دیدار رسمی ژنرال محمد یحیی خان پرزیدنت پاکستان از ایران ۱۳-۷ آبان ماه ۱۳۴۸ خورشیدی

دیدار رسمی سران دیگر کشورها از ایران/ سال ۱۳۴۸ خورشیدی

درگاه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر همکاری منطقه‌ای برای عمران

دانشگاه تهران

پیشباز رسمی از ژنرال یحیی خان پرزیدنت پاکستان - خیابان شاهرضا روبروی دانشگاه تهران

نیک‌پی شهردار تهران به پرزیدنت پاکستان در میدان فردوسی خوش آمد می گوید

آریامهر شاهنشاه ایران و یحیی خان در آیین رسمی خوش آمدگویی

شهردار تهران کلید طلایی شهر را پیشکش می کند

شاهنشاه آریامهر و یحیی خان پرزیدنت پاکستان در کاخ نیاوران

میهمانی شام رسمی در کاخ نیاوران به سرفرازی ورود ژنرال یحیی خان

ژنرال محمدیحیی خان پرزیدنت پاکستان در مجلس سنا

شاهنشاه آریامهر و پرزیدنت پاکستان در بازدید از مشهد

دیدار و گفتگوی پرزیدنت پاکستان با هویدا نخست وزیر و زاهدی وزیر خارجه

آریامهر در پسواز یحیی خان در فرودگاه مهرآباد

دیدار رسمی پرزیدنت پاکستان از ایران آبان ماه ۱۳۴۸

دیدار رسمی ژنرال محمد یحیی خان پرزیدنت پاکستان از ایران ۱۳-۷ آبان ماه ۱۳۴۸ خورشیدی

پس از نیم روز ۷ آبان ماه ژنرال یحیی خان پرزیدنت پاکستان به دعوت رسمی شاهنشاه آریامهر وارد تهران شد. در فرودگاه مهرآباد شاهنشاه آریامهر از پرزیدنت یحیی خان پیشباز کردند و آیین پیشباز رسمی برگزار شد. باشندگان در این آیین هویدا نخست وزیر، رییس مجلس سنا، رییس مجلس شورای ملی، هیات دولت، نمایندگان سیاسی در دربار شاهنشاهی و آجودان‌های کشوری و لشکری شاهنشاه بودند. در فرودگاه مهرآباد ۲۱ تیر توپ به سرفرازی ورود ژنرال یحیی خان پرزیدنت پاکستان شلیک شد و سلام رسمی دو کشور نواخته شد. آنگاه گارد احترام احترامات نظامی را به جای آورد و شاهنشاه آریامهر و میهمان والا جاه ایران از گارد احترام سان دیدند.

پس از شناساندن پیشبازکنندگان به پرزیدنت پاکستان، شاهنشاه آریامهر و پرزیدنت یحیی خان با خودرو رهسپار میدان فردوسی شدند. در راستای جاده از فرودگاه تا میدان فردوسی انبوه مردم ایستاده بودند و به شاهنشاه آریامهر و ژنرال یحیی خان ابراز شور و هیجان می‌کردند. در میدان فردوسی غلامرضا نیک پی شهردار تهران پس از گفتن خوش آمد، کلید طلایی شهر را به ژنرال یحیی خان پرزیدنت پاکستان فراداشت. ژنرال یحیی خان در پاسخ خوش آمدگویی شهردار تهران چنین فرمودند:

مفتخرم که کلید شهر تهران را به من اهدا کردید. این افتخار فقط نصیب من نشده است بلکه تمام مردم پاکستان در آن سهیم هستند. بدین جهت، از مردم تهران سپاسگزاری برای من موجب خوشوقتی بسیار است که فرصت بازدید از این کشور همسایه را یافته‌ام. کشوری که برای ما بیار عزیز است و با آن پیوستگی‌های عمیق معنوی داریم. احساسات بی شایبه مردم تهران که من امروز شاهد آن بودم نشانه آشکار علاقه عمیقی است که مردم ایران و پاکستان نسبت به یکدیگر دارند. برادری و دوستی میان دو کشور ما نه تنها در طول تاریخ مشترک ما استحکام یافته بلکه ناشی از مساعی رهبر بزرگ شما و برادر بسیار عزیز من اعلیحضرت شاهنشاه آریامهر است. از صمیم قلب دعا می‌کنم که پروردگار توانا اعلیحضرت شاهنشاه را در عین سلامت نگه دارد تا کماکان برای پیشرفت و رفاه مردم ایران بکوشند و افتخارات بزرگتری نصیب ایران بکنند.

در پایان این آیین شاهنشاه آریامهر و یحیی خان با کالسکه رهسپار کاخ گلستان شدند. ایوار سفیران و دیگر پایوران سیاسی خارجی در دربار شاهنشاهی در کاخ گلستان به پیشگاه یحیی خان پرزیدنت پاکستان باریافتند و معرفی شدند. پرزیدنت پاکستان دردیدار رسمی خود از ایران به بازدید از شهرهای مشهد و رامسر خواهند پرداخت و گفتگوهایی میان سران دو کشور در کاخ سعدآباد انجام می یابد.

میهمانی رسمی در کاخ نیاوران

شبانگاه از سوی شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو میهمانی شامی در کاخ نیاوران به سرفرازی ورود پرزیدنت پاکستان برگزار شد. شاهنشاه آریامهر بر سر میز شام سخنانی ایراد فرمودند:

حضرت رئیس‌جمهوری،

برای شهبانو و من مایه کمال خوشوقتی است که مقدم آن حضرت را به کشور خود شادباش بگوییم.

شما نه تنها به عنوان شخص اول کشوری که با ما دارای نزدیکترین روابط دوستی و همکاری است به مملکت ما آمده‌اید، بلکه بالاتر از آن، نماینده معنوی یک پیوند بسیار کهن قلبی و معنوی هستید که دو ملت ما را از دیرباز به یکدیگر پیوند داده‌است، پیوندهایی که حاصل فرهنگ مشترک، علایق ادبی و معنوی مشترک و ارتباط دائمی دو ملت ما در طول قرنهای متمادی است. برای من تذکر این حقیقت مایه کمال خوشوقتی است که شهرهایی چون لاهور و پیشاور در تاریخ فرهنگ ایران مقامی به ارزش مهمترین مراکز فرهنگی خود ایران داشته‌اند، و مسلماً مبالغه نیست اگر بگویم که مدتی مدید شهر لاهور کانون اصلی ادب فارسی بوده‌است.

در بیاناتی که سه سال پیش، به‌مناسبت دریافت دکترای افتخاری دانشگاه پیشاورد در آن دانشگاه ایرادکردم، متذکراین نکته شدم که چگونه ما عالی‌ترین تجلی پیام معنوی و بشری فرهنگ ایرانی را در آثار شاعر و فیلسوف بزرگ کشور شما، اقبال لاهوری منعکس می‌بینیم. مایه خوشوقتی است که این پیوند دیرینه معنوی، امروزه با پیوندهای همکاریهای نزدیک سیاسی و اجتماعی و اقتصادی، بسیار استوارتر شده‌است. کشورهای ما و شما، اکنون به اتفاق دوست مشترک ما ترکیه، سازمان همکاری عمران منطقه‌ای را به وجود آورده‌اند که یکی از موفق‌ترین نمونه‌های این نوع همکاری در دنیای امروز است. در این سازمان، ما تاکنون در زمینه طرحهای مشترک صنعتی و ارتباطات و هماهنگی فعالیتهای بازرگانی و اقتصادی و نیز در زمینه همکاریهای فرهنگی به پیشرفتهای فراوانی نائل شده‌ایم که نتایج آن برای هر سه کشور ما ثمربخش بوده‌است و خواهدبود.

