنشاه به همراهی دکتر اقبال به بیمارستان شماره دو ارتش رفتند و پس از بهبودی پیامی رادیویی برای آگاه ساختن ملت ایران از تندرستی خویش فرستادند. عباس اسکندری رهبر حزب توده و نماینده مجلس شورای ملی فراکسیون حزب توده بی‌درنگ پس از سوءقصد نافرجام به جان شاهنشاه از ایران فرار کرد و به سوئیس رفت و تا تیر ماه سال ۱۳۳۱ در سوئیس و فرانسه زندگی کرد و با نخست‌وزیری مصدق به ایران بازگشت.  
 
  
−
=== گفتگو با مستر گس عضو هیات مدیره شرکت نفت انگلیس و ایران ===
 
−
گلشائیان وزیر دارایی دو مسله را با مستر گس در میان گذاشت نخست درخواست  بستن قراردادی برپایه ۵۰٪ و ۵۰٪  و دیگر مالیات دولت انگلیس بر روی سود بدست آمده  شرکت بود. درباره مالیات مسترگس گفت که دولت ایران با دولت انگلیس در این باره می بایستی که مستقیم گفتگو کند. درباره بستن قرارداد نفتی همانند ونزوئلا، مستر گس ابراز داشت که می توان کمپانی دیگری بنیان کرد که تنها با نفت ایران معامله کند سپس می توانیم که قراردادی بر  پایه پنجاه/پنجاه درصد سود با دولت ایران ببندیم. مسترگس ۲۹ اسفند ۱۳۲۷ از تهران رهسپار لندن شد.
 
  
−
سفیر ایران در انگلستان، محسن رئیس در نشستی با بوین درخواست کرد که دولت انگلیس، شرکت نفت انگلیس و ایران را زیر فشار بگذارد تا قرارداد نوینی بسته شود و هم‌چنین مالیات دولت انگلیس برروی سود بدست آمده از معاملات شرکت برای دولت ایران کاهش یابد. نشست دیگری در ۱۷ فروردین  ۱۳۲۸ میان مسترگس، نماینده وزارت خارجه و نماینده وزارت دارایی انگلستان برگزار شد که در آن نماینده وزارت دارایی انگلیس اعلام داشت که آنها هیچ استثنایی برای شرکت نفت انگلیس و ایران قایل نخواهند شد. ۲۵ فروردین ۱۳۲۸ مستر گس دوباره به تهران پرواز کرد و ۹ اردیبهشت ۱۳۲۸ رئیس هیات مدیره شرکت ویلیام فریزر <ref>William Fraser, AIOC Chairman</ref> نیز به تهران آمد و در پایان گفتگوها سرانجام در ۱۳ اردیبهشت ۱۳۲۸ پیشنهاد قرارداد الحاقی به گلشائیان داده شد. کابینه ساعد از ۱۹ اردیبهشت به درازای سه روز درباره پیشنهاد قرارداد الحاقی به گفتگو پرداخت. ساعد به آگاهی فریزر رساند که وی به زمان بیشتری نیازمند است. فریزر و مستر گس رهسپار لندن شدند.
+
'''سخنرانی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در استادیوم آریامهر آیین جشن ملی سپاس برای ملی کردن نفت ۹ امرداد ماه ۱۳۵۲'''
  
−
۲۹ اردیبهشت ۱۳۲۸ فریزر و مستر گس به وزارت خارجه انگلیس فراخوانده شدند و به آگاهی آنان رسانده شد که سفیر کبیر انگلستان در تهران لو روژتل <ref>Le Rougetel</ref> تلگرافی فرستاده است که درونمایه آن چنین است که هژیر وزیر دربار با وی گفتگویی داشته است و موافقت دولت را با پیشنهاد قرارداد الحاقی اعلام داشته است اگر سود سهام سالانه ایران با مینیمم ۳،۵۰۰،۰۰۰ میلیون پوند تضمین بشود. این شرط دولت ایران از سوی شرکت نفت انگلیس و ایران رد شد. ۲۸ خرداد لو روژتل تلگرام دیگری از تهران فرستاد که دولت ایران مینیمم سود سالانه را به ۴،۰۰۰،۰۰۰ میلیون پوند افزایش داده است. بوین به مدیران شرکت نفت گفت اکنون می باید این مسله را به انجام رسانید و سازشی باید پیدا کرد. مستر گس دوباره ۱۰ تیر به سوی تهران پرواز کرد و روز پسین در نشستی با گلشائیان گفت که شرکت نفت انگلیس و ایران درخواست سود سهام چهار میلیون پوند را خواهد پذیرفت اگر پیشنهاد قرارداد الحاقی دیگر به همانگونه بماند و دگرگونی در آن داده نشود. گلشائیان پذیرفت و قول داد که پیشنهاد و سود سهام را در مجلس به آگاهی نمایندگان برای تصویب خواهد رسانید.<ref>Bamberg, J. H., The history of the British Petrolium, vol II ,Cambridge University Press 1994, p. 388 - 398</ref>
+
:سپاس متقابل من به شما ملت ایران که با مهر و محبت و پشتیبانی بی دریغ خود هر موقعیتی که به دست آمده است با یکپارچگی خود در به دست آوردن هدف‌های ملی تلاش کرده‌اید.
 +
:اگر قدمی به عقب برگردیم شاید خیلی از حاضرین یادشان نباشد، روزی را که من برای حفظ این آب و خاک سوگند وفاداری یاد نمودم، در آن روز از یک طرف پایتخت کشور ما به وسیله نیروهای بیگانه اشغال می‌شد و از طرف دیگر در حالیکه من فاصله بین منزل تا مجلس شورای ملی را طی می‌کردم، می‌شود گفت که اتومبیل و موکب من بر دوش شما ملت ایران حمل می‌شد. این امر هم به من قدرت می‌داد و هم یک فرمان ملی بود که در برابر حوادث و مشکلات هیچوقت به زانو در نیایم. دوره جنگ را با هر خون دلی که بود من و شما با مقاومت منفی طی کردیم. هر اشغال بیگانه عوارضی دارد و در کشور ما نیز ایجاد ستون پنجم‌های رنگارنگ مشکلاتی بوجود آورد که یکی از آن ستون پنجم‌ها خطه زرخیز و تاریخی آذرآبادگان را مدت کوتاهی از ما جدا کرد، ولی روزی که من تصمیم گرفتم در این راه مبارزه کنم و پیروزی یا مرگ با افتخار را انتخاب نمایم بخوبی می‌دانستم که فرد فرد شما ملت ایران در این راه حاضر به هر گونه فداکاری هستید، کما آنکه قوای مسلح ایران بیش از مختصر زد و خوردی نکرد و این ملت ایران بود که خائنان را سرنگون ساخت.  
 +
:بعد از آن مبارزه، مبارزه دیگری پیش آمد که عبارت از مبارزه ملت ما برای پس گرفتن حقوق و ثروت ملی مان یعنی نفت بود. در سال ۱۳۲۹ قانونی برای ملی کردن این ثروت عظیم گذشت که به دلائلی که اکنون موقع ذکر آن نیست حقیقتاً عملی نشد. تحریکات از همه طرف ادامه داشت تا اینکه پادشاه شما تصمیم گرفت برای اینکه پرده‌ها به عقب برود و قیافه حقیقی هر کس روشن بشود در غیاب او ملت ایران قضاوت خودش را بکند، و شما مردم ایران در ۲۸ امرداد قضاوت خود را با آن قیام تاریخی کردید و نه فقط خواستار مراجعت پادشاه قانونی و موروثی خود شدید، بلکه علاوه بر آن یک رسالت تاریخی نیز به من دادید که منجر به انقلاب ششم بهمن گردید.
 +
:انقلاب ششم بهمن همانطوری که امروز آن را می‌نامیم (انقلاب شاه و ملت) بود، برای اینکه از سرچشمه محبت و تفاهم بین من و شما برخاسته است. این انقلاب توانست یکپارچگی ملت ایران را به صورت عمل درآورد، به طوری که امروز هر فرد ملت ایران به طریقی در سرنوشت و در موفقیت این کشور سهیم و شریک است. این قدرتی بود که به من آن اراده و توانایی را بخشید که امروز توانستم قانون جدید فروش ثروت ملی ایران یعنی نفت را به مشتریان خارجی به بهترین وجهی به مورد اجرا بگذارم.
 +
:قدرت من فقط ناشی از قدرت شما است، قدرت شما ناشی از یکپارچگی ملت ایران است که امروزه در دنیا مورد احترام قرار گرفته است. می‌دانید که تا آخرین لحظه حیات،  از آنچه که تابحال بوده‌ام تغییر نخواهم کرد و اگر تاکنون با حمایت شما به این جا رسیده‌ایم مسلماً از این پس نیز به مرزهای تمدن بزرگ خواهیم رسید. پس از سپاس متقابلی که در آغاز سخنم از شما نمودم اکنون نیز نیایش متقابل من به درگاه خداوند این است که شما ملت ایران را سلامت و سرفراز نگهدارد.
  
−
۱۷ تیر ۱۳۲۸ مستر گس و گلشائیان نشستی با یکدیگر داشتند که در آن گلشائیان درخواست‌های دیگری را به آگاهی مستر گس رسانید. نخست اینکه صادرات نفت خام نمی باید بیش از ۲۵٪ از میزان بهره‌برداری شده باشد و دیگر اینکه نرخ تبدیل ارز بایستی تغییر یابد و چندین مورد دیگر. در پایان مستر گس بدان اندیشه بود که دولت ایران گرایشی به پیدا کردن راه حل و سازش ندارد. بهر روی پس از رفت و آمدهای بسیار و گفتگوهای دراز ، لایحه قرارداد الحاقی میان گلشائیان و گس به امضا رسید.<ref>[[لایحه الحاقی گلشاییان - گس]]</ref>
 
  
−
برپایه این لایحه دگرسازی‌هایی که به سود ایران بود تا پایان قرارداد در سال ۱۳۶۱ بدین قراربود:
+
هنگام سخنرانی شاهنشاه آریامهر، علیاحضرت شهبانو ایستاده بودند و مردم پیوسته کف می‌زدند. پس از پایان سخنرانی شاهنشاه آریامهر، آتش بازی آغاز شد و هزاران ستاره فروزان و رنگارنگ آسمان استادیوم آریامهر را در نور فرو برد. در پایان، دانش آموزان مجتمع فرهنگی فرح پهلوی سرود انقلاب را بار دیگر خواندند و نمایندگان استان‌ها و فرمانداری‌های کل با پوشاک محلی و زیبایشان در دایره‌هایی جدا از هم به دست افشانی و پایکوبی و شادمانی پرداختند.
−
* دریافت حداقل ۴،۰۰۰،۰۰۰ میلیون پوند در سال از سود سهام شرکت نفت انگلیس و ایران به کشور ایران: به معنای افزایش سود سهام از ۷۵۰،۰۰۰ پوند به حداقل ۴ میلیون پوند
 
−
* افزایش حق‌الامتیاز از چهار شلینگ به شش شلینگ: اگر بیش از شش میلیون تن نفت بهره‌برداری شود به جای رقم قبلی ۴ شلینگ و ۹ پنس، ۷ شلینگ برای هر تن
 
−
* معافیت درآمد دولت ایران از پرداخت مالیات به دولت انگلستان
 
−
* ارزان کردن بهای نفت برای مصرف داخلی ایران
 
−
* ۲۰٪ از مبلغ کل ذخیره شده کمپانی نفت انگلیس و ایران محدود از محل وجوهی که به حساب ذخیره عمومی<ref>General Reserve</ref> می‌گذارند برای هر دوره مالی که حسابهای کمپانی برای آن دوره تنظیم می‌گردد (شروع آن دوره مالی خواهد بود که به ۳۱ دسامبر ۱۹۴۸ ختم گردید) مبلغی معادل ۲۰ درصد به دولت ایران خواهد پرداخت که برای سال ۱۹۴۷ مبلغ  ۵،۰۹۰،۹۰۹ پوند پرداخته می شود.
 
−
* درآمد ایران از نفت  ۹،۱۷۲،۲۴۵ میلیون پوند در سال می بود بر اساس لایحه الحاقی گس - گلشائیان در سال ۱۹۴۸ به ۱۸،۶۶۷،۷۸۶ میلیون پوند و در سال ۱۹۴۹ از ۱۳،۴۸۹،۲۷۱ میلیون پوند به ۲۲،۸۹۰،۲۶۱ میلیون پوند افزایش می یافت.  
 
  
−
نخست‌وزیر ساعد و وزیر دارایی در روز ۲۸ تیر ۱۳۲۸ سرانجام گفتگوها با شرکت نفت انگلیس و ایران برای استیفای حقوق ملت ایران از نفت جنوب به آگاهی مجلس رساندند. گلشائیان وزیر دارایی قرارداد الحاقی دربرگیرنده یازده ماده را با یک فوریت به مجلس شورای ملی تقدیم داشت.<ref>[[مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۸ تیر ۱۳۲۸ نشست ۱۹۳ #- تقدیم یک فقره لایحه به قید یک فوریت راجع بقرارداد الحاقی شرکت نفت ایران و انگلیس و تصویب یک فوریت آن|تقدیم یک فقره لایحه به قید یک فوریت راجع بقرارداد الحاقی شرکت نفت ایران و انگلیس و تصویب یک فوریت آن به وسیله وزیر دارایی مجلس شورای ملی ۲۸ تیر ۱۳۲۸ نشست ۱۹۳]]</ref>
+
<center>
 +
<gallery widths="140px" heights="170px" perrow="9">
 +
پرونده:ConsortiumContractEnded9Amordad1352j.jpg|
 +
پرونده:ConsortiumContractEnded9Amordad1352h.jpg|
 +
پرونده:ConsortiumContractEnded9Amordad1352g.jpg|
 +
پرونده:ConsortiumContractEnded9Amordad1352c.jpg|
 +
پرونده:NationalizingIranianPetroleumIndustryMajlisSena8Amordad1352b.jpg|
 +
</gallery>
 +
</center>
  
−
:مجلس شورای ملی – در اجرای قانون ۳۰ مهر ماه ۱۳۲۶ <ref>[[طرح بررسی منابع زیرزمینی در ایران و روش بهره‌برداری و بستن قراردادهای بین‌المللی]]</ref>در نتیجه مذاکرات مفصلی که در ظرف هشت ماه اخیر بین دولت شاهنشاهی و شرکت نفت انگلیس و ایران بعمل آمده موافقتهائی نسبت به تغییرات بعضی از مواد امتیازنامه بین دولت شاهنشاهی و شرکت مزبور حاصل گردیده و اینک متن موافقتنامه که بصورت قرارداد الحاقی ضمیمه قرارداد اصلی خواهد بود بضمیمه ماده واحده زیر بقید یک فوریت برای تصویب تقدیم مجلس شورای ملی می‌گردد. <ref>[[لایحه الحاقی گلشاییان - گس]]</ref>
+
== الغای قرارداد نفت با کنسرسیوم مصوب سال ۱۳۳۳ و ملی کردن نفت ==
−
::ماده واحده – مجلس شورای ملی قرارداد الحاقی را که مشتمل بر یازده ماده‌است و جزء قانون اعطای امتیاز نفت به شرکت نفت ایران و انگلیس محدود می‌باشد تصویب و بدولت اجازه مبادله آنرا می‌دهد. ساعد نخست وزیر، گلشائیان وزیر دارائی
+
[[پرونده:NationalizingNaftContractHoveydaMajlis28Tir1352a.jpg|thumb|left|200px|]]
 +
[[پرونده:NationalizingIranianPetroleumIndustry9Amordad1352.jpg|thumb|left|180px|]]
 +
[[پرونده:GreatNationalCongress1-4Bahman1351a.jpg|thumb|left|210px|]]
 +
[[پرونده:GreatNationalCongressShahanshahSpeechNationalizingOil3Bahman1351b.jpg|thumb|left|180px|]]
 +
[[پرونده:GreatNationalCongressShahanshahSpeechNationalizingOil3Bahman1351f.jpg|thumb|left|180px|]]
  
−
گلشائیان در سخنان خود در روز ۳ امرداد ۱۳۲۸ تاریخچه لایحه پیشنهادی قرارداد الحاقی را به جزییات برای نمایندگان مجلس شورای ملی توضیح داد، وی ۲۵ ماده‌ای که در زمان کابینه هژیر پایه گفتگوها با نمایندگان شرکت انگلیس و ایران بود را خواند و یک یک را بررسی کرد، و درآمد ایران را در صورت بسته شدن قرارداد الحاقی که دربرگیرنده شرایطی بهتری از هر تن فروش نفت، از سود سهام و شرکت های وابسته و از ذخیره عمومی (تنها به سهامداران) شرکت با پرداخت سالیانه بیست درصد، مالیات ها، تغییر در اساسنامه و ذخایر شرکت بود را به ریزگان (جزییات) روشن کرد. <ref>[[سخنان گلشائیان وزیر دارایی در بررسی و شناساندن لایحه گس گلشائیان مجلس شورای ملی سوم امرداد ۱۳۲۸]]</ref>
+
قرارداد با کنسرسیوم نفت برای ۲۵ سال بسته شده بود با پروانه اینکه در پایان بیست و پنج سال تا سه بار و هربار برای ۵ سال تمدید شود. در درازای سال‌هایی که کنسرسیوم در ایران به بهره‌برداری نفت ایران می‌پرداخت، شرکت ملی نفت ایران فهرستی از شکایت‌ها علیه کنسرسیوم را فراهم آورد:
 +
:۱- کنسرسیوم تکنولوژی مناسب برای سالم‌سازی چاه‌های نفت بکار نبرده است (انژکسیون گاز به چاه‌ها) . کنسرسیوم استفاده از تکنولوژی را رد کرده است زیرا که سبب هزینه برای کنسرسیوم می‌شود که با توجه به درازای قرارداد، سود کنسرسیوم بسیار کم می‌شود.
 +
:۲-گازی که در هنگام بهره‌برداری نفت آزاد می‌شود بیشتر آن می‌سوزد و به هدر می‌رود. شرکت بهره‌برداری و تولید کنسرسیوم به جای اینکه این گاز را انباشته کند و بصورت مایع درآورد و یا آن گاز را دوباره به چاه برگرداند برای سالم‌سازی آن و نه آن را در اختیار شرکت ملی نفت ایران می‌گذارد که شرکت ملی آن گاز را پالایش کند و به فروش برساند.
 +
:۳- کنسرسیوم افزایش تولید در ایران را رد کرده است و می‌گوید که باید به دیگر مشتری‌هایش مانند عربستان سعودی نیز بیاندیشد.
 +
:۴- چند امارات در خلیج فارس با گفتگوهایی که کرده‌اند شرایط بهتری از پنجاه / پنجاه بدست آورده‌اند.
 +
 +
[[سخنرانی محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر درباره نفت ۳ بهمن ۱۳۵۱ |شاهنشاه آریامهر محمدرضا شاه پهلوی در سوم بهمن ۱۳۵۱ به مناسبت سالروز انقلاب شاه و مردم]] سخنرانی ایراد کردند که در آن به کار کنسرسیوم در ایران ایراد گرفتند که خلاف منافع ایران است<ref>[[سخنرانی محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر درباره نفت ۳ بهمن ۱۳۵۱| شاهنشاه آریامهر محمدرضا شاه پهلوی در سوم بهمن ۱۳۵۱ در الغای قرارداد کنسرسیوم نفت]]</ref>.
  
