مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۷ اسفند ۱۳۳۷ نشست ۲۸۱
مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیمهای مجلس | قوانین برنامههای عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: کلیه قوانین مصوبه و مقررات - گزارش کمیسیونها - صورت مشروح مذاکرات مجلس - اخبار مجلس - انتصابات - آگهیهای رسمی و قانونی
شماره
شنبه ماه ۱۳۳۷
سال چهاردهم
شماره مسلسل
دوره نوزدهم مجلس شورای ملی
مذاکرات مجلس شورای ملی
مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره۱۹
جلسه: ۲۸۱
صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه هفدهم اسفند ماه ۱۳۳۷
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت مجلس
۲-بیانات قبل از دستور آقایان: خلعتبری- ارباب
۳-طرح وتصویب موافقتنامه همکاری بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت کشورهای متحده آمریکا و ارسال به مجلس سنا
۵-تعیین موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس دوساعت پیشازظهر به ریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید.
۱- تصویب صورت مجلس
رئیس- صورت غایبین جلسه قبل قرائت میشود
(به شرح زیر خوانده شد)
غایبین بااجازه- آقایان: امید سالار- سعیدی- خزیمه علم- کدیور- صادق بوشهری- محمودی- فولادوند- اورنگ- دکتر سعید حکمت- اخوان- سنندج- مهندس فیروز- دولتآبادی- مهندس جفرودی- بهبهانی- دکتر جهانشاهی- امامی خویی- عرب- شیبانی- رامبد- دکتر سید امامی- دکتر اصلان افشار- دکتر امین- جلیلوند.
غایبین بیاجازه- آقایان: دکتر طاهری- اریه- قرشی- دکتر فریدون افشار.
زودرفته بااجازه- آقای خلعتبری است.
رئیس- نسبت به صورت جلسه نظری نیست؟ آقای دکتر وکیل
دکتر وکیل- در تأیید عرایض بنده در جلسه قبل نامههایی رسیده که تقدیم میکنم.
رئیس- بسیار خوب بدهید. آقای صدرزاده
صدرزاده- یک اصلاح عبارتی هست در بیانات بنده میدهم تند نویسی
رئیس- بسیار خوب اصلاح میشود دیگر نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت مجلس جلسه قبل تصویب شد.
۲- بیانات قبل از دستور آقایان: خلعتبری- ارباب
رئیس- امروز نطقهای قبل از دستور است. آقای ارسلان خلعتبری
خلعتبری- در این اواخر عدهای به بنده چه مکاتبه کردند وچه صحبت کردند از اینکه تردید دارند توسعه فعالیت کشاورزی و عمرانی و آبادی را توسعه بدهند. آقایان تصدیق میفرمایید در این چهار سال در کشور ما علیرغم هرچه مخالفین بگویند فعالیت صنعتی آغاز شده و دارد خوب پیشرفت میکند و فعالیت کشاورزی هم به وسیله افراد شروع شدهاست و در قسمتهای عمده ایران مردم با سرمایه خودشان مشغولند یا درصدد کسب سرمایه هستند برای احداث باغها توسعه مزارع ماشینیکردن زراعت و البته چیزهایی که یأسآور باشد و ناامیدکننده باشد از لحاظ مملکت صلاح نیست یعنی فعالیت مردم را در امور صنعت و کشاورزی متوقف میکند مطالبی را بدون مطالعه نباید گفت و نباید گذاشت که ایجاد نگرانی سبب توقف امری شود که مردم به آن علاقمند هستند و دارند کار و سرمایه خودشان را در این راه به کار میبرند بنده امروز لازم دانستم مسئله مالکیت املاک مزروعی را در مجلس شورای ملی مطرح کنم تا عامه مردم روشن بشوند و همه تکلیف خودشان را بدانند در بعضی ممالک زمین تقسیم شده من میدانم آقایان هم میدانند در بعضی از ممالک حکومت انقلابی سرکار میآید برای اینکه چیز به مردم نشان بدهند در باغ سبز نشان بدهند برای اینکه ثابت کنند کاری کردهاند اقداماتی در املاک مزروعی میکنند در دول اروپایی هم سابقه دارد حالا هم در کشورهایی اگر عملیات انقلابی صورت میگیرد هر کشوری وضع مخصوصی به خودش دارد مثلاً در سوریه مالکیت محدود شد ولی چرا تا حال نمیشد؟ چون مالکین در سوریه خیلی متنفذ بودند به الحاق سوریه به حکومت جمهوری عرب مخالف بودند برای اینکه مخالفین را از بین ببرند در آنجا اعلام سلب مالکیت نسبت به عدهای کردند این کار صرفاً یک عمل سیاسی بود در هند حکومت به دست سوسیالیستها است و حزب سوسیالیست سرکار است بنابراین حزب سوسیالیست مسلماً کارش سلب مالکیت خواهد بود در عراق کمونیستها فرصتی پیدا کردند و کمک میکنند به دولت باری اینکه برنامه خودشان اجرا بشود به هرحال برای اجرای نظر کمونیستها یا برای پیشرفت نظر خودشان اگر در عراق کمونیستها خواستند مخالفین سرسخت خودشان را از بین ببرند آنجا یک حکومت تازه بود اما ایران ۲۵۰۰ سال رژیم سلطنت دارد و سلطنت هم همیشه به طبقات مختلف نظارت میکرده و اینها را جمع میکرده و روی همین همکاری از مملکت دفاع میکردهاند این قشونکشیها که ایران کردند قشون نظام وظیفه نبود پول به کسی نمیدادند به تمام آبا و اجداد آقایان در قندهار و قفقاز و مصر و شامات همه جا آبا و اجداد صدها هزار مردم ایران جنگ میکردند اگر خودشان چیزی داشتند در اختیار دولت میگذاشتند سرمایههایشان را از اینجا بیرون نبردند هرچه داشتند صرف اینجا کردند، صرف آبادی قنات شده کدام یک از افرادی که در این مملکت میلیارددر بودند اسم بیاورید کدام یک وقتی مردند مقروض نبودند اینها یک چیزهایی است که اشخاص بیاطلاع با نیت خوب بعضی اوقات مطالبی میگویند بعد اشخاصی که در باطن اغراض دیگری دارند از حرفهای اینها استفاده میکنند و بین افراد مملکت ایجاد تشنج میکنند. در ایران سلطنت مشروط متکی به قدرت پارلمانی برای این است که جلوی انقلاب را بگیرد. انقلاب دیگر چه میتواند بکند؟ یک پادشاه تربیت شده سویس که دشمنان خودش را هم هزار نفر هزار نفر میبخشد پارلمان که در مسائل دقت میکند، بحث میکند خوب ما دیگر چه واهمهای داریم. یک عدهای خواستند در ایران از طریق سلب مالکیت به مقاصر خودشان برسند و ایران تنها جایی بود که به مقصود خودشان نرسیدند برای اینکه رژیم ایران طوری است که مانع افکار انقلابی تند است نباید در اینجا عملیات انقلابی بدون مطالعه بشود عرض کنم در ایران اینقدر جمعیت کم است و زمین زیاد است که ما نفر برای زراعت کم داریم در هندوستان جمعیت زیاد است و زمین به تناسب کم است هفته گذشته در مجله تایم آمریکایی خواندم دولت هندوستان تشویق میکند عم مقطوعالنسل کردن اشخاص را و با یک عمل جراحی مختصر اشخاص را مقطوعالنسل میکنند و پاداشی هم میدهند حالا اگر بخواهیم این سیستم را در اینجا اجرا کنیم امکان دارد؟ صحیح است؟ در آنجا این سیستم را عمل میکنند برای اینکه جمعیت زیاد دارند اما در ایران زمین زیاد است و ما احتیاج باب داریم شب و روز همه زیرزمین میروند که یک مثقال آب پیدا کنند و افزایش آبادی هم محتاج به اضافه داشتن آب است. در بعضی ممالک مثل کشور مصر رودخانه به قدری زیاد است که نیل بلند میشود و نصف مملکت را زیر آب میگیرد در ایران اینطور رودخانهها نیست باید به وسیله قنات آب تهیه کنند بعضی قنوات هست که چند خانواده در طی چندین نسل احداث کردند یعنی صد سال ۱۵۰ سال زمین را کندهاند که قنات احداث کند در یزد و کاشان ۱۰ فرسخ طول قنات است بنابراین این خرج دارد در دزفول که نهر آب میبندند آبیاری شهرهای بزرگ ششصد هزار تومان و نهر عادی سیصدهزار تومان خرج دارد اینطور نیست آقای موسوی؟ (موسوی- صحیح است) بنابراین توجه میفرمایید که کار آبیاری در ایران با این صدمات تفاوت دارد با آبیاری در کالیفرنیا و هندوستان و مصر در مصر قنات وجود ندارد اسم قنات را خیلی از مردم دنیا نشنیدهاند و نمیدانند چیست اما اگر ما قنات را از بین ببریم هشاد درصد، نود درصد زراعت ما از بین میرود در ایران ثابت شده که افراد باید کار کنند و کاری که افراد کنند به نتیجه بیشتر میرسد و این را من از لحاظ صنعت در جای خودش شرح خواهم داد یک کارخانه که برای فرد ۲۹ میلیون تمام شده برای دولت ۱۰۰ میلیون تمام شده یک قناتی که دولت ۱۰۰ هزارتومان خرج کند من با ۱۰ هزارتومان خرج میتوانم آن را دایر کنم (صحیح است) بنابراین کشوری ایران متکی است به عملیات افراد و سرمایه افراد اگر این تکیهگاه را برداشتند کشاورزی ایران از بین میرود عرض کنم که حرف صحیح را هم باید گوش کرد و حرف ناصحیح را هم باید تذکر داد بنده مالکیت ایران را برای آقایان تشریح میکنم چه جوراست در ایران چند نوع مالکیت به وسیله اشخاص وجود دارد اول مالکیت عمده است اینکه میگویند ایران رژیم فئودالی دارد غلط و دروغ است. اعلیحضرت فقید یکی از خدمات عمدهاش این بود که رژیم فئودالیته را برگرداند به بورژوازی و مقدمه صنعت را فراهم کرد این خدمت را که ما در هر بخشی میبینیم یک دادستان یک بازپرس یک دادگاه شهربانی، ژندارمری هست پس فئودالی یعنی چه؟ بنده در محاکمه ۵۳ نفری تودهایها در ۱۳۱۷ وکیل تسخیری بودم در آن پرونده دیدم که آنها گفتهاند ما از رژیم اعلیحضرت فقید در اینکه فئودالیزم را برگرداند که بورژوازی بکند دستور داریم از مسکو که تقویت کنیم توجه کنید که تا چه حد توجه داشتند اگر یک کاری به منفعت خودشان هست آن را تعقیت میکند تا بعد هم از صاحب کار انتقام بگیرند البته بنده عرض میکنم که رژیم مالکیت عمده بدین صورت صحیح نیست و صلاح نیست که ما همینطور صد تا ده را در اختیار یک نفر بگذاریم که نه خودش آباد کند و نه بگذارد دیگران آباد کنند این سیستم مندرس و پوسیده است و به درد مملکت نمیخورد (صحیح است) گمان نمیکنم یک نفر باشد حتی آنهایی که ملک زیاد دارند با این عرض من مخالف باشند اما ما یک قانون اساسی داریم و یک قانون شرع این اصلاحاتی که منظور نظر ما هست به هیچوجه احتیاج به یک عمل حاد انقلابی ندارد بلکه با دقت و با مقررات صحیح همانطور که سایر ممالک کردند میتوانم انجام بدهیم در آمریکا چکار کردند؟ در آمریکا یک بانک تأسیس کنید برای خرید زمین با سرمایه ۲۰۰ میلیون تومان و بانک ملی اسناد این بانک را تضمین کند ما که برای سد ساختن گفتیم بانک ملی سفته صادر کند در ظرف ده سال، دوازده سال، بیست سال شرکتهای خارجی بیایند سد بسازند خوب چرا از درآمد خودمان صرف این کار نمیکنیم امروز قسمت عمده مالکین عمده داوطلب فروش ملک هستند چرا؟ برای اینکه زراعت برای آنها صرف ندارد این سیستم هم صرف ندارد اینقدر فروشنده زیاد است که هیچ احتیاجی به یک عمل تندی نیست خیلی از خانوادهها املاک وسیعشان را فروختند و حالا معاملات مقاطعهکاری دارند میکنند احمقند مگر کسی ۱۰ میلیون ۲۰ میلیون را بگذارد و ۲۰ درصد و ۵۰ درصد و صددرصد فایده نبرد؟ راندمان محصولات کشاورزی از همه منافع کمتراست آنهایی که سر ملکشان هستند را ۵ درصد ملکشان بیشتر راندمان ندارد آنهایی که دور از ملک هستند دودرصد بیشتر راندمان ندارند تازه آن را هم یا صرف خود ملک میکنند و یا در ایران خرج میکنند همین آقایان ذوالفقاریها درآمد ملکشان را کجا میبرند؟ اینها قسمت عمدهاش را همانجا به مردم میدهند بروید تحقیق بفرمایید در هر شهرستانی در هر استانی این قبیل اشخاص هستند یک مرتبه نمیشود ۴۰۰ هزار نفر این مالکین را بیکار کرد آن وقت اینها باید بیایند خدمت کنند تحمیل به بودجه مملکت بشوند.