از نظر بین‌المللی نیز همکاری ما عامل مؤثری در حفظ ثبات و امنیت این منطقه از جهان، و از طرف دیگر عامل مهمی در مودت و همبستگی اسلامی است که در کنفرانس اسلامی رباط، ما نمونه‌ای از آن را شاهد بودیم. ما اعتقاد داریم که ملل مسلمان جهان، با اتکا به اصول عالی اسلامی و با توجه واقع‌بینانه به ارزشهای وسیع مادی و معنوی خود می‌توانند روزبه‌روز جامعه بزرگ اسلامی جهان را به سوی اعتلا و رفاه و افتخار بیشتری رهنمون گردند، و در این زمینه طبعاً ما و شما با میراث فرهنگی و معنوی کهن خود می‌توانیم سهم خویش را چنانکه باید به عهده بگیریم.

شما در مدت اقامت خود در کشور ما همه جا یک طرز فکر ملی و اجتماعی، و آثار تمدن و فرهنگی را خواهیددید که مسلماً برای شما کاملاً آشنا خواهدبود، همچنان که من در سفرهای متعدد خود به پاکستان همه جا خود را در سرزمینی آشنا و به عبارت دیگر در خانه خودم احساس کردم و امیدوارم آن حضرت نیز در بازگشت به کشور خویش همین احساس را همراه خواهیدداشت.

اجازه دهید توسعه روزافزون دوستی و همکاری ایران و پاکستان، و سلامت و موفقیت آن حضرت و رفاه و ترقی روزافزون ملت دوست و هم‌کیش و برادر پاکستان را آرزوکنم.

در پاسخ به سخنان شاهنشاه آریامهر پرزیدنت پاکستان یحیی خان چنین گفتند:

اعلیحضرتا

علیاحضرتا

عالی جنابان، بانوان و آقایان

از بیانات بسیار مهرآمیز آن اعلیحضرت نسبت به خود و کشورم بی نهایت سپاسگزارم. در زبان پارسی ضرب المثلی است که می‌گوید سخن کز دل خیزد لاکن بر دل نشیند. به عقیده من هیچ مناسبتی بهتر از فرصت امروز یافت نمی‌شد که برادری با کلام گرم و شیرین خود برادر دیگر را مورد لطف قرار دهد و این ضرب المثل ضمن آن عنوان بشود.

پیشباز مهرآمیز اعلیحضرت شاهنشاه، دولت و ملت ایران فوق العاده صمیمانه و گرم بود و حکایت از طینت سخاوتمندانه شما می‌کند. من پیشتر در فرصت‌های متعدد به ایران سفر کرده و از پذیرایی و مهمان نوازی دیرینه ایرانیان برخوردار شده‌ام، لیکن مهر سرشاری که در سفر کنونی نسبت به ما ابراز می‌شود، فوق العاده است و خاطره این دیدار هرگز از ذهن من دور نخواهد شد.

اعلیحضرتا، من به نمایندگی از سوی مردم کشورم تاکید می‌کنم که عشق و علاقه ملت پاکستان نسبت به آن اعلیحضرت و برادران ایرانی خود حد و اندازه ندارد. علاقه عمیق آن شاهنشاه نسبت به پیشرفت پاکستان و رفاه و آسایش مردم آن که از بدو بنیاد پاکستان ابراز شده است، خاطره خوشی در مردم کشور ما بوجود آورده است. همکاری و احساس تفاهم ایران نسبت به پاکستان در لحظات سخت ما در سال ۱۹۶۵ با خطوط زرین در تاریخ پاکستان ثبت شده است. علاقه و پیوستگی قلبی شاهنشاه نسبت به رفاه مردم پاکستان در روزهای بحرانی اوایل سال جاری نیز بار دیگر به بهترین وجه متجلی شد و اثرات ژرفی در قلب‌های مردم پاکستان نسبت به رهبر خردمند ملت برادر خود، ایران به جا گذاشت.

همبستگی نزدیک میان دو ملت که در تاریخ مناسبات ملل بی نظیر است پیشینه باستانی دارد. این همبستگی در دوران تسلط بیگانگان بر شبه قاره ما موقتا دچار وقفه شد، ولی رشته‌های آن هرگز قطع نگردید. پیش از این دوره به شهادت دلایل و قراین موجود راهی که دو ملت طی می‌کردند از هم جدا نبوده است و این همبستگی به دنبال استقلال پاکستان در سال ۱۹۴۷ دوباره احیا و برقرار شده و اطمینان دارم که هیج عاملی نمی‌تواند آن را قطع کند.

در دوران حکومت طولانی اسلام بر شبه قاره هند و پاکستان زبان و تمدن ایران آثار جاودانی بر موسیقی، هنر و تمدن ملی ما باقی گذاشته است. پارسی بر هر دو زبان‌های ملی پاکستان اثر کرد و اردو که یکی از زبان‌های ملی ما است از هر حیث شبیه پارسی است. شعرا، فلاسفه و نقاشان ایرانی در گسترش تمدن و طرز فکر مردم ما چنان اثر الهام بخشی باقی گذاشته‌اند که در تاریخ دو ملت همسایه هرگز سابقه نداشته است. نام شعرای ایرانی در همه خانواده‌های پاکستانی معروفیت خاص و عام دارد.

قاید اعظم پاکستان شادروان محمدعلی جناح وقتی تاکید کرده بود که دو کشور ایران و پاکستان باید به حکم ضرورت به شکل یک واحد دنیای اسلام در آیند شاید یک واقعیت تاریخی را بیان داشته است. ما توصیه قاید اعظم را به دل گرفته‌ایم و بر اساس آن پیش می‌رویم و کوشیده‌ایم نیرومندترین و محکم‌ترین مناسبات ممکنه را در همه امور سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با ایران برقرار سازیم. استقرار دوستی نزدیک با ایران همواره عامل مهم سیاست خارجی پاکستان بوده است. تهران برای ما شهری است آشنا ولی اکنون چهره تازه‌ای به خود گرفته است و این موضوع در سرتاسر ایران نیز صدق می‌کند.

ما در پاکستان با علاقه و تحسین فراوان ناظر پیشرفت‌های سریع ایران در چند سال اخیر بوده‌ایم که تحت رهبری خردمندانه آن اعلیحضرت صورت گرفته است. برنامه آن شاهنشاه مبنی بر تقسیم اراضی و املاک سلطنتی و اصلاحات ارضی دامنه داری که با ابتکار رهبر ایران به مرحله اجرا درآمده به روستاییان این کشور احترا، شخصیت و سعادتمندی فوق العاده اعطا کرده است. تشکیل سپاه دانش و سپاه بهداشت یکی دیگر از موفقیت‌های برجسته انقلاب شاه و ملت ایران است که نمونه بدیع فداکاری و همبستگی شاهنشاه ایران به ملت خود به شمار می‌رود و حکایت از سیاست عاقلانه‌ای می‌کند که آن اعلیحضرت ملت خویش را بر اساس آن هدایت و رهبری می‌فرمایند. کوشش‌های ممتاز آن اعلیحضرت اکنون اشتهار جهانی پیدا کرده و مورد تایید همه مقامات و محافل بین المللی است و در پاکستان ما به ویژه بی نهایت خوشوقت و مسرور هستیم که اقدامات شاهنشاه در زمینه پیشرفت اقتصاد ایران با موفقیت و پیروزی روبرو شده است. این موفقیت شایان توجه به صورت ۱۲ درصد رشد تولیدات ملی، توسعه سریع کشاورزی و گسترش دامنه دار صنایع پتروشیمی و صنایع دیگر ایران تجلی کرده است و اکنون می‌توان به حق ادعا کرد که ایران به دوران جهش به سوی ترقی و تعالی رسیده است و شاهنشاه و ملت برادر ما ایران می‌توانند نسبت به این همه موفقیت و پیروزی مباهات کنند.