−
مجلس پانزدهم در روز ۶ امرداد ۱۳۲۸ به پایان رسید. محمد مصدق گفت: "موقع بدست آمد که عده‌ای از نمایندگان اقلیت آن مجلس منجمله آقایان اسکندری و مهندس رضوی و رحیمیان و حائری‌زاده و دکتر بقائی و بعضی دیگر از نمایندگان اکثریت من جمله آقایان امیرتیمور کلالی و مسعود ثابتی توضیحات بیشتری در اطراف آن ورق پاره [قرارداد الحاقی ] بدهند و در آخر دوره که قرارداد ساعد و گس از نظر استیفای حقوق ملت ایران تنظیم شده و در حقیقت حقوق ملت ایران استیفا نشده بود مطرح شود و آقای حسین مکی عضو کنونی جبهه ملی و همکار عزیز من از اطلاعات مهندسین وطن‌پرست مملکت من جمله آقای مهندس حسیبی استفاده نموده و با توضیحات بیشتری جلسه ما قبل آخر مجلس به واسطه احساسات شورانگیز آقای دکتر معظمی متشنج شود و آقای مکی آنقدر ایستادگی کنند تا دوره ۱۵ منقضی شده و قرارداد تصویب نشود."<ref>[[سخنان مصدق درباره سیاست ابستروکسیون علیه قرارداد الحاقی گس - گلشائیان در مجلس پانزدهم ۲۲ اسفند ۱۳۲۹]]</ref>
+
<blockquote>ما در موضوع نفت با شرکت‌های عامل، یعنی کنسرسیوم نفتی که در ایران کار می‌کند - چون شاید پنج شش شرکت دیگری هستند که با ما کار می‌کنند، ولی البته آن‌ها در محدوده‌های بسیار کوچکتری هستند- مشغول مذاکره بودیم. مذاکرات نه قطع شده‌است و نه به جایی رسیده‌است. این است که امروز بدون ورود در دنیا خطوط کلی آن را باید برای شما بگویم. موقعی که در ۱۹۵۴ ما قرارداد نفتی را امضاء کردیم که شاید در آن روز بیشتر از آن هم نمی‌توانستیم بدست بیاوریم، یکی از مواد قرارداد این بود که شرکت‌های عامل منافع ایران را به بهترین وجهی حفظ خواهند کرد. ما دلائلی داریم که این کار نشده‌است. در قرارداد ۵۴، سه دوره تمدید ۵ ساله در نظر گرفته بودند که ضمناً شرط شده بود که منافع ایران حفظ بشود. ما دلائل کافی داریم که مطابق حتی همین قرارداد ۵۴، قرارداد نفت خود را با کنسرسیوم در سال ۱۹۷۹، یعنی ۶ سال دیگر، دیگر به هیچوجه تمدید نکنیم. حقوق حاکمیت هر مملکتی به او اجازه می‌دهد که بر ثروت طبیعی خود نظارت کامل داشته باشد و اصول منشور ملل متحد و قطعنامه‌های بخصوصی در این مورد تحقیق دارد که نه فقط ثروت هر مملکتی، ثروت زیر زمینی و روی زمینی هر مملکتی، مال اوست، ولی حتی قراردادهایی که با کمپانی‌های خارجی برای بهره برداری و استخراج بسته می‌شود، نمی‌تواند بدون صلاحدید مملکت صاحب ثروت مورد بهره برداری قرار بگیرد، یعنی هیچ کمپانی ای نمی‌تواند بگوید که من می‌خواهم مثلاً از نفت، سالی انقدر استخراج بکنم، مثلاً یک استخراج معقولانه‌ای که بگوییم - فقط محض خاطر ذکر یک رقمی - یک میلیون بشکه معقولانه باشد نسبت به ذخائر، اگر آن کمپانی بگوید من ۲۰۰ هزار بشکه بیشتر برنمی‌دارم، یا اینکه بعکس بگوید من دو میلیون بشکه برمی‌دارم، آن حق را به او نداده‌است. نفت صنعت پیچیده‌ای است. یک چاهی را اگر بیش از مقدار معین استخراج بکنید، در واقع آن چاه را شما می‌کُشید. اگر بازیافت مجدد، چون نفت هم نیست، اگر گازهایی را که در آنجا هست، دومرتبه در چاه برگردانند و بقول اصطلاح فنی انژکسیون بکنند، نکنند، این حفظ منافع مملکت نیست و این کارها در مملکت ما نشده‌است. </blockquote>
  
−
=== مجلس شانزدهم دولت ساعد، دولت علی منصور و دولت سپهبد رزم‌آرا ===
+
شاهنشاه پس از این سخنرانی برای گذراندن تعطیلات به سن موریتس در کشور سویس رفتند. نمایندگان کمپانی‌های نفتی کنسرسیوم در سن‌موریتس به دیدار شاهنشاه رفتند. پس از گفتگوهایی که انجام شد کمپانی‌ها پیشنهادی به شاهنشاه تقدیم کردند که پایه قراردادهای نفتی آینده ایران شد:
−
ماه مهر ۱۳۲۸ انتخابات مجلس شانزدهم آغاز شد و محمد مصدق خود را کاندید انتخابات از تهران کرد و دریافت که وی همانند انتخابات دوره پانزدهم انتخاب نمی ‌شود. کاندیداتوری مصدق به سبب سن وی که بالای هفتاد بود نیز زیر پرسش برده شد و محمد مصدق اینکه ملیت سویسی دارد و براساس قانون مدنی نمی تواند نماینده مجلس و یا نخست‌وزیر بشود<ref>[[قانون مدنی ۱۳۱۳/جلد ۲ - کتاب ۲ - در تابعیت]]</ref> را دوباره پنهان کرد. مصدق ادعا کرد که سن او در شناسنامه‌اش  به اشتباه نوشته شده، شناسنامه‌ایی که در سال ۱۳۰۴ صادر شده بود.<ref>[[قانون سجل احوال ۱۳۰۴]]</ref> با این که نزدیک به یک چهارم قرن پیشتر این شناسنامه صادر شده و وی مقام دولتی و فرمانداری و نمایندگی مجلس در سه دوره را داشته و دارای پاسپورت نیز بوده، در این زمان مصدق مدعی شد که وی  ۳ سال جوانتر از سن شناسنامه‌ای خود است. با اینکه مصدق پروانه کاندیدا شدن را نداشت، ۲۱ مهر ۱۳۲۸  مصدق با ۱۸ تن از رفقا در دربار شاهنشاهی بست نشست و شاهنشاه به وسیله وزیر دربار عبدالحسین هژیر به آگاهی محمد مصدق رساندند که برای اعتراض به انتخابات می‌باید به کمیسیون انتخابات مجلس شورای ملی و به دولت شکایت ببرد. ۲۲ مهر رای‌گیری انتخابات برای کوتاهی یازایستاد و مصدق و رفقایش در دربار اعتصاب غذا کردند. ۲۵ مهر رای‌گیری از سر گرفته شد. هژیر وزیر دربار شاهنشاهی که زمان درازی در فراهم آوردن قرارداد الحاقی زمانی که وزیر دارایی و نخست‌وزیر کوشش کرده بود در مسجد سپسهالار به گلوله بسته شد و روز پسین درگذشت. از آن جا که حزب توده پشتیبان مصدق یک روز پس از [[سوءقصد به جان شاهنشاه محمدرضا شاه پهلوی دانشگاه تهران ۱۵ بهمن ۱۳۲۷|سوءقصد به جان شاهنشاه محمدرضا شاه پهلوی در دانشگاه تهران روز ۱۵ بهمن ۱۳۲۷]] منحل اعلام شده بود <ref>[[انحلال حزب توده ایران ۱۶ بهمن ۱۳۲۷]]</ref> ، بالاخره محمد مصدق در ۲۶ مهر ۱۳۲۸ [[جبهه ملی]] را بنیان کرد <ref>[[جبهه ملی]]</ref> که جایگزین جای خالی [[حزب توده]] در انتخابات وی شود.
+
:۱- شرکت ملی نفت ایران تمام عملیات بهره‌برداری و کنترل و دیگر عملیات وابسته به صنعت نفت را بر عهده خواهد داشت. کمپانی‌های کنسرسیوم به خریداران با حق تقدم دگرگون خواهند شد.
 +
:۲- کمپانی‌های وابسته به کنسرسیوم کاوش و تولید و پالایش برچیده خواهند شد. کنسرسیوم کمپانی سرویس نفت بنیان خواهد کرد برای فراهم‌آوردن سرویس تکنولوژیک برای شرکت ملی نفت ایران.
 +
:۳- شرکت ملی نفت ایران به کمپانی‌های کنسرسیوم نفت خامی خواهد فروخت که برای مصرف داخلی بدان نیازی نیست و جدا از صادرات مستقل خود به کمپانی‌های دیگر است.
 +
:۴- سرمابه‌گذاری در نفت ایران بر عهده شرکت ملی نفت ایران می‌باشد گرچه کمپانی‌های کنسرسیوم متعهد می‌شوند که ۴۰٪ آن را برای کاوش و تولید برای پنج سال نخست قرارداد نوین برعهده بگیرند.
 +
:۵- از آنجا که کمپانی‌های کنسرسیوم سرمایه‌گذاری و سرویس تکنولوژیک به شرکت ملی نفت ایران خواهند داد در برابر ۲۲ سنت از هر بشکه تخفیف خواهند گرفت.
  
−
۱۸ آبان اعلامیه انجمن نظارت مرکزی انتخابات تهران را باطل اعلام کرد. محمد مصدق نخست ترتیبی داد که رئیس انجمن نظارت انتخابات تهران تعییر یابد و دکتر ادهم از دوستان نزدیک وی جانشین او بشود و وی مصدق را که بالای هفتاد سال داشت را به عنوان کاندیدای تهران تایید کرد. ۱۹ بهمن ۱۳۲۸ انتخابات تهران دوباره آغاز شد. انتخابات حوزه لواسان و سر قبر آقا با تقلب‌های جبهه ملی باطل اعلام شد و با دستکاری‌هایی که در صندوق‌ها و حوزه‌ها شده بود محمد مصدق ـ حائری‌زاده ـ دکتر شایگان (رئیس حوزه انتخاباتی)  ـ آزاد ـ نریمان (رئیس حوزه انتخاباتی) ـ دکتر بقائی ـ مکی  به مجلس شانزدهم راه یافتند و اعتبارنامه‌هاشان را پس از ماه‌ها که از آغاز مجلس شانزدهم می گذشت در یازده خرداد ۱۳۲۹ گرفتند.<ref>[[مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۱ خرداد ۱۳۲۹ نشست ۳۰#- تصویب اعتبارنامه یازده نفر از آقایان نمایندگان تهران|تصویب اعتبارنامه یازده نفر از آقایان نمایندگان تهران مجلس شورای ملی ۱۱ خرداد ۱۳۲۹ نشست ۳۰]]</ref>
 
  
−
۲۰ بهمن ۱۳۲۸ مجلس شورای ملی دوره شانزدهم با سخنان محمدرضا شاه پهلوی گشوده شد.<ref>[[بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضا شاهنشاه پهلوی هنگام گشایش مجلسین سنا و شورای ملی ۲۰ بهمن ۱۳۲۸]]</ref> ساعد در روز ۹ اسفند ۱۳۲۸ کابینه و برنامه دولت خود را به محلس شناساند.<ref>[[مذاکرات مجلس شورای ملی ۹ اسفند ۱۳۲۸ نشست ۵#- معرفی هیئت دولت |معرفی کابینه و برنامه دولت ساعد ۹ اسفند ۱۳۲۸]]</ref> در نشست‌های دیگر مجلس برنامه دولت ساعد مورد انتقاد نمایندگان واقع شد<ref>[[مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۶ اسفند ۱۳۲۸ نشست ۷#- بقیه مذاکره در برنامه دولت|دنباله مذاکره در برنامه دولت ساعد مجلس شورای ملی ۱۶ اسفند ۱۳۲۸]]</ref> و ساعد کناره‌گیری کرد. شاهنشاه ۱۰ اسفند برای یک دیدار رسمی وارد پاکستان شدند و تا ۲۵ اسفند سفرمعظم‌له به درازا کشید. ۲ فروردین ۱۳۲۹ شاهنشاه، علی منصور رئیس شورای عالی سازمان برنامه را به سلطنتی فراخواندند و وی را مامور سازمان دادن کابینه کردند<ref>[[مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۰ فروردین ۱۳۲۹ نشست ۱۰#ـ معرفی هیئت دولت از طرف آقای منصور نخست وزیر|معرفی کابینه و برنامه دولت منصور نخست وزیر ۲۰ فروردین ۱۳۲۹]]</ref>. در برنامه هر دو دولت ساعد و علی منصور اجرای برنامه عمرانی اول گنجانیده شده بود که وابسته به درآمد نفتی بیشتر از شرکت نفت انگلیس و ایران بود.  علی منصور با ۸۵ رای موافق از ۸۵ تن نماینده‌ایی که در مجلس بودند رای اعتماد گرفت.<ref>[[تصمیم قانونی دایر به‌ابراز رای‌اعتماد به دولت آقای علی منصور نخست‌وزیر]]</ref> شاهنشاه در گفتگویی با خبرنگاران نیویورک تایمز در ۲۹ فروردین ۱۳۲۹ فرمودند که "ایران دیگر به کشورهای خارجی امتیاز استخراج نفت نخواهد داد."
 