رئیس- آقای خلعتبری آقای صدرزاده و وقتشان را به شما دادهاند شما از حالا از وقت ایشان استفاده میکنید.
خلعتبری- این قسمت اول عرایض بنده بود عرض دوم بنده راجع به مطلبی که همیشه در مجلس عرض کردهام و از آن حمایت کردهام و همیشه هم حمایت خواهم کرد از یک طبقهای که بدین مملکت خدمت کردند دارند میکنند و مملکت را بینیاز از محصولات خارجی میکنند ملاحظه بفرمایید در آن مملکت چه قتلها شد چه غارتها شد این دهات مخروبه ایران را کی آباد کرده همینها که فحش میخورند به نام مالک دلیلش اسم دهات است که میگویند حسنآباد، رستمآباد بهمنآباد، یوسفآباد، نصف دهات ایران در نتیجه این قتل و غارتها مخروبه بوده مردم آباد کردند (دکتر رضایی- الان هم آباد نیست) (اکبر- دهات خراب بیشتر مال خالصه است) حالا هم مشغول هستند بعضی از این مالکین یک ده دارند بعضیها دو ده دارند بعضیها نصف ده دارند اینها را بنده اسمشان را مالکین متوسط میگذارم یعنی کشاورزی ایران و افراد کشاورزان ایران را این عده تشکیل میدهد حفظ قنوات و حفظ آبادی تمام بر عهده مالکین متوسط است آنها نه فقط مضر نبودند و نیستند آنها خدمت کردند آنها کشاورزی را حفظ کردند و آنها هم اشخاصی هستند که اکثراً در دهات و شهرستانها زندگی میکنند در مراکز استان زندگی میکنند یک مرتبه نمیشود روی این عده چهارصد پانصدهزار نفری قضاوت کرد اینها افراد مفیدی در مملکت هستند اشخاصی هستند که بچههای خودشان را به اروپا میفرستند اشخاصی هستند که خودشان زراعتشان مکانیزه میکنند با پول خودشان کار میکنند باغ درست میکنند کشاورزی را توسعه میدهند اینها را یک مرتبه به عنوان اینکه در هند اینطورکردند عراق اینطور کردند در مصر اینطور کردند از این کار باز دارید به نظر بنده صلاح نیست و به ضرر کشاورزی مملکت است فایده سیاسی هم ندارد بلکه برعکس اگر دولت به آینده صحبت کرد خواهم گفت ضرر سیاسی هم دارد برای اینکه این اشخاص همانهایی بودند که وقتی که دولتی وجود نداشت به شهادت تاریخ ایران در سال ۲۱- ۲۲- ۲۳- ۲۴ مملکت را حفظ کردند این آقا و خانوادهشان که به آنها میگویند مالکین در موقع سخت مملکت را حفظ کردند صدها هزار مردم را دیدید جناب آقای فضایلی در مازندران و دیدید که دهها هزار نفر مردم را که مختصر علاقهای داشتند آمدند به یاری ایران و اینها بزرگترین مانع پیشرفت کمونیزم در مملکت هستند نباید آنها را از بین برده بنابراین در ایران مهمترین سیستم آبیاری قنات است که هرساله خرج دارد احداث قنات جدید هم خرج دارد و جز باسرمایههای شخصی در حال حاضر وسیله دیگری نیست که آبادی ایجاد کند و برای مکانیزه کردن کشاورزی هم محتاج به سرمایههای خصوصی هستیم گرگان الان انبار غله مملکت شده زراعت مکانیزه گرگان را افرادی کردند برای اینکه آزادی عمل داشتند و فعالیت محدود نبود عرض کنم بانک کشاورزی به اندازه یک صدم احتیاج سرمایه ندارد یک مقامی میگفت سرمایه بانک کشاورزی ترکیه صد برابر ما است توجه داشته باشید زمینهای زیادی بایر است که آبادی آن منوط است که محدودیت نباشد و فعالیت آزاد باشد شما وقتی این همه زمین بایر دارید و میخواهید آباد کنید دولت دارد قرض میکند بانک کشاورزی سرمایه ندارد آن وقت شما چطور یعنی کدام عقل اجازه میدهد که ما فعالیت اشخاص را محدود کنیم که فلان مالک سرمایه برای آبادی مملکت نداشته باشد در این ۲۰ سال اخیر عده زیادی از تجار سرمایهشان را در دهات به کار انداختند و خیلی به عمران و آبادی دهات کمک کردند بنابراین کشور محتاج به توسعه کشاورزی و کشاورز محتاج به سرمایه است و محدودکردن فعالیت محدود به ۲۰ هکتار و صد هکتار زمین باشد این برخلاف مصلحت اقتصادی و کشاورزی مملکت است و کشاورزی ایران بدون مطالعه در این خصوص ساقط خواهد شد، چون اگر سیستم آبیاری به وسیله قنات از بین برود چه باید کرد؟ باید محصول را از خارج خرید اگر سیستم قنات از بین رفت باید برای آبیاری ماشینآلات کشاورزی از خارج وارد کرد، این خرجها را حساب بفرمایید عجب در این است که هر نوع برنامهای در این مملکت برای فعالیت مردم میشود در عوض آن هم یک عملی میشود برای خنثی کردن فعالیت و اقدامات اشخاص که بنده حالا وقت ندارم جزئیاتش را عرض کنم، اما طبقه سوم خردهمالکین در ایران هستند که آنها فاقد سرمایه هستند و برای اینکه بتوانند خردهمالکین کشاورزی ایران را توسعه بدهند باید به وسیله بانک کشاورزی به آنها کمک بشود و بنده موافق هستم با توسعه و ازدیاد خردهمالک اما به طریقی که اعلیحضرت همایونی اتخاذ فرمودند یعنی زمین را به مردم واگذار بکنند و یک بانکی هم باشد که آن بانک به کشاورزان و خردهمالکین کمک کند اگر این برنامه اجرا بشود بنده با سیستم خردهمالک موافقم اما نه اینکه این برنامه مانع فعالیت بشود اگر یک کسی صد هکتار باغ پسته در کرمان توانست ایجاد بکند این را باید کمک کرد و نمیشود گفت که آقا
شما بیش از ده هکتار حق ندارید زیرا دولت که سرمایه ندارد پول ندارد به خردهمالک بدهد پس چرا منع کنیم اشخاص را از توسعه آبادی و زراعت حالا بنده با سیستم تقسیم اعلیحضرت همایونی موافقم و آن را هم همانطور که خودشان فرمودند باید تدریجی باشد. اما در اروپا این سیستم تقسیم زمین به قطعات کوچک بین افراد مرتجعانه است و دیگر این فکر خرید را ندارد در خیلی از ممالک اروپا میخواهند قوانینی وضع کنند که اگر کسی مرد اراضی او قابل قسمت نباشد برای اینکه قطعات کوچک مانع توسعه کشاورزی است، در آمریکا زراعت کوچک و متوسط دارد در زراعت بزرگ مستهلک میشود و زراعت کوچک روزبهروز تعدادش کمتر میشود و مردم به شهرها میآیند و مالکین بزرگتر که وسایل مکانیزه کردن و سرمایه کافی دارند آنها دارند زراعت را قبضه میکنند. ما اینجا میگوییم که مرتع محدود بشود خوب این اشخاص که گلهداری میکنند چرا مرتعشان محدود بشود مثلاً به ۵۰ هکتار بنده یک مجله آمریکایی آوردهام اینجا که مراتع گلهداری آمریکا را شرح داده مساحتی که در زیر این مرتع هست نهصد هزار متر یعنی ۷۰۰ هزار هکتار است چطور فلان ایل و عشیره و دهاتی میتواند محدود باشد که فقط ۵۰ هکتارمرتع داشته باشد ولی فلان مالک در آمریکا باید ۷۰۰ هزار هکتار مرتع داشته باشد این مسائل محتاج به مطالعه است در ممالک دیگر در ایتالیا همین قضیه را داشتهاند، در جنوب ایتالیا مالکین عمده بودهاند همه جا بودهاند و همه جا با رویه عاقلانه و تدبیر این عمل را انجام دادهاند بنده آنچه را که لازم میدانستم از لحاظ این موضوع عرض کردم و این مسأله تقسیم زمین به خودی خود وضع کشاورزان را بهتر نمیکند اگر بخواهیم وضع کشاورز بهتر بشود محتاج به این کارهایی است که خلاصه عرض میکنم سرمایه زیاد بانک کشاورزی متناسب با متقاضی عادی در دهات از روی نقشه ۲- تشکیل شرکتهای تعاونی ۳- اصلاح بذر دفع آفات شیار زمین به وسیله شرکتهای شیار تثبیت قیمت که از همه چیز بالاتر است در خراسان چغندر قند را به همان قیمتی که در ۱۲ سال قبل میخریدند امروز هم میخرند دیگر صرف نمیکند برای زارع، ما عوض اینکه به این مسائل توجه کنیم توجه میکنیم به تقسیم زراعت و زمین، یکی هم اینکه در بعضی از نقاط ایران باید در سهم زارعانه یک تجدید نظری بشود. بعضی جاها سهم زارعانه کم است، در کرمان خرج خیلی زیاد است، در یزد خیلی زیاد است، در شمال خرج کمتر سات بنابراین در بهره مالکانه باید یک تجدیدنظری بشود، در زمان اعلیحضرت فقید قانونی وضع شد که وزارت دادگستری کمیسیون تعیین کند و برای هریک از قسمتهای ایران یک آییننامهای تهیه کند برای تقسیم بین مالک و زارع ملاحظه بفرمایید که در ۲۰ سال پیش چطور فکر میکردند چون هر قسمت از مملکت نه این است که آب وهوای مختلف دارد فرق داشت شما الان اگر بگویید که بهره مالکانه ۱۰ درصد باشد اصلاً این قنات میخوابد زراعت از بین میرود در مازندارن در شهسوار بهره مالکانه ده درصد است بنابراین محدود کردن آن در شمال چون قنات ندارند تأثیری ندارد این است که در افزایش بهره زارعانه آقایانی که به امور کشاورزی و زراعت علاقمند هستند باید بیشتر توجه کنند به نظر من بهتر است از تقسیم زمین نمیدانند چه بکنند، عرض کنم ایجاد جاده بین دهات این مهمترین امر است برای دهاتی که برای فروش محصولات خودشان راه ندارند جناب آقای ابتهاج در گیلان ملاحظه فرمودهاید که نصف سال راهها باتلاق است در گیلان در همه جا اینطور است یکی هم اصلاح وضع بهداری در دهات است بهداری دهات خیلی بد است و برای دهاتی به جای تقسیم زمین تقاضا میکنم تا یکی دوسال یک بهداری مرتبی درست بکنید این عوارضی که مأمورین دولت از دهاتیها میگیرند به عناوین مختلف و دولت هی لایحه برای مبارزه با آفات میآورد و به شدت میل دارد برطرف کند ولی وسیلهای ندارد باید سعی کرد این عوارضی که از این زارعین گرفته میشود برای این مطالبی که اینجا گفته شد حذف شود که به خیر و صلاح مملکت است باید مملکتی باشد رژیم پارلمانی باشد سلطنت مشروطه انشاءالله همیشه برقرار باشد در سایه شاه توافق و همکاری دولت و مجلس باشد تا مملکتآباد شود حالا رادیو فلان مملکت اینجور حرف میزند این حرفها را بگذارید کنار حرفهایی که دیگران میخواهند بزنند ما خودمان بزنیم گفتههای آنها دیگر ارزش ندارد اصلاً مثل خرمهره میماند بنابراین باید مصالح مملکت را اینجا گفت و اشکالاتی که هست به عرض رسانید و بنده از لحاظ کشاورزی این عرایض را لازم میدانستم که به سمع آقایان برسانم، چون چند هزار نفر در مناطق مختلف ایران زحمت میکشند و آنچه که درمیآورند خرج کشاورزی و بهبود آن میکنند، اگر قنات یک ده خراب شد آن مالکین چون ده دیگر دارند از عواید آن خرج قنات این ده میکنند، اما اگر محدود بشود به ۵۰ هکتار ده آباد نمیشود ملاحظه کنید در ایران هرجا که کارهای تجارتی و کارخانهها به صورت شرکت اداره میشد وضعش به چه صورت بوده و در مقابل هرجا که مال یک نفر بوده دیده شده که وضعش به چه صورت خوبی است، این همکاری دستهجمعی سالها تجربه میخواهد باید مدتها بروند با هم مأنوس بشوند کار کنند یاد بگیرند سرمایه بانک کشاورزی درست بشود قیمت بالا بیاید به این پیشآمد و پایان مقدمات انشاءالله سعی کنیم که عده بیشتری مالک بشوند منتهی وسایل داشته باشند زارع و ممالکی که وسیله نداشته باشد صرف عنوان مالکیت به نظر بنده در شرایط فعلی زیاد تأثیر ندارد و ما تحتتأثیر همسایهمان نباید برویم آنها در مملکتشان وضعشان خراب بوده است برای اینکه ریشه و اساس نداشته است در صورتی وضع ما ریشه و اساس دارد این سلطنت مشروطه را غیرممکن است بتوانند تکان بدهند و البته ممکن نیست مکرر دیدهایم اشخاص هم سعی کردهاند ولی موفق نشدهاند رژیم پارلمانی در ایران ریشه گرفته است بنابراین بنده معتقدم این مسائل مملکتی را در نهایت درایت با فکر صحیح و با دقت بایستی مورد مطالعه قرار دارد و خبط نکرد و فرصت را از دست نداد (صحیح است) بنده در تقسیم زمین شخصاً هیچ ضرری نمیکنم و مکرر هم گفتهام اگر کسی حقی دارد و از حق خودش دفاع نکند از حق مملکت هم نمیتواند دفاع کند. (احسنت)
رئیس- آقای ارباب بفرمایید.