ما در پاکستان پیوسته از علاقه وافر شاهنشاه نسبت به دگرگونی‌ها و حوادث پاکستان عمیقا سپاسگزاری کرده‌ایم. پس از تغییر حکومت در پاکستان، ما سرگرم تنظیم و تدوین سیاست‌هایی بوده‌ایم که نه تنها پیشرفت و توسعه اقتصادی سریعی را تضمین می‌کند، بلکه یک عدالت کامل اجتماعی به ملت پاکستان نوید می‌دهد. قوانین جدید کار در پاکستان نیز حداقل دستمزد، امنیت اجتماعی بهتر و حقوق بیشتری را برای اتحادیه‌های اصناف و کارگران تضمین می‌کند. هدف سیاست جدید فرهنگی پاکستان که اینک در شرف تکمیل است، تامین فرهنگ برای همه و ریشه کن کردن بی سوادی در پاکستان در مدت کوتاه است و ضمن آن به تعلیمات فنی تکیه فراوان شده است. در سایر زمینه‌های فعالیت‌های ملی اقدامات قابل توجهی به وسیله حکومت جدید پاکستان به عمل آمده تا در اسرع وقت پیشرفت‌های تکنولوژیک برجسته‌ای نصیب ملت پاکستان شود. نسل فعلی صبر و شکیبایی فراوان ندارد و مایل است در مدت حیات خود از نتایج زحمات خویش بهره ببرد و امیدواریم با اقداماتی که انجام می‌یابد زندگی مرفهی نصیب مردم ما بشود.

با توجه به هدف‌های مشترکی که در پیشرفت اقتصادی و اجتماعی دو ملت دنبال می‌شود، ایران و پاکستان با کشور برادر خود ترکیه پیمان همکاری منطقه‌ای را بسته‌اند. در اینجا از این فرصت مناسب استفاده کرده تاکید می‌کنم که پاکستان اهمیت فراوانی برای پیمان همکاری منطقه‌ای قایل است و دولت من از هیچ گونه کوششی در راه تحقق یافتن هدف‌های شرافتمندانه فروگذار نخواهد کرد. اندیشه همکاری منطقه‌ای به تدریج در سرتاسر جهان تقویت می‌یابد و اشتراک مساعی سه کشور ایران، ترکیه و پاکستان که دارای همبستگی‌های اخلاقی و تاریخی و معنوی فراوان هستند در یک سازمان همکاری منطقه‌ای بی شک یک اقدام معقول و منطقی بوده که در نتیجه آن همکاری‌های نزدیک تری در زمینه‌های گوناگون میان سه ملت بوجود آمده است. نباید فراموش کرد که فقط پنج سال از عمر پیمان همکاری‌های منطقه‌ای می‌گذرد و در این مدت این پیمان بدون تردید موفقیت‌های جالبی حاصل کرده ولی برای رسیدن به هدف‌های نهایی هنوز راه درازی را باید طی کنیم.

موجب خوشوقتی است که اکنون پی‌های همکاری‌های وسیع تر در زمینه افزایش بازرگانی تولیدات صنعتی و رفت و آمد آزاد مردم کشورهای هم پیمان به ممالک یکدیگر ریخته شده است و شکی ندارم که به مرور پیمان همکاری‌های منطقه‌ای خواهد توانست به تمایلات مردم سه کشور در پیشرفت به سوی یک آینده درخشان ندای مثبت بدهد.

و اما در مورد منسبات خارجی خود خوشحالم اعلام کنم که ایران و پاکستان در اجرای سیاست خارجی خود همواره احترام عمیقی نسبت به منشور ملل متحد قایل هستند و آن را منشا و هادی سیاست خارجی خود قرار داده‌اند. هر دو کشور معتقد به همزیستی مسالمت آمیز ملت‌های دارای مرام و مسلک‌های مختلف هستند و ایمان دارند که اختلافات و مشکلات را می‌توان از راه کوشش‌های مسالمت آمیز و با رعایت کامل حق حاکمیت ملت‌ها حل و فصل کرد. پاکستان در مناسبات خود با کشورهای بزرگ امریکا، شوروی و چین سیاست رعایت جوانب مختلف را پیشه خود ساخته است و در عین حال دوستی خود را با همه آنها حفظ می‌کند. ما می‌کوشیم در اختلاف میان کشورها از جانبداری یک کشور بر ضد کشور دیگری خودداری کنیم و به عقیده ما، این گونه سیاست با اوضاع و موقع جغرافیایی پاکستان تناسب و توافق کامل دارد. تنها نقطه تاریک در مناسبات پاکستان با جهان خارج وضع روابط ما با کشور همسایه ما هند است. متاسفم از اینکه در مورد از میان برداشتن دو اختلاف اساسی هند و پاکستان یعنی تعیین سرنوشت مناطق جامو و کشمیر و تقسیم مساوی آب‌های رودخانه گنگ، هیچ گونه پیشرفتی حاصل نشده است. ولی در هر حال ما به کوشش خود در راه از میان برداشتن مسالمت آمیز این اختلافات ادامه خواهیم داد و امیدواریم حکومت هند به اهمیت و سودمندی داشتن یک همسایه دوست مانند پاکستان پی ببرد.

اوضاع خاورمیانه مواردی برای خوشبینی ما در برندارد و حدود حوادث مسلحانه‌ای که در این منطقه روی می‌دهد، هر روز رو به افزایش است و کوشش‌های سازمان ملل متحد و کشورهای بزرگ تاکنون با سماجت اسراییل روبرو بوده است. ضبط و اشغال سرزمین‌های دیگران با قدرت نظامی با زور، با منشور ملل متحد و اصولی که این جامعه بین المللی تعقیب می‌کند، مغایرت دارد. تجاوز و توهین به مسجد اقصی ناراحتی فراوان در سرتاسر جامعه اسلام بوجود آورده است و کنفرانس سران و نمایندگان کشورهای اسلامی در رباط برای گقتگو پیرامون این مسله و مسایل دیگر اقدام به جا و مناسبی بود. باید بگویم که نقش بارز شاهنشاه ایران در کنفرانس رباط و کوشش‌های برجسته آن اعلیحضرت کمک فراوانی به پایان موفقیت آمیز این کنفرانس و نتایج نیکوی آن کرده است. این کنفرانس در گونه خود در تاریخ بی سابقه بود و نشانه علاقه فراوان کشورهای اسلامی به آشنایی بیشتر با یکدیگر و همکاری نزدیکتر بود و این هدفی است که آن اعلیحضرت همواره قلبا آن را تعقیب کرده‌اند. کنفرانس رباط قدم جدید و مهمی برای نزدیک کردن مسلمانان جهان به یکدیگر بود و امیدوارم کشورهای مسلمان با ادامه تشکیل این قبیل کنفرانس‌ها مسایل و اختلافات خود را با گفتگوهای دوستانه فیصله دهند.

شاهنشاها، علیاحضرتا، بانوان و آقایان

اجازه بدهید در پایان سخن، تندرستی و خوشبختی اعلیحضرت شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانوی ایران و هم چنین رفاه و سعادتمندی ملت برادر خود ایران را آرزو کنم.