  
−
۶ خرداد ۱۳۲۹ احمد دهقان نماینده مجلس شورای ملی و مدیر مجله تهران مصور و مدیر تاتر و تماشاخانه تهران، در زمانی که فعالیت‌های ضد کمونیستی و دشمنی اش با شوروی به اوج خود رسیده بود، در دفتر کار خود از سوی یکی از اعضای حزب منحله توده به نام حسن جعفری  مورد شلیک گلوله‌های اسلحه کمری وی شد و در بیمارستان شماره دو ارتش درگذشت.<ref>[[مذاکرات مجلس شورای ملی ۷ خرداد ۱۳۲۹ نشست ۲۸#بیانات آقای رئیس دایر به ابراز تأسف از قتل مرحوم احمد دهقان|بیانات آقای رئیس دایر به ابراز تأسف از قتل مرحوم احمد دهقان مجلس شورای ملی ۷ خرداد ۱۳۲۹ نشست ۲۸]]</ref><ref>[[مذاکرات مجلس شورای ملی ۹ خرداد ۱۳۲۹ نشست ۲۹#- بیانات قبل از دستور آقایان: پیراسته - مکی - شوشتری - رضوی|بیانات قبل از دستور آقای شوشتری درباره کشته شدن احمد دهقان مجلس شورای ملی ۹ خرداد ۱۳۲۹ نشست ۲۹]]</ref>
+
{| class="wikitable" style="font-style:normal; font-size:110%; margin: 1em auto 1em auto;"
 +
|+
 +
|-
 +
|'''قانون الغای قرارداد نفت با کنسرسیوم مصوب سال ۱۳۳۳ و اجازه اجرای قرارداد فروش و خرید نفت بین دولت شاهنشاهی ایران و شرکت‌های خارجی'''
 +
|}
  
−
علی منصور در ۲۳ خرداد ۱۳۲۹ از مجلس درخواست کرد که کمیسیونی از اعضای شش شعبه مجلس تشکیل شود و به مسله نفت رسیدگی کند <ref>[[مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۳ خرداد ۱۳۲۹ نشست ۳۵#- معرفی آقای صادق وثیقی به وزارت اقتصاد ملی و بیانات آقای نخست‌وزیر راجع به نفت|بیانات نخست‌وزیر علی منصور راجع به حل مسله نفت مجلس شورای ملی ۲۳ خرداد ۱۳۲۹]] </ref> سرانجام مجلس تشکیل کمیسیون ۱۸ نفره برای رسیدگی به قرارداد الحاقی را در ۳۰ خرداد ۱۳۲۹ تصویب کرد.<ref>[[‌تصميم قانونی دایر به انتخاب كميسيون ۱۸ نفری از شعب برای رسيدگی به قراردادالحاقی نفت]]</ref> از هشت نماینده جبهه ملی که به مجلس راه یافتند، پنج تن آنان در کمیسیون نفت نشستند. محمد مصدق علی منصور را به باد انتقاد گرفت که چرا لایحه الحاقی نفت را به مجلس آورده است و بر سر فریاد کشید که"...سر منصور را هم من خواهم برید و واقعاً اگر از عهده‌اش برآیم با اینکه ناخوش هستم در مورد اقتضا سر او را مثل سر جوجه‌ای خواهم برید این لایحه، لایحه دولت است باید دولت امضا کند دولت سابق یک لایحه آورده‌است بمجلس این لایحه مردود مجلس است..."<ref>[[سخنان محمد مصدق نماینده مجلس شورای ملی در رد لایحه الحاقی نفت و کندن سر علی منصور نخست‌وزیر ۳۰ خرداد ۱۳۲۹]]</ref> عبدالقدیر آزاد نیز در لایحه الحاقی نفت سخن‌ها راند و درخواست لغو امتیاز نفت با شرکت نفت انگلیس و ایران را کرد.<ref>[[سخنان عبدالقدیر آزاد نماینده مجلس شورای ملی در رد قرارداد الحاقی نفت و لغو امتیاز نفت جنوب با شرکت نفت انگلیس و ایران ۴ تیر ۱۳۲۹]]</ref> با جنجال‌هایی که محمد مصدق و رفقای وی در مجلس به راه انداختند علی منصور ناگزیر شد که از سمت خود کناره‌گیری کند و در ۵ تیر آن را به آگاهی شاهنشاه در کاخ سعدآباد رسانید و شاهنشاه کناره‌گیری وی را پذیرفتند. همان روز به فرمان شاهنشاه سپهبد علی رزم‌آرا به نخست‌وزیری منصوب شد و روز پسین کابینه خود را به پیشگاه شاهنشاه شناساند. سپهبد رزم‌آرا با کابینه خود وارد مجلس شورای ملی شد و با جنجال نمایندگان روبرو شد. با وجود این اوضاع سپهبد رزم‌آرا کابینه خود را به مجلس شناساند و برنامه خود را نیز به مجلس داد و ۱۳ تیر رای اعتماد با ۹۵ رای موافق از ۱۰۵ رای را بدست آورد.<ref>[[تصمیم قانونی دایر به‌ابراز رای‌اعتماد به دولت جناب آقای علی رزم‌آرا نخست وزیر]]</ref> نشست‌های مجلس بیشتر با حمله نمایندگان جبهه ملی به نخست‌وزیر رزم‌آرا برگزار می شد، با توهین های بسیار مصدق به نخست‌وزیر وی گفت:"..اولا ایشان اینطور فرمودند که بنده نمایندگی از خارجی‌ها دارم که برای مملکت کار کنم بنده خودم وطن پرستی خودم را نشان داده‌ام جناب آقای دکتر شما که ملیون هستید دهات بسیار دارید قراء و قصبات فراوان دارید چکار کردید شما وطن پرست هستید یا من؟ من آدمی هستیم که ۳۰ سال در این مملکت سابقه خدمت دارم..."<ref>[[مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۶ شهریور ۱۳۲۹ نشست ۵۶#بیانات آقای نخست‌وزیر و دکتر مصدق|بیانات آقای نخست‌وزیر و دکتر مصدق مجلس شورای ملی ۱۶ شهریور ۱۳۲۹]]</ref> محمد مصدق خود و نمایندگان اقلیت را تنها نمایندگان اکثریت ملت ایران نامید و از دولت شوروی و سیاست خارجی آنها ستایش کرد و پافشاری نمود که دولت نباید این لایحه را به مجلس بیاورد مگر اینکه هر امتیازی که به دولت انگلیس داده شود همانند آن نیز به دولت شوروی بایستی داده شود تا موازنه برقرار شود. <ref>[[ سخنان محمد مصدق نماینده مجلس شورای ملی در ستایش از ارتش اشغالی شوروی در ایران ۳۰ شهریور ۱۳۲۹]]</ref>
+
امیر عباس هویدا در روز ۲۸ تیر ماه ۱۳۵۲ پس از ایراد یک سخنرانی رسا قرارداد تاریخی نفت را به مجلس شورای ملی تقدیم کرد. هویدا گفت: "... ما در مقابل قدرت خارجی تسلیم نشدیم و سازش نکردیم و قرارداد جدید بساط قبلی را که همه کار نفت در لندن انجام می‌گرفت، برچید. به موجب قرارداد جدید، دست شرکت‌های خارجی در عملیات نفت کوتاه می‌شود و اختیارات آنها به شرکت ملی نقت داده می‌شود. ... "<ref>[[مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۸ تیر ۱۳۵۲ نشست ۱۱۹|مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۸ تیر ۱۳۵۲ نشست ۱۱۹ بیانات امیرعباس هویدا نخست وزیر درباره قرارداد تاریخی نفت و حاکمیت ایران بر نفت ایران]]</ref>
 +
سرانجام دولت امیرعباس هویدا در روز ۲ امرداد ۱۳۵۲ لایحه الغای قرارداد نفت با کنسرسیوم و اجازه اجرای قرارداد فروش و خرید نفت بین دولت شاهنشاهی ایران و شرکت‌های خارجی را به مجلس داد.<ref>[[تقدیم لایحه الغای قرارداد کنسرسیوم مصوب ۱۳۳۳ به وسیله امان‌الله ریگی مخبر کمیسیون دارایی به مجلس شورای ملی ۲ امرداد ۱۳۵۲]]</ref> و پس از گفتگوها در مجلس شورای ملی و سخنان نمایندگان <ref>[[گفتگوهای نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری بیست و سوم درباره الغای قرارداد کنسرسیوم مصوب ۱۳۳۳ مجلس شورای ملی ۲ امرداد ۱۳۵۲]]</ref> [[قانون الغای قرارداد نفت با کنسرسیوم مصوب سال ۱۳۳۳ و اجازه اجرای قرارداد فروش و خرید نفت بین دولت شاهنشاهی ایران و شرکت‌های خارجی|قرارداد با کنسرسیوم نفت برچیده شد و برای نخستین بار در تاریخ نفت]] ایران، کشور ایران توانست نفت خود را به کمپانی نفتی دلخواه خود با شرایط مناسب بفروشد.
  
−
وزیر دارایی در سخنان خود گفت: "...گزارش کمیسیون نفت است که در تاریخ ۱۳۲۹/۹/۱۹ تدوین و به مجلس شورای ملی تقدیم شده‌است که کمیسیون مخصوص نفت که از طرف مجلس شورای ملی در اواخر خرداد ماه برای رسیدگی به لایحه دولت تشکیل شده بود پس از مذاکرات و مطالعات به این نتیجه رسیده که قرارداد الحاقی ساعد ـ گس کافی برای استیفای حقوق ایران نیست لذا مخالفت خود را با آن اظهار می‌دارد. دستور مجلس رسیدگی به این گزارش و این نتیجه بوده‌است و بنده هر قدر در ظرف این چند روز دقت کردم و توجه کردم که بفهمم نسبت به این گزارش از طرف آقایان محترمی که در آنجا نطق فرمودند چه نظری اتخاذ شده‌است متأسفانه هیچ چیز در بیانات ایشان گفته و شنیده نشد جز این مطلب چیزی که بیشتر مورد تعجب بود این بود که آقایان پیشنهادی راجع به ملی شدن صنایع نفت داده بودند و مطابق مرسوم و معمول اگر اظهاراتی راجع به پیشنهاد خود داشتند می‌بایستی موقعی که پیشنهاد طرح و بحث می‌شد اظهار می‌داشتند نه اینکه گزارش کمیسیون را که در دستور مجلس قرار گرفته اصولاً مورد توجه قرار نداده و اظهارات خارج از موضوع راجع به آن بنمایند با توجه به این مقدمه که کلیه اظهاراتی که از طرف ناطقین در اینجا شد اصلاً‌مربوط به دستور نبود و خارج از دستور و موضوع بود..."<ref>[[سخنان وزیر دارایی درباره گزارش کمیسیون نفت و پس گرفتن لایحه قرارداد الحاقی گس - گلشائیان مجلس شورای ملی ۵ دی ۱۳۲۹]]</ref>
+
تصویب [[قانون الغای قرارداد نفت با کنسرسیوم مصوب سال ۱۳۳۳ و اجازه اجرای قرارداد فروش و خرید نفت بین دولت شاهنشاهی ایران و شرکت‌های خارجی]] در روز ۲ امرداد ۱۳۵۲ در مجلس شورای ملی و ۸ امرداد ۱۳۵۲ در مجلس سنا بزرگترین پیروزی در نفت برای محمدرضا شاه پهلوی  و کشور ایران بود زیرا که با این قانون برای نخستین بار از ملی شدن بهره‌برداری و تولید و فروش نفت در تاریخ نوین ایران می‌توان گفتگو کرد. این قانون در واقع قانون ملی شدن نفت در ایران است. ایران برای نخستین بار تعیین کرد که چند بشکه در روز، با چه بهایی و به چه شرکت نفتی می‌خواهد بفروشد. صد در صد سود از فروش نفت برای نخستین بار از آن کشور ایران شد و در کشور باقی ماند. این قانون در تاریخ ۷ آبان ۱۳۳۳ به توشیح شاهنشاه رسید. این قانون با ماده واحده،  قرارداد دولت ایران با کنسرسیوم نفت مصوب آبان ماه ۱۳۳۳ و ملحقات آن لغو می‌گردد و به دولت اجازه داده می‌شود قرارداد ضمیمه‌مربوط به فروش و خرید نفت را که بین دولت شاهنشاهی ایران و شرکت ملی نفت ایران از یک سو و شرکتهای خارجی نامبرده در قرارداد مزبور از طرف دیگر منعقد و امضاء شده است به موقع اجراء بگذارد.
  
−
با آنکه دولت انگلستان پیوسته به مقامات ایرانی یادآور می شد که شرکت نفت انگلیس و ایران یک شرکت سهامی خصوصی است و ربطی به دولت انگلیس ندارد، باز هم دولت ایران از دولت انگلستان درخواست کرد که پادرمیانی کند و وضع بحرانی بوجود آمده پایان یابد. آخرین پیشنهاد شرکت نفت انگلیس و ایران پیش از ملی کردن نفت بدین قرار بود: شرکت ۲۵ میلیون پوتد حق سهام بی‌درنگ به ایران می پردازد، پشتیبانی از برنامه عمرانی اول و رفاه مردم ایران تا نیروهای کمونیست بیش از این در ایران رخنه نکنند، و سود بدست آمده برپایه پنجاه / پنجاه تقسیم شود. رزم‌آرا
+
<center>
 +
<gallery widths="140px" heights="170px" perrow="9">
 +
پرونده:NationalizingNaftContractHoveydaMajlis28Tir1352P1.jpg|
 +
پرونده:NationalizingNaftContractHoveydaMajlis28Tir1352p.jpg|
 +
پرونده:ShahanshahAryamehrRoozNaftRefinery09Amordad1352w.jpg|
 +
</gallery>
 +
</center>
  
 +
=== - کنگره بزرگ ملی ===
 +
[[پرونده:GreatNationalCongressShahanshahSpeechNationalizingOil3Bahman1351a.jpg|thumb|left|180px|سخنان تاریخی شاهنشاه آریامهر در کنگره بزرگ ملی ۳ بهمن ۱۳۵۱]]
 +
[[پرونده:GreatNationalCongressShahanshahSpeechNationalizingOil3Bahman1351d.jpg|thumb|left|180px|]]
 +
[[پرونده:ShahanshahAryamehrKongrehBozorgMelli3Bahman1351SectionNaft.mp4|thumb|left|240px|سخنرانی شاهنشاه آریامهر در کنگره بزرگ ملی ۳ بهمن ۱۳۵۱ - بخش آینده نفت]]
 +
[[پرونده:Abolishconsortiumagreementopt.pdf|thumb|left|180px|قانون الغای قرارداد نفت با کنسرسیوم مصوب سال ۱۳۳۳ و اجازه اجرای قرارداد فروش و خرید نفت بین دولت شاهنشاهی ایران و شرکت‌های خارجی]]
 +
[[پرونده:SenateShoraResolutionSpeechShahanshah5Bahman1351.jpg|thumb|left|180px|نشست مشترک سنا و مجلس شورای ملی و قطعنامه مهم آن]]
 +
[[پرونده:SenateShoraResolutionSpeechShahanshah5Bahman1351a.jpg|thumb|left|180px|]]
 +
[[پرونده:StMoritzdocument.JPG|thumb|left|180px‎|پیشنهاد کمپانی‌های عضو کنسرسیوم به شاهنشاه درباره لغو قرارداد نفت کنسرسیوم و همکاری‌ها در آینده بهمن ۱۳۵۱]]
 +
'''[[کنگره بزرگ ملی در بزرگداشت آغاز دومین دهه انقلاب شاه و مردم ۱ تا ۴ بهمن ماه ۱۳۵۱]]'''
  
−
<ref>[[تصمیم قانونی دایر به ابراز رای ساکت در مورد استیضاح آقای دکتر مصدق و عده‌ای از نمایندگان از دولت آقای علی رزم‌آرا در موضوع نفت]]</ref>
+
کنگره پرشکوه بزرگ ملی در آستانه آغاز دومین دهه انقلاب شاه و مردم با بودن بیش از پنج هزار تن از گروه‌های گوناگون مردم ایران در تهران در روز ۱ بهمن ماه ۱۳۵۱ در سالن محمدرضا شاه پهلوی گشایش یافت. ده سال پیش در چنین روزهایی در سالن محمد رضا شاه، مردم ایران به پای منشور انقلاب سفید یک سدا و یک دل صحه گذاشت و دوباره  گواه شکوهی بی پایان از احساسات مردمی که در دیدگان آنان نور پرفروغی از امید به آینده‌ای بس درخشان تابان شده بود گشت.  پنج هزار ایرانی از ۲۳ گروه گوناگون در کنگره بزرگ ملی شرکت کرده بودند.<ref>[[کنگره بزرگ ملی در بزرگداشت آغاز دومین دهه انقلاب شاه و مردم ۱ تا ۴ بهمن ماه ۱۳۵۱]]</ref>
  
 +
کنگره بزرگ ملی ساعت ۹ بامداد یکشنبه ۱ بهمن ماه ۱۳۵۱ با شرکت پنج هزار هموند رسمی کنگره و چند صد میهمان با نواختن سرود شاهنشاهی و خواندن سرود انقلاب آغاز شد که سدای خواندن سرودها سالن عظیم محمدرضا شاه را به لرزه درآورد.
  
 +
در سومین روز کنگره بزرگ ملی روز ۳ بهمن ماه ۲۵۳۱ شاهنشاهی برابر با ۱۳۵۱ خورشیدی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی در برابر سالن محمدرضا شاه پهلوی از خودرو پیاده شدند، شهبانو پالتوی سپید رنگ بسیار زیبایی با حاشیه‌هایی از سوزن دوزی بلوچ بر تن داشتند. غریو شادی دانش‌آموزان پیشبازکننده دو چندان شد، سدای دسته موزیک دانش آموزان که سرود شاهنشاهی را می‌نواختند در میان ابراز شور و هیجان دانش آموزان گم شد.
  