ارباب- بنده خیلی میل داشتم جناب آقای وزیر کشاورزی هم تشریف میداشتند و به بیانات همکار محترم توجه میکردند بنده هم دنباله آن یک تذکراتی داشتم البته حوائج کشور در قسمت کشاورزی را هر کس در یک ناحیهای تشخیص میدهد که چه چیز هست که خود ناظر باشد جناب آقای خلعتبری بیاناتشان ناظر به حوائج شمال ایران و سایر قسمتهای ایران بود موضوع قناتی یک مطلب بسیار اساسی و مهمی است که حالا توجه نمیشود و جوابی که میدهند میگویند چاه عمیق حفر بشود و این کار از قدرت هر کس خارج است هزینهاش را هم زارعی نمیتواند تحمل کند و به موضوع کشاورزی باید توجه بیشتری کرد خاصه دفع آفات موضوع دفع آفات یک امر بسیار حساسی است میگویند افراد خودشان کمک کنند آفت ملک و مزرعهشان را مرتفع کنند البته یک فردی برایش میسر است ولی اگر برای همسایهاش دفع آفت میسر نباشد عمل او هم منتج به نتیجه نخواهد شد اینها یک نکاتی است که امیدواریم تدریجاً توجه بشود اما موضوعی که بار دیگر بنده میخواستم عرض کنم و تصور میکردیم اعضای محترم هیئت دولت هم تشریف دارند و البته به هر مقامی باید تذکر بدهند خواهند داد در جراید مطالعه فرمودهاید موضوع کیفر حمید یکدست جانی معروف که میگویند ۳۶ نفر را برده در یک جزیرهای بیآب و آبادی از بین برده کیفر او را دو سال زندانی دادگاه تعیین کرده نتیجه این محاکمه برای نواحی جنوب فوقالعاده مضر است و اگر نظیر آن کم بوده در آتیه نظایر زیادی پیدا خواهد کرد زیرا به قرار اطلاع اینجانب در دادگاه گفته من یک عمل کلاهبرداری کردهام یک عدهای را بایستی میبردم در یک محل معینی پیاده میکردیم نبردهام و به محل دیگری بردهام حالا اگر مردهاند به من مربوط نیست اگر قرینه و آمادهای وجود دارد که مرتکب چنین جنایتی شده آقایان دو سال حبس هیچ منعی ندارد و اگر مرتکب جنایتی نشده دو سال حبس چرا اگر قانون ندارید با قید سه فوریت قانون بیاورید بگذرانید انعکاس این عمل فوقالعاده مضر است و بنده از جناب آقای وزیر محترم امورخارجه استدعا میکنم که در دولت این موضوع را مطرح بفرمایند و جلوی تشویش افکار عمومی را بگیرند (صحیح است) بیش از این تصدیع نمیدهم. (احسنت)
۳- طرح و تصویب موافقتنامه همکاری بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت کشورهای متحده آمریکا و ارسال به مجلس سنا
رئیس- وارد دستور میشویم، موافقتنامهای که در جلسه قبل دولت تقدیم کرد و فوریت آن تصویب شد مطرح است قرائت میشود.
(به شرح زیر قرائت شد)
ماده واحده- موافقتنامه همکاری بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت ایالات متحده آمریکا مشتمل بر یک مقدمه و شش ماده که در چهاردهم اسفند ماه ۱۳۳۷ در آنکارا به امضاء نمایندگان مختار دولت شاهنشاهی ایران و دولت ایالات متحد آمریکا رسیده است تصویب میشود.
نخستوزیر- دکتر اقبال
وزیر امورخارجه- علی اصغر حکمت
موافقتنامه همکاری بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت کشورهای متحده آمریکا
دولت شاهنشاهی ایران و دولت متحد آمریکا.
نظر به اینکه مایلند اعلامیهای را که درتاریخ ۲۸ ژوییه ۱۹۵۸ در لندن به آن ملحق شدهاند مورد اجرا گذارند.
نظر به اینکه به موجب ماده اول پیمان همکاری متقابل که در بغداد در تاریخ ۲۴ فوریه ۱۹۵۵ به امضاء رسیده امضاکنندگان موافقت کردهاند که برای امنیت و دفاع خود اشتراک مساعی نمایند و همچنین چون به شرح مندرج در اعلامیه مذکور در فوق دولت کشورهای متحد آمریکا به منظور صلح جهانی قبول کرده
است که با دولتهایی که اعلامیه مذکور را برای امنیت و دفاع کشور خود امضاء کردهاند اشتراک مساعی نماید.
با ملاحظه اینکه در اعلامیه فوق امضاء پیمان همکاری متقابل که اعلامیه را امضاء کردهاند تصمیم خود را در حفظ امنیت دسته جمعی و مقاومت در مقابل تجاوز مستقیم و غیر مستقیم تأیید نمودهاند.
به علاوه نظر به اینکه دولت کشورهای متحد آمریکا در کارهای کمیتههای عمده پیمان همکاری مقابل که در بغداد درتاریخ ۲۴ فوریه ۱۹۵۵ به امضاء رسیده پیوستگی دارد. نظر به علاقه به تحکیم صلح برطبق اصول منشور ملل متحد.
نظر به اینکه دو دولت حق خود دارد را اشتراک مساعی باری امنیت و دفاع خود طبق ماده ۵۱ منشور ملل متحد تأیید مینمایند.
نظر به اینکه دولت کشورهای متحد آمریکا حفظ استقلال و تمامیت کشور شاهنشاهی ایران را برای منافع ملی خود و صلح جهانی امر حیاتی تشخیص میدهد.
نظر به اینکه اختیاراتی را که کنگره کشورهای متحد آمریکا برای دادن مساعدتهای مقتضی به موجب قانون امنیت مشترک مصوب سال ۱۹۵۴ و اصلاحات آن و همچنین به موجب قطعنامه مشترک ایجاد صلح و ثبات در خاورمیانه به رئیسجمهوری آمریکا داده است به رسمیت میشناسد.
نظر به اینکه موافقتنامههای مشابهی بین دولت آمریکا و دولت ترکیه و دولت پاکستان جداگانه منعقد شدهاست. به شرح زیر موافقت میکنند:
۱- دولت شاهنشاهی ایران مصمم است که در مقابل تجاوز مقاومت کند. در صورت تجاوز به کشور ایران دولت کشورهای متحد آمریکا طبق قانون اساسی آمریکا اقدامات مقتضی را که شامل استفاده از نیروی نظامیخواهد بود به طوری که مورد توافق طرفین باشد و به شرح مندرج در قطعنامه مشترک برای ایجاد صلح و ثبات در خاورمیانه به منظور مساعدت با دولت شاهنشاهی ایران برحسب درخواست آن دولت به عمل خواهد آورد.
۲- دولت کشورهای متحد آمریکا طبق قانون امنیت مشترک مصوب سال ۱۹۵۴ و اصلاحات آن و قوانین مربوطه کشورهای متحد آمریکا و طبق قراردادهای مربوطه که بین دولت ایران و دولت کشورهای متحد آمریکا تاکنون بسته شده یا بعد از این بسته خواهد شد بار دیگر تأیید میکند که به مساعدتهای نظامی و اقتصادی به نحوی که دولت ایران و دولت کشورهای متحد آمریکا توافق کنند برای کمک به دولت ایران در حفظ استقلال ملی و تمامیت خود و پیشرفت مؤثر اقتصاد آن کشورادامه خواهد داد.
۳- دولت شاهنشاهی ایران تعهد میکند که اینگونه مساعدتهای نظامی و اقتصادی را که دولت کشورهای متحد آمریکا به عمل میآورد به نحوی که با منظورها و مقاصدی که دول امضاء کننده اعلامیه لندن مورخ ۲۸ ژوییه ۱۹۵۸ مقرر داشتهاند موفق باشد و به منظور ایجاد وسیله مؤثر برای توسعه اقتصادی کشور ایران و حفظ استقلال و تمامیت آن کشور مورد استفاده قرار دهد.
۴- دولت شاهنشاهی ایران و دولت کشورهای متحد آمریکا با سایر دولی که به اعلامیه لندن مورخ ۲۸ ژوییه ۱۹۵۸ پیوستگی دارند به منظور تهیه و شرکت در اقدامات دفاعی که طرفین آن را مطلوب تشخیص دهند به شرط موافقت با سایر شرایط مندرج در این موافقتنامه اشتراک مساعی خواهند نمود.
۵- مواد این موافقتنامه فعلی در اشتراک مساعی که دو دولت به شرح پیشبینی شده در قراردادهای بینالمللی یا ترتیبات دیگر به عمل خواهند آورد مؤثر نخواهد بود.
۶- این موافقتنامه از تاریخ امضای آن مجراست و تا مدت یک سال پس از وصول یادداشت کتبی از هر یک ا ز دو دولت مبنی براینکه قصد دارند به آن خاتمه دهند به قوت خود باقی خواهد بود. این قرارداد در دونسخه در تاریخ ۱۴ اسفندماه ۱۳۳۷ تحریر یافت. از طرف دولت شاهنشاهی ایران سرلشکر حسن ارفع از طرف دولت کشورهای متحد آمریکا فیلجر- وارن
رئیس- آقای ارسلان خلعتبری بفرمایید.
