گزارش دکتر شیخ‌الاسلام رییس دانشگاه ملی ایران درباره تاریخچه و پیشرفت‌ها به پیشگاه آریامهر شاهنشاه آیران و علیاحضرت شهبانو ۲۰ آبان ۱۳۴۳
گزارش دکتر شیخ‌الاسلام رییس دانشگاه ملی ایران درباره تاریخچه و پیشرفت‌ها به پیشگاه آریامهر شاهنشاه آیران و علیاحضرت شهبانو ۲۰ آبان ۱۳۴۳
اعلیحضرتا
از پیشگاه مبارک ملوکانه و علیاحضرت شهبانوی ایران استدعا دارم اجازه فرمایند گزارش مختصری از جریان کار چهار ساله دانشگاه ملی ایران که به فرمان مطاع شاهانه در ۲۹ اسفند ماه ۱۳۳۸ تاسیس گردید به شرف عرض برساند. چون تز تعلیماتی شاهنشاه از تاسیس دانشگاه ملی ایران هنوز برای عامه مردم آن چنان که باید روشن نیست، اجازه بفرمایید در مقدمه عرایضم معنی و مقصود از دانشگاه ملی ایران را به طور خلاصه تفسیر وتوضیح بنماید.
از آغاز مشروطیت ایران تا زمانی که اعلیحضرت همایون شاهنشاه دانشگاه ملی ایران را تاسیس فرمودید، دو گونه مدرسه در ایران وجود داشت، یکی مدارس دولتی، دیگری مدارس ملی. مدارس دولتی عبارتند از موسساتی که سرمایه آنها متعلق به دولت است و آموزگاران و دبیران و استادان و کلیه کارکنان آن موسسات مانند کارمندان کشوری جز موظفین دولت و دارای رتبه می‌باشند و مانند قضات و کارمندان وزارتخانه‌ها از خزانه دولت حقوق دریافت می‌دارند و مشمول مقررات استخدام کشوری می‌باشند و انتصاب و انفصال آنها از خدمت در صلاحیت مقامات دولتی و مشمول قوانینی است که از سوی مجلسین تصویب شده است.
مدارس ملی عبارتند از موسساتی که یک یا چند تن که دارای صلاحیت علمی و اخلاقی باشند از وزارت فرهنگ و شورای عالی فرهنگ درخواست گرفتن امتیاز می‌نمایند و پس از احاز صلاحیت آنها در شورای عالی فرهنگ، وزارت فرهنگ پروانه کار به آنها می‌دهد و تنها مسولیتی که در برابر وزارت فرهنگ دارند، اجرای کامل و صحیح برنامه‌های مصوب و سرپرستی علمی و اخلاقی محصلین است. وزارت فرهنگ و موسسات وابسته به آن در امور مالی این موسسات دخالتی ندارند و صاحب امتیاز مالک کلیه لوازم و اثاثیه و آزمایشگاه‌ها و عمارات و کلیه مایملک مدارس ملی می‌باشند و هر گاه بخواهند می‌توانند مدرسه را تعطیل و یا آن را به دیگر انتقال دهند و سرمایه آنها ملک شخصی دارنده یا دارندگان امتیاز می‌باشد.
این بود معنی مدارس ملی و دولتی تا پیش از تاسیس دانشگاه ملی ایران. دانشگاه ملی ایران، نه دولتی است، به ترتیب سایر مدارس و دانشگاه‌های دولتی چون سرمایه آن متعلق دولت نیستند و نه ملی است به طریق سایر مدارس ملی چون صاحب امتیاز ندارد و هیات امنا و استادان و کارمندان آن دیناری از سرمایه دانشگاه نمی‌باشند. دانشگاه ملی ایران موسسه‌ای است غیرانتفاعی که از لحاظ مالی زیر نظر هیات موتمنین دانشگاه و از نظر علمی زیر نظر رییس دانشگاه و شورای دانشگاه اداره می‌شود و مالک آن ملت ایران است، همان گونه که مالک پارک شهر تهران و سایر اموال عمومی ملت ایران می‌باشند. تنها ارتباط دانشگاه ملی ایران با دولت در دو امر است، یکی این که صلاحیت علمی کادر تعلمیاتی دانشگاه ملی ایران در گذشته به تصویب شورای عالی فرهنگ می‌رسید و در حال حاضر به تصویب شورای مرکزی دانشگاه‌ها می‌رسد و دوم اینکه برنامه دانشکده‌ها در گذشته به تصویب شورای عالی فرهنگ می‌رسید و در حال حاضر به تصویب شورای مرکزی دانشگاه‌ها می‌رسد و از آغاز کار دانشگاه به همین سان عمل شده است و خواهد شد. دانشگاه ملی ایران