−
*سپهبد علی رزم‌آرا  نخست‌وزیر دوره شانزدهم قانونگذاری در روز ۱۶ اسفند ۱۳۲۹ هنگامی که برای شرکت در مجلس ختم آیت‌الله فیض وارد مسجد شاه می‌شد، در مسجد با شلیک سه گلوله از سوی خلیل طهماسبی عضو سازمان فداییان اسلام هدف گلوله قرار گرفت و در دم جان سپرد.[۱۹] سپهبد رزم‌آرا گفتگوها با شرکت نفت انگلیس و ایران را ادامه داد و درآمد نفت را افزایش داد و به دو برابر رسانید.
 
  
−
*دکتر عبدالحمید زنگنه وزیر فرهنگ در کابینه رزم‌آرا و رئیس دانشکده حقوق دانشگاه تهران در روز ۲۸ اسفند ۱۳۲۹ چند روز پس از ترور سپهبد رزم‌آرا در پهنه دانشگاه تهران توسط نصرت الله قمى در ۴۶ سالگى با گلوله‌های شلیک شده از تپانچه یک دانشجو کشته شد. قاتل در پاسخ به اینکه چرا دکتر زنگنه را کشته است پاسخ داد که به دو دلیل دکتر زنگنه را کشته است: نخست، پس از اینکه دکتر زنگنه وزیر فرهنگ اعلام کرد که پروپاگاند برای حزب توده در مدرسه‌ها و دانشگاه ممنوع است و دوم مخالفت دکتر زنگنه با ملی شدن نفت.
+
از ساعت ۱۵ تهران پر جنب و جوش، خلوت شد. آمد و رفت مردم و خودروها در خیابان‌ها دیده نمی‌شد.  ساعت ۱۶ و پانزده دقیقه تنها یک سدا در ایران پژواک داشت و آن سدای شاهنشاه ایران زمین بود: <ref>[[سخنرانی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در نشست تاریخی کنگره بزرگ ملی در بزرگداشت دهمین سالگرد انقلاب شاه و مردم ۳ بهمن ماه ۱۳۵۱]]</ref>
  
−
== مجلس شانزدهم ==
+
شاهنشاه آریامهر در هفتاد و پنج دقیقه سخنرانی رسایی ایراد کردند و  راهنمایی‌ها و دستورالعمل‌های نوینی در راه پیشبرد و تکمیل کردن انقلاب ایران در زمینه های انقلاب کشاورزی، انقلاب صنعتی، سیاست دفاعی، انقلاب فرهنگی، انقلاب آموزشی، انقلاب اداری و آینده نفت ایراد کردند و هم چنین اعلام فرمودند که از این پس « انقلاب شاه و مردم » « انقلاب شاه و ملت » نام خواهد گرفت. شاهنشاه آریامهر در :
 +
 +
'''آینده نفت ایران'''
 +
<big>
 +
:مدت‌ها ما در موضوع نفت با شرکت‌های عامل یعنی کنسرسیوم نفتی  که در ایران کار می‌کند، چون چهار پنج شش شرکت دیگری هست که با ما کار می کنند، ولی البته آنها در یک محدوده بسیار کوچکتری هستند،  مشغول مذاکره بودیم. مذاکرات نه قطع شده است و نه به جایی رسیده است. این است که امروز بدون ورود در جزییات، خطوط کلی آن را باید برای شما بگویم. موقعی که در سال ۱۹۵۴ ما قرارداد نفتی را امضاء کردیم، که شاید در آن روز بیشتر از آن هم نمی‌توانستیم به دست بیاوریم، یکی از مواد قرارداد این بود که شرکت‌های عامل، منافع ایران را به بهترین وجهی حفظ خواهند کرد.
 +
:ما دلایلی داریم که این کار نشده است. در قرارداد ۱۹۵۴ سه دوره تمدید پنج ساله در نظر گرفته بودند که ضمناً شرط شده بود که منافع ایران حفظ بشود. ما دلایل کافی داریم که مطابق حتی همین قرارداد ۱۹۵۴ قرارداد نفت خود را با کنسرسیوم در سال ۱۹۷۹ یعنی شش سال دیگر به هیچوجه تمدید نکنیم. 
 +
:حقوق حاکمیت هر مملکتی به آن اجازه می‌دهد که بر ثروت طبیعی خود نظارت کامل داشته باشد و اصول منشور ملل متحد و قطعنامه‌های بخصوصی در این مورد تصریح دارد که نه فقط ثروت هر مملکتی، ثروت زیرزمینی و روی زمینی هر مملکتی مال او است، بلکه قراردادهایی که با کمپانی‌های خارجی برای بهره برداری و استخراج نفت بسته می‌شود نیز نمی‌تواند بدون صلاحدید مملکت صاحب ثروت مورد بهره برداری قرار بگیرد یعنی هیچ کمپانی نمی‌تواند بگوید که من می‌خواهم از نفت سالی این قدر استخراج بکنم، مثلاً  استخراج معقولانه ای که بگویم یک میلیون بشکه، آن کمپانی نمی‌تواند بگوید من دویست هزار بشکه بیشتر برنمی‌دارم. یا آنکه بعکس میزان آن را افزایش دهد و بگوید من دو میلیون بشکه برمی‌دارم. این حق به او داده نشده است.
 +
:صنعت نفت صنعت پیچیده‌ای است، یک چاه را اگر بیش از مقدار معینی استخراج بکنید در واقع آن چاه را شما می‌کشید. اگر بازیافت مجدد (چون حرف فنی است اصطلاح انگلیسی آن را می‌گویم) سکندری ریکاوری نکند،  < secondary recovery > این حفظ منافع مملکت نیست.
 +
:اگر گازهایی را که لازم است دومرتبه در چاه برگردانند و باصطلاح فنی انژکسیون بکنند، نکنند این حفظ منافع مملکت نیست. این کارها برای مملکت ما نشده است. راهی که برای ما می‌ماند دو تا است. چون مردمانی هستیم که به امضاء خودمان پایبند هستیم می‌گوییم، یک امکان این است که تا سال ۱۹۷۹ یعنی شش سال دیگر کمپانی‌های موجود به کارشان ادامه بدهند، به شرطی که درآمد هر بشکه نفتی که به ما می‌رسد از درآمد ممالک هم حوزه ما کمتر نباشد و به شرطی که قدرت صادراتی ایران به هشت میلیون بشکه در روز برسد. اگر فاصله‌ای که حالا تا آن رقم هست پر نشود، خود ما این کار را خواهیم کرد و خودمان می‌دانیم که با آن نفت اضافی چه بکنیم. به هر حال در سال ۱۹۷۹ قرارداد موجود خاتمه پیدا خواهد کرد و شرکت‌های فعلی مشتری نفت ایران خواهند بود بدون هیچ مزایایی و باید مثل دیگران بیایند و صف بکشند.
 +
:راه دوم این است که از موقع امضاء قرارداد جدید تمام مسئولیت‌ها و هر چه که امروز در دست ما نیست تمام برگردد به ایران و شرکت‌های عامل فعلی مشتری طویل‌المدت ما باشند و ما نفت را به آن‌ها برای مدت طولانی به قیمت خوب، با تخفیفی که هر کسی به یک مشتری خوب می‌دهد، خواهیم فروخت و این تنها راه است برای آنکه شرکت‌های عامل بدانند تا هر موقع که قرارداد طول می‌کشد (۲۰سال- ۲۵ سال) نفت به آن‌ها می‌رسد. در صورتی که در آن نوع دیگر من آنقدرها مطمئن نیستم که آن نفت‌ها به همین سادگی به هر مملکتی صادر بشود. این مطلب باید بزودی برای ما روشن بشود. شق اول ادامه کار تا سال ۱۹۷۹ است، و شق دوم مشتری شدن و مطمئن بودن به اینکه نفت برای مدت طولانی با شرایط مناسب در اختیار آن‌ها خواهد بود، ولی برای اینکه شق دوم را ما بتوانیم انجام بدهیم لازم است بخصوص صنعت ما توسعه پیدا کند و بهترین متخصصین خارجی را یا بطور دستجمعی و متشکل یا بطور انفرادی در استخدام خود بیاوریم تا برای ما کار بکنند و ما باید در مورد حفظ و نگهداری و تفحص و تجسس بیش از گذشته دقت کنیم و بیش از همیشه برای اینکه یک صنعت درجه یک به مقیاس بین‌المللی ایجاد بکنیم بکوشیم و برای این کار حتی از همین فردا باید مطالعه کنیم که سازمان شرکت ملی نفت ایران چطور خودش را برای یک زمان فوری ولو برای سال ۱۹۷۹ آماده و مهیا کند. اگر در آتیه خیلی نزدیک موفق به این کار شویم - در سال ۱۹۷۹ که قطعی است - اهمیت آن را هر یک از شما می‌تواند بداند. </big>
  
−
... وزیر اسبق دارایی ایران که بر حسب تصویب دولت وقت قرارداد الحاقی را امضاء کرده‌است مرتکب چه گناهی شده (‌دکتر بقائی ـ اگر توضیحی که می‌دادم گوش می‌دادید می‌فهمیدید) که باید او را مورد هرگونه حمله و تهمتی قرارداده و از پشت این تریبون او را خائن بخوانند مگر قرارداد الحاقی که در ۲۶ تیر ماه ۱۳۲۸امضاء شده‌است چه حق تازه برای شرکت نفت انگلیس و ایران قائل گشته و چه مزایای جدیدی به صاحبان امتیاز داده‌است آقای گلشائیان وزیر دارایی وقت برحسب وظیفه که قانون مهر ماه ۱۳۲۶ برای دولت قائل شده بوده با نمایندگان شرکت وارد مذاکره گشته و پس از مدتها بحث و شور با تصویب دولت قراردادی امضاءکرده که نسبت به امتیاز نامه ۱۹۳۳ دارای مزایای مالی مهمی بوده‌است و قطعیت آن را هم طی قانون اساسی منوط به تصویب قوه مقننه کرده این موضوع هر قدر هم که مخالفین بخواهند آن را کوچک جلوه دهند بسیار مهم و بزرگ بوده و انکار آن در حقیقت انکار بدیهیات است مثلاً طبق امتیاز نامه ۱۹۳۳ حق‌الامتیاز دولت از برای هر تن 4 شلینگ تشخیص شده بوده و قرارداد الحاقی این ۴ شلینگ را به ۶ شلینگ ترقی داده یعنی حق‌الامتیاز را پنجاه درصد بالا برده آنهم با تمام شرایط و مزایایی که برای چهار شلینگ پیش‌بینی شده بود یعنی همان قسم که چهار شلینگ حق‌الامتیاز در قرارداد ۱۹۳۳ تضمین شده به طلا بوده این ۶ شلینگ هم تضمین شد به طلا است و یا اینکه قرارداد الحاقی مالیات را که در امتیاز نامه ۱۹۳۳ نه پنس تشخیص شده بود به یک شلینگ ترقی داده که آنهم تضمین شده به طلا است و یا اینکه حق ایران را در ذخایر عمومی که طبق امتیازنامه ۱۹۳۳ سالها بعد قابل پرداخت بوده فوراً و سالیانه قابل پرداخت تشخیص کرده و پرداخت این ذخایر را هم که سابقاً مالیات بر درآمد دولت انگلستان از آنها کسر می‌شده طبق صریح قرارداد الحاقی بدون کسر مالیات بر درآمد انگلستان مقرر داشته و یا آنکه قیمت اصلی مواد نفتی را که در امتیاز نامه ۱۹۳۳ با تخفیف ده درصد پیش بینی شده بود با تخفیف ۲۵ درصد قائل گشته‌است بنده می‌خواستم بدانم آیا امضای یک چنین قراردادی که میلیونها لیره عایدات دولت را زیاد می‌کند و مزایای آن محرز است که مثلاً در سال ۱۹۵۰ کلیه حقوق ایران را که طبق قرارداد ۱۹۳۳ بالغ بر۱۵ میلیون لیره بالغ می‌سازد و بالطبع حق‌الامتیاز دولت ایران را برای هر تن نفت استخراج شده به یک لیره و کسری تلقی می‌دهد یعنی از مقایسه با حق‌الامتیازهایی که در نواحی نفت‌خیز مجاور ایران از قبیل عراق و کویت و عربی سعودی پرداخت می‌شود حق‌الامتیاز ایران را بالاتر و بیشتر می‌کند آیا امضای یک چنین قراردادی خیانت به کشور بوده (دکتر بقائی ـ بلی) و امضاءکننده آن خائن و مزدور اجنبی است (‌دکتر بقائی - بلی و دفاع کننده‌اش) آقایان شخصی که مسئولیتی داشت زحمتی کشیده و مزایایی تحصیل کرده و قدر متیقن چیز تازه‌ای به کسی نداده و حتی در مقابل مطالبه شرکت که حقی را که در ضمن ماده ۱۱ قرارداد ۱۹۳۳ پیش بینی شده حاکی از این که بعد از سی سال باید در مالیات‌ها تجدید نظر شود از بین ببرند کوچکترین تزلزلی از خود نشان نداده بلکه زیر بار این مطالبه نرفته و نتوانسته‌است توفیق بیشتری بدست آورد (صحیح است) (دکتر بقائی ـ شما هم نخواهید توانست) آیا چنین شخصی به نظر شما خائن است (‌دکتر بقائی ـ بله) آیا دولتی که این قرارداد را تأیید می‌کند که طبق آن چهل میلیون لیره باید اضافه پرداخت بشود و به واسطه عدم تعیین تکلیف پرداخت نشده مرتکب خیانتی شده‌است...<ref>[[مذاکرات مجلس شورای ملی ۵ دی ۱۳۲۹ نشست ۹۷ #- بقیه مذاکره در گزارش کمیسیون مخصوص نفت و استرداد لایحه بوسیله آقای وزیر دارایی|سخنان وزیر دارایی درباره گزارش کمیسیون نفت و پس گرفتن لایحه گس - گلشائیان مجلس شورای ملی ۵ دی ۱۳۲۹]]</ref>
 
  
 +
به دنبال سخنرانی ۷۵ دقیقه‌ای  شاهنشاه آریامهر در کنگره ملی درباره نفت سفارت خانه‌های خارجی بی درنگ به دولت‌های متبوع خود گزارش کردند. در تهران و لندن بزرگان کنسرسیوم که بسیار نگران شده بودند از ابراز دیدگاه هایشان خودداری کردند و گفتند چشم به راه دریافت نوشتار رسمی سخنرانی شاهنشاه هستند. سهام شرکت‌های نفتی در بورس لندن پایین آمد. سهام شرکت نفت انگلیس که پیش از سخنرانی تاریخی شاهنشاه دو پنس پایین آمده بود پس از سخنرانی شاهنشاه ۲۰ پنس یعنی ۳٫۵٪ کاهش یافت.
  