ارسلان خلعتبری- عرض کنم این قرار دارد یک جنبه نظامیدارد و یک جنبه اقتصادی بنده از این نظر که لازم میدانستم مطالبی نسبت به هر دوجنبه این قرارداد به عرض برسانم تصمیم گرفتم که به طور اختصار مطالبم را عرض کنم اولاً به یادم آمد که روزی رئیسجمهور فقید آمریکا روزولت و آقای چرچیل نخستوزیر انگلستان در روی دریا موافقت کردند به اینکه برای احتیاجات لشکرکشی مملکت ایران اگر آسیب ببیند ضرری ندارد فقط خواستم این را یادآوری کرده باشم و عجیب است که ۲۰ سال نگذشته رئیسجمهور دیگر آمریکا دفاع ایران را در مقابل تجاوز به عهده میگیرد جهتش این است که وضع سیاست دنیا عوض شده یک برنامه کلی هست برای حفظ امنیت و مصلحت دنیا و آن برنامه کلی ایران را هم جزء آن حدودی قرارداده است که امنیت آن مرتبط است با امینت کشورهای بزرگ خاصه کشور آمریکای شمالی بنده وقتی این قراداد را نخوانده بودم فکر میکردیم که به این تعرضاتی که همسایه محترم شمالی به ما میکند این چه قرارداری است که اینطور اسباب تشویش و نگرانی شده و بعد به قرارداد که عمراً چه کردم یکدفعه دودفعه که خواندم دیدم به آینده نمیفهمم یا اینکه مطلب خیلی ساده است و به نظر بنده مطلب این قرارداد خیلی ساده است اگر دولت ایران خواست و به نحوی که توافق بکنند آن وقت دولت آمریکا عهدهدار میشود آن تصمیماتی که راجع به امنیت مشترک در آمریکا گرفته اختیاراتی که به رئیسجمهور از طرف مجلس سنای آمریکا دادهاند آنوقت دولت آمریکا حاضر میشود به ایران کمک نظامی بکند اما چهجور بکند و چه مقدار وارد جنگ بشود با اینکه همانطور که انگلیسها در جنگ کره شرکت کردند و هزار نفر سرباز فرستادند در آن قسمتها بنده چیزی نفهمیدم در واقع معتقد شدم که حقیقتاً تشویشی که همسایه محترم شمالی ما داشته با این قرارداد مورد ندارد این قرارداد هم در مجلس میآید مجلس هم باید تصویب کند آن طرف هم اختیار از سنای آمریکا دارد و اگر قرارداری هم باشد که به مجلس نیاید رسمیت ندارد و این قرارداد هم در سازمان ملل باید ثبت شود با این کیفیت بنابراین جناب آقای وزیر خارجه نمیتوانند بگویند که قرارداد دیگری هم هست هرچه هست همین است و این قرارداد هم یک عمل احتیاطی را کردید بد کاری کردید این عمل را بدکاری کردن نمیگویند از نظر خودم هم نمیتوانم بگویم که یک عمل فوقالعاده بود بلکه یک عمل احتیاطی عادی نظامی است به تمام معنی حالا اگر در دنیا جنگ بشود برای جنگ آماده بشوند کشورهای بزرگ وارد جنگ میشوند اگر جنگی نشد نمیشوند بنده قطع دارم که استالین تا آن دقیقهای که زنده بود خیال داشت ایران و ترکیه را ضمیمه روسیه بکند به طور دقیق ولی موفق نشد اما اینکه عرض میکنم باید وضع دنیا مقتضی بشود تا یک کشور بزرگی وارد جنگ بشود والا همینطور که وارد جنگ نمیشود مگر لبنان یک قراردادی داشت با آمریکا؟ تا بیم این رفت که کمونیستها ممکن است یک عملی بکنند و غلبه کنند و فوراً دکترین آیزنهاور بر این تعلق گرفت که کشتی فرستادند و کار تمام شد و رفت مصر که قرارداد نداشت انگلیس و فرانسه هم متحد آمریکا بودند معذلک به مجرد اینکه قشون فرانسه و انگلیس سرازیر شد کشتیهای آمریکایی هم از آن طرف سرازیر شدند آمدند با انگلیس و فرانسه بجنگند این جزیره کموی که بین قرمز و چین کمونیست است مگر چقدر است شاید ده کیلومتر راه هم فاصله نباشد توجه فرمودید که یک ماه تمام شب و روز نخوابیدیم برای خاطر اینکه کمونیستها ممکن است به خاطر کموی جنگ کنند بعد هم بنده آنچه که استنباط میکنم خود دولت شوروی به دولت چین کمونیست گفت من از تو برای جنگ حمایت نمیکنم و علت اینکه چین کمونیست جا زد این بود جنگ برای هیچکس در دنیا صرفه ندارد بنابراین به آقایان خواستم عرض کنم که این نگرانیها و تشویش بیمورد است و دنیا بیجهت وارد جنگ نمیشود اگر اوضاع و احوال ایجاب کند جنگ خواهد شد و اگر اوضاع و احوال ایجاب کند جنگ خواهد شد و اگر اوضاع و احوال ایجاب نکند در موقع خودش هر وزیر خارجهای که باشد با یک فرمول دیپلماسی جواب میدهد که مطابق مقتضیات و منافع دول بزرگ باشد اما از این لحاظ میخواستم عرض کنم برای این آمدم اسم نوشتم برای این بود که از لحاظ ما این قرارداد خیلی اهمیت دارد چرا؟ برای همین امضاکننده موافقتنامه با دولت دوست محترم آمریکای شمالی اگر یک مملکتی بیطرف بماند و از بیطرفی خارج نشود خیلی اهمیت دارد توجه فرمودید بعضی از کشورها با کمونیستها لاس زدند برای اینکه آمریکاییها را یکقدری نگران بکنند و وقتی آن لاسزدنها مکرر شد آن وقت همان بانک بینالمللی و همان بانک توسعه که به آنها پول نمیداد و گفتند که نخیر این طرحهای آنها خیلی هم اقتصادی است و خیلی هم قابل پیشرفت است و شروع کردند دلار روانه کردن قسمت سرازیر کردن تیتو یک کشور کمونیستی است همینقدر که الان بیطرف است خیلی برای اینها ارزش دارد و سعی میکنند رعایت جانبش را بکنند مصریها هم که یک خرده شاخ نشان دادند فوراً وزیر خارجه یا معاونش رفت آنجا دستی به گوشش کشیدند بنابراین خواستم عرض کنم این ما هستیم که یک چنین قرارداد شفاعی میبندیم این ما هستیم که اهمیت داریم یعنی ما باید اهمیت موقعیت خودمان را درک کنیم اما یک کشور کوچکی در همسایگی یک کشور بزرگی برخلاف میل او از نظر تجویز منشور ملل متحد و اصل استقلال و حاکمیت یک همچو موافقتنامهای که طرف تعرض شدید قرار گرفته پس ما اگر این قراردارد را امضا نمیکردیم. اگر واقعهای در ایران رخ میداد روی همین اصل که عرض کردم به ما کمک میکردند اما حالا که این قرارداد را امضا کردهایم اهمیتمان را نباید از دست بدهیم برای اینکه خروج از بیطرفی هر یک از ممالک یا متصل شدن آن مملکت به بلوک کمونیست برای آمریکاییها خیلی اهمیت دارد صدها میلیون حاضرند خرج کنند کشوری اگر از بیطرفی خارج شد و پا به بلوک
کمونیستها نزدیک شد این پشت سرش خرید اسلحه هست معامله تجارتی و اقتصادی و فرستادن مستشار و متخصص و این مسائلی است که موجب نگرانی میشود هست پس حالا که همسایه محترم شمالی با این موافقتنامه ما را از جرگه دوستی خارج میکند طرف هم باید بداند یک ملت کوچک با دستگاه حکومتی که این قرارداد را تنظیم کرده و به مجلس آورده چقدر از لحاظ استحکام و ثبات وضع و از لحاظ تحمل آثار و نتایج این موافقتنامه خودش را حاضر کرده هیچ معلوم نیست اگر دیگران وضع ما را داشتند یعنی بیست میلیون در مقابل دویست میلیون نفر علیرغم آنها یک همچو قرارداری را امضاء نمیکردند بنده عرض کردم نطق خیلی ملایمیکردم و امیدوارم هیچوقت این قراداد اجرا نشود یعنی انشاءالله هیچوقت تجاوزی نشود و سعادت ایران در این است که کسی به ایران تجاوز نکند این آرزوی ماست این منظور نظر همه ماست (صحیح است) این یک قرارداد دفاعی است مطلب دیگر که امروز این قرارداد را تصویب میکنیم، در مجلس تصویب میشود بدون شک موجب عدم رضایت همسایه شمالی ماست دولت شوروی از احاظ رویهای که با آمریکا دارد آنها به هر حال خودشان را دوست ما نمیدانند و ممکن است تا آنجا که بتوانند به ما صدمه بزنند حالا لازم نیست قشون بکشند به هر حال این ریسک را امضای این قرارداد دارد که دولت عظیمی که همسایه شمالی ما هست با ما نظر خوش نداشته باشد حالا به نظر بنده با این شرایطی که عرض کردم دیگر این قراردادی نیست که بدهکار باشد و دیگر بدهکاری نداریم برای امضای این قرارداد اگر حساب صحیحی بفرمایید و دولت به جای خودش صحبت صحیحی بکند و محکم صحبت کنند آن وقت به نظر بنده جبران خساراتی که از این راه ممکن است پیش بیاید به وسیله این قرارداد میشود ولی اگر این آقایان آمریکاییها و دوستان محترم ما آمدند دست پیش را گرفتند و خواستند منتی سر ما بگذارند اینجا است جناب آقای وزیر امورخارجه که خواستم عرض کنم از لحاظ مصالح ایران عرض میکنم بایستید و صحبت کنید و حالا در جای دیگر موضوع اقتصادی را عرض میکنم بنابراین این عرض اول بنده بود که دولت را متوجه کنم به اینکه باید خیلی قرص صحبت کند، عرض دوم من این است که در این قرارداد دو ماه هست که مربوط به کمکهای اقتصادی است که ما آنجا تعهد میکنیم مطابق فلان ماده از کمکهای اقتصادی اینطور استفاده کنیم آنها هم در اینجا وعده کمکهای اقتصادی به ما میدهند نظر آقایان باشد قبل از اینکه جنگ تمام شود در ۱۹۴۳ سه دولت بزرگ در تهران یک اعلامیهای صادرکردند و در آن اعلامیه قبول کردند خساراتی که از لحاظ جنگ به ایران وارد شده مورد مطالعه قرار بدهند و به ایران کمکهای اقتصادی بکنند، این در سال ۱۹۴۴ بود ۴۳ و ۴۴ و ۴۵ و ۴۷ و ۵۰ و ۵۱ و ۵۲ و ۵۳ تا آن وقتی که ۲۸ مرداد شد بعد از آن شروع کردند به ما یک کمکهایی کردند و قبل از آن آن وعدهها را هم از یاد بردند، حالا در جای دیگر عرض میکنم چطور از لحاظ کمک اقتصادی به ما کوتاهی کردند و حالا بنده میخواهم این داستان تکرار نشود آمریکایی که به ممالکی که کمونیست هستند بیشتر از ما کمک میکنند به یوگسلاوی و لهستان کمکهایی میکند که من تعجب میکنم یک دستگاه عاقلی چطور به خصم خودش کمک میکند یعنی لهستان و چطور ارزش ایران به اندازه اسراییل و به اندازه یوگسلاوی نیست، از لحاظ موقعیت خاورمیانه و این سابقه شجاعت ملت ایران که ملت ایران با دست خالی، با جیب خالی، با شکم خالی مبارزه را با آنهایی پیش گرفت که آمریکاییها آنها را خصم خودشان میدانند این است که بنده میخواهم عرض کنم که کمکهایی که تاکنون آمریکاییها کردهاند یک کمک، کمک اصل ۴ بود که خودشان آن را در اختیار داشتند و برای آن در روزنامههای آمریکا به وکلا و سناتورها و ملاکین و تجار ایران فحش زیاد دادند که ما اگر کمک میکردیم و به دست خودشان میدادیم میدادند مقاطعهکارها و از بین میبردند. این حرفها اینقدر در روزنامهها زده شد که بنده میخواهم دو مرتبه مطرح شود خوب اصل ۴ که دست ما نبود اصل چهار که دست خودشان بود بنده قسمت مبارزه با مالاریا را هم سازمان برنامه کرده یا بنده بد شنیدم نمیدانم، به هر حال این یک چیز مؤثری بود که آن را هم سازمان برنامه و وزارت بهداری کرده به هر حال از اصل ۴ یک بودجه سنگینی برای ما مانده چون آنها مخارج زیادی آنجا کردند پول را خودشان تفریط کردند هیچ مربوط به ایرانیها نبود همه چیز مربوط به خودشان بود آخرش هم قربب هشت میلیون دلار لوازم کشاورزی در انبارهای