تقدیم لایحه الغای قرارداد کنسرسیوم مصوب ۱۳۳۳ به وسیله امان‌الله ریگی مخبر کمیسیون دارایی به مجلس شورای ملی ۲ امرداد ۱۳۵۲
تقدیم لایحه الغای قرارداد کنسرسیوم مصوب ۱۳۳۳ به وسیله امان‌الله ریگی مخبر کمیسیون دارایی به مجلس شورای ملی ۲ امرداد ۱۳۵۲
طرح گزارش شور اول کمیسیون دارائی راجع به فروش و خرید نفت بین دولت شاهنشاهی ایران و شرکتهای خارجی و الغاء قرارداد کنسرسیوم مصوب ۱۳۳۳.
رئیس- گزارش شور اول فروش و خرید نفت بین دولت شاهنشاهی ایران و شرکتهای خارجی و الغاء قرارداد کنسرسیوم مصوب ۱۳۳۳ مطرح است قرائت می‌شود. (بشرح زیر خوانده شد).
گزارش شور اول از کمیسیون دارائی به مجلس شورای ملی.
کمیسیون دارائی در جلسه روز شنبه ۱۳۵۲/۴/۳۰ با حضور جناب آقای هویدا نخست وزیر، آقای جمشید آموزگار وزیر دارائی و آقای قوام صدری وزیر مشاور و آقای محمود کاشفی معاون وزارت دارائی و نمایندگان شرکت ملی نفت ایران لایحه شمراه ۹۷۱۶ مورخ ۵۲/۴/۲۸ راجع به فروش و خرید نفت بین دولت شاهنشاهی ایران و شرکتهای خارجی و الغاء قرارداد کنسرسیوم مصوب ۱۳۳۳ را که در جلسه روز پنجشنبه ۱۳۵۲/۴/۲۸ به مجلس شورای ملی تقدیم و بشماره ۸۲۸ چاپ گردیده‌است، مورد رسیدگی قرار داد و عیناً تصویب کرد.
اینک گزارش آنرا به مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
لایحه قانون فروش و خرید نفت بین دولت شاهنشاهی ایران و شرکتهای خارجی و الغاء قرارداد کنسرسیوم مصوب ۱۳۳۳.
مادة واحده- به دولت اجازه داده می‌شود قرارداد مربوط به فروش و خرید نفت بین دولت ایران از یک طرف و شرکتهای خارجی نامبرده در قرارداد مزبور از طرف دیگر منعقد و امضاء شده‌است بموقع اجرا بگذارد. مخبرکمیسیون دارائی- امان الله ریگی
طرح فوریت واصل گزارش کمیسیون دارائی راجع به فروش و خرید نفت بین دولت شاهنشاهی ایران و شرکتهای خارجی و الغاء قرارداد کنسرسیوم مصوب ۱۳۳۳
رئیس- برای این لایحه پیشنهاد فوریت شده‌است، پیشنهاد قرائت می‌شود. (بشرح زیرخوانده شد).
- ریاست محترم مجلس شورای ملی.
- پیشنهاد می‌نماید لایحه فروش و خرید نفت بین دولت شاهنشاهی ایران و شرکتهای خارجی و الغاء قرارداد کنسرسیوم مصوب ۱۳۳۳ با قید یک فوریت مطرح گردد.
- رئیس فراکسیون پارلمانی حزب ایران نوین در مجلس شورای ملی- الموتی
- رئیس فراکسیون پارلمانی حزب مردم در مجلس شورای ملی- رامبد
رئیس- نسبت به این پیشنهاد مخالفی نیست؟ (اظهاری نشد) به فوریت لایحه رأی می‌گیریم، خانمها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. کلیات لایحه مطرح است، آقای دکتر الموتی بفرمائید.