−
'''دکتر مصدق''' –  در اوایل دوره ۶۰ تقنینیه که مرحوم مستوفی‌الممالک زمامدار شده و برای رفع اختلاف شرکت با دولت کمیسیونی در مجلس انتخاب و افتخار عضویت آن نصیب من گردیده بود پس از مذاکرات و تبادل افکار عقیده‌مند شدم تا شرکت نفت در ایران هست ملت ایران نخواهد توانست از استقلال سیاسی و اقتصادی خود بهره‌مند شود و آرزو می‌کردم روزی فرارسد که ملت ایران بتواند این زنجیر بدبختی و این حلقه اسارت و عبودیت را پاره کند در اواسط سال ۱۳۲۳ وقتی که آقای کافتارادزه برای تحصیل امتیاز نفت شمال به ایران آمد موقع بدست من رسید که از مضار و معایب آن ورق پاره در مجلس حرف بزنم و معایب مضار گفته شده را علت طرح پیشنهادی خود راجع به تحریم امتیاز نفت قرار دهم نظر من در تمام دوره پیروی <big>از سیاست موازنه آن هم منفی بود نه مثبت در صورتی که نظر نمایندگان حزب توده در مجلس این بود که موازنه وقتی بر قرار می‌شود که همسایه شمالی هم در شمال از حقوق و مزایای شرکت نفت یعنی دولت انگلیس در جنوب بهره مند شود.</big> حال آنکه معقول نیست پیکر بی دو دست به تواند مقدرات خود را اداره کند و هر کس که خواهان تعالی و ترقی و مقید بحفظ استقلال ایران است باید سعی کند که دست بریده هر چه زودتر بجای خود گذارده شود تا ملت ایران بتواند در مقابل دول بزرگ از حقوق حقه خود دفاع کند. روی عقیده من آقای رحیمیان پیشنهادی در جلسه علنی مجلس به من داد که آنرا امضاء کنم ولی استنکاف نمودم و امروز می‌توانم به عرض جامعه برسانم که علت این استنکاف چه بود. پیشنهاد ایشان امتیاز شرکت نفت را الغاء می‌کرد چنانچه قرار داد دارسی هم ماخذ عملیات شرکت نفت قرار می‌گرفت چون حق الغای امتیاز برای دولت در آن شناخته نشده بود الغای امتیاز سبب می‌شد که بر طبق یکی از مواد همان قرار داد اختلاف بین شرکت و دولت منجر بحکمیت شود. و معایب حکمیت هم بر آقایان پوشیده نیست و چون تا آن وقت سیآت اعمال صاحب امتیاز و مضار معامله او تمام گفته نشده و ملت ایران از اوضاع رقت بار خود اطلاع کافی نداشت و سیاست بین المللی وقت هم اجازه نمی‌داد که در آن ایام از ملی شدن صنعت نفت در مجلس کمترین اظهاری بشود و هیچیک از نمایندگان هم غیر از من پیشنهاد آقای رحیمیان را امضاء نمی‌کردچون که اکثریت مجلس هواخواه سیاست انگلیس و نمایندگان حزب توده هم می‌خواستند دولت شوروی همان امتیاز و مزایا را در شمال تحصیل کند و موازنه سیاسی به این طریق بر قرار شود بنابراین مجوزی نداشت که من آن را امضاء کنم و از کار‌هایی که بعداً در آن مجلس به نفع ایران صورت گرفت از قبیل الغای قرارداد دکتر میلیسپو که اختیارات او مخالف قانون اساسی بود و رد پیشنهاد کمیسیون سه جانبی موفقیت‌های دیگری که نصیب آن مجلس شد محروم شوم مجلس پانزدهم افتتاح شد '''و قرار داد شرکت مختلط ایران و شوروی که بر اساس ۵۱ و ۴۹ درصد تنظیم شده بود در جلسه علنی رد شد و سیاست موازنه اقتضا می‌کرد به دولت ماموریت داده شود که استیفای حقوق ملت ایران را از صاحب امتیاز نفت جنوب بکند و موقع بدست آمد که عده‌ای از نمایندگان اقلیت آن مجلس منجمله آقایان اسکندری و مهندس رضوی و رحیمیان و حائری‌زاده و دکتر بقائی و بعضی دیگر از نمایندگان اکثریت من جمله آقایان امیرتیمور کلالی و مسعود ثابتی توضیحات بیشتری در اطراف آن ورق پاره بدهند و در آخر دوره که قرارداد ساعد و گس از نظر استیفای حقوق ملت ایران تنظیم شده و در حقیقت حقوق ملت ایران استیفا نشده بود مطرح شود و آقای حسین مکی عضو کنونی جبهه ملی و همکار عزیز من از اطلاعات مهندسین وطن‌پرست مملکت من جمله آقای مهندس حسیبی استفاده نموده و با توضیحات بیشتری جلسه ما قبل آخر مجلس به واسطه احساسات شورانگیز آقای دکتر معظمی متشنج شود و آقای مکی آنقدر ایستادگی کنند تا دوره ۱۵ منقضی شده و قرارداد تصویب نشود. چیزی نمانده بود که انتخابات دوره ۱۶ تقنینیه در طهران شروع شود که جبهه ملی از نمایندگان اقلیت دوره پانزدهم و این جانب یعنی دشمنان معروف سرسخت امتیاز نفت و عده دیگر تشکیل گردید. مردم طهران بمنظور رفراندم ملت به کار نفت ۷ نفر از نمایندگان جبهه ملی را که غیر از من هیچ کدام سابقه وکالت طهران نداشتند با آراء زیاد برای استیفای حق ملت ایران انتخاب و روانه مجلس نمود و نتیجه این شد که قرارداد ساعد و گس در جلسه علنی مردود شناخته شده و به یک کمیسیون ۱۸ نفری موسوم به کمیسیون مخصوص نفت اختیار داده شود رویه‌ای اتخاذ کند که استیفای حقوق ملت ایران کاملاً بشود. کمیسیون نفت به اتفاق آراء موفق شد که آن دست جداشده را به پیکر نحیف و ضعیف ایران وصل یعنی ملی شدن صنعت نفت را در تمام کشور اعلام نموده که دراین جلسه مطرح است. اکنون لازم می‌دانم که از مساعدت آقای جمال امامی که در راه ملی شدن صنعت نفت در آخرین ساعت مساعی بسیار بکار برده‌اند و همچنین به آقایان بهبهانی کاظم شیبه آنی –  اسلامی –  فرامرزی و کشاورز صدر که بعد از نمایندگان جبهه ملی به ترتیب مذکور پیشنهاد ملی شدن صنعت نفت را امضاء کرده‌اند''' و نیز از تمام آقایان نمایندگان اکثریت مجلس و عضو کمیسیون که موافقت با ملی شدن صنعت نفت را از وظایف اولیه خود نسبت به ملت ایران دانسته‌اند تشکرات بی پایان خود را تقدیم نموده و از همگی سپاسگذاری کنم. به شما ای نمایندگان مجلس شانزدهم. به شما ای آقایان نمایندگانی که در وطن پرستی شما نمی‌توان تردید نمود. عرض می‌کنم گزارش کمیسیون را بدون فوت وقت که ممکن است از کیسه ملت ایران برود و دیگر شما موقعی بدست نیاورید که به این خدمت بزرگ ملی مفتخر و موفق شوید تصویب کنید تا این بدن ضعیف و نحیف آن دست مقطوع خود را به بدن وصل کند و بادو دست در راه استقلال اقتصادی و سیاسی خود مبارزه نموده و رفع این بیچارگی و بدبختی که بواسطه سوء سیاست همسایه جنوبی نصیب ملت ایران شده‌است بکند. ملت ایران خطراتی در پشت سر دارد که اگر دست بریده بدن متصل گردید می‌تواند بادو دست از آن خطرات جلوگیری کند. بنده بیش از این نمی‌خواهم عرض کنم فقط خاطر آقایان نمایندگان محترم را به این موضوع متوجه می‌کنم که شما برای جلوگیری از عدم رضایت ملت ایران که سرتاسر مملکت را گرفته‌است چه فکر کرده‌اید؟ اگر فکری نکرده‌اید یقین داشته باشید که مملکت را دچار خطر می‌کنید و اگر فکر کرده‌اید بگو‌یید که آن را به چه ترتیب عملی می‌کنید. بنظر نمایندگان جبهه ملی هیچ فکری و هیچ راهی برای حفظ استقرار مملکت و عدم مداخله دول بزرگ غیر از ملی شدن صنعت نفت نیست، صنعت نفت باید ملی شود و این وجوهی که از کیسه این ملت بیچاره بدون لباس، بدون غذا بجیب خارجی می‌رود و ممکن است که موجب یک خطرات بزرگی شود صرف خود ملت بشود. آنهایی که می‌گویند این قرارداد باطل و ساختگی را معتبر بشمارند اگر برای امنیت این مملکت و جلوگیری از خطرات راهی دارند بگویند و چنانچه نگویند و بخواهند عایدات نفت جنوب را که حق ملت بیچاره و بدبخت ایران است و باید برای جلوگیری از عدم رضایت صرف کارهای تولیدی بشود و مردم بکار اشتغال ورزند و بتوانند اشاعه کنند باز غارت و چپاول نمایند باید بدانند که از خطر نمی‌توان جلوگیری کرد. شنیدم نظر شرکت نفت این است که در بعضی نمایندگان اگر بتواننداعمال نفوذ کنند که در مجلس شورای ملی حاضر نشوند که این دو سه روز آخر سال مقتضی بشود و تا ۱۷ فروردین هم خدا بزرگ است که چه چیزها پیش بیاید و من یقین دارم که نمایندگان همگی آنقدر وطن پرست هستند که زیر بار هیچ نفوذی نروند (صحیح است) ای نمایندگان محترم و ای کسانی که دلسوز مملکتید در جلسه آتیه مجلس حاضر شوید و این رای کمیسیون را باتفاق آرا تصویب کنید تا کمیسیون بتواند هر چه زودتر راه حلی برای ملی شدن صنعت نفت به مجلس شورای ملی پیشنهاد کند، شما نمایندگان ملت تصمیمی اتخاذ کنید که مملکت را از خطر دخالت بیگانگان حفظ نما‌یید (احسنت – احسنت)
 
  
−
== روز نفت - روز الغای قرارداد کنسرسیوم مصوب سال ۱۳۳۳ و اجازه اجرای قرارداد فروش خرید نفت دولت شاهنشاهی ایران با شرکت های خارجی ==
+
۵ بهمن ماه ۱۳۵۱ نشست مشترک مجلس سنا و مجلس شورای ملی  به ریاست مهندس شریف امامی در کاخ سنا برگزار شد. نخست وزیر و کابینه، وزیر دربار شاهنشاهی، دکتر منوچهر اقبال رییس هیات مدیره و مدیر عامل شرکت نفت، بسیاری از بزرگان کشوری، نمایندگان سپاهیان دانش و بهداشت و ترویج و آبادانی، نمایندگان خانه‌های انصاف و شوراهای داوری، کارگران و کشاورزان و هم چنین روزنامه نگاران خارجی باشندگان این نشست بودند. در آغاز شریف امامی سخن گفت آنگاه شش سناتور و شش نماینده مجلس هر کدام درباره یکی از اصول انقلاب بیاناتی ایراد کردند. در پایان قطعنامه نشست مشترک دو مجلس نوشته شد:
−
[[پرونده:Abolishconsortiumagreementopt.pdf|thumb|left|250px|قانون الغای قرارداد نفت با کنسرسیوم مصوب سال ۱۳۳۳ و اجازه اجرای قرارداد فروش و خرید نفت بین دولت شاهنشاهی ایران و شرکت‌های خارجی]]
+
 
−
{{ شنیدن
+
:در پایان دهمین سالگرد انقلاب شاه و ملت که به ابتکار و رهبری اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران منشور آن به تصویب ملی رسید و به اجرا درآمد و نتایج شگرف و ثمرات ارزنده‌ای که این رستاخیز ملی در دگرگون ساختن کلیه مظاهر زندگی فردی و اجتماعی ملت ایران به همراه داشت و توفیق در برقراری اصول عدالت و مساوات و توزیع عادلانه ثروت بر اساس ارزش کار و وصول صحیح مالیات‌ها و از میان بردن امتیازات طبقاتی و برخورداری زن و مرد از مزایای حقوق سیاسی و اجتماعی یکسان و مبارزه با جهل و فقر و برقراری نظام اجتماعی سالم و سپردن کار مردم به مردم و ایجاد پیوستگی معنوی و استحکام مبانی دین و اعتلای روح میهن پرستی به بالا بردن مراحل کمال که اکنون ملت ایران را از یک سو به گذشته‌ای تابناک متکی به فرهنگ و تمدن کهن و تاریخ ۲۵۰۰ سال دوران شاهنشاهی و از سوی دیگر آینده‌ای روشن و تمدنی بزرگ می‌پیوندد. نمایندگان مجلسین در آغاز دهه دوم انقلاب در جلسه مشترک ۵ بهمن ماه ۱۳۵۱ مراتب حق شناسی خود را همراه با سپاسگزاری ملت به پیشگاه رهبر بزرگ انقلاب تقدیم می‌دارند و اقداماتی که به منظور استیفای حقوق مسلم ملت ایران از منابع طبیعی به ویژه نفت انجام داده و می‌دهند تایید می‌نمایند. مجلسین مساعی پر ثمر و افکار الهام بخش رهبر گرانقدر انقلاب را می ستایند و از آن با عظمت و شکوهی که درخور است تجلیل می‌کنند و این تصمیم قانونی را به نشانه حق شناسی ملت ایران به اتفاق آرا تصویب و اعلام می‌دارند.
−
| نام پرونده    = Shahspeech3bahman1351.ogg
+
 
−
| عنوان        = سخنرانی محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر به مناسبت سالروز دهمین سال انقلاب شاه و مردم ۳ بهمن ۱۳۵۱
+
 
−
| توصیف        = [[سخنرانی محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر به مناسبت سالروز دهمین سال انقلاب شاه و مردم ۳ بهمن ۱۳۵۱]]
+
'''[[پیام اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر به مناسبت روز نفت ۹ امرداد ماه ۱۳۵۳]]'''
−
| نوع          = گفتار
+
 
−
| مکان قرارگیری = چپ
+
اکنون که یک سال از تاریخ قرارداد خرید و فروش با کنسرسیوم می‌گذرد لازم می‌دانیم نتایج درخشان و چشمگیر اجرای آن را به اطلاع ملت ایران برسانیم.
−
| سرآیند        =
 
−
}}
 
−
== الغای قرارداد نفت با کنسرسیوم مصوب سال ۱۳۳۳ ==
 
−
=== قانون الغای قرارداد نفت با کنسرسیوم مصوب سال ۱۳۳۳ و اجازه اجرای قرارداد فروش و خرید نفت بین دولت شاهنشاهی ایران و شرکت‌های خارجی ===
 
−
تصویب [[قانون الغای قرارداد نفت با کنسرسیوم مصوب سال ۱۳۳۳ و اجازه اجرای قرارداد فروش و خرید نفت بین دولت شاهنشاهی ایران و شرکت‌های خارجی]] در روز ۲ امرداد ۱۳۵۲ در مجلس شورای ملی و ۸ امرداد ۱۳۵۲ در مجلس سنا بزرگترین پیروزی در نفت برای محمدرضا شاه پهلوی  و کشور ایران بود زیرا که با این قانون برای نخستین بار از ملی شدن بهره‌برداری و تولید و فروش نفت در تاریخ نوین ایران می توان گفتگو کرد. این قانون در واقع قانون ملی شدن نفت در ایران است. ایران برای نخستین بار تعیین کرد که چند بشکه در روز، با چه بهایی و به چه شرکت نفتی می خواهد بفروشد. صد در صد سود از فروش نفت برای نخستین بار از آن کشور ایران شد و در کشور باقی ماند. این قانون در تاریخ ۷ آبان ۱۳۳۳ به توشیح شاهنشاه رسید. این قانون با ماده واحده،  قرارداد دولت ایران با کنسرسیوم نفت مصوب آبان ماه ۱۳۳۳ و ملحقات آن لغو می‌گردد و به دولت اجازه داده می‌شود قرارداد ضمیمه‌مربوط به فروش و خرید نفت را که بین دولت شاهنشاهی ایران و شرکت ملی نفت ایران از یک سو و شرکتهای خارجی نامبرده در قرارداد مزبور از‌ طرف دیگر منعقد و امضاء شده است به موقع اجراء بگذارد.
 
  
−
=== سخنرانی محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر به مناسبت سالروز دهمین سال انقلاب شاه و مردم ۳ بهمن ۱۳۵۱ ===
+
با توشیح قرارداد جدید نفت در تاریخ ۹ مرداد ۱۳۵۲ آرزوی دیرینه ملت ایران در استقرار کامل حاکمیت ملی بر منابع نفتی تحقق یافت و برای پیشرفت و تعالی کشور دوره نوینی آغاز گردید.  
−
پیش از تصویب این قانون [[سخنرانی محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر درباره نفت ۳ بهمن ۱۳۵۱ | محمدرضا شاه پهلوی در سوم بهمن ۱۳۵۱ به مناسبت سالروز]]  [[انقلاب شاه و مردم]] سخنرانی ایراد کرد و گفت:
 
−
<blockquote>...یکی از مواد قرارداد این بود که شرکت‌های عامل منافع ایران را به بهترین وجهی حفظ خواهند کرد. ما دلائلی داریم که این کار نشده‌است....از موقع امضاء قرارداد جدیدی تمام مسئولیت‌ها و هر چه که امروز در دست ما نیست تمام برگردد به ایران ...اسلام، همانطور که قبلاً هم گفته‌ام، اسلام روز اول است. و این کاری که ما می‌کنیم و این مواد انقلاب ایران، تمام استوار  بر همان اصول است. آن مذهب و اسلامی که پیغمبر آورد نه آنچیزی که به آن اضافه کرده‌اند و از آن برای خود و استفاده خود دکان ساخته‌اند.</blockquote>
 
  
−
== قانون راجع به مبادله قرارداد فروش نفت و گاز و طرز اداره عملیات آن مصوب سال ۱۳۳۳ ==
+
در نتیجه اجرای این قرارداد مرکز کنترل و مدیریت کلیه امور مربوط به اکتشاف، استخراج، و پالایش به تهران منتقل شد و کلیه امور تحت نظر شرکت ملی نفت ایران قرار گرفت و اکنون این دولت ایران است که با توجه به مصالح و منافع درازمدت کشور، برنامه‌های مربوط به استفاده و بهره برداری از منابع نفت گاز کشور را تنظیم و به موقع اجرا می‌گذارد. امور مربوط به پالایشگاه آبادان کُلاً بوسیله شرکت ملی نفت ایران اداره و کارهای مربوط به اکتشاف و تولید نیز تحت نظر کامل این شرکت انجام می‌شود.  
−
[[قانون راجع به مبادله قرارداد فروش نفت و گاز و طرز اداره عملیات آن]] - مصوب ۲۹ مهرماه ۱۳۳۳ مجلس شورای ملی و ۶ آبان ماه ۱۳۳۳ مجلس سنا - این قانون در تاریخ ۷ آبان ۱۳۳۳ به توشیح محمد رضا شاه پهلوی رسید.
 