آنها بود که استفاده نکرده بودند، همین طور بلااستفاده مانده بود، بنده صورت تحقیقات مربوط به اصل ۴ را در مطبوعات آمریکا و در سنای آمریکا خواندهام و یک طوفانی از خشم در آمریکا برعلیه اینها برپا شدهاست، این یک نوع کمک به ما بود اگر کمکهای اقتصادی از این قبیل است استدعا میکنم نکنید، هفته گذشته در مجله تایم خواندم که ۷۵ درصد بودجه ویتنام جنوبی را آمریکاییها میپردازند برای اینکه آقایان بدانند هیچ غرضی ندارم عرض میکنم اصل چهار کمکهای منقطع هم کرد مثلاً کمک کرد شکر خریدیم، کمک کرد به محصلین ارز داده شد، بنده خیلی ممنون هستم و در کارهای مفیدی که شده بنده به هیچوجه خدشه نمیکنم عرض میکنم ممکن بود این کمکهای اصل ۴ اگر به یک صورت صحیحی با مشورت خود ما و طبق احتیاجات مملکت میشد بهتر از این مخارج منقطع بود والا بنده کمکهای سیاسی دولت آمریکا را هیچوقت فراموش نکردهام و همیشه در این مجلس گفتهام چندین مرتبه برای حفظ استقلال ما برخاستند و ما همیشه متشکر هستیم اگر یادداشت ترومن با استالین نبود در موقع جنگ و یادداشت او به انگلیسیها موقع ملی شدن نفت نبود آنها آذربایجان را تخلیه نمیکردند، درست است که ما مبارزه کردیم پادشاه مبارزه کرد و قشون رفت ولی کمک آمریکا هم ذیقیمت بود هیچ تردید نیست یکی کمکهای نظامی است که به ما شد بنده یک وقت در یک مجله آمریکایی دیدم نوشته بود که اعلیحضرت پادشاه ایران با آمریکاییها صحبت کردهاند که قسمتی از بودجه ارتش ایران را آنها تأمین کنند و آن نویسنده که یک ژنرالی بود نوشته بود که با اعلیحضرت عرض کنید که خیلی خوب اگر شما ما را به سمت مسکو تهدید میکنید مختار هستید عرض کنم که واقعاً کارهایی که پادشاهی میکند و مفید است آن را هم باید تذکر داد بنده تا این مجله را نخوانده بودم واقعاً نمیدانستم که شاه ما یک چنین مذاکراتی با آمریکاییها کردهاند ولی میخواستم عرض کنم که کمکهای نظامی که به ما کردهاند آنقدر در مقابل برای ما خرج تراشیدهاند که در قبال آن مخارج مستهلک میشود بنابراین به نظر من بایستی ما کمکهای اقتصادی را از آمریکا نگیریم و یا اگر میگیریم باید شرافتمندانه باشد این کمک را در اروپا کردند حسابی هم کردند از طریق طرح مارشال قریب سی هزار میلیون دلار به اروپا کمک کردند، آلمان، انگلیس، بلژیک، هلند، ایتالیا همه اینها توسعه صنعتی و احیای خرابی و ترمیم خسارات جنگ را با کمک آمریکاییها کردند جلو پیشرفت و توسعه کمونیسم را با این کمک مالی گرفتند، بیکاری در آنجا کم شد و از بین رفت در ظرف دو سه سال محصولات اروپا بیش از زمان قبل از جنگ شد بنابراین اروپاییها از کمکهای آمریکاییها استفاده سرشار کردند و وضع مملکت خودشان را درست کردند ولی ما وقتی نوبت به آسیا و خاورمیانه که رسید این کمکها قلیل شد و به یک مصرفی که مفید به حال مملکت باشد نرسید این را در چند مورد عرض کردم که این کمکها در جای خودش مفید است ولی ما میبایستی در نتیجه این کمکها توسعه کشاورزی و توسعه صنعتیمان تأمین شده باشد بدین کارها باید کمکهای اساسی بشود حالا هم اگر میکنند باید از این قبیل باشد والا کمکهای اداری کردن سربازخانه ساختن، اینها موجب تبلیغات سوئی میشود اینها از کمکهای درجه ۳ و ۴ است بنابراین یک کمکهایی که برای ما مؤثر باشد باید بکنند و اگر از طریق صنعت و کشاورزی کمک نمیکنند کمک را در موردی بکنند که رفع احتیاجات ضروری مردم ایران بشود بیایید هرچه کمک میکنند صرف بهداری بکنید ۵۰ تا مریضخانه در ایران بسازید. بهداشت ایلات و عشایر را به عهده بگیرید، این یک قلم و از این قبیل و البته این خیلی صرفش بیشتر از آن است که به ارتش ما کمکی بکنند که ما نصف آن را ناچار باشیم خرج مستشار و راننده اتومبیل و کرایه خانه و از این کارها بکنیم این حرفها امروز مطرح است و جایش هم اینجاست که باید گفته شود بنده میدانم اگر آدم بتواند بگوید و این حرفها گفته نشود به نظر بنده صحیح نیست و خلاف مصلحت مملکت است سابقاً با ملت و مردم ایران از لحاظ کمک آمریکاییها مشورت نکردند.
من خواهش میکنم یک مرتبه از لحاظ کمکهای اقتصادی که میکنند با مردم هم مشورت کنند همهاش با دولت چرا مشورت میکنند، ببینید مردم چه میخواهند شما اگر رضایت مردم را میخواهید با مردم مشورت کنید بنابراین بنده میخواستم از عرایضم نتیجهای بگیرم که کمکهایی که به عنوان کمکهای اقتصادی شده اگر شده یک مقدارش صرف وارد کردن اجناس خارج از مملکت شده و تقریباً میشود گفت که به نفع ما نبوده باید کمکهایی بکنید که به نفع ما باشد عرض سوم این است که حالا که ما این موافقتنامه را امضاء میکنیم و اینقدر هم روزنامههای خارجی به ما حمله میکنند یک تذکری به دولت بدهم و آن تذکر این است که اگر این قرارداد تصویب بشود دولت فکر نکند ما برای اینکه با آمریکاییها هماهنگی در کارها داشته باشیم این هماهنگی لازمهاش این است که هر چه مشورت دارند با آنها بکنند و هر چه راهنمایی کردند ما قبول کنیم خیر باید خیلی محکم در این قسمت باشیم عرض کردم حالا این موافقتنامه امضاء شد و دوستی ما کاملتر شد و به هم نزدیکتر شدیم و بین ما و دوستان دیگر همان شکافی پیدا شد برای این کار حالا آمریکاییها نباید بگویند که حالا از لحاظ همکاری این کار مصلحت است باید بکنید و در آن کار عقیده ما این است هیچ و به هیچوجه نباید اجازه بدهیم به قدر سر سوزنی در امور داخلی ما اظهار نظر بکنند و اظهار عقیده بکنند. هیچ مشورتی هم برای تعیین و تنظیم خط مشی داخلی نباید با آنها بکنید ما بحمدالله همه چیز داریم و همه کس داریم و هیچ احتیاجی نداریم، اینکه عرض میکنم برای آتیه است آقای وزیر امورخارجه آمریکاییها یک نقطه
ضعفی دارند و آن نقطه ضعفشان این است که مبارزه با کمونیسم را در درجه اول برنامه خودشان قراردادهاند و برای رسیدن به آن هدف همه چیز را حاضرند زیر پا بگذارند ولی با کمال تأسف در همین ایران خود ایران مشاء ایران، رئیسالوزرای ایران، مجلس ایران، وزیران ایران ملت ایران ثابت کردند که از لحاظ اینکه مملکت کمونیسم مخالف استقلال ماست و تجزیه ما را طالب است و اینکه خلاف مذهب ماست و اینکه خلاف مصلحت ماست و اینکه آزادی را سلب میکند مردم ایران بدین جهات حاضر شدند با کمونیزم مبارزه کنند و زیر بار هیچ وعدهای نرفتند مکرر گفتم که بنش به آن عظمت رئیسجمهور چکسلواکی با آن سابقهاش که شخص دوم دنیا بود او تسلیم شد و نفهمید چه میکند اما شاه جوان ما یک شاه ۲۱ ساله قوامالسلطنه مجلس ۱۴ مرحوم فروغی رجال ایران همه در این مملکت با هم همکاری کردند و مقاومت کردند بعد از جنگ روز ولت وارد مذاکره با انگلستان که یک بندر آزاد در جنوب ایران داده شود که آمریکا وانگلیس وروس مشترکاً آن را اداره کنند تا اینکه روسها بتوانند به خلیج فارس در نهایت آزادی دسترسی داشته باشند این فکر رئیسجمهور آمریکا بود تمام صدماتی که در این ۱۰ دوازده سال رسیده روی همان اشتباهات سیاسی آمریکا است ولی در این برنامه انگلیسها مخالفت کردند و قبل از اینکه ما بفهمیم موضوع منتفی شد برای اینکه خود روزولت هم بعد فکرش منصرف شد این را خواستم عرض کنم در بعضی از ممالک آمریکاییها خیال میکردند وقتی وضع آن مملکت به هم خورد بهتر میشود اما وضع یک مملکت به خودی خود اگر یک آدم عوض شد درست نمیشود اصلاح مملکت برنامه میخواهد وسایل میخواهد اینها باید جمع بشود تا یک مملکت درست بشود بعضی از دولتهای خاورمیانه برای این اشتباهات وضعشان به هم خورد بحران امروز خاورمیانه مربوط به همین اشتباهات است اگر میگویند نه سه نفر از سناتورهای معروف آمریکا را بفرستند اینجا یک مجلس مناظرهای تشکیل میدهیم بنده هم به تنهایی از طرف شما با اینقدر کتاب. دلیل مدرک ثابت میکنم هر کجا آمریکاییها برای مبارزه با کمونیست قدم برداشتهاند نتیجهاش به عکس شدهاست و آن مملکت فرورفته است در انقلاب و در دامان کمونیزم افتاده است من از خودم نمیگویم من تجربه دارم من پانصد کتاب و مجله خواندهام و حالا هم میخوانم سناتورها و وزرا و رؤسای خودشان میگویند از خودم اختراع نمیکنم نقل قول از خود آنها است اینکه بنده دراین ۱۵ سال بیست سال اخیر موی سرم سفید شده برای اینکه چند هزار جلد کتاب خواندم کاملاً از اوضاع سیاسی آمریکاییها بهتر خبر دارم این است که عرض میکنم جناب آقای وزیر خارجه بایستید به دولت بگویید محکم بایستید در این موقع ممکن است بر علیه شما بر علیه مملکت تحریکات بشود مردم را به جان هم بیندازند نروید زیر بار حرفهای بیخود مبارزه با کمونیزم را باید در ایران با مشورت ایرانی با مشورت با رجال ایران با در نظر گرفتن اوضاع و احوال ایران بکنید والا شما خودتان موانع طبیعی که وجود دارد بدون اینکه بفهمید از بین خواهید برد استالین ۱۵ سال زحمت کشید تا توانست طبقه بورژوا طبقه زارعین که وضع بهتری داشتند از بین ببرد همین قضیه اشتراکی کردن مزارع ده میلیون نفر در توی مزارع تلفات داده است اینها را به اطلاع مردم برسانید فکر نکنید همین که زمین را تقسیم کردیم وضع بهتر میشود این فکرها کهنه است این مطالب را بنویسید مردم بفهمند که کمونیسمها بازارعین چه کردند و چه بلایی به سر آنها آوردند تا رعیت و زارع ایرانی اصلاً فکرش به آنجا نرسد اما در دهات ایران مناطق روستایی و در مناطق کشاورزی بین مردم اختلاف نیست واله نیست این حرف دروغ است اختلاف وجود ندارد (صحیح است) فاصله همه جا وجود دارد فاصله طبقاتی در آمریکا هم وجود دارد در روسیه هم وجود دارد زندگی سران کرملین رؤسای اداریشان با زندگی کارگرانشان از زمین تا آسمان تفاوت دارد محله هارلم نیویورک را من نرفتهام وضع ساکنین آن محله با آنهایی که در آسمان خراشها زندگی میکنند تفاوت دارد همه جا این فاصله هست کجا توانستهاند تساوی برقرار کنند؟ بنابراین به خیالات موهوم وضع داخلی مملکت را به هم زدن برای اینکه فلان آمریکایی خیال میکند که ما حالا با هم هماهنگی داریم درست نیست بله ما هماهنگی داریم از لحاظ حفظ صلح از لحاظ امنیت مشترک دنیا از لحاظ پیشرفت و ترقی مملکت خودمان از این جهات البته هماهنگی داریم هم فکری داریم ولی شما یک افکاری را به خود حق ندارید در مملکت ما وارد کنید و در مملکت ما دخالت بکنید مملکت ایران در راه توسعه صنعت افتاده آمریکا هفتاد سال پیش مالیات بر درآمد نداشت ما فعلاً حال صد سال پیش آمریکا را داریم اگر آن وقت به یک آمریکایی میگفتند پنجاه درصد مالیات بر درآمد بده نمیفهمید اگر میگفتید از زمین وزارتخانه مالیات بده نمیفهمید مملکتی که سه هزار میلیون تومان درآمد نفت دارد نمیرود معاملات مردم را فلج بکند که دویست هزار نفر سیصد هزار نفر بیکار بشوند و بگویند این در نتیجه کار مجلس است این کارها به خلاف مصلحت مملکت است شما آمریکاییها در ده سال پیش در ایران وجهه داشتید برای اینکه نسبت به طبقات در ایران بیطرف بودید شما الان دو سه سال است که در مملکت ما مبلغ کمونیست شدهاید دائماً در مجلههایتان به نمایندگان مجلس و به سناتورها فحش میدهید وکلا و سناتورهای ما را با خودتان قیاس کنید آن چیزهایی که بر علیه سناتورها و وکلا مینویسید در نظر بگیرید چرا این کار را میکنید چرا برعلیه ما که دوست شما هستیم و ما که باید متکی به اتحاد مردم باشیم و جنگ طبقاتی و اختلاف طبقاتی نباید داشته باشیم چرا ما را میخواهید به جان هم بیندازید؟ چرا میخواهید کارگر و کارفرما و زارع و مالک را به جان هم بیندازید؟ هزار خانواره چیست شصت سال، پیش در تمام مطبوعات آمریکا ۶۰ خانواده مینوشتند در آمریکا میگفتند شصت خانواره ولی همان شصت خانواده شصت سال پیش آن عظمت صنعتی را برای آمریکا تهیه کرد این جنرال موتور و امثال این کارها را کردند اینها را که دولت تهیه نکرد حالا ما تازه میخواهیم وارد مرحله کشاورزی و صنعتی بشویم اگر بگویند مالیات باید چطور وصول بشود زیاد بشود ساختمان نباشد مستغلات نباشد زمین باید تقسیم بشود والله بالله این صلاح نیست هرکس میخواهد به این مملکت بیاید با همدیگر بحث بکنیم اگر خواستند مملکت ما را از بین ببرند و به آن طرف سوق بدهند صلاح نیست نباید بگذاریم برای اینکه معلوم نیست که این افکار همین جا حدش باشد ممکن است از این جلوتر برود این اتحاد را اگر از بین بردید چکار میکنید به مملکتهای دیگر نگاه نکنید این برنامهها ممکن است همینجا متوقف نشود اگر جلوتر بروند کی باید دفاع بکند اگر تغییر فکر دادند کی باید دفاع بکند این طبقات طبیعی که در مقابل کمونیزم وجود دارد و کمونیستها حاضر هستند برای برطرف کردن هر کدامشان صدها میلیون دلار خرج بکنند آنها را به دست اشتباهات خودتان از بین نبرید قوی باشید قرارداد ما با احترام و با شرافت است اگر قرار شد آمریکایی بگوید مالیاتتان را زیاد کنید بنده هم بگویم بله. بنده آن وقت هیچ تفاوتی بین روس و آمریکایی قایل نیستم (صحیح است) به کار ما نباید کار داشته باشید کمک میکنید باید شرافتمندانه باشد کمک به سایر ممالک هم کردید در حدود همان شرافت
راهنماییتان را بکنید انگلیسیها صد سال در این مملکت چه کارهایی کردند ابداً نگفتند فلان قانون را عوض بکنید به ظاهر کار نداشتند آمریکاییها ده سال توی این مملکت وجهه داشتند هر کس حالا توی خیابان در این مملکت را میرود فحش به آمریکایی میدهد طبقه مالک با آمریکایی طرف است طبقه تاجر اصناف، استاد، مستخدم و غیره با آمریکایی طرف است اما من نمیدانم اگر طرف شما هزار میلیون دلار خرج میکرد آنقدر دشمن برای شما خریدار نمیکرد این را از روی صمیمیت عرض میکنم برای اینکه من طرفدار دوستی با آمریکا هستم اگر شما کمک میخواهید به ما اقتصای بکنید این کنسرسیوم چه میگوید این کنسرسیومی که ما با حسننیت چهار سال پیش قراردادش را امضاء کردیم کمک اقتصادی یکیش همین که بگذارید کمپانیهای نفتی شما حق ما را نبرند آن موقع گفتند که شما این قرارداد را ببندید مجلس شورای ملی در شرایط آن روز آن کار را کرد ولی دولت آمریکا را با آن قرارداد سهیم کردند دولت آمریکا که چهل درصد از ذخایر نفتی ما را دارد ما دیگر احتیاج به قرارداد نظامی نداریم او شریک است ما از لحاظ نفت امروز نفت از مهمترین عامل استراتژیکی است بنابراین اگر میخواهید ما با شما دوست باشیم اول در این دوستی آقای کنسرسیوم را یک کاری بکنید که نگویند قیمت نفت اینطور شده و در ونزوئلا چطور شده و با این حرفها سرمایههای مملکت ما را از بین ببرند ما از یک طرف برای بهداری ناقص ماندیم و برای فرهنگ ناقص ماندیم پول و سرمایه نداریم در یک همچو موقع حساس آن قرار دارد را بستیم اجر و پاداش را جناب کنسرسیوم به ما داد و از نفت امسال ۲۶ میلیون درآمدمان کسر شد این یک قسمت از عرایضم بود آخرین قسمت عرایضم این است آقای وزیر خارجه از طرف این ارادتمند به جناب آقای نخستوزیر و آقایان هیئت محترم دولت بگویید بنده الان بیست سال است که در سیاست ایران وارد هستم در هر موقعی که یک کار پیش آمده من پیشبینی صحیح کردم این آقای دکتر افشار شاهد است این آقای بزرگ ابراهیمی و آقای دکتر دادفر شاهد هستند ما در حزب ایران بودیم آن روز به مجرد اینکه دیدیم که میخواهند با تودهایها لاس بزنند آن روز که صد هزار نفر کمونیست در تهران بودند و دهن مردم را خورد میکردند ما آن روز مبارزه کردیم و زدیم و آن ائتلاف را شکستیم و حزب وحدت ایران را درست کردیم این آقای بزرگ ابراهیمی به کمک ما آمدند برای اینکه دفاع از مملکت بکنند ده مرتبه به من وزارت پیشنهاد کردند رزمآرا پیشنهاد کرد مرحوم قوامالسلطنه پیشنهاد کرد علاء دودفعه سهدفعه پیشنهاد کرد همینطور سپهبد زاهدی بروید بپرسید بنده قبول نکردم بنده که کمتر از وزیر نیستم بلکه بیشتر هم هستم برای اینکه ده دفعه وزارت دادند و قبول نکردم بنابراین عرایض ما را گوش کیند این عرایض به خدا به صلاح مملکت است (صحیح است) این مطالبی که عرض میکنم
برای این است که جلب نظر شما را بکنم شما خیال میکنید اینها که آمدند قسم خوردند واقعاً برگشتند آقا آدمی که مذهب و ملیت را زیر پاگذاشت به استقلال و شاه اهمیت نداد و این آدم روشنفکر بود و از روی عقیده این کار را کرد آقایان والله بالله از عقیده خودش برنمیگردد شما خوابید شما اشتباه میکنید بروید ببینید در اردن شاه را کی حفظ کرد قشون اردن توطئه کردند برای برانداختن شاه سران فداکار ایلات و عشایر شاه را نجات دادند اینجا چرا میخواهند سران عشایر را بگویند که آمریکایی گفته مالکیت بیش از ده هکتار نباشد برای ده هکتار زمین کدام احمقی است خود را به جنگ بیندازد ما که وسیله برای دفاع نداریم حالا آمدهایم تازه میخواهیم اشخاصی اگر خواستند بروند در مقابل حوادث بجنگند آقایان اگر جنگ بزرگ آمد همه میمیرند انشاءالله نمیآید ایران را فقط حوادث داخلی میتواند به هم بزند و اینکه میگوییم مردم را راضی بکنید و نسبت به برنامهها توجه بکنید اینکه راجع به وضع جنگل مازندران و مأمورین آنجا میآییم یک حرفهایی میزنیم که موجب دلتنگی میشود جلوی این چیزها را بگیرید والله بالله اگر به شاه علاقه نداشتیم اگر به مملکت علاقه نداشتیم مگر احمق بودیم این حرفها را بزنیم از آن سرهم برای آدم خطر دارد اگر بد باشد و مطابق دلخواه نباشد پس فردا انتخاباتی در کار هست اگر مصالح خارجی باشد آنها فعالیت میکنند و مسترش برمیخورد به تواریشش برمیخورد این حرفها برای امثال بنده زحمت دارد و بنده عرایضم را خلاصه میکنم (احسنت) خواهش میکنم وضع داخلی ایران را به هم نزنید اختلاف با هم نداشته باشید دو تا حزب هستید باهم متحد باشید زمین میخواهید تقسیم بکنید بیاورید در مجلس والله بالله آنچه که مصلحت باشد و لازم باشد رأی میدهیم ما که جانمان را هم حاضریم که بدهیم اما برادرکشی درست نکنید نیروی ملی را ضعیف نکنید نباید بین مردم و دولت اختلاف باشد آماده باشید برای یک همچو مبارزهای جناب آقای حکمت درسال ۲۳ و ۲۴ ما چرا با کمونیسم مبارزه کردیم و موفق شدیم برای اینکه مبارزه عمومی مردم ایران بود تاجر و زارع و مالک و اصناف همه اینها آمدند قوایشان را در اختیار دولت گذاشتند مجلس هم با خشونت و قدرت گفت من مجلس هستم اهمیت مجلس آن وقتی است که مجلس با قدرت باشد مجلسی که قدرت نداشته باشد یک پشیز ارزش ندارد اما اگر قدرت داشت همان مجلس سلطنت ایران را حفظ میکند چنانکه کرد مجلس ۱۴ اگر نبود رجال سیاسی فداکار و با عقیده اگر نبودند مملکت ایران در توی این جنگ رفته بود فروغی در موقع سخت آمد برای اینکه مرد سیاسی بود بیانصافها: حالا ما را به اندازه یک دهم فروغی قبول بکنید به اندازه یکصدم آنها قبول بکنید آخر ما که توی
طویله بزرگ نشدهایم شما مشاورین آمریکایی و انگلیسی را دعوت میکنید بیایند یه ایران چند نفر هم از مجلس انتخاب بکنید اگر دیدید ما از آنها کمتر بودیم اینجا پیش شما آبرو نداریم (یک نفر از نمایندگان- چرانداریم) علتش را در خارج از تریبون عرض میکنم به یک برنامه اتحاد که بین تمام طبقات درست بکنید (احسنت) باید مجلس و شاه و مملکت و دولت متحد باشند نه اینکه اگر یک انتقاد کردیم بگویند به رادیو وصل نکنید اگر یک روزنامهنویسی چیزی نوشت جلوی آن را بگیرید رادیو مسکو ۱۵ سال است که از این حرفها میگوید راجع به آمریکاییها میگوید به ما چه مربوط است (دکتر بینا- هرچه بگویند بهتراست) بگویند جواب میدهیم به علاوه در عین حال ما نهایت علاقه را به آنها داریم آقای وزیر امورخارجه: داریم سعی میکنیم که باز روابط ما با دولت همسایه محترم شمالی انشاءالله دوستانه باشد هم به نفع ما است هم به نفع آنها است این مطالب را هم برای این گفتم که اگر خدای نکرده در این مملکت پیشامدی برای مملکت شد مردم مملکت آماده باشند مردم این مملکت متحد باشند اگر از هم جدا شدند به شما میگویم خصم میآید حساب این حزب و آن حزب و حساب مملکت و حساب نخستوزیر و همه را یکی یکی میرسد خلاصه عرض میکنم آن دستهای که میآیند سرکار به هیچ کس و به هیچ دستهای رحم و ابقاء نخواهند کرد این لوایح انقلابی را خودشان پاره میکنند و توی زنیبیل میریزند. (احسنت)
رئیس- آقای مشایخی
مشایخی- بنده به عنوان موافق با موافقتنامه و فقط در حدود موافقتنامه عرض خواهم کرد. (احسنت) زیرا خیلی مطالب هست که نمایندگان ملت باید درمجلس شورای ملی اظهار بکنند و وظیفه نمایندگیشان را انجام بدهند و من معتقدم هر سخن جایی و هر نکته مقامی دارد موقعی که در موضوع موافقتنامه بین ایران و آمریکا صحبت میکنم بنده رویه خودم را این قراردادم که فقط در اطراف موضوع مورد بحث بیان مطلب کنم و بدین جهت است که نظریاتم را بدین وسیله به استحضار آقایان نمایندگان محترم میرسانم.