پرزیدنت یحیی خان در نشست مشترک مجلس سنا و شورای ملی

در روز ۸ آبان ماه نشست مشترک مجلس سنا و مجلس شورای ملی به ریاست شریف امامی رییس مجلس سنا برگزار گردید. در این نشست هیات دولت، نمایندگان سیاسی کشورهای خارجی، قضات و استادان دانشگاه شرکت داشتند. ساعت ده و پانزده دقیقه بامداد نشست رسمیت یافت و ژنرال یحیی خان پرزیدنت پاکستان به همراه امیرعباس هویدا نخست وزیر و رییس مجلس سنا و شورای ملی، وزیر دربار شاهنشاهی، زاهدی وزیر امور خارجه وارد تالار مجلس سنا شدند. در این هنگام شریف امامی رییس مجلس سنا سخنانی در باره پرزیدنت پاکستان و پیوندهای دو کشور ایراد کرد. سپس پرزیدنت یحیی خان در میان کف زدن‌های پیوسته نمایندگان پشت تریبون مجلس قرار گرفت و با اشاره به پیوستگی‌ها و گرایش‌های دو کشور گفت:

هدف‌های ملی ما چیست؟ کلیه کشورها امروزه کم و بیش دارای هدف‌های مشابهی هستند و خواستار صلح و امنیت و رعایت اصول اخلاقی بین المللی می‌باشند تا بتوانند همه قوای خود را در راه بهبود اقتصادی افراد کشور خود صرف نمایند. برای اجرای این منظور هر دولتی از لحاظ امنیت خود باید اطمینان کامل داشته باشد زیرا در غیر این صورت سیاست آن بر اساس ناپایداری پایه گذاری خواهد شد. از این مسله امنیت با آنکه درجه شدت و ضعف آن برحسب موقعیت جغرافیایی یک کشور و منابع آن و سهمی را که در صحنه جهانی بر عهده خواهد داشت و چگونگی تعبیر منافع ملی تفاوت دارد مورد علاقه جهانی است و بالاتر از همه هدف‌های ملی یک کشور به اعمال رویه و سیاست همسایگان خود بستگی دارد. برای نمونه، پاکستان به سبب رویه و رفتار یکی از همسایگان خود با مسله امنیت روبرو است.

غیر از ملاحظات کنونی، که این جانب در این نشست یادآوری نمودم برای درک سیاست خارجی پاکستان باید این مسله را در نظر داشته باشیم که پاکستان کشوری است که جمعیت آن به بیش از ۱۲۰ میلیون رسیده است و یک هزار میل خاک هند دو بخش آن را از یکدیگر جدا ساخته است و دولتی است که هم به خاورمیانه و هم به شرق آسیا تعلق دارد و از یک ایدیولوژی بوجود آمده است که در نتیجه آن نسبت به هدف‌های اسلامی علاقه مفرطی دارد. کشور من هم چنین دارای وضع منحصر به فردی است که در همسایگی سه کشور از بزرگترین کشورهای جهان یعنی شوروی، چین و هندوستان قرار گرفته است. بدیهی است که هیچ کشوری راه فرار از موقعیت جغرافیایی خود و اثراتی که همسایگان آن بر سیاست ان کشور دارند، ندارد. پاکستان نیز از این سیاست کلی مستثنی نیست و باید با همسایگان بزرگ خود با ایالات متحده آمریکا که منافع جهانی دارد، تعادلی ایجاد نماید. با طی کردن مراحل گوناگونی، ما سیاست دو جانبه‌ای برگزیده‌ایم که در حقیقت روابط ما را با سایر کشورها بر اساس منافع طرفین و اصل استقلال روابط ما با روابط آنها با کشور ثالثی مستقر می‌سازد. هم چنین اتخاذ این سیاست ما را از رقابت‌های موجود میان کشورهای بزرگ بر کنار می‌دارد. زیرا ایمان راسخ ما بر این است که یک کشور کوچک و متوسط در مسایل بزرگ جهانی حداکثر تنها سهم کوچکی می‌تواند داشته باشد و چون قادر نیست در جریان اختلافات دولت‌های جهانی اعمال نقوذ نموده و به نحو موثری نمی‌تواند در تعادل سیاست جهانی دگرگونی ایجاد نماید، بهتر است که از هر گنه جانبداری خودداری نماید. ما در اثر تجربه می‌دانیم که نزدیک شدن به هر دولت بزرگی به سود ما نخواهد بود،زیرا منافع دولت‌های بزرگ پیوسته در حال تغییر بوده و دولت‌های کوچک نسبت به این تغییرات می‌توانند از خود فقط واکنشی نشان دهند و در نتیجه تطبیق سیاست دولت‌های کوچکی که تعهدهای زیادی از خود دارند امری بس مشکل خواهد بود.

بنابراین ما کوشش می‌نماییم که تعادل روابط خارجی خود را با دولت‌های بزرگی که پیرامون ما قرار گرفته‌اند و با ایالات متحده امریکا حفظ نماییم. ما هیچگاه خواستار به دست آوردن دوستی با یک کشور که به ضرر کشور دیگری تمام شود نخواهیم بود. ما معتقدیم که این سیاست بی طرفی باید واقعی و اصیل بوده و صرفا نباید به منظور به دست آوردن منافعی به کار رود. ما هرگز در صدد بر نمی‌آییم که کشوری را علیه کشوری دیگر تحریک نموده و به طور قطع و یقین با دو طرف مخالف مخفیانه طرح دوستی نمی‌ریزیم. ما صمیمانه به یک رویه صادقانه و معتدلی اعتقاد داریم زیرا یقین داریم که لازمه می‌باشد.

صلح جهانی اعتدال و روح مسالمت در اثر سیاست دو جانبه که ما دنبال نموده‌ایم. پاکستان امروزه یکی از چند کشوری است که با همه سه دولت بزرگ جهانی یعنی ایالات متحده امریکا، شوروی و چین روابط حسنه و صمیمانه‌ای دارد. دوستی ما با چین نشان داده است که دو کشور با ایدیولوژی و سیستم سیاست‌های مختلف اگر دوستی آنها بر اصل منافع متقابل استوار شده و در امور داخلی یکدیگر مداخله ننمایند، می‌توانند با کمال هم آهنگی با هم زیست نمایند. چین پیوسته دوست پاکستان بوده و در روابط خود با ما کاملا صدیق بوده است و از لحاظ اقتصادی و نظامی به ما کمک نموده در بعضی از مراحلی که برای ما اهمیت حیاتی داشته است از ما حمایت نموده است.