  
−
'''‌ماده واحده -''' مجلس شورای ملی قرارداد ضمیمه را که قسمت اول آن مشتمل بر پنجاه و یک ماده و دو ضمیمه مربوط به خرید و فروش نفت و گازو طرز اداره عملیات مشروحه در آن می‌باشد و به امضای ایران و شرکت ملی نفت به عنوان طرف اول و با امضای شرکتهای مفصلهْ الاسامی زیر:
+
طی یک سالی که از عقد قرارداد جدید می‌گذرد اقدامات اساسی و مهمی از نظر استفاده هر چه بیشتر و برخورداری هر چه بهتر از منافع نفت و گاز کشور به عمل آمده است. برای حفظ ذخائر نفت و گاز چه از لحاظ افزایش میزان بازدهی میدان‌های نفتی تا حداکثر ممکن و چه از جهت فراهم ساختن امکان بهره برداری هر چه بیشتر و طولانی تر از منابع نفت و گاز کشور اقدامات مقدماتی مقدور معمول و پیش بینی‌های لازم انجام گرفته است.
  
−
:- گالف اویل کورپوریشن
+
تزریق گاز به منابع نفتی به زودی آغاز خواهد شد و با اجرای برنامه‌های فشرده و وسیعی که از نظر بازیافت مجدد برای میدان‌های نفتی مختلف تهیه و تنظیم شده است امید می‌رود که ده‌ها هزار میلیون بشکه بر ذخائر قابل بهره برداری نفت کشور افزوده شود. ... تثبیت حق تعیین قیمت‌های اعلان شده برای کشورهای تولید کننده که به رهبری ایران و بوسیله سازمان کشورهای صادر کننده در این سال انجام گرفت از جمله مهمترین کارهایی است که تاکنون در تاریخ صنعت نفت جهانی بوقوع پیوسته است. با این اقدام نه تنها بر درآمد نفتی ما به مقیاس وسیعی افزوده شد، بلکه در واقع حاکمیت ما بر منابع نفتی خود به نحو قاطع و مسلمی تجلی کرد.
−
:- سوکونی واکیوئوم کمپانی اینکورپوریتد
 
−
:- استاندارد اویل کمپانی
 
−
:- استاندارد اویل کمپانی اف کالیفرنیا
 
−
:- ذی تکساس کمپانی
 
−
:- انگلو ایران اویل کمپانی لیمیتد
 
−
:- ن‌و - ده باتافسه پترولئوم ماتشاپای و کمپانی فرانسز دپترول.  
 
  
−
== قانون اعطای امتیاز نفت به شرکت نفت انگلیس و ایران محدود ==
+
حق تعیین قیمت که از بدو استخراج و بهره برداری از نفت در ایران بطور دربست و برخلاف موازین عدل و انصاف در اختیار شرکت‌های نفتی قرار داشت، آن‌ها را موفق نمود با بکار بستن یک قیمت تصنعی و ظالمانه برای این نیروی ممتاز رشد اقتصادی جهان صنعتی امروز را طی دوران پس از جنگ دوم جهانی بر پایه نفت ارزان و به بهای محرومیت و عقب ماندگی کشورهای تولید کننده نفت فراهم آورند....
−
پس از لغو [[امتیازنامه دارسی]] با تصویب این قانون امتیاز بنیان شرکت نفت انگلیس و ایران داده‌شد . قانون اعطای امتیاز نفت به شرکت نفت انگلیس و ایران محدود در ۷ خرداد ماه ۱۳۱۲ به تصویب مجلس شورای ملی رسید. این قرارداد امتیازی است که از طرف دولت شاهنشاهی ایران به '''شرکت نفت انگلیس و ایران محدود و شرکت‌های تابعه آن'''  در ۲۹ آوریل ۱۹۳۳ اعطاء گردیده‌است.
 
  
−
== امتیازنامه دارسی ==
+
=== نیز نگاه کنید به ===
−
امتیازنامه دارسی در ۷ خرداد ۱۲۸۰ خورشیدی برابر با ۲۸ مه ۱۹۰۱ و برابر با ۹ صفر ۱۳۱۹ قمری در کاخ صاحبقرانیه به امضای مظفرالدین‌ شاه رسید.
+
* [[پیام اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر به مناسبت روز نفت ۹ امرداد ماه ۱۳۵۳]]
−
فصل نهم امتیاز نامه می‌گوید: دولت علیه ایران به صاحب امتیاز اجازه می‌دهد که یک یا چند شرکت به جهت انتفاع از آن امتیاز تأسیس نماید اسامی و نظام‌نامه سرمایه آن شرکتها به توسط صاحب امتیاز معین خواهدشد مشروط بر اینکه در ایجاد هر شرکتی صاحب امتیاز آن ایجاد را رسماً به توسط کمیسر به دولت اطلاع بدهد و نظام‌نامه آن شرکت را با تعیین محلی که شرکت مزبور باید در آنجا کار کند به دولت اظهار دارد و مدیرهای شرکتها نیز به توسط او انتخاب خواهندشد این شرکت با آن شرکتها تمام حقوق صاحب امتیاز را خواهند داشت ولی از طرف دیگر آنها باید تمام تعهدات و مسئولیت صاحب امتیاز را نیز درعهده خود گیرند.
+
* [[پیام دکتر منوچهر اقبال مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران به مناسبت روز نفت ۹ امرداد ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی]]
  
−
فصل دهم:بین صاحب امتیاز از یک طرف و شرکتی که تشکیل کند از طرف دیگر قرار داده خواهدشد که یک ماه بعد از تاریخ تأسیس رسمی شرکت اول صاحب امتیاز مکلف است مبلغ بیست هزار لیره انگلیسی نقداً و بیست هزار لیره دیگر سهام پرداخته شده به دولت علیه بدهد علاوه بر آن آن شرکت و تمام شرکتهایی که تأسیس خواهندشد مکلف خواهندبود که از منافع خالص سالیانه خود صدی شانزده به دولت علیه سال به سال کارسازی نمایند.
+
== بن‌مایه ==
−
== منبع ==
 
 
<references/>‎
 
<references/>‎
 
[[رده:قراردادهای نفت و گاز]]
 
[[رده:قراردادهای نفت و گاز]]
 +
[[رده:روز نفت]]
 +
[[رده:روز نفت ۹ امرداد ماه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۷ ژوئیهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۱۷:۱۵

تصمیم‌های مجلس درگاه نفت

تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز

ملی کردن نفت و قرارداد کنسرسیوم تا الغای قرارداد کنسرسیوم
روز نفت ۹ امرداد ماه
ShahanshahAryamehrRoozNaft9Amordad1352a.jpg
ShahanshahAryamehrRoozNaft9Amordad1352b.jpg
NationalizingNaftContractHoveydaMajlis28Tir1352a.jpg
ShahanshahAryamehrRoozNaftSepas09Amordad1352g1.jpg
ShahanshahAryamehrRoozNaftSepas09Amordad1352b.jpg
ShahanshahAryamehrRoozNaftSepas09Amordad1352P2.jpg
ShahanshahAryamehrRoozNaftSepas09Amordad1352a.jpg
ShahanshahAryamehrRoozNaftSepas09Amordad1352d.jpg
ShahanshahAryamehrRoozNaftSepas09Amordad1352m.jpg
ShahanshahShahbanou8Amordad2532Shahanshahi1.jpg
ShahanshahAryamehrRoozNaftSepas09Amordad1352c.jpg
ConsortiumContractEnded9Amordad1352d.jpg
ConsortiumContractEnded9Amordad1352e.jpg
ConsortiumContractEnded9Amordad1352f.jpg

روز نفت ۹ امرداد ماه

روز نفت ۹ امرداد ماه - روز ۹ امرداد ماه ۲۵۳۲ شاهنشاهی برابر با ۱۳۵۲ خورشیدی فرمان اجرای قرارداد فروش و خرید نفت به توشیح شاهنشاه آریامهر رسید و بی درنگ از دفتر مخصوص شاهنشاه به دولت ابلاغ گردید. توشیح قرارداد نوین نفت، لحظه تاریخی در زندگی مردم ملت ایران است. با توشیح این فرمان، قرارداد نفت با کنسرسیوم ملغی شد و برای همیشه باطل شد و خرید و فروش نفت یکسره به شرکت ملی نفت ایران داده شد. این آیین تاریخی از تلویزیون ملی ایران پخش شد.

این قانون، قانون ملی شدن نفت در ایران است. در روز ۲ امرداد ماه ۲۵۳۲ شاهنشاهی مجلس شورای ملی قانون قرارداد نفت با کنسرسیوم که در سال ۱۳۳۳ خورشیدی بسته شده بود را لغو کرد و اجازه اجرای قرارداد فروش و خرید نفت میان دولت شاهنشاهی ایران و شرکت‌های خارجی را تصویب نمود. در روز ۸ امرداد ماه این قانون از مجلس سنا گذشت که این بزرگترین پیروزی در صنعت نفت برای اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر و ملت سرافراز ایران و کشور ایران بود زیرا که با این قانون، برای نخستین بار از ملی شدنِ بهره‌برداری و تولید و فروش نفت در تاریخ نوین ایران می‌توان گفتگو کرد. ایران برای نخستین بار توانست تعیین نماید که چند بشکه در روز، با چه بهایی و به چه شرکت نفتی می‌خواهد بفروشد و باز هم برای نخستین بار صد در صد سود از فروش نفت، از آنِ کشور ایران می‌شود و در کشور می‌ماند و به خزانه ملت واریز می‌شود.

پس از توشیح شدن فرمان از سوی آریامهر شاهنشاه ایران دولت اعلامیه ای به چاپ رساند

اعلامیه دولت

بنا به پیشنهاد کمیته سپاس روز نهم امرداد ماه ۱۳۵۲ که قانون الغای قرارداد فروش و خرید نفت به توشیح مبارک اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر رسیده و مالکیت کامل و اداره حقیقی تمام منابع و تاسیسات نفتی به ایران تعلق گرفته است روز نفت اعلام می‌شود. نخست وزیر - امیر عباس هویدا
  • ShahanshahAryamehrRoozNaft9Amordad1352c.jpg
  • ShahanshahAryamehrRoozNaft9Amordad1352EbrahimSahba.jpg
  • ShahanshahAryamehrRoozNaft9Amordad1352d.jpg
  • ShahanshahAryamehrRoozNaftSepas09Amordad1352f1.jpg
  • ShahanshahAryamehrRoozNaftSepas09Amordad1352s.jpg

جشن سپاس و نیایش در استادیوم آریامهر در پیشگاه آریامهر شاهنشاه ایران

پس از نیمروز یک صد هزار تن از مردم تهران در استادیوم ورزشی آریامهر، پیروزی ملت ایران را در حاکمیت نفت جشن گرفتند و آیین سپاس و نیایش به جای آوردند.

از ساعت ۱۴ گروه‌های مردم با پرچم‌های ایران، فرتورهای شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو و والاحضرت ولیعهد و آرنگ‌های ملی و میهنی در دست، وارد استادیوم ورزشی آریامهر شدند. در استادیوم ضلع شرقی کشاورزان و کارگران و هموندان حزب ایران نوین جای گرفته بودند. در اشکوب نخست ضلع شرقی نیز سپاهیان انقلاب، دانشگاهیان، و ورزشکاران جای داشتند. ضلع جنوبی نمایندگان کارگران و اصناف و در اشکوب بالای ضلع غربی به کارگران هموند حزب ایران نوین و اشکوب پایین آن بلندپایگان کشوری نشسته بودند. نمایندگان دهقانان آزاده ایرانی از دشت‌ها و کوهپایه‌ها دور دست سراسر کشور با غریوهای شادمانه خود، استادیوم را به یک پارچه شور و سرور دگرگون کرده بودند. در جایگاه ویژه و پیرامون استادیوم صدها هزار پرچم سه رنگ شیر و خورشید نشان ایران در اهتزاز بود.

یک مشعل بزرگ که با گاز ذخایر نفتی ایران می‌سوخت، بالای فرتورهای شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو و والاحضرت ولیعهد روشن بود. آرنگ‌های نورانی نزدیک جایگاه جلوه‌ای بی همتا به استادیوم بخشیده بود. در ساعت ۱۸ و سی دقیقه انبوه مردم در ورزشگاه آریامهر آن چنان فشرده شد که برای گروهی جای نشستن نبود. از ساعت ۱۸ هنرمندان رادیو تلویزیون چون عارف، گوگوش و آغاسی برای مردم به هنرنمایی پرداختند. در هوای دلپذیر استادیوم هنرمندان وزارت فرهنگ و هنر که از دیگر جاهای کشور به تهران آمده بودند به میان چمن‌های ورزشگاه رفتند و با دست افشانی و پایکوبی خود، شور و هیجانی شگفت انگیز در مردم برانگیختند. در این هنگام مشعل بزرگی را که برای اتحادیه المپیک آسیایی فراهم شده بود و در برابر جایگاه قرار داشت به نشانه فرخندگی روز سپاس از شاهنشاه آریامهر، افروختند.

اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی ساعت ۱۹ و پنجاه و پنج دقیقه وارد استادیوم ورزشی آریامهر شدند. علیاحضرت شهبانو پیراهن لیمویی رنگ زیبایی با حاشیه و قلمکار بر تن داشتند. والاحضرت شاهپور غلامرضا و والاحضرت منیژه، والاحضرت عبدالرضا و والاحضرت پری سیما، والاحضرت شاهپور محمودرضا، امیرعباس هویدا نخست وزیر، مهندس شریف امامی رییس مجلس سنا، دکتر منوچهر اقبال رییس هیات مدیره و مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران، جمشید آموزگار وزیر دارایی، عباسعلی خلعتبری وزیر امور خارجه، کورس آموزگار وزیر آبادانی و مسکن، رییس ستاد بزرگ ارتشتاران، فرماندهان نیروهای سه گانه ارتش، ژنرال آجودان شاهنشاه فرمانده ژاندارمری کل کشور، رییس شهربانی و شماری از بلندپایگان کشوری از اعلیحضرتین پیشباز کردند و در رکاب اعلیحضرتین وارد جایگاه ویژه شدند. با ورود شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو غریو شادی مردم برخاست و فریادهای جاوید شاه استادیوم یک صد هزار نفری را به لرزه درآورد و یک پارچه شور و شوق شد، هزاران بادکنک رنگی آسمان استادیوم را رنگارنگ کرد و هزاران ایرانی با نواخته شدن سرود ملی ایران در استادیوم به پاخاستند و سرود شاهنشاهی را خواندند. پس از آنکه اعلیحضرتین نشستند، دانش آموزان بنیاد فرهنگی فرح پهلوی سرود سپاس را خواندند.[۱]آنگاه در ساعت ۲۰ و هشت دقیقه سپاهیان انقلاب دختر و پسر نوای « سرود انقلاب » را سر دادند. در ساعت ۲۱ و ده دقیقه مهندس محمد سماوکی رییس کمیته ملی سپاس، نوشتار لوحه سپاس را خواند:

بر لوحه سپاس مردم ایران از شاهنشاه آریامهر چنین نبشته بود:

سپاس فراوان آفریدگاری را سزا است که سرزمین ایران را با اندوخته‌هایی از کان‌های انباشته از ثروت گرانبها بیافرید. سپاس بی انتها خداوند یکتا را که مردم این مرز و بوم را به پیروی از آیین شاهنشاهی و سنت‌های تاریخی و فرهنگی و دینی خود به زیور کردار نیک و پندار نیک و گفتار نیک بیاراست و پس از گذشت دو هزار و پانصد سال اریکه شاهنشاهی ایران را به وجود شاهنشاهی توانا و خردمند و بیدار دل با اندیشه‌ای تابناک و فر ایزدی و نیروی یزدانی آراسته داشت تا به اراده توانایش بر دشواری‌ها پیروز شود و ایران را در پرتو فروغ جاودان آریامهری در راه رستگاری با پایداری و استواری به سوی تمدن بزرگ گسیل دارد و آنچه خداوند به سرزمین ایران ارزانی فرمود به دست ایرانی بسپارد تا با اندیشه ایرانی و به سود ایرانی از آن بهره برداری شود،
سپاس بیکران به پیشگاه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران که به فرمان همایونیش، ملت ایران توانست از کاوش تا پیدایش و پالایش و پخش و فروش نفت زمام کار را در دست توانای خویش گیرد و در راه سعادت و رفاه نسل حاضر و نسل‌های آینده به کار برد.

پس از خوانده شدن نوشتار لوحه سپاس، رییس کمیته ملی سپاس به همراه ۲۳ تن از نمایندگان استان‌ها و فرمانداری‌های کل یعنی هموندان گروه سپاس، در دو ردیف ۱۱ تَنی به سوی جایگاه به راه افتادند. هر یک از اینان تابلوی سپاس مردم استان یا فرمانداری کل خود را در دست داشتند. کمیته با فریادهای « جاوید شاه » وارد جایگاه شد و لوحه سپاس را به پیشگاه شاهنشاه آریامهر پیشکش کرد. در این هنگام سرود « شاه سایه خدا » خوانده شد و برنامه‌ی باشکوه نیایش انجام شد. پس از نیایش شاهنشاه آریامهر سخنرانی کردند و استادیوم یک پارچه غریو جاوید شاه بود.