در حدود چهارده سال از پایان جنگ خانمانسوز دوم گذشته ولی هنوز بسیاری از نتایج و آثار جنگ دامنگیر عالم است. از آن موقع تاکنون ملل عالم در تشویش و اضطراب خاطر میباشند و هر روز بیم آن میرود که آتش جنگ دوم در زیر خاکستر باقی مانده از گوشهای شعلهورگردد و دنیا را قرار گیرد. آثار اقتصادی جنگ دوم هنوز از بین نرفته و در نتیجه آن روزبهروز زندگانی اقتصادی افراد مردم سختتر میگردد.
دول بزرگ دنیا چه آن دولی که خیال بسط و انتشار مرام خود را در دنیا دارند و چه دولی که درصدد جلوگیری از تجاوزات ایدئولوژی سایرین در کشور خود و دوستان خود میباشند همواره کوشش دارند که قدرت نظامی و تفوق سلاحی خود را تأمین کنند و از این جهت مسابقه تسلیحاتی با کمال شدت جریان دارد. دول مقتدر و بزرگ انزوای سیاسی و تنهایی را با مقتضیات روز مناسب نمیبینند و هر یک سعی میکنند که دوستان بیشتر و هم پیمانهایی قویتر و زیادتر به دست آورند.
این وضع نشان میدهد که صلحی که پس از جنگ دوم انجام گرفته مفهوم حقیقی صلح را ندارد و ظاهراً متارکه بین دو جنگ میباشد در جریان دو جنگ عالمگیر ۱۹۱۴ و ۱۹۳۹ ثابت شدهاست که تنها زیستن ملتها و نداشتن قدرت دفاعی نه فقط موجب مصونیت کشورها از تجاوزات مسلحانه دول جنگجو نیست بلکه احیاناً موجودیت سیاسی و تمامیت ارضی کشورها را از بین میبرد. احتیاجی نیست که خسارات و مصائب دول ضعیف و بیطرف سایر نقاط دنیا را در جنگهای اول و دوم عرض کنم و تنها میتوانم وضع کشور خودمان را طی آن دوجنگ یادآوری نمایم در جنگ اول کشورما بیطرف بود ولی قوای اول متحارب در آن موقع بیطرفی ما را نقض کرد و برخلاف تمام مقررات و موازین بیناللملی در کشور ما وارد شد و خاک ایران را تبدیل به یکی از میدانهای جنگ نمودند و این واقعه چنان لطمه به مملکت ما وارد آورد که اگر خواست خداوند و درایت وطنپرستان دلسوز ایرانی نبود ملت ایران کشور ما به این زودیها کمر راست نمیکرد و استقلال خود را حفظ نمیکرد (صحیح است).
درجنگ بینالمللی دوم دیدیم که چگونه در شهریور سال ۱۳۲۰ قوای دول بزرگ کشور ما را اشغال کرد و چطور رشته زندگی سیاسی و اقتصادی ما را که به تدریج و به دست اعلیحضرت فقید محکم شده بود گسیخت و دیدیم که تا چندین سال پس از پایان جنگ نتایج شوم آن دامنگیر ما بود.
حالا با تجربیاتی که از گذشته به دست آوردهایم آیا میتوانم در این موقعیت و در چنین شرایطی که در دنیا حکمفرماست دست روی دست گذاشته و بنشینیم و دل و دیده به طوفان بلا بدهیم. در روزگاری که دول مقتدر عالم با سلاحهای مخرب و قوای وحشت انگیز خود انزوای سیاسی خود را مصلحت نمیدانند آیا صلاح است که ما تنها باشیم و قدرت دفاعی خود را زیاد نکنیم در این صورت آیا خلاف ما و نسل آینده کشور ما به ما نفرین نخواهند کرد. موافقتنامه دفاعی که بین ایران و آمریکا بسته شده و امروز در پیشگاه مجلس شورای ملی قرارداده شده و ما باید نسبت به آن تصمیم بگیریم برای همین منظور است. برای این است که کشور ایران در آینده مانند دوران گذشته صحنه جنگهای خونین بینالمللی واقع نشود.
برای این است که تمامیت ارضی و موجودیت دو هزار و پانصد ساله کشور ما از بین نرود برای این است که جان مردم ایران ناموس ملت ایران هستی اهالی ایران در معرض تجاوز بیگانگان قرار نگیرد. امیدواریم که در نتیجه درایت و پیشبینیهای دول بزرگ و ملل صلحدوست دنیا در آینده جنگی به وقوع نپیوندد و امیدواریم که در آینده از طرف دول بزرگ تجاوز به خاک ما نشود ولی شرط عقل این است که برخلاف گذشته احتیاط را از دست ندهیم و وسیلهای اتخاذ کنیم که خدای نخواسته در صورت تجاوز قادر به دفاع باشیم و دوستانی داشته باشیم که در موقع ضرورت در دفاع به ما یاری کنند دنیا میداند که کشور ایران نه متجاوز است و نه خیال تهاجم را در سر میپروراند یک ملت بیست میلیونی که فاقد اسلحه مخرب امروزی است نمیتواند به دولت که واجد همه گونه قدرتی هستند حمله کند مضحک است اگر بگویند دولت ایران پیمانی با یک دولت برای حمله و تهاجم به دولت دیگر میبندد. هیچ عقل سلیمی این مطلب را باور نخواهد کرد ما در این موافقتنامه هیچ منظوری جز حفظ استقلال و حفظ تمامیت ارضی و موجودیت سیاسی خود نداریم همانطور که بندگان اعلیحضرت همایونی که رهبر مصلحتاندیش ملت ایران میباشند فرمودهاند دولت ایران خیال ندارد که خود را پایگاه موشکی یا پایگاه حمله برعلیه دول دیگر نماید. وزیر خارجه ما هم مکرر این موضوع را اعلام نمودهاند منظور ما این است که مورد تجاوز قرار نگیریم ما میخواهیم مستقل بمانیم تاریخ شاهد است که ایرانی هیچوقت تجاوز نکرده و اگر اقدامی یا قیامی کرده است برای حفظ استقلال خود یا برای به دست آوردن استقلال از دست رفته خود بوده است قیام ابومسلم خراسانی اقدام لیث صفار جنگهای نادر کودتای رضاشاه کبیر و قیام ملت ایران در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ همه و همه برای همین منظور بوده و بس و موافقتنامه امروزی ایران و آمریکا هم فقط و فقط بر همین اساس و روی همین اصل یعنی حفظ استقلال ایران میباشد.
منظور دولت ایران از انعقاد این موافقتنامه مقاومت درمقابل تجاوز است
نه تجاوز به دیگران طبق ماده ۱ موافقتنامه دولت شاهنشاهی ایرانی مصمم است که در مقابل تجاوز مقاومت کند و در صورت تجاوز به کشور ایران دولت کشورهای متحد آمریکا طبق قانون اساسی آمریکا اقدامات مقتضی را که شامل استفاده از نیروهای نظامی خواهد بود به طوری که مورد توافق طرفین باشد و به شرح مندرج در قطعنامه مشترک برای ایجاد صلح دنیا در خاورمیانه به منظور مساعدت با دولت شاهنشاهی ایران برحسب درخواست آن دولت به عمل خواهد آورد در این ماده تصریح شده که دولت آمریکا موقعی اقدام مقتضی که شامل استفاده از نیروهای نظامی اوست خواهد کرد که دولت ایران درخواست و تقاضا کند. البته مطابق این ماده دولت آمریکا هیچوقت به میل خود و بدون تقاضای دولت ایران قوای نظامی به کشور ایران وارد نخواهد کرد و مسلم است که دولت ایران که از ضعف قوای دفاعی خود از تجاوز دول بزرگ در گذشته لطمات بزرگ سیاسی و اقتصادی دیده و تازه چند سالی است که نظم و آرامش را در مملکت برقرار نموده و برای جبران خسارات و توسعه عمران و تحکیم اقتصادیات خود مشغول اقدام است بینهایت آرزومند است که صلح و سلم در دنیا مستقر باشد و تجاوزی به او نشود که بتواند راهی را که در پیش گرفته به خوبی طی کند و بدین جهت شکی نیست که تا وقتی مورد تجاوز قرار نگیرد اقدام به امری که مستلزم برهم خوردن آرامش و توقف کارهای عمرانی و اقتصادیات اوست نخواهد نمود.
دولت ایران طبق قرارداد مورخ ۲۴ فوریه ۱۹۵۵ با دول همسایه و همکیش خود و همچنین با دولت انگلستان قرارداد دفاعی منعقد نموده و دولت آمریکا هم که دولت آزادیخواه و صلحطلبی است و نیت صلحطلبانه خود را به دنیا ثابت کرده قبول کرده است که با دولتهایی که برای امنیت و دفاع کشور خود به پیمان مزبور ملحق شدهاند اشتراک مساعی نماید.
دولت آمریکا طالب صلح و امنیت و آرامش دنیاست و بالاخص حفظ استقلال و تمامیت کشور شاهنشاهی ایران را برای منافع ملی خود و صلح جهانی امر حیاتی تشخیص میدهد و چون کشور ایران هم همین رویه را تعقیب میکند و طرفین منظور مشترک دارند لذا موافقتنامه مورد بحث را که فقط وفقط جنبه تدافعی دارد منعقد مینمایند کشور ایران آزاد و مستقل است. کشور ایران تابع منشور ملل متحد است و طبق ماده ۵۱ منشور ملل متحد از حق خود در اشتراک مساعی با دول هم پیمان برای امنیت و دفاع خود استفاده میکند و ایدهآل و تصمیم ملت ایران همیشه این بوده است که با صلح و صفا و زندگانی کند و مورد تجاوز دیگران قرار نگیرد و موافقتنامه حاضر متضمن همین منظور میباشد.
در پایان بنده به نوبت خود با سیاست خارجی دولت کمال موافقت دارم و یقین دارم که این روش دولت ضامن استقلال و آزادی و تمامیت کشور ایران خواهد بود و در حفظ صلح دنیا نیز تأثیر دارد.
رئیس- آقای وزیر امورخارجه.