روابط ما با اتحاد جماهیر شوروی در دهه ۱۹۵۰ به سبب عضویت ما در اتحادیه‌های دفاعی که شوروی آن را علیه خود می‌پنداشت دچار تشنج بود. وضع پاکستان اکنون برای شوروی بهتر قابل فهم شده و روابط ما با آن کشور از اواسط دهه ۱۹۶۰ رو به بهبود گذاشته است و امروزه در رشته‌های گوناگونی با آن دولت همکاری داریم. اتحاد جماهیر شوروی مقادیر هنگفتی اعتبار داده و در اجرای بسیاری از طرح‌های عمده کمک نموده است. هم چنین به منظور تقویت بنیه دفاعی تجهیزاتی به ما داده است. دولت ایالات متحده امریکا در قسمت کمک‌های نظامی و اقتصادی نسبت به ما گشاده دست بوده است. با آنکه کمک‌های نظامی امریکا متوقف گردیده است اما از دیدگاه اقتصادی کمک‌های امریکا که تا اندازه‌ای کاهش یافته است، کماکان ادامه دارد. توسعه اقتصادی پاکستان تا حد زیادی در اثر کمک آمریکا بوده است. در درازای دهه ۱۹۶۰ روابط پاکستان با ایالات متحده امریکا فازهای گوناگونی را پیموده است. نسبت به توسعه روابط دوستانه ما با چین سوظن‌هایی وجود داشته است، اما پیوسته یاد آور شده‌ایم که روابط دو جانبه ما با چین و اتحاد جماهیر شوروی علیه منافع امریکا نبوده است. ما معتقدیم که اکنون در مورد روابط ما با چین تفاهم بیشتری بوجود آمده است. دولت امریکا ظاهرا احساس نموده است که دوستی پاکستان با چین برای ایجاد رابطه‌ای میان شرق و غرب می‌تواند مفید واقع شود. اکنون که برای درک روابط ما تفاهم بیشتری به وجود آمده است روابط ما در سطح دوستانه‌ای مستقر شده است.

باور ما هم چنین بر این است که اگر دولت‌های کوچک و متوسط با همسایگان کوچک تر خود که از دولت‌های بزرگ جهان متمایز هستند همکاری نموده و با کشورهای هم فکر به نحوی تشریک مساعی نمایند که نیاز خود را به دولت‌های خارجی کاهش دهند، بهتر می‌توانند به نظم و صلح جهانی کمک نمایند. این جانب معتقدم که همسایگان نزدیک ما دارای اهمیت به سرایی بوده و حدود همکاری میان کشورهای هم فکر خیبی بیش از آنچه به ظاهر میسر است، می‌باشد، اما تاکید می‌نمایم که پیش نیاز هر همکاری ثمربخشی، تشابه دیدگاه هاست و هیچ گونه تشنج سیاسی عمده‌ای در میان نباشد و نمونه بارزی از این گونه همکاری سازمان عمران منطقه‌ای است که میان کشورهای ما وجود دارد.

همکاری منطقه‌ای به هنگام خود می‌تواند سبب ثبات منطقه‌ای گردد و به صلح جهانی کمک نماید. این جانب اطمینان دارم که برخی از این افکار و مطالبی که در اینجا بیان نموده‌ام با نظرات بسیاری از ایرانیان هم آهنگی دارد زیرا در اکثر آمال و موقعیت‌های ما وجه مشترک وجود د ارد. مردم دو کشور ما در یک منطقه بسیار حساسی به سر می‌برند. هر دو ملت مایل هستند با همه دوست باشند تا بتوانند هم خود را متوجه وظیفه مهم پیشرفت و ترقی ملی که در واقع وظیفه بسیار سترگی می‌باشد، بنماید. هر دو کشور به ثبات داخلی و صلح در خارج و حسن نیت و یاری همه نیازمند می‌باشند تا مراحل دشوار دگرگونی یک جامعه کشاورزی را که از دوره‌های گذشته بر جای مانده است، به صورت یک جامعه صنعتی و تکنولوژی کوتاه تر سازد. مسلما هم پاکستان و هم ایران مایل نیستند در گرداب مبارزه‌ها و کشمکش‌های دولت‌های بزرگ فروروند بلکه ما می‌خواهیم که هر دو بلوک ما را یاری نمایند که مردم کشورهای خود را از چنگال محرومیت‌ها و بدبختی‌های قرن‌های متمادی نجات داده و آنها را به سر منزل خوشبختی برسانیم.

دوستی و علایق برادرانه که در درازای دو دهه گذشته نماد پیونده‌های ما بوده است و درک این حقیقت که سرنوشت هر دو کشور ما به گونه‌ای ناگسستنی با هم پیوند دارد و زمینه همکاری بسیاری که میان ما می‌باشد، امکانات بی نهایتی را فراهم می‌سازد. در جهانی که در آن دشمنی و اختلاف حکمفرماست نمی‌توان سرمشق بهتری یا نمونه عالی تری از حسن هم جواری که در روابط پاکستان و ایران وجود دارد پیدا کرد. دامنه این دوستی با گذشت زمان گسترش یافته است. اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر که پنجاهمین سالگشت زادروز مسعود معظم له را همه ما روز یکشنبه گذشته با خوشی بی اندازه جشن گرفتیم، نخستین رییس کشوری بودند که از پاکستان دیدن فرمودند و آن در سال ۱۹۵۰ بود. از آن هنگام جریان دید و بازدید میان دو کشور برقرار بوده و دو کشور در همه مسایل مورد علاقه، پیوسته با یکدیگر از نزدیک تماس داشته‌اند. می‌توان با شادمانی یادآوری نمود که چگونه دو کشور ما دوستانه و مسالمت آمیز مرزهای مشترک خود را تجدید نمودند. سهم عمده‌ای را که اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر در از میان برداشتن اختلافات و سوتفاهم‌ها میان پاکستان و افغانستان در سال ۱۹۶۳ و بار دیگر میان پاکستان و مالزی در سال ۱۹۶۶ بر عهده داشتند، نه تنها بهترین نمونه سنت سیاستمداری است که مترادف با نام شاهنشاه آریامهر می‌باشد بلکه خود نشان دهنده علاقه معظم له برای نزدیک تر نمودن ملل اسلامی به یکدیگر است. هم چنین برای همبستگی واقعی میان دو کشور و شدت احساسات آنها برای یگانگی در لحظات غم و شادی نمونه‌ای بهتر از کمک‌های فوری و ارزنده‌ای که از سوی ایران در لحظات پر خطر سپتامبر ۱۹۶۵ به پاکستان به عمل آمد نمی‌توان یافت.

این جانب یقین کامل دارم که چنین یگانگی تنها می‌تواند از اتحاد قلب‌ها و وحدت نظر سرچشمه گیرد و مسلما در روش فکر و سیاست‌های دو کشور، اتحاد قابل ملاحظه‌ای وجود دارد. امروز مسیر، روشن شده است و ما دوش به دوش یکدیگر برای خوشبختی دو کشور و ملت خود پیش می‌رویم.

۸ آبان ماه ۱۳۴۸ ژنرال محمد یحیی خان پرزیدنت پاکستان پس از نیم روز به بازدید دانشکده افسری رفتند. این بازدید یک ساعت و سی دقیقه به درارا کشید

میهمانی شام رسمی ژنرال یحیی خان به افتخار اعلیحضرتین در کاخ گلستان

شبانگاه روز پنجشنبه ۸ آبان ماه از سوی پرزیدنت پاکستان یک میهمانی شام رسمی به سرفرازی شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو در کاخ گلستان برگزار شد که در آن خاندان شاهنشاهی ایران، هویدا نخست وزیر، رییس مجلس سنا، رییس مجلس شورای ملی، وزیر دربار شاهنشاهی، وزیر امور خارجه، کابینه دولت و شماری از پایوران برجسته کشوری و لشکری با بانوانشان دعوت شده بودند. شاهنشاه آریامهر ساعت بیست و سی دقیقه به کاخ گلستان وارد شدند و ژنرال یحیی خان به پیشباز آریامهر آمد. در سر میز شام پرزیدنت پاکستان در سخنانی گفت:

اعلیحضرتا، علیاحضرتا، عالیجنابان، بانوان و آقایان

بسیار خوشوقت و مسرورم از این که اعلیحضرتین با تشریف فرمایی به این ضیافت ما را مفتخر کرده‌اند. ضمنا مایلم به آقای امیرعباس هویدا، آقای اردشیر زاهدی و سایر اعضای محترم کابینه و نمایندگان محترم مجلس شورا و سنا و همه میهمانان عالی قدر که لطف کرده و در این ضیافت حضور به هم رسانده‌اند، خیرمقدم و تشکر عرض کنم. ضمنا به مناسبت میلاد فرخنده ولیعهد عزیز ایران، مایلم تیریکات صمیمانه خود را به حضور اعلیحضرتین تقدیم کنم و طول عمر و سلامت برای ولیعهد محبوب از خداوند مسیلت دارم.