سخنرانی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در استادیوم آریامهر آیین جشن ملی سپاس برای ملی کردن نفت ۹ امرداد ماه ۱۳۵۲

سپاس متقابل من به شما ملت ایران که با مهر و محبت و پشتیبانی بی دریغ خود هر موقعیتی که به دست آمده است با یکپارچگی خود در به دست آوردن هدف‌های ملی تلاش کرده‌اید.
اگر قدمی به عقب برگردیم شاید خیلی از حاضرین یادشان نباشد، روزی را که من برای حفظ این آب و خاک سوگند وفاداری یاد نمودم، در آن روز از یک طرف پایتخت کشور ما به وسیله نیروهای بیگانه اشغال می‌شد و از طرف دیگر در حالیکه من فاصله بین منزل تا مجلس شورای ملی را طی می‌کردم، می‌شود گفت که اتومبیل و موکب من بر دوش شما ملت ایران حمل می‌شد. این امر هم به من قدرت می‌داد و هم یک فرمان ملی بود که در برابر حوادث و مشکلات هیچوقت به زانو در نیایم. دوره جنگ را با هر خون دلی که بود من و شما با مقاومت منفی طی کردیم. هر اشغال بیگانه عوارضی دارد و در کشور ما نیز ایجاد ستون پنجم‌های رنگارنگ مشکلاتی بوجود آورد که یکی از آن ستون پنجم‌ها خطه زرخیز و تاریخی آذرآبادگان را مدت کوتاهی از ما جدا کرد، ولی روزی که من تصمیم گرفتم در این راه مبارزه کنم و پیروزی یا مرگ با افتخار را انتخاب نمایم بخوبی می‌دانستم که فرد فرد شما ملت ایران در این راه حاضر به هر گونه فداکاری هستید، کما آنکه قوای مسلح ایران بیش از مختصر زد و خوردی نکرد و این ملت ایران بود که خائنان را سرنگون ساخت.
بعد از آن مبارزه، مبارزه دیگری پیش آمد که عبارت از مبارزه ملت ما برای پس گرفتن حقوق و ثروت ملی مان یعنی نفت بود. در سال ۱۳۲۹ قانونی برای ملی کردن این ثروت عظیم گذشت که به دلائلی که اکنون موقع ذکر آن نیست حقیقتاً عملی نشد. تحریکات از همه طرف ادامه داشت تا اینکه پادشاه شما تصمیم گرفت برای اینکه پرده‌ها به عقب برود و قیافه حقیقی هر کس روشن بشود در غیاب او ملت ایران قضاوت خودش را بکند، و شما مردم ایران در ۲۸ امرداد قضاوت خود را با آن قیام تاریخی کردید و نه فقط خواستار مراجعت پادشاه قانونی و موروثی خود شدید، بلکه علاوه بر آن یک رسالت تاریخی نیز به من دادید که منجر به انقلاب ششم بهمن گردید.
انقلاب ششم بهمن همانطوری که امروز آن را می‌نامیم (انقلاب شاه و ملت) بود، برای اینکه از سرچشمه محبت و تفاهم بین من و شما برخاسته است. این انقلاب توانست یکپارچگی ملت ایران را به صورت عمل درآورد، به طوری که امروز هر فرد ملت ایران به طریقی در سرنوشت و در موفقیت این کشور سهیم و شریک است. این قدرتی بود که به من آن اراده و توانایی را بخشید که امروز توانستم قانون جدید فروش ثروت ملی ایران یعنی نفت را به مشتریان خارجی به بهترین وجهی به مورد اجرا بگذارم.
قدرت من فقط ناشی از قدرت شما است، قدرت شما ناشی از یکپارچگی ملت ایران است که امروزه در دنیا مورد احترام قرار گرفته است. می‌دانید که تا آخرین لحظه حیات، از آنچه که تابحال بوده‌ام تغییر نخواهم کرد و اگر تاکنون با حمایت شما به این جا رسیده‌ایم مسلماً از این پس نیز به مرزهای تمدن بزرگ خواهیم رسید. پس از سپاس متقابلی که در آغاز سخنم از شما نمودم اکنون نیز نیایش متقابل من به درگاه خداوند این است که شما ملت ایران را سلامت و سرفراز نگهدارد.


هنگام سخنرانی شاهنشاه آریامهر، علیاحضرت شهبانو ایستاده بودند و مردم پیوسته کف می‌زدند. پس از پایان سخنرانی شاهنشاه آریامهر، آتش بازی آغاز شد و هزاران ستاره فروزان و رنگارنگ آسمان استادیوم آریامهر را در نور فرو برد. در پایان، دانش آموزان مجتمع فرهنگی فرح پهلوی سرود انقلاب را بار دیگر خواندند و نمایندگان استان‌ها و فرمانداری‌های کل با پوشاک محلی و زیبایشان در دایره‌هایی جدا از هم به دست افشانی و پایکوبی و شادمانی پرداختند.

  • ConsortiumContractEnded9Amordad1352j.jpg
  • ConsortiumContractEnded9Amordad1352h.jpg
  • ConsortiumContractEnded9Amordad1352g.jpg
  • ConsortiumContractEnded9Amordad1352c.jpg
  • NationalizingIranianPetroleumIndustryMajlisSena8Amordad1352b.jpg

الغای قرارداد نفت با کنسرسیوم مصوب سال ۱۳۳۳ و ملی کردن نفت

NationalizingNaftContractHoveydaMajlis28Tir1352a.jpg
NationalizingIranianPetroleumIndustry9Amordad1352.jpg
GreatNationalCongress1-4Bahman1351a.jpg
GreatNationalCongressShahanshahSpeechNationalizingOil3Bahman1351b.jpg
GreatNationalCongressShahanshahSpeechNationalizingOil3Bahman1351f.jpg

قرارداد با کنسرسیوم نفت برای ۲۵ سال بسته شده بود با پروانه اینکه در پایان بیست و پنج سال تا سه بار و هربار برای ۵ سال تمدید شود. در درازای سال‌هایی که کنسرسیوم در ایران به بهره‌برداری نفت ایران می‌پرداخت، شرکت ملی نفت ایران فهرستی از شکایت‌ها علیه کنسرسیوم را فراهم آورد:

۱- کنسرسیوم تکنولوژی مناسب برای سالم‌سازی چاه‌های نفت بکار نبرده است (انژکسیون گاز به چاه‌ها) . کنسرسیوم استفاده از تکنولوژی را رد کرده است زیرا که سبب هزینه برای کنسرسیوم می‌شود که با توجه به درازای قرارداد، سود کنسرسیوم بسیار کم می‌شود.
۲-گازی که در هنگام بهره‌برداری نفت آزاد می‌شود بیشتر آن می‌سوزد و به هدر می‌رود. شرکت بهره‌برداری و تولید کنسرسیوم به جای اینکه این گاز را انباشته کند و بصورت مایع درآورد و یا آن گاز را دوباره به چاه برگرداند برای سالم‌سازی آن و نه آن را در اختیار شرکت ملی نفت ایران می‌گذارد که شرکت ملی آن گاز را پالایش کند و به فروش برساند.
۳- کنسرسیوم افزایش تولید در ایران را رد کرده است و می‌گوید که باید به دیگر مشتری‌هایش مانند عربستان سعودی نیز بیاندیشد.
۴- چند امارات در خلیج فارس با گفتگوهایی که کرده‌اند شرایط بهتری از پنجاه / پنجاه بدست آورده‌اند.

شاهنشاه آریامهر محمدرضا شاه پهلوی در سوم بهمن ۱۳۵۱ به مناسبت سالروز انقلاب شاه و مردم سخنرانی ایراد کردند که در آن به کار کنسرسیوم در ایران ایراد گرفتند که خلاف منافع ایران است[۲].

ما در موضوع نفت با شرکت‌های عامل، یعنی کنسرسیوم نفتی که در ایران کار می‌کند - چون شاید پنج شش شرکت دیگری هستند که با ما کار می‌کنند، ولی البته آن‌ها در محدوده‌های بسیار کوچکتری هستند- مشغول مذاکره بودیم. مذاکرات نه قطع شده‌است و نه به جایی رسیده‌است. این است که امروز بدون ورود در دنیا خطوط کلی آن را باید برای شما بگویم. موقعی که در ۱۹۵۴ ما قرارداد نفتی را امضاء کردیم که شاید در آن روز بیشتر از آن هم نمی‌توانستیم بدست بیاوریم، یکی از مواد قرارداد این بود که شرکت‌های عامل منافع ایران را به بهترین وجهی حفظ خواهند کرد. ما دلائلی داریم که این کار نشده‌است. در قرارداد ۵۴، سه دوره تمدید ۵ ساله در نظر گرفته بودند که ضمناً شرط شده بود که منافع ایران حفظ بشود. ما دلائل کافی داریم که مطابق حتی همین قرارداد ۵۴، قرارداد نفت خود را با کنسرسیوم در سال ۱۹۷۹، یعنی ۶ سال دیگر، دیگر به هیچوجه تمدید نکنیم. حقوق حاکمیت هر مملکتی به او اجازه می‌دهد که بر ثروت طبیعی خود نظارت کامل داشته باشد و اصول منشور ملل متحد و قطعنامه‌های بخصوصی در این مورد تحقیق دارد که نه فقط ثروت هر مملکتی، ثروت زیر زمینی و روی زمینی هر مملکتی، مال اوست، ولی حتی قراردادهایی که با کمپانی‌های خارجی برای بهره برداری و استخراج بسته می‌شود، نمی‌تواند بدون صلاحدید مملکت صاحب ثروت مورد بهره برداری قرار بگیرد، یعنی هیچ کمپانی ای نمی‌تواند بگوید که من می‌خواهم مثلاً از نفت، سالی انقدر استخراج بکنم، مثلاً یک استخراج معقولانه‌ای که بگوییم - فقط محض خاطر ذکر یک رقمی - یک میلیون بشکه معقولانه باشد نسبت به ذخائر، اگر آن کمپانی بگوید من ۲۰۰ هزار بشکه بیشتر برنمی‌دارم، یا اینکه بعکس بگوید من دو میلیون بشکه برمی‌دارم، آن حق را به او نداده‌است. نفت صنعت پیچیده‌ای است. یک چاهی را اگر بیش از مقدار معین استخراج بکنید، در واقع آن چاه را شما می‌کُشید. اگر بازیافت مجدد، چون نفت هم نیست، اگر گازهایی را که در آنجا هست، دومرتبه در چاه برگردانند و بقول اصطلاح فنی انژکسیون بکنند، نکنند، این حفظ منافع مملکت نیست و این کارها در مملکت ما نشده‌است.

شاهنشاه پس از این سخنرانی برای گذراندن تعطیلات به سن موریتس در کشور سویس رفتند. نمایندگان کمپانی‌های نفتی کنسرسیوم در سن‌موریتس به دیدار شاهنشاه رفتند. پس از گفتگوهایی که انجام شد کمپانی‌ها پیشنهادی به شاهنشاه تقدیم کردند که پایه قراردادهای نفتی آینده ایران شد:

۱- شرکت ملی نفت ایران تمام عملیات بهره‌برداری و کنترل و دیگر عملیات وابسته به صنعت نفت را بر عهده خواهد داشت. کمپانی‌های کنسرسیوم به خریداران با حق تقدم دگرگون خواهند شد.
۲- کمپانی‌های وابسته به کنسرسیوم کاوش و تولید و پالایش برچیده خواهند شد. کنسرسیوم کمپانی سرویس نفت بنیان خواهد کرد برای فراهم‌آوردن سرویس تکنولوژیک برای شرکت ملی نفت ایران.
۳- شرکت ملی نفت ایران به کمپانی‌های کنسرسیوم نفت خامی خواهد فروخت که برای مصرف داخلی بدان نیازی نیست و جدا از صادرات مستقل خود به کمپانی‌های دیگر است.
۴- سرمابه‌گذاری در نفت ایران بر عهده شرکت ملی نفت ایران می‌باشد گرچه کمپانی‌های کنسرسیوم متعهد می‌شوند که ۴۰٪ آن را برای کاوش و تولید برای پنج سال نخست قرارداد نوین برعهده بگیرند.
۵- از آنجا که کمپانی‌های کنسرسیوم سرمایه‌گذاری و سرویس تکنولوژیک به شرکت ملی نفت ایران خواهند داد در برابر ۲۲ سنت از هر بشکه تخفیف خواهند گرفت.


قانون الغای قرارداد نفت با کنسرسیوم مصوب سال ۱۳۳۳ و اجازه اجرای قرارداد فروش و خرید نفت بین دولت شاهنشاهی ایران و شرکت‌های خارجی

امیر عباس هویدا در روز ۲۸ تیر ماه ۱۳۵۲ پس از ایراد یک سخنرانی رسا قرارداد تاریخی نفت را به مجلس شورای ملی تقدیم کرد. هویدا گفت: "... ما در مقابل قدرت خارجی تسلیم نشدیم و سازش نکردیم و قرارداد جدید بساط قبلی را که همه کار نفت در لندن انجام می‌گرفت، برچید. به موجب قرارداد جدید، دست شرکت‌های خارجی در عملیات نفت کوتاه می‌شود و اختیارات آنها به شرکت ملی نقت داده می‌شود. ... "[۳] سرانجام دولت امیرعباس هویدا در روز ۲ امرداد ۱۳۵۲ لایحه الغای قرارداد نفت با کنسرسیوم و اجازه اجرای قرارداد فروش و خرید نفت بین دولت شاهنشاهی ایران و شرکت‌های خارجی را به مجلس داد.[۴] و پس از گفتگوها در مجلس شورای ملی و سخنان نمایندگان [۵] قرارداد با کنسرسیوم نفت برچیده شد و برای نخستین بار در تاریخ نفت ایران، کشور ایران توانست نفت خود را به کمپانی نفتی دلخواه خود با شرایط مناسب بفروشد.

تصویب قانون الغای قرارداد نفت با کنسرسیوم مصوب سال ۱۳۳۳ و اجازه اجرای قرارداد فروش و خرید نفت بین دولت شاهنشاهی ایران و شرکت‌های خارجی در روز ۲ امرداد ۱۳۵۲ در مجلس شورای ملی و ۸ امرداد ۱۳۵۲ در مجلس سنا بزرگترین پیروزی در نفت برای محمدرضا شاه پهلوی و کشور ایران بود زیرا که با این قانون برای نخستین بار از ملی شدن بهره‌برداری و تولید و فروش نفت در تاریخ نوین ایران می‌توان گفتگو کرد. این قانون در واقع قانون ملی شدن نفت در ایران است. ایران برای نخستین بار تعیین کرد که چند بشکه در روز، با چه بهایی و به چه شرکت نفتی می‌خواهد بفروشد. صد در صد سود از فروش نفت برای نخستین بار از آن کشور ایران شد و در کشور باقی ماند. این قانون در تاریخ ۷ آبان ۱۳۳۳ به توشیح شاهنشاه رسید. این قانون با ماده واحده، قرارداد دولت ایران با کنسرسیوم نفت مصوب آبان ماه ۱۳۳۳ و ملحقات آن لغو می‌گردد و به دولت اجازه داده می‌شود قرارداد ضمیمه‌مربوط به فروش و خرید نفت را که بین دولت شاهنشاهی ایران و شرکت ملی نفت ایران از یک سو و شرکتهای خارجی نامبرده در قرارداد مزبور از طرف دیگر منعقد و امضاء شده است به موقع اجراء بگذارد.

  • NationalizingNaftContractHoveydaMajlis28Tir1352P1.jpg
  • NationalizingNaftContractHoveydaMajlis28Tir1352p.jpg
  • ShahanshahAryamehrRoozNaftRefinery09Amordad1352w.jpg

- کنگره بزرگ ملی

سخنان تاریخی شاهنشاه آریامهر در کنگره بزرگ ملی ۳ بهمن ۱۳۵۱
GreatNationalCongressShahanshahSpeechNationalizingOil3Bahman1351d.jpg
سخنرانی شاهنشاه آریامهر در کنگره بزرگ ملی ۳ بهمن ۱۳۵۱ - بخش آینده نفت
قانون الغای قرارداد نفت با کنسرسیوم مصوب سال ۱۳۳۳ و اجازه اجرای قرارداد فروش و خرید نفت بین دولت شاهنشاهی ایران و شرکت‌های خارجی
نشست مشترک سنا و مجلس شورای ملی و قطعنامه مهم آن
SenateShoraResolutionSpeechShahanshah5Bahman1351a.jpg
پیشنهاد کمپانی‌های عضو کنسرسیوم به شاهنشاه درباره لغو قرارداد نفت کنسرسیوم و همکاری‌ها در آینده بهمن ۱۳۵۱

کنگره بزرگ ملی در بزرگداشت آغاز دومین دهه انقلاب شاه و مردم ۱ تا ۴ بهمن ماه ۱۳۵۱

کنگره پرشکوه بزرگ ملی در آستانه آغاز دومین دهه انقلاب شاه و مردم با بودن بیش از پنج هزار تن از گروه‌های گوناگون مردم ایران در تهران در روز ۱ بهمن ماه ۱۳۵۱ در سالن محمدرضا شاه پهلوی گشایش یافت. ده سال پیش در چنین روزهایی در سالن محمد رضا شاه، مردم ایران به پای منشور انقلاب سفید یک سدا و یک دل صحه گذاشت و دوباره گواه شکوهی بی پایان از احساسات مردمی که در دیدگان آنان نور پرفروغی از امید به آینده‌ای بس درخشان تابان شده بود گشت. پنج هزار ایرانی از ۲۳ گروه گوناگون در کنگره بزرگ ملی شرکت کرده بودند.[۶]

کنگره بزرگ ملی ساعت ۹ بامداد یکشنبه ۱ بهمن ماه ۱۳۵۱ با شرکت پنج هزار هموند رسمی کنگره و چند صد میهمان با نواختن سرود شاهنشاهی و خواندن سرود انقلاب آغاز شد که سدای خواندن سرودها سالن عظیم محمدرضا شاه را به لرزه درآورد.