وزیر امورخارجه- بیاناتی که امروز در مجلس شورای ملی شد البته دو نفر از آقایان نمایندگان محترم که به عنوان مخالف و موافق صحبت فرمودند از پیشنهاد دولت راجع به انعقاد موافقتنامه پشتیبانی کردند موجب تشکر است و بنده در بعضی فرمایشات آقای خلعتبری کمال موافقت را دارم و در بعضیها هم مورد بحث است آنچه فرمودند که این موافقتنامه یک موافقتنامه ساده و بدون غل وغش است و مقصود از آن دفاع از مملکت ایران در مقابل تجاوز است و توافقی است در خصوص کمکهای اقتصادی البته همینطوراست و بنده حسن تشخیص آقای خلعتبری را تصدیق دارم اما در مقابل در تطبیقی که ایران را با لبنان کردند و صحبت از دکترین آیزنهاور کردند آن را بنده با ایشان موافقت ندارم زیرا که نه این موافقتنامه شبیه است به دکترین آیزنهاور و نه ایران شبیه است به لبنان، مملکت لبنان یک مملکت که از سه عنصر مختلف تشکیل شدهاست: عنصر مسلمان و عنصر مسیحی و مسلمان هم به دو قسمت شیعه و سنی و یک فرق متعدد در صورتی که بحمدالله مملکت ما یک مملکت واحدی است و وحدت ملی به حد کمال در مملکت موجود است (صحیح است) همه دارای یک عقیده مذهبی، یک جور ادبیات و یک ترادیسبون هستیم (صحیح است) و اینکه وضعیت مشابه وضعیت لبنان در ایران پیش بیاید چنین وضعیتی قابلقبول نیست اما دکترین آیزنهاور هم با این موافقتنامه قابل مقایسه نیست به علت اینکه دکترین آیزنهاور عبارت از اختیاراتی است که کنگره به یک رئیسجمهوری داده است و غیر از این است که یک دولتی رسماً یک تعهدی بکند، آن دکترین الزامآور نیست، یک روز ممکن است نکند ولی اینجا در این قرارداد دولت آمریکا تعهد کرده است که در برابر هر گونه تجاوزی مبتنی بر همان اصولی که در پیمان خاورمیانه ذکر شدهاست از ایران پشتیبانی و حمایت بکند به شرط تقاضای ایران و اگر آقای خلعتبری خبر داشتند از مقاومتی و اصراری که ما کردیم و الان در پرونده امر منعکس است که راجع به شرط موافقت ایران و تقاضای دولت ایران چقدر مذاکراه و مطالعه و تلگراف و اینها شدهاست نمیفرمودند که ممکن است مطابق نیت آنها ما عملی کرده باشیم ولی ما گفتیم که ما یک مملکت مستقلی هستیم و رعایت حق حاکمیت خودمان را همیشه خواهیم کرد (صحیح است) و هیچوقت هم احتیاج به آمریکا نداریم و هیچوقت هم احتیاج به شوروی نداریم، به پای خودمان هم ایستادهایم. (احسنت) اگر چنانچه کمکی از کسی بخواهیم با موافقت ما و تقاضای ما باید باشد لاغیر. روی این اصل هم این موافقتنامه بسته شد و اما اینکه تلویجاً اشاره فرمودند که بعضی از ممالک بیطرف و اینکه ایران به طور بیطرفی مایل بود و ممکن هست یا ممکن بده یا ما سابقاً این رویه را داشتهایم همانطوری که خودشان فرمودند فعلاً وضعیت دنیا به خصوص ممالکی که در یک وضعیت جغرافیایی به خصوص واقع شدهاند دیگر بیطرفی را اجازه نمیدهد. ما یک مملکتی بودیم و حالا هم هستیم صلح طلب ما هیچوقت به تجاوز به هیچ مملکتی میل نداریم و با هیچ یک از همسایگانمان دشمن نیستیم، همیشه هم میل داریم حق بگوییم و طرفدار حق باشیم ولی با مراجعه به تاریخ ایران ملاحظه میفرمایید که در اثنای کمتر از دوقرن ده مرتبه خاک این مملکت مورد تجاوز و حمله قرار گرفته است (صحیح است) و بالاخره دفاع از نفس و اندیشه کردن در بقاء وجود یک امر طبیعی است که حیوانات هم در آن شریکند. (صحیح است) ما هم باید برای خودمان و آینده اعقابمان فکر بکنیم که این مملکت محفوظ و مستقل بماند و هیچ دولتی اعم از بزرگ و کوچک تصور تجاوز به خاک ایران را نکند و این نخواهد شد مگر اینکه در این دنیایی که دنیای تعاون و دنیای همکاری است یک دوستانی داشته باشیم که با آن دوستان بتوانیم برای حفظ صلح و امنیت خودمان همکاری بکنیم به هیچوجه منالوجوه در تحت تأثیر احدی نبوده و نیستیم و نخواهیم هم بود، دلیلش هم همین است که ما هر کاری را که به مصلحت مملکتمان بوده است کردیم و بعد از این هم خواهیم کرد و خود شما هم فرمودید که دولتهای ایرانی هم که مثل ما بودند و قبل از ما بودند همینرویه را داشته و هیچ ایرانی نیست که مملکت خودش و دولت خودش را تسلیم اوامر دیگران قرار بدهد و اما اینکه فرمودند ما با آمریکاییها باید شرافتمندانه بگوییم و رفتارکنیم صددرصد فرمایش جنابعالی صحیح است و عین عقیده دولت است و دولت هم اینطور رفتار میکند برای اینکه این مملکت مملکتی است که فقیر است این درست ولی در عین حال ملت ما یک ملت عزیزالنفس و مستغنیالطبعی است گفت که جیب ما تهی است ولی چشم ما پر است هیچوقت ما دست تکدی و دست حاجت به طرف احدی دراز نکردیم و نخواهیم کرد هرکس به ماکمک بلاعوض بکند و منت هم از ما بکشد قبول میکنیم هرکس هم نخواهد به ما مربوط نیست ما باید ملتمان و مملکتمان طوری رفتار بکنند که روی پای خودش بایستد و مستقل هم باشد هم استقلال معنوی و هم استقلال سیاسی و هم استقلال اقتصادی و هم استقلال روحی و هم استقلال جسمی این است و غیر از این نیست ما نه پایبند آمریکا هستیم و نه ترسی از آمریکا داریم نه پایبند شوروی هستم و نه ترسی از شوروی داریم (احسنت) دلیلش هم این است که وقتی آمریکاییها خواستند با ما این موافقتنامه را منعقد کنند گفتیم آقایان ما با دولت جماهیر شوروی مشغول مذاکره هستیم برای انعقاد یک قرارداد عدم تجاوز که اگر چنانچه بخواهیم و شرایط ما را قبول بکنند ما این قرارداد را با آنها خواهیم بست، ما با شما دوستیم با دولت جماهیرشوروی هم دوست هستیم، گفتند ممکن است که شاید بشود، شاید نشود گفتیم همین است ما به دولت جماهیر شوروی خواهیم گفت به موجب ماده صریحی که مملکت ما پایگاه نظامی علیه هیچ دولتی نخواهد شد (صحیح است) و مملکت ایران اجازه به هیچ دولت خارجی نخواهد داد که قوای مسلح وارد این مملکت در موقعی که به آن حمله نشده باشد بکند و همین سیاست را هم داشتهایم به علت اینکه سه سال است که در پیمان بغداد هستیم به پایگاه نظامی باحدی دادیم و نه قوه مسلح دیگری را اجازه دادیم که به ایران بیاید ما این را به آمریکاییها گفتیم بعد هم به شورویها گفتیم، آقایان شما میخواهید با ما عهدنامه ببندید بسیارخوب خوشآمدید، حال صحبت میکنیم و قبول داریم ولی باید بدانید که ما امضاء خودمان را محترم میشماریم، موافقتنامهای که با دوستان خود در بغداد داشتهایم پیش ما محترم است و منافات با دوستی با شما ندارد ما با دیگران هم میخواهیم دوست باشیم، در تحت یک ماده صریحی باید آنجا ذکر بشود که ما عهدنامههایی را که برطبق منشور ملل متحد با سایر ممالک بستهایم محترم میشماریم و هرگونه تعهدی هم که از این عهدنامهها ناشی شود که یکیش هم همین موافقتنامه است آن را هم محترم خواهیم شمرد و منافات ندارد که به شما هم اطمینان بدهیم که پایگاه نظامی باحدی نخواهیم داد این را به آنها گفتیم برای اینکه ما در رأی یک سیاست مستقلی هستیم برای اینکه شاه ما و مجلس ما و ملت ما همه میخواهند با صلح و سلامت در این مملکت زندگی کنند و افراد مملکت ایران مشغول کار خودشان باشند مشغول عمران و آبادی باشند، ما نمیخواهیم با روس بجنگیم نه با آمریکا نه میخواهیم با روس دشمن باشیم میخواهیم با صلح و صفا زندگی کنیم (صحیح است) اما نه آن صلحی که ناشی از ضعف باشد صلح و سلامتی که مبتنی بر قدرت باشد یعنی همه ممالک دنیا بدانند که ما ضعیف نیستیم که بیطرف ماندهایم با کمال قدرت
بیطرف هستیم و همین رویه را هم داشتهایم بعد از این هم خواهیم داشت و بنابراین هیچ جای نگرانی برای آقای خلعتبری نباید باقی باشد و ما هم به آمریکاییها هیچ وقت نخواهیم گفت بیایید خسارت ما را بدهید ما خواهیم گفت که ما یک ملتی هستیم که برای حفظ صلح و حفظ امنیت خاورمیانه در سختترین موقع جغرافیایی که واقع شدهایم معذلک به عهدنامههای خودمان پایدار و وفاداریم (احسنت) صلح در این دنیا آقایان کلمه حقی است که یراد بها الباطل هرکس صلح بینالمللی را یک جور برای خودش ترجمه میکند هر متجاوزی طرفدرا صلح شده هر آدم زورگویی طرفدار صلح شده ولی آن صلحی که ما میخواهیم صلح حقیقی است (صحیح است) چون مملکت کوچکی نیستیم پس طرفدار صلح هستیم که بتوانیم در این مملکت با صلح و آرامش و صفا با همسایگان و با همه ممالک بزرگ و کوچک زندگی بکنیم و روی همین اصل هم ما وظیفه صلح دوستی خودمان را انجام دادیم و انشاءالله الرحمن با کمک نمایندگان ملت باز هم انجام خواهیم داد. هیچوقت فکر نفرمایید که ما به آمریکاییها تسلیم خواهیم شد من تعجب میکنم که این چه تصوری است که پیدا شده اگر چند نفر فنی و متخصص آمریکایی در این مملکت باشند نوکر ما هستند نوکر دولت ایران هستند کارهای نیستند که در ایران مداخله کنند کدام ایرانی است کدام دولت حاضر میشود که به یک مستشار آمریکایی اجازه بدهد که اندک خیال مداخلهای در امور داخلی ایران بکند جنابعالی یقین داشته باشید همین رویهای را که پیشینیان ما داشتهاند انشاءالله ما هم خواهیم داشت و تحت هدایت نمایندگان مجلس شورای ملی منویات اعلیحضرت همایون شاهنشاهی را راجع به صلح و امنیت خاورمیانه انجام خواهیم داد و هیچ جای نگرانی نیست. فقط بنده خوشحالم که آقای خلعتبری دراین موقع، گرچه موقعش نبود یک مقداری در دل داشتند که بیان کردند و از این بابت بنده از ایشان ممنون هستم. (صحیح است)
رئیس- چون کسی دیگر اجازه صحبت نخواسته است رأی میگیریم به ورود در ماده واحده آقایانی که موافقند قیام کنند (اغلب برخاستند) تصویب شد.
در خود ماده واحده هم کسی اجازه صحبت نخواسته است پس رأی میگیریم به خود ماده واحده آقایانی که موافقند قیام فرمایند (عده کثیری قیام نمودند) تصویب شد. کلیات آخر ماده مطرح است، آقای فضایلی.
فضایلی- امروز خوشوقتیم که با امضا موافقتنامه همکاری بین کشور شاهنشاهی ایران و ممالک متحده آمریکای شمالی به تمام گفتوشنودها و تفسیرها و القا شهبات ناروا خاتمه داده شد و با انتشار این موافقتنامه بر کلیه ملل عالم روشن گردید که ملت و دولت ایران جز صلح و صفا و دفاع از حیات و استقلال خود هیچ آرزویی ندارد (صحیح است) آقایان دفاع از حیات دفاع از استقلال دفاع از مرز مسلمترین حق هر ملت است (صحیح است) این نه تنها ممالک زنده جهان هستند که همواره در پی تمهید وسایل دفاعی خود برمیخیزند بلکه هر موجود جاندار به ضرورت حب حیات از دفاع جان و تن و خانه و آشیانه خویش غافل نمینشیند. هر کشور مستقل و هر اجتماعی که در سایه یک پرچم زندگی میکند و در نقشههای جغرافیایی نام و نشانی دارد به خاطر حفظ استقلال و صیانت مرز و بوم از هر گونه خطر و تجاوز احتمالی ناگزیر خود را آماده دفاع میسازد. آن روز که تالس و بطلمیوس نقشه جغرافیا ابداع و رسم میکردند ایران کشور کهنسال و بلندآوازهای بود که خطوط مرزهایش قسمت عمده از نقشه جغرافیایی آنان را مشخص میساخت و به شناسایی سایر کشورها یاری سپردهاند اجداد ما از هزاران سال پیش پرچم