از زمان ورود تهران، من و همراهانم پیوسته با میهمان نوازی سخاوتمندانه شما روبرو بوده‌ایم و خاطره این دیدار هرگز از ذهن ما خارج نخواهد شد. آنچه ما در ایران مشاهده کرده‌ایم عمیقا در ما اثر کرده است. پیشرفت شگفت انگیز ایران در چند سال اخبر خود گواه گویای از دور اندیشی و فداکاری شاهنشاه عالی قدر ایران نسبت به تامین رفاه مردم این کشور است. تسلط طولانی قدرت خارجی بر شبه قاره هند و پاکستان نتوانسته است دو ملت ایران و پاکستان را از یکدیگر جدا سازد و مردم پاکستان همواره در انتظار زمانی بوده‌اند که موانع مصوعی میان آنها و مردم برادر خود در ایران رچیده شود و خوشوقتم از اینکه ما با بازیافتن استقلاب خود موفق شدیم که مناسبات فوق العاده حسنه با ایران برقرار سازیم و در راه تامین هدف‌های مشترک خود گام برداریم.

در پایان عرایضم سلامت و طول عمر اعلیحضرت شاهنشاه آریامهر و علایحضرت شهبانوی ایران و خاندان جلیل سلطنت و رفاه و سعادتمندی ملت برادر ایران از خداوند بزرگ خواستاریم.

آنگاه شاهنشاه آریامهر در پاسخ بیانات پرزیدنت پاکستان چنین فرمودند:

حضرت رییس جمهوری

از اظهارات مهر آمیزی که نسبت به کشورم و خودم و خانواده‌ام بیان داشتید از صمیم قلب سپاسگزارم و امشب فرصتی به دست آمده است که برادران ایرانی و پاکستانی بار دیگر محفل دوستانه‌ای داشته باشند و بتوانند با استفاده از این فرصت مراتب صمیمیت و احساسات برادرانه را که آنها را به یکدیگر پیوند می‌دهد، ابراز دارند. این صمیمیت و برادری همان طور که بیان داشتید یا مانند امروز به طور بارز و نمایان یا به طور سربسته و پنهانی همانند سال‌هایی که هنوز روابط رسمی میان ممالک ما برقرار نبود، همیشه موجود بوده است. در واقع می‌توان گفت مرزهای رسمی که میان دو کشور ما موجود است مرزهای تشریفاتی است والا بین ما مرزی وجود ندارد به خصوص که قلب‌های ما به هم به این اندازه نزدیک است.

به خاطر دارم موقعی که پاکستان به استقلال رسید - و البته از روز اول ما احساسات خودمان را نسبت به این مملکت جوان نشان داده‌ایم - صحبت از تعیین حدود مرزی بود ولی دستوری که ما به نماینده خود دادیم و اطلاع دارم شما نیز عین آن را به نماینده خودتان دادید، این بود که موضوع مرز فقط یک امر تشریفاتی است و هر کدام حق دارید قلم بگیرید و روی نقشه بکشید و این از هر طرف مورد قبول قرار خواهد گرفت - همین است که امر تعیین مرز میان دو مملکت ما در اندک زمان بدون کوچکترین اشکالی به اتمام رسید و به اصطلاح مرز تشریفاتی ما معین شد، والا گمان می‌کنم همان طور که وقایع این چند ساله اخبر به خوبی نشان داده است ما در واقع یک تن واحدی هستیم که در دو مملکت زندگانی می‌کنیم و هم چنین قلب واحدی هستیم که در دو نقطه مختلف می‌تپد. مطمین هستیم که ملت شریف و برادر ماه تحست رهبری‌های آن حضرت روز به روز به ترقیات بیشتر و مهمتری نایل خواهد شد. هیچ چیز نمی‌تواند مانع پیشرفت و ترقی شما باشد،زیرا ملت پاکستان به استقلال خویش اهمیت می‌گذارد و معنی استقلال را درک می‌کند و ضمنا می‌داند که برای حفظ استقلال صرفا شجاعت و جسارت و از خود گذشتگی در میدان‌های نبرد کافی نیست بلکه باید اتحاد داشت و به سمت ترقی گام برداشت و خود را با دنیای مترقی و متمدن امروز هماهنگ کرد. این مملکت بزرگ اسلامی که در واقع بزرگترین مملکت اسلامی جهان است با تعلیمات عالیه دین اسلام و هم چنین با توام کردن اصول عالیه دین خود به پیشرفت‌های علمی دنیای امروز به خواست خداوند خواهد توانست جامعه‌ای هم مترقی و هم مومن و معتقد به اصول برقرار کند.

سلامت شخص آن حضرت و موفقیت شان را در کارهای بزرگی که در پیش دارند و هم چنین ملت برادر و همسایه خود پاکستان را آرزو می‌کنم.

بازدید از مشهد و پایگاه هوایی وحدتی دزفول ۹ آبان ماه

در روز نهم آبان ماه، زادروز فرخنده والاحضرت ولیعهد ایران رضا پهلوی ژنرال آقا محمد یحیی خان پرزیدنت پاکستان در کاخ سعدآباد یک راس اسب اصیل پاکستانی به ولیعهد ایران پیشکش کردند و سالگشت زادروز ایشان را تهنیت گفتند. پر پاسخ خیرمقدم شهردار تهران چنین فرمودند

شاهنشاه آریامهر و پرزیدنت پاکستان به مشهد پرواز کردند و از بخش‌های نوسازی شده حرم بازدید فرمودند.

پس شاهنشاه آریامهر و ژنرال یحیی خان با هواپیما وارد پایگاه وحدتی در دزفول شدند. در فرودگاه تیمسار ارتشبد خاتمی فرمانده نیروی هوایی و تیمسار ارتشبد ضرغام فرمانده ارتش سوم و آقای سالور استاندار خوزستان به پیشباز آمدند. سپس عملیات نمایشی چون رژه گردان‌های نمونه شکاری تاکتیکی نیروی هوایی انجام شد. آنگاه عملیات تیم اکروجت، قدرت آتش شکاری‌های تاکتیکی و بمباران و پرتاب راکت و « ناپالم » انجام یافت. در پایان رهبران ایران و پاکستان با هواپیما به تهران بازگشتند.

شبانگاه شاهنشاه آریامهر و ژنرال محمد یحیی خان پرزیدنت پاکستان در میهمانی که از سوی آقای شهنواز خان سفیر پاکستان در دربار شاهنشاهی در هتل هیلتون برگزار شده بود، شرکت فرمودند. در این میهمانی هویدا نخست وزیر، رییس مجلس سنا و رییس مجلس شورای ملی، اسداله علم وزیر دربار شاهنشاهی، اردشیر زاهدی وزیر امور خارجه و تنی چند از وزیران، دکتر منوچهر اقبال رییس هیات مدیره و مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران، تیمسار ارتشبد جم رییس ستاد بزرگ ارتشتاران، هرمز قریب رییس کل تشریفات شاهنشاهی، سفیران کشورهای خارجی در دربار شاهنشاهی و شماری از پایوران و بزرگان کشوری با بانوانشان شرکت داشتند.