در سومین روز کنگره بزرگ ملی روز ۳ بهمن ماه ۲۵۳۱ شاهنشاهی برابر با ۱۳۵۱ خورشیدی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی در برابر سالن محمدرضا شاه پهلوی از خودرو پیاده شدند، شهبانو پالتوی سپید رنگ بسیار زیبایی با حاشیه‌هایی از سوزن دوزی بلوچ بر تن داشتند. غریو شادی دانش‌آموزان پیشبازکننده دو چندان شد، سدای دسته موزیک دانش آموزان که سرود شاهنشاهی را می‌نواختند در میان ابراز شور و هیجان دانش آموزان گم شد.


از ساعت ۱۵ تهران پر جنب و جوش، خلوت شد. آمد و رفت مردم و خودروها در خیابان‌ها دیده نمی‌شد. ساعت ۱۶ و پانزده دقیقه تنها یک سدا در ایران پژواک داشت و آن سدای شاهنشاه ایران زمین بود: [۷]

شاهنشاه آریامهر در هفتاد و پنج دقیقه سخنرانی رسایی ایراد کردند و راهنمایی‌ها و دستورالعمل‌های نوینی در راه پیشبرد و تکمیل کردن انقلاب ایران در زمینه های انقلاب کشاورزی، انقلاب صنعتی، سیاست دفاعی، انقلاب فرهنگی، انقلاب آموزشی، انقلاب اداری و آینده نفت ایراد کردند و هم چنین اعلام فرمودند که از این پس « انقلاب شاه و مردم » « انقلاب شاه و ملت » نام خواهد گرفت. شاهنشاه آریامهر در :

آینده نفت ایران

مدت‌ها ما در موضوع نفت با شرکت‌های عامل یعنی کنسرسیوم نفتی که در ایران کار می‌کند، چون چهار پنج شش شرکت دیگری هست که با ما کار می کنند، ولی البته آنها در یک محدوده بسیار کوچکتری هستند، مشغول مذاکره بودیم. مذاکرات نه قطع شده است و نه به جایی رسیده است. این است که امروز بدون ورود در جزییات، خطوط کلی آن را باید برای شما بگویم. موقعی که در سال ۱۹۵۴ ما قرارداد نفتی را امضاء کردیم، که شاید در آن روز بیشتر از آن هم نمی‌توانستیم به دست بیاوریم، یکی از مواد قرارداد این بود که شرکت‌های عامل، منافع ایران را به بهترین وجهی حفظ خواهند کرد.
ما دلایلی داریم که این کار نشده است. در قرارداد ۱۹۵۴ سه دوره تمدید پنج ساله در نظر گرفته بودند که ضمناً شرط شده بود که منافع ایران حفظ بشود. ما دلایل کافی داریم که مطابق حتی همین قرارداد ۱۹۵۴ قرارداد نفت خود را با کنسرسیوم در سال ۱۹۷۹ یعنی شش سال دیگر به هیچوجه تمدید نکنیم.
حقوق حاکمیت هر مملکتی به آن اجازه می‌دهد که بر ثروت طبیعی خود نظارت کامل داشته باشد و اصول منشور ملل متحد و قطعنامه‌های بخصوصی در این مورد تصریح دارد که نه فقط ثروت هر مملکتی، ثروت زیرزمینی و روی زمینی هر مملکتی مال او است، بلکه قراردادهایی که با کمپانی‌های خارجی برای بهره برداری و استخراج نفت بسته می‌شود نیز نمی‌تواند بدون صلاحدید مملکت صاحب ثروت مورد بهره برداری قرار بگیرد یعنی هیچ کمپانی نمی‌تواند بگوید که من می‌خواهم از نفت سالی این قدر استخراج بکنم، مثلاً استخراج معقولانه ای که بگویم یک میلیون بشکه، آن کمپانی نمی‌تواند بگوید من دویست هزار بشکه بیشتر برنمی‌دارم. یا آنکه بعکس میزان آن را افزایش دهد و بگوید من دو میلیون بشکه برمی‌دارم. این حق به او داده نشده است.
صنعت نفت صنعت پیچیده‌ای است، یک چاه را اگر بیش از مقدار معینی استخراج بکنید در واقع آن چاه را شما می‌کشید. اگر بازیافت مجدد (چون حرف فنی است اصطلاح انگلیسی آن را می‌گویم) سکندری ریکاوری نکند، < secondary recovery > این حفظ منافع مملکت نیست.
اگر گازهایی را که لازم است دومرتبه در چاه برگردانند و باصطلاح فنی انژکسیون بکنند، نکنند این حفظ منافع مملکت نیست. این کارها برای مملکت ما نشده است. راهی که برای ما می‌ماند دو تا است. چون مردمانی هستیم که به امضاء خودمان پایبند هستیم می‌گوییم، یک امکان این است که تا سال ۱۹۷۹ یعنی شش سال دیگر کمپانی‌های موجود به کارشان ادامه بدهند، به شرطی که درآمد هر بشکه نفتی که به ما می‌رسد از درآمد ممالک هم حوزه ما کمتر نباشد و به شرطی که قدرت صادراتی ایران به هشت میلیون بشکه در روز برسد. اگر فاصله‌ای که حالا تا آن رقم هست پر نشود، خود ما این کار را خواهیم کرد و خودمان می‌دانیم که با آن نفت اضافی چه بکنیم. به هر حال در سال ۱۹۷۹ قرارداد موجود خاتمه پیدا خواهد کرد و شرکت‌های فعلی مشتری نفت ایران خواهند بود بدون هیچ مزایایی و باید مثل دیگران بیایند و صف بکشند.
راه دوم این است که از موقع امضاء قرارداد جدید تمام مسئولیت‌ها و هر چه که امروز در دست ما نیست تمام برگردد به ایران و شرکت‌های عامل فعلی مشتری طویل‌المدت ما باشند و ما نفت را به آن‌ها برای مدت طولانی به قیمت خوب، با تخفیفی که هر کسی به یک مشتری خوب می‌دهد، خواهیم فروخت و این تنها راه است برای آنکه شرکت‌های عامل بدانند تا هر موقع که قرارداد طول می‌کشد (۲۰سال- ۲۵ سال) نفت به آن‌ها می‌رسد. در صورتی که در آن نوع دیگر من آنقدرها مطمئن نیستم که آن نفت‌ها به همین سادگی به هر مملکتی صادر بشود. این مطلب باید بزودی برای ما روشن بشود. شق اول ادامه کار تا سال ۱۹۷۹ است، و شق دوم مشتری شدن و مطمئن بودن به اینکه نفت برای مدت طولانی با شرایط مناسب در اختیار آن‌ها خواهد بود، ولی برای اینکه شق دوم را ما بتوانیم انجام بدهیم لازم است بخصوص صنعت ما توسعه پیدا کند و بهترین متخصصین خارجی را یا بطور دستجمعی و متشکل یا بطور انفرادی در استخدام خود بیاوریم تا برای ما کار بکنند و ما باید در مورد حفظ و نگهداری و تفحص و تجسس بیش از گذشته دقت کنیم و بیش از همیشه برای اینکه یک صنعت درجه یک به مقیاس بین‌المللی ایجاد بکنیم بکوشیم و برای این کار حتی از همین فردا باید مطالعه کنیم که سازمان شرکت ملی نفت ایران چطور خودش را برای یک زمان فوری ولو برای سال ۱۹۷۹ آماده و مهیا کند. اگر در آتیه خیلی نزدیک موفق به این کار شویم - در سال ۱۹۷۹ که قطعی است - اهمیت آن را هر یک از شما می‌تواند بداند.


به دنبال سخنرانی ۷۵ دقیقه‌ای شاهنشاه آریامهر در کنگره ملی درباره نفت سفارت خانه‌های خارجی بی درنگ به دولت‌های متبوع خود گزارش کردند. در تهران و لندن بزرگان کنسرسیوم که بسیار نگران شده بودند از ابراز دیدگاه هایشان خودداری کردند و گفتند چشم به راه دریافت نوشتار رسمی سخنرانی شاهنشاه هستند. سهام شرکت‌های نفتی در بورس لندن پایین آمد. سهام شرکت نفت انگلیس که پیش از سخنرانی تاریخی شاهنشاه دو پنس پایین آمده بود پس از سخنرانی شاهنشاه ۲۰ پنس یعنی ۳٫۵٪ کاهش یافت.


۵ بهمن ماه ۱۳۵۱ نشست مشترک مجلس سنا و مجلس شورای ملی به ریاست مهندس شریف امامی در کاخ سنا برگزار شد. نخست وزیر و کابینه، وزیر دربار شاهنشاهی، دکتر منوچهر اقبال رییس هیات مدیره و مدیر عامل شرکت نفت، بسیاری از بزرگان کشوری، نمایندگان سپاهیان دانش و بهداشت و ترویج و آبادانی، نمایندگان خانه‌های انصاف و شوراهای داوری، کارگران و کشاورزان و هم چنین روزنامه نگاران خارجی باشندگان این نشست بودند. در آغاز شریف امامی سخن گفت آنگاه شش سناتور و شش نماینده مجلس هر کدام درباره یکی از اصول انقلاب بیاناتی ایراد کردند. در پایان قطعنامه نشست مشترک دو مجلس نوشته شد:

در پایان دهمین سالگرد انقلاب شاه و ملت که به ابتکار و رهبری اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران منشور آن به تصویب ملی رسید و به اجرا درآمد و نتایج شگرف و ثمرات ارزنده‌ای که این رستاخیز ملی در دگرگون ساختن کلیه مظاهر زندگی فردی و اجتماعی ملت ایران به همراه داشت و توفیق در برقراری اصول عدالت و مساوات و توزیع عادلانه ثروت بر اساس ارزش کار و وصول صحیح مالیات‌ها و از میان بردن امتیازات طبقاتی و برخورداری زن و مرد از مزایای حقوق سیاسی و اجتماعی یکسان و مبارزه با جهل و فقر و برقراری نظام اجتماعی سالم و سپردن کار مردم به مردم و ایجاد پیوستگی معنوی و استحکام مبانی دین و اعتلای روح میهن پرستی به بالا بردن مراحل کمال که اکنون ملت ایران را از یک سو به گذشته‌ای تابناک متکی به فرهنگ و تمدن کهن و تاریخ ۲۵۰۰ سال دوران شاهنشاهی و از سوی دیگر آینده‌ای روشن و تمدنی بزرگ می‌پیوندد. نمایندگان مجلسین در آغاز دهه دوم انقلاب در جلسه مشترک ۵ بهمن ماه ۱۳۵۱ مراتب حق شناسی خود را همراه با سپاسگزاری ملت به پیشگاه رهبر بزرگ انقلاب تقدیم می‌دارند و اقداماتی که به منظور استیفای حقوق مسلم ملت ایران از منابع طبیعی به ویژه نفت انجام داده و می‌دهند تایید می‌نمایند. مجلسین مساعی پر ثمر و افکار الهام بخش رهبر گرانقدر انقلاب را می ستایند و از آن با عظمت و شکوهی که درخور است تجلیل می‌کنند و این تصمیم قانونی را به نشانه حق شناسی ملت ایران به اتفاق آرا تصویب و اعلام می‌دارند.


پیام اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر به مناسبت روز نفت ۹ امرداد ماه ۱۳۵۳

اکنون که یک سال از تاریخ قرارداد خرید و فروش با کنسرسیوم می‌گذرد لازم می‌دانیم نتایج درخشان و چشمگیر اجرای آن را به اطلاع ملت ایران برسانیم.

با توشیح قرارداد جدید نفت در تاریخ ۹ مرداد ۱۳۵۲ آرزوی دیرینه ملت ایران در استقرار کامل حاکمیت ملی بر منابع نفتی تحقق یافت و برای پیشرفت و تعالی کشور دوره نوینی آغاز گردید.

در نتیجه اجرای این قرارداد مرکز کنترل و مدیریت کلیه امور مربوط به اکتشاف، استخراج، و پالایش به تهران منتقل شد و کلیه امور تحت نظر شرکت ملی نفت ایران قرار گرفت و اکنون این دولت ایران است که با توجه به مصالح و منافع درازمدت کشور، برنامه‌های مربوط به استفاده و بهره برداری از منابع نفت گاز کشور را تنظیم و به موقع اجرا می‌گذارد. امور مربوط به پالایشگاه آبادان کُلاً بوسیله شرکت ملی نفت ایران اداره و کارهای مربوط به اکتشاف و تولید نیز تحت نظر کامل این شرکت انجام می‌شود.

طی یک سالی که از عقد قرارداد جدید می‌گذرد اقدامات اساسی و مهمی از نظر استفاده هر چه بیشتر و برخورداری هر چه بهتر از منافع نفت و گاز کشور به عمل آمده است. برای حفظ ذخائر نفت و گاز چه از لحاظ افزایش میزان بازدهی میدان‌های نفتی تا حداکثر ممکن و چه از جهت فراهم ساختن امکان بهره برداری هر چه بیشتر و طولانی تر از منابع نفت و گاز کشور اقدامات مقدماتی مقدور معمول و پیش بینی‌های لازم انجام گرفته است.

تزریق گاز به منابع نفتی به زودی آغاز خواهد شد و با اجرای برنامه‌های فشرده و وسیعی که از نظر بازیافت مجدد برای میدان‌های نفتی مختلف تهیه و تنظیم شده است امید می‌رود که ده‌ها هزار میلیون بشکه بر ذخائر قابل بهره برداری نفت کشور افزوده شود. ... تثبیت حق تعیین قیمت‌های اعلان شده برای کشورهای تولید کننده که به رهبری ایران و بوسیله سازمان کشورهای صادر کننده در این سال انجام گرفت از جمله مهمترین کارهایی است که تاکنون در تاریخ صنعت نفت جهانی بوقوع پیوسته است. با این اقدام نه تنها بر درآمد نفتی ما به مقیاس وسیعی افزوده شد، بلکه در واقع حاکمیت ما بر منابع نفتی خود به نحو قاطع و مسلمی تجلی کرد.

حق تعیین قیمت که از بدو استخراج و بهره برداری از نفت در ایران بطور دربست و برخلاف موازین عدل و انصاف در اختیار شرکت‌های نفتی قرار داشت، آن‌ها را موفق نمود با بکار بستن یک قیمت تصنعی و ظالمانه برای این نیروی ممتاز رشد اقتصادی جهان صنعتی امروز را طی دوران پس از جنگ دوم جهانی بر پایه نفت ارزان و به بهای محرومیت و عقب ماندگی کشورهای تولید کننده نفت فراهم آورند....

نیز نگاه کنید به

بن‌مایه

  1. ↑ بنیاد فرهنگی فرح پهلوی
  2. ↑ شاهنشاه آریامهر محمدرضا شاه پهلوی در سوم بهمن ۱۳۵۱ در الغای قرارداد کنسرسیوم نفت
  3. ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۸ تیر ۱۳۵۲ نشست ۱۱۹ بیانات امیرعباس هویدا نخست وزیر درباره قرارداد تاریخی نفت و حاکمیت ایران بر نفت ایران
  4. ↑ تقدیم لایحه الغای قرارداد کنسرسیوم مصوب ۱۳۳۳ به وسیله امان‌الله ریگی مخبر کمیسیون دارایی به مجلس شورای ملی ۲ امرداد ۱۳۵۲
  5. ↑ گفتگوهای نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری بیست و سوم درباره الغای قرارداد کنسرسیوم مصوب ۱۳۳۳ مجلس شورای ملی ۲ امرداد ۱۳۵۲
  6. ↑ کنگره بزرگ ملی در بزرگداشت آغاز دومین دهه انقلاب شاه و مردم ۱ تا ۴ بهمن ماه ۱۳۵۱
  7. ↑ سخنرانی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در نشست تاریخی کنگره بزرگ ملی در بزرگداشت دهمین سالگرد انقلاب شاه و مردم ۳ بهمن ماه ۱۳۵۱

‎

برگرفته از «https://mashruteh.org/wiki/index.php?title=روز_نفت_۹_امرداد_ماه&oldid=160707»