دکتر الموتی- جناب آقای رئیس، همکاران محترم، بی نهایت مفتخر و سرافرازم که ر جلسه بسیار مهم و تارخی امروز مجلس شورای ملی که از مهمترین روزهای دوران مشروطیت ایران است در باره لایحه‌ای صحبت می‌کنم که معتقدم تصویب و اجرای آن از بزرگترین رویدادهای تاریخ درخشان ملت ایران می‌باشد (صحیح است).
برگ زرینی که امروز با تصویب نمایندگان ملت به تاریخ ما افزوده می‌شود نه تنها موجب افتخار و سربلندی همه افراد ملت ایران خواهد بود، بلکه منشاء تحول و حیات نوینی در زندگی سیاسی و اجتماعی و اقتصادی کشورهای صاحب نفت و مواد خام می‌باشد که در سایه اندیشه‌های تابناک شاهنشاهی بزرگ ورهبری متفکر و هوشمند نصیب گشته که با اجرای آن برای همیشه به دوران استثمار خاتمه داده شده (آفرین) و بار دیگر ملت پیشرو مترقی ایران نشان داد که بعلت همبستگی عمیق و ناگسستنی شاه و ملت می‌توان بزرگترین پیروزی سیاسی و اقتصادی و مالی را بدست آورد (صحیح است).
قبل از هر چیز لازم میدانم از طرف فراکسیون پارلمانی حزب ایران نوین، حزبی که توانسته‌است در اجرای وظیفه مقدس پاسداری از انقلاب لیاقت و شایستگی خود را بنحو احسن نشان دهد، این پیروزی بزرگ را به شاهنشاه عالیقدر، رهبر آزادمنش و دمکرات ایران، شاهنشاهی که در هر روز از دوران سلطنت پرافتخار خود پیروزی و موفقیت تازه‌ای نصیب ملت خود ساخته‌اند تبریک و تهنیت گفته (صحیح است- احسنت) و از طرف همه پاسداران انقلاب از کارگران، کشاورزان، دانشگاهیان، فرهنگیان، روزنامه نگاران، کارمندان اصناف، بازرگانان، سپاهیان انقلاب و سیار گروهها و افراد حزبی از زن و مرد که در سراسر کشور در صفوف متشکل و منظم حزب ایران نوین قرار دارند به پیشگاه با عظمت رهبر پیروز انقلاب ایران درود و تهنیت بفرسیتم (احسنت) و از درگاه احدیت آرزو نمایم که به شاهنشاه خردمند ما دوام عمر و بقای سلطنت عنایت فرماید (انشاءالله) تا در روزهای آینده نیز نظیر ایام گذشته باز هم شاهد موفقیتهای تازه و پیروزیهای جدیدتری بوده با ارشاد و هدایت و راهنمائی معظم له سریعتر و زودتر به قله پیروزی و دروازه طلائی تمدن بزرگ برسیم (انشاءالله).
اکنون فردفرد ملت ایران از تنظیم چنین قراردادی احساس غرور و افتخار می‌کند.(صحیح است) بنظر من هر فرد آزاده و انسان متفکری که در جهان ما زندگی می‌کند به این افکار انسانی و ضد استثماری شاهنشاه بزرگ ما درود و آفرین می‌فرستند. (صحیح است) در سفر اخیر به چند کشور خاور دور از نزدیک می‌دیدم مقامات و مردم آن از صمیم قلب این اندیشه خلاقه را تحسین می‌کردند و می‌گفتند شاهنشاه صلحجو و بشردوست ایران با اقداما خود تحول مهمی در جهان امروز بوجود آورده‌اند که نمونه جالب آن همین قرارداد جدید نفتی است که به دوران حاکمیت غولهای نفتی خاتمه داده‌است (صحیح است – احسنت).
درباره چنین قرارداد مهم صحبت می‌کنیم رهبر ملت ایران شاهنشاه آریامهر برای چندمین بار به کشور آمریکا مسافرت کردند تا در باره اندیشه‌های خلاقه خود در باره اندیشه‌های خلاقه خود در باره حفظ صلح جهانی با حضرت پرزیدنت نیکسن رئیس جمهور و مقامات امریکائی صحبت کنند با هم بخاطر داریم که وقتی رئیس جمهور آمریکا از سفر تاریخی خود به شوروی مراجعت می‌کرد اعلام داشت برای مشاوره در باره صلح جهانی به ایران می‌روم تا با شاهنشاه ایران صحبت بکنم، این برای ملت ایران افتخارآمیز است که شاهنشاه ما آنچنان مورد احترام سران و مردم کشورهای دنیا هستند که نه تنها از اندیشه معظم له برای ترقی و تعالی ملت ایران استفاده می‌شود بلکه برای حفظ صلح در جهان نیز حداکثر استفاده می‌شود برای ایرانیان افتخارآمیز است قراردادی که امروز مطرح است به تسلط ۷۲ سالة شرکتهای نفتی یا بقول نخست- وزیر غولهای نفتی در ایران خاتمه داده می‌شود با تصویب این قرارداد حاکمیت مطلق ایران در صنایع نفتی اعلام می‌گردد و دیگر مثل گذشته خارجیها در صنایع نفت ما مداخله‌ای ندارند و اگر افرادی باشند بعنوان کارشناس و مستخدم شرکت نفت کار می‌کنند. روزگاری در این مملکت صحبت از اقتصاد بدون نفت بود ولی امروز می‌بینیم قراردادی در ساحت مقدس مجلس مطرح است که صحبت از درآمد سال جاری ایران به ۳ میلیارد و چهارصد میلیون دلار می‌باشد و در چند سال آینده از ۷ میلیارد و ۸ میلیارد خواهد گذشت. در گذشته کسانی بودند در این مملکت که آمدند پشت این تریبون و گفتند که ما صنایع نفت تعطیل می‌کنیم تا سایرین بتوانند از منافع سرشار نفت استفاده کنند برای اینکه آنها شاید مأموریت داشتند که این درآمدهای در بانکهای خارجی بنفع کشورهای خارجی بلوکه بشود تا خارجیهای از آن بهره مند بشوند ولی ارادة شاهنشاه ما به این امر برای همیشه خاتمه داد و امروز ملت ایران با کمال لیاقت و رشادت از منابع سرشار نفتی خود استفاده می‌کند آنهم برای توسعه و رشد اقتصادی کشور و بالا بردن سطح زندگی ملت ما اگر امروز در مملکتمان پنج میلیون بشکه به ۸ میلیون بشکه در روز افزایش پیدا می‌کند برای این است که کشوری مثل ایران با سرعت پیش می‌رود و برای رشد اقتصادی خود احتیاج به این درآمدها دارد تا بتواند صنایع خود را توسعه بدهد و در جهات مختلف توسعة اقتصادی مملکت را بحدی برساند که اگر روزگاری این انرژی تمام شد، ما تنها متکی به یک صنعت نباشیم بلکه منابع دیگری در این مملکت وجود داشته باشد تا بتواند با اتکاء به آن درآمد مملکت وجود داشته باشد تا بتواند با اتکاء به آن درآمد مملکت را روزبروز بالاتر برد از جمله مطالب بسیار بسیار مهمی که در این لایحه هست مربوط به گاز می‌باشد متأسفانه در گذشته و در قرارداد ۱۳۳۳ گاز ایران در اختیار کنسرسیوم بود در حالیکه با مطالعات و بررسی دقیق کارشناسان نفتی ایران ذخایر گاز ایران بصورتی است که اگر خوب مورد بهره برداری قرار گیرد درآمد آن از نفت هم زیادتر خواهد بود. بطوریکه پیش بینی شده‌است ذخایر گاز ایران ۴۵ میلیون بشکه نفت است که ارزش آن ۶۰۰ هزار میلیون دلار می‌باشد یعنی ایران بعد از امریکا و شوروی قرار دارد یعنی آمریکا و شوروی ایران، خوشبختانه در این قرارداد حاکمیت مطلق ایران بر صنایع نفت تکلیف گاز ایران را هم برای همیشه روشن شده و ایران می‌تواند با اتکاء به این درآمد سرشار پایة جدیدی برای رشد اقتصادی کشور طرح ریزی کند ما تردید نداریم که کشور ما خیلی زود خواهد توانست به این آرزوی شاهنشاه ایران برسد که فرمودند امیدوارم شرکت ملی ایران در ردیف بزرگترین شرکتهای نفتی جهان قرار بگیرد و این قرارداد پایه و اساس چنین فکری است که آرزو داریم روزی بیائیم پشت ایرن تریبون و بگوئیم که شرکت نفت به آن صورتی که شاهنشاه آریامهر خواسته درآمده و بآن عظمتی که رهبر ما خواهان آن هستند رسیده‌است و آن برای ما موجب خوشبختی است بنده از طرف فراکسیون پارلمانی حزب ایران نوین این پیروزی بزرگ را به شاهنشاه بزرگ ایران تبریک و تهنیت عرض می‌کنم و به دولت حزبی خودمان دوست هم مسلک هویدا که هر روز ما می‌بینیم موفقیتهای تازه‌ای در اجرای نیات عالی شاهنشاه در مملکت کسب می‌کند از صمیم قلب تبریک می‌گویم باید بگویم طی چند سالی که در مجلس افتخار خدمتگزاری داریم ما هر روز می‌بینیم دولت حزبی ما دولت هویدا هر روز لایحه تازه‌ای به مجلس آورده که هر یک از این لوایح برگ تازه‌ای است در پیروزیهای ملت ایران در انجام نیات عالی شاهنشاه که مهمترین و عالیترین مواردش لایحه ایست که امروز مطرح است من بار دیگر به دولت هم مسلک هویدا از صمیم قلب تبریک می‌گویم و به آقای دکتر آموزگار وزیر دارائی دولت که در اجرای نیات عالیة شاهنشاه صمیمانه کوشیده‌است تبریک می‌گویم و به آقای دکتر اقبال مدیر کاردان و شایستة شرکت ملی نفت ایران که در دوران انقلاب توانسته‌اند عظمت و شکوه بسیار برای نفت ایران بوجود بیاورند تبریک عرض می‌کنم بهمة کارشناسان نفتی ایران به آقایان دکتر فلاح، دکتر مینا، فواد روحانی و همه کسانی که واقعاً تلاش کردند و کوشش کردند باید از پشت این رتیبون تبریک گفت اینها فرزندان شایسته مملکت هستند که وقتی پشت این میزها می‌نشینند یک هدف دارند و آن اجرای نیات شاهنشاه آریامهر در تأمین حوقق حقة ملت ایران است (احسنت) امیدوارم کشور ما هر روز در سایة این همبستگی عمیقی که بین شاه و ملت وجود دارد روزبروز موقعیتهای بیشتری داشه باشد ما باید قدر این روزها و این ایام را بدانیم در شرایطی که در همه دنیا آتش اختلاف شعله ور است در کشور شاهنشاهی ما در سایة این همبستگی عمیق بین شاه و فردفرد ملت ایران پیوندی ناگسستنی وجود دارد و همین امر موجب شد که شاهنشاه ما بهر مجمعی که می‌روند مورد احترام همه جهانیان هستند ما خوشوقتیم که در اینجا شاهنشاهی سطلنت می‌کند که مورد اعتماد همه افراد ملت هستند و صدای شاهنشاه ما صدای ملت ایران است (صحیح است) ما سر تعظیم به پیشگاه شاهنشاه فرود می‌آوریم و برای شاهنشاه دوام عمر و بقای سلطنت آرزو می‌کنیم (احسنت).
رئیس- آقای رامبد بفرمائید.
رامبد- جناب آقای رئیس، همکاران محترم، در طول تاریخ حوادث بزرگی دیده می‌شود که در میان حوادث بزرگ روزگار جاوانی شده‌اند، اینگونه حوادث معمولا نشانه‌ای خاص دارند و آن انجام امری است که بیش از آن بنظر محال و ناشدنی بوده، مثلا سرداری بزرگ از معبری غیر قابل عبور گذشته‌است، فرماندهی توانا جبهه‌ای تسخیرنشدنی را گشوده‌است، جهانگیری نام آور، ملتی شکست ناپذیر را به زانو درآورده‌است یا رهبری خردمند قومی را از ناتوانی و پریشانی تا عظمت و افتخار رسانیده‌است، یا نابغه‌ای دانشمند فرضیه‌ای مسلم را با کشفی جدید در هم ریخته، عظمت این حوادث در آن است که ملتها به تجربه آموخته بودند که آنچه در پیش چشمشان دگرگون گردیده، تغییر ناپذیر بوده، اما ناگهان مردی اراده، همتی، دستی، شمشیری، اندیشه‌ای بنیان عقاید دیرینشان را واژگون کرده، قرنها دیوار چنین تسخیرنشدنی بود، صدها، بلکه هزاران سال زمین را ساکن و مسطح می‌دانستند، روزی که آن دیوار شکست یا سکون این کره ابطال شد، همه چشمها خیره ماند. نسل ما گذشتن از خط غیر قابل نفوذ ماژینو و پس از آن شکست ارتش شکست ناپذیر نازی را شاهد بود و افسانه شکست ناپذیری اربابان نفت داستان اسارت، اطاعت ملل صاحب نفت سنت تغییر ناپذیر بودن، تصمیمات گردانندگان بازار نفت نیز از اینگونه مسلمات تاریخ سیاست بود، مگر ملل صاحب نفت حق داشتند که در سرنوشت حتی در برنامه‌های خود تصمیم بگیرند، مگر با نیروی عظیم دستگاه نفتی جهان می‌شد مبارزه کرد، مگر در قلمرو قدرت دیرین خدایان نفت جهان جای بحث و گفتگو بود؟ این افکار و عقاید حاصل تجربه‌های تلخ گذشته بود، ملل جهان از آن جمله خود ما در این راه چه ضررها دیدیم، چه محرومیتها که کشیدیم، با نخستین ادعای حق کارشکنیها، تحریکات، بلواها، آشوبها راه می‌افتاد، از همه طرف تهدید می‌شدیم، چنان عرصه را برای ما تنگ می‌کردند که علیرغم میل و منفعت خود بزانو درآئیم و تسلیم شویم، در افسانه‌های کهن سرزمین باستانی خویش و در داستانهای شیرین کودکی که مهر این آب و خاک را با جان و دل ما می‌آمیخت همه شنیده بودیم، خوانده بودیم شهریاری، شهزاده‌ای ملکی، سلطانی طلسم دیوان را می‌شکست قومی را از بند رهائی می‌داد، درهای بسته قرون گشوده می‌شد، هوای تازه آزادی، فروغ روشنی رهائی به دخمه‌های تاریک اسارت راه می‌یافت، امید بجای نومیدی، روشنی بجای تیرگی، شادی بجای غم و حق بجای ستم می‌نشست، آنچه در کار نفت شد، توفیق درخشان و فتح نمایانی که دست توانای شهریار ما به ملت ایران عرضه کرد و ارزانی داشت، از این حوادث بزرگ بود، نه کسی آنرا پیش از آن باور می‌داشت و نه انتظار از روز نخست لحن شاهنشاه در طرح مسأله نفت و افشای سود کلان دیگران ضرر هنگفت ملت ایران، قاطعیت اندیشه‌ای که ارائه می‌کرد و زمانی که سخن می‌گفت گواه این بود که فصلی نوین در تاریخ ما گشوده بشود، تشخیص بجای اعضای کنسرسیوم و توجه واقع بینانة آنان در خلل ناپذیری تصمیم شاهنشاه مراقبت و نظارت شهریار ما در تمام مراحل و لحظات مذاکرات، دلگرمی و الهامگیری نمایندگان ایران، سرانجام به چنان توفیقی انجامید که دست یافتن به آن از محالات تاریخ بود، دیدیم که چگونه اگر خرد و روشن بینی باشد، همت و شجاعت باشد، دلبستگی به این آب و خاک باشد، ازخودگذشتگی برای ملت باشد، طلسم شکست ناپذیری دیگران شکسته خواهد شد و ملتی به آرزوی دیرین خود خواهد رسید، همه کس حتی روشنفکران و صاحبنظران دربارة نفت کلیاتی می‌دانستند و سخنانی شنیده بودند، اما کسی به دقایق امر و رموز واقعیات تلخ آگاهی نداشت، کدام اندیشه بلند و چشم بینائی تا به آنهمه ژرف- نگری و روشن بینی می‌رسید که ارقام و آمار را چنانچه شهریار خردمند دیدند ببیند و بآن روشنی که مایه اعجاب همه هوشمندان جهان شد، بازگو کند، این شاهنشاه آریامهر بودند که برای نخستین بار تفاوت بارز و غبن فاحش ملت ایران را از فروش فرآورده‌های نفتی و خرید مصنوعات دنیای غرب آشکار ساختند و پرده از رازهای مگو برداشتند و همین بیداردلی و آگاهی بود که ملت ایران را یکدل و یکزبان خرد و کلان به تجلیل و تأیید شاهنشاه واداشت و همچنین دیگر بار وحدت و یگانگی ملت و رشد سیاسی مردم را در این آزمایش بزرگ نشان داد (صحیح است) این هدیه ارزندة پادشاهی بزرگ به ملت حق شناس بود، اکنون در این مرز و بوم همه کس، روستائی و شهری، کارگر و دهقان، اداری و سپاهی غرق در شادی و مست از این پیروزی و سرخوش از این توفیق بی مانند است (صحیح است) از امسال در امر نفت حاکمیت ما قطعی تر، کیفیت و کمیت بهره برداری ما اصولی تر، حفظ ذخایر ما دوراندیشانه تر، درآمد ملی ما بیشتر، طبیعتاً برنامه‌های ما روشنتر، دست و دامان ما پرتر، دل ما گرمتر و خاطر ما آسوده تر است (آفرین) اما این نعمت را چگونه باید سپاس گفت و آن وظیفه خطیر دولت است که در تشکیلات بعدی و ترتیب تأسیسات آتی راه سالم و منطقی در پیش گیرد، حاصل این مجاهدت عظیم را بجا و در راه صحیح خرج کنند و از حاتم بخشی بپرهیزد، با آنچه گذشت، درآمد نفت گنج بی رنج و ثروت بادآوری نیست که ما با غفلت به بادش دهیم، این هدیه ارزنده شاهنشاه‌است، باید در اداره امور و صرف درآمد آن نهایت علاقمندی و دلسوزی بخرج داد و از خرجهای بیهوده پرهیز کرد (عباس میرزائی- الحمدالله دولت اینکار را کرده) هر چه عزیزتر است ارزنده تر و هدیة ارزنده را باید صرف کارهای ارزنده کرد، نه دولت حق دارد در اینکار گشاده دستی کند و نه ما حق داریم در این راه ساکت باشیم (آفرین – صحیح است) براستی وظیفه خود و دین خود را نیز فراموش نکنیم ما اینهمه را از شاهنشاه بزرگ ایران داریم و ملت ایران، ملت حق شناس است و این حق شناسی باید بنوعی تجلی کند بعنوان سپاسگزاری پیشنهاد می‌کنم لوحة زرینی به پیشگاه شاهنشاه تقدیم شود تا این نشانه حق شناسی به روزگار ما بماند و یادبود ورقه زرینی باشد که ارادة شاهنشاهی بزرگ بر تاریخ پرافتخار ایران افزوده‌است (احسنت – احسنت).