۱۰ آبان ماه ۱۳۴۸ قرار بر این بود که پرزیدنت یحیی خان روز شنبه دهم آبان ماه برای دیدن شمال ایران به کناره‌های زیبای دریای کاسپین پرواز کنند اما به سبب بدی هوا، امکان پرواز هواپیما نبود و این بخش از برنامه رسمی پرزیدنت پاکستان انجام نیافت و یحیی خان این روز را در کاخ گلستان گذراندند.

فراداشت دکترای علوم سیاسی دانشگاه تهران به پرزیدنت پاکستان

پرزیدنت یحیی خان پرزیدنت پاکستان در پنجمین روز سفر خود در تهران در روز یکشنبه ۱۱ آبان ماه، از دانشگاه تهران درجه دکترای افتخاری علوم سیاسی دریافت کردند. ساعت ۹ و سی دقیقه بامداد در آیینی ویژه در دانشکده حقوق دانشگاه تهران برگزار شد که در این آیین شماری از سناتورها، استادان دانشگاه، شخصیت‌های فرهنگی دعوت شده بودند. دانشجویان دانشگاه تهران هنگام ورود پرزیدنت یحیی خان به دانشکده حقوق پیشبازی بی همانند از پرزیدنت پاکستان نمودند. هنگام ورود پرزیدنت پاکستان به آمفی تاتر دانشکده حقوق، دانشجویان هنرمند دانشگاه، سرود ملی دو کشور را نواختند. سپس دکتر عالیخانی رییس دانشگاه تهران در سخنانی گفت:

حضرت رییس جمهوری

برای دانشگاه تهران موجب کمال افتخار است که حضرت رییس جمهوری دعوت آن را پذیرفته و این محیط مقدس علمی را که نماینده و جلوه گاه مساعی علمی ایرانیان برای بهتر زیستن در جامعه ایرانی و بین المللی است با گام‌های خود مزین ساخته‌اند. حضور حضرت رییس جمهوری در مراسم امروز نشانه دوستی و برادری دیرینه و وجود یک میراث غنی فرهنگی و معنوی است که دو ملت پاکستان و ایران را بهم پیوند داده است که مهمترین آن به صورت‌های گوناگون که مهمترین آن همکاری نزدیک دو ملت در سازمان عمران منطقه‌ای می‌باشد، جلوه گر شده است. همان گونه که فکر و احساس ایرانی در پاکستان مورد عنایت و علاقه بوده است. ما نیز در دانشگاه همیشه از آثار فکری و عاطفی فلاسفه و شعرای پاکستان،به ویژه از تفکرات شادروان اقبال لاهوری برخوردار بوده‌ایم. از طرف دیگر همانند شاهنشاه بزرگ ما که همیشه مبتکر افکار نو به منظور بهتر ساختن زندگی بشر و روابط ملل بوده‌اند حضرت رییس جمهوری در راس دولت و ملت عزیز پاکستان مساعی ارزنده و گرانقدری در زمینه برقراری صلح و آرامش و دوستی و برادری در سطح جهانی مبذول داشته‌اند که مقدم ان حضرت را در دانشگاه هر چه بیشتر گرامی می‌دارد.

بنابراین جهات با توجه به اختیاراتی که به پیشنهاد دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شورای دانشگاه به این جانب تفویض کرده است، مفتخر است درجه دکترای افتخاری در علوم سیاسی دانشگاه تهران را به آن حضرت تقدیم داشته از خداوند متعال دوستی و برادری و اتحاد همیگی دو ملت ایران و پاکستان را آرزو کنم.

در این هنگام پرزیدنت پاکستان پوشاک ویژه دکترای افتخاری را بر تن کردند و دانشنامه دکترا از سوی ریاست دانشگاه به معظم له فراداشته شد. پرزیدنت یحیی خان در سخنرانی رسایی با اشاره به بستگی‌های فرهنگی و اجتماعی دو ملت ایران و پاکستان گفت:

فرهنگ و تمدن ایران در همه ادوار تاریخ در فرهنگ و تمدن پاکستان نفوذ عمیق داشته است. دیدار از یک موسسه آموزشی عالی مانند دانشگاه تهران خود بجربه بی مانندی است. افزون به اینکه دو ملت ایران و پاکستان جدیت فراوان به عمل می‌آورند که برنامه‌های اجتماعی و اقتصادی وسیعی به مرحله اجرا درآوردند و دانشگاه‌ها و سایر موسسات علمی علاوه بر اینکه حافظ میراث فرهنگی و معنوی ما هستند و مراجع امید و احساسات ملت‌های ایران و پاکستان در تلاش به سوی سربلندی ملی به شمار می‌روند در کار پیشرفت اقتصادی و اجتماعی ما نقش موثری را به عهده دارند.

ایران و پاکستان نمونه دو تمدن بسیار قدیمی بشر هستند و طبیعی است که مردم دو کشور نسبت به تمدن خود افتخار کرده و وقایع تاریخی خود را با مباهات یاد می‌کنند. شکی نیست که در چنین حالتی موسسات آموزشی ما وظیفه مقدس خود می‌دانند که ارزش‌های ایدیولوژیکی و معنوی دو ملت را حفظ کرده و آنچه را که نزد نیاکان ما ارزشمند بوده به نسل‌های جدید منتقل کنند. آن همه شعله‌های دانش که روح و مغز ما را فراگرفته بدون تردید به مرور زمان و با گذشت قرن‌ها کسب شده است. آنچه که اکنون به اهمیت موسسات علمی و فرهنگی ما می‌افزاید وظیفه خطیری است که این موسسات در شکل یابی جوامع ما و پیشرفت فرهنگ و علوم ملت‌های ایرانی و پاکستانی به عهده دارند. در موسساتی مانند دانشگاه‌ها اهمیت فوق العاده واژه « عمران و آبادانی » به معنی واقعی درک می‌شود و در تغییر چهره قدیم جوامع ما و بخشیدن چهره جدید بدانها به مرحله اجرا در می‌آید.

اکنون فرهنگ به منزله موثرترین و مستقیم‌ترین وسیله بالا بردن کیفیت عامل انسانی در برنامه‌های آبادانی به شمار می‌رود و میان سرمایه گزاری یک کشور در سیستم فرهنگی خود و سرعت رشد اقتصادی آن کشور ارتباط مستقیم و عمیقی وجود دارد. در مورد کشورهای ما مهمترین عامل زمان است و فرهنگ باید نقش مهمی را در این زمینه بازی کرده و در زمان کوتاه پیشرفت‌هایی نصیب ما کند که تحصیل آن معمولا ده‌ها بلکه صدها سال طول می‌کشد. در تجزیه نهایی عوامل و ارزش‌های موجود در یک کشور این نتیجه مسلم به دست می‌آید که مردم بهترین منابع و دارایی‌های آن کشور هستند که با معلومات و حرف خود می‌توانند نیازمندی‌های زمان را تامین کنند. تاریخ به ما نشان می‌دهد که توسعه اجتماعی و اقتصادی یک کشور و حتی عقب ماندگی آن کاملا مربوط به وجود یا عدم وجود منابع طبیعی نیست بلکه عامل قاطع و موثر همان نیروی انسانی است که خود تابع عوامل دیگری است که فرهنگ و نوع و کیفیت آن محل و مقام ممتازی را حایز است. اگر فرهنگ یک کشور در ترازی بالا قرار داشته باشد و چنانچه نیازمندی‌های عامه را برطرف کند و نتایج حاصله از آن در پیشرفت عمومی یک کشور پر اهمیت و رضایت بخش باشد، بی گمان مردم آن کشور مرفه بوده و در ثروت و سعادت زیست خواهند کرد. مناسبات نزدیک میان فرهنگ و آبادانی یک کشور نه تنها به شکل علوم و فنون در یک کشور تجلی می‌کند، بلکه شخصیت ملتی را در انظار و افکار جهانیان بالا می‌برد. فرهنگ پیشرفته استعدادهای خلاقه مردم را برانگیخته و آنها را مدام در راه تحقیق و تفحص وامی‌دارد. پیشرفت‌های تکنولوژیکی چند دهه اخیر موجب می‌شود که افراد بیشتری در راه پیشرفت ملت‌های خود اقدام کنند و استعدادهای خود را در این زمینه به کار بیاندازند. تقاضا و نیازمندی‌های انسان فعلی آن قدر زیاد و وسیع است که تنها با تعلیم و تربیت افراد با سواد و با حرفه تامین این قبیل نیازمندی‌ها میسر خواهد بود.

درباره هدف‌های اجتماعی و اقتصادی ایران و پاکستان باید گفت که عواقب عدم تقسیم منساوی فرهنگ در طبقات یک کشور مسله خطرناکی است که نباید نسبت بدان بی اعتنا ماند زیرا این موضوع مسلما به عقب ماندگی اقتصادی آن کشور کمک خواهد کرد. این نکته را نباید فراموش کرد که فرهنگ اصولا چیزی نیست که به یک طبقه به خصوص از اجتماع یک کشور تعلق داشته باشد بلکه همه طبقات باید از آن بهره مند و برخوردار شوند. کشورهای در حال توسعه باید از تجربه‌های تلخ برخی از کشورها در این مورد درس بگیرند و نقشه‌های صحیحی در مورد گسترش فرهنگ خود تدوین کنند تا جامعه آنها به دو طبقه ممتاز و عقب مانده و بی سواد بخش نشود.

تامین و برقراری سواد و اطلاعات عمومی وظیفه‌ای است که به حکم ضرورت و به سبب جبر تاریخ و مذهب و به علت تقاضای زمان به عهده همه ما سپرده شده است. اسباب تاسف است جوامع ما در جریان تلاش با سواد شدن از غرب عقب مانده است در حالی که طبق شواهد تاریخی و باستانی علم و دانش در ممالک ما مقام و منزلت ویژه‌ای داشته و سرزمین‌های ما مهد دانش قدیم جهان به شمار می‌رفته است. بدیهی است که عقب ماندگی اقتصادی کشورهای ما در گذشته ناشی از انحطاط فرهنگ ما بوده است و موفقیت‌های آینده ما بستگی تام و تمام به استعداد ما در احیای فرهنگ خود و گشایش دوران جدیدی در برنامه‌های آموزشی کشورهای خویش خواهد داشت.

کمبود فرهنگ در یک جامعه و نواقص آن عوارضی در سطح بین المللی نیز بوجود می‌آورد. عدم توازن میان موفقیت‌های فرهنگی کشورهای مختلف، نه تنها شکاف میان کشورهای ثروتمند و فقیر را عمیق تر ساخته بلکه سبب دشمنی‌های فراوانی می‌شود که ممکن است امکانات و فرصت‌های اقتصادی و مالی نتوانند در رفع آن موثر واقع شود. خطرات ناشی از کشمکش میان جوامع پیشرفته و عقب مانده کاملا واضح است و می‌توان عامل آن را به سهولت درک کرد و شاید تنها راه رفع این خطر اجرای برنامه‌های صحیح و مداوم فرهنگی است که در سایه آن مردم ایمان و اعتماد کامل نسبت به اصول صلح جهانی و همکاری بین المللی و برادری نسل بشر پیدا خواهند کرد.

ما در پاکستان با دیده تحسین مراقب ابتکاراتی هستیم که ایران در نتیجه رهبری خردمندانه شاهنشاه آریامهر در زمینه توسعه و ترویج فرهنگ در سطح ملی و جهانی به کار می‌برد. ما علاقه فراوانی نسبت به آنچه که شما در این کشور انجام می‌دهید، ابراز داشته و از رویه شما مانند همه مردم جهان سرمشق می‌گیریم. تجارب تاریخی ما در بسیاری از موارد به یکدیگر شباهت داشته است و این امر خود فرصتی می‌دهد تا اقداماتی مشترک در زمینه پیشرفت فرهنگی خود انجام دهیم و در این زمینه با یکدیگر همکاری کنیم.

همان گونه که گفتم وظایف ایران و پاکستان از بسیاری جهات یک سان و مشابه است و محدودیت‌های ما نیز تقریبا به یکدیگر شباهت دارد. بنابراین موارد زیادی وجود دارد که ما می‌توانیم با یکدیگر همکاری کنیم و از همدیگر مطالب و موضوعات تازه‌ای بیاموزیم. این موضوع به ویژه در امور علمی و تکنولوژیک صادق است. این رشته‌ها نیاز مبرمی به همکاری بیشتر میان پژوهشگران و کارشناسان محلی و خارجی دارد و در اینجا است که باید همکاری نزدیک میان دانشگاه‌ها و موسسات پژوهشی بوجود آید. هم اکنون میان ما و ایران همکاری‌های فرهنگی در سطح‌های مختلف برقرار شده است که باید به مرور زمان توسعه یابد و ما علم و دانش را در هر امری به ویژه صنایع خود به کار گیریم. روح همکاری میان دانشمندان و پژوهشگران دو کشور سبب خرسندی فراوان ما است و ما به نوبت خود کوشش خواهیم کر که این همکاری را تقویت کنیم.

با بودن چنین زمینه امیدبخشی شکی ندارم که در آینده موارد بیشتری از همکاری میان دو ملت برادر در زمینه‌های مختلف پیش خواهد آمد و آنجایی که نسل جوان باید آینده را تشکیل بدهد، فکر کردم که این مسایل را در اینجا که محل اجتماع جوانان و مرکزهای تنویر افکار و دانش‌های عالیه است بیان کنم. ما نظر خود را به مردان خردمند دانشگاه‌ها و پژوهشگران جوان دوخته‌ایم تا ما را هدایت و راهنمایی کنند و ایمان دارم که آنها در این امر خطیر هرگز با شکست روبرو نخواهند شد.

در پایان این آیین پرزیدنت یحیی خان از دانشکده حقوق و علوم سیاسی به کتابخانه دانشگاه رفت و با دانشجویان و استادان به گفتگو نشست.

پسواز رسمی از پرزیدنت پاکستان

روز سه شنبه ۱۳ آبان ماه ۱۳۴۸ پس از نیم روز سفر رسمی یحیی خان پرزیدنت پاکستان به ایران پایان یافت. پیش از نیم روز هویدا نحست وزیر و اردشیر زاهدی وزیر امور خارجه به پیشگاه ژنرال یحیی خان بار یافتند. در این روز پرزیدنت پاکستان ناهار را میهمان شاهنشاه آریامهر بودند. پس از نیم روز، پرزیدنت یحیی خان نمایندگان رسانه‌های همگانی را پذیرفتند و در یک مصاحبه به پرسش‌های خبرنگاران پاسخ دادند.

در پیشگاه شاهنشاه آریامهر و ژنرال یحیی خان آیین پسواز رسمی انجام یافت و شاهنشاه آریامهر میهمان والاجاه خود را تا پای هواپیما پسواز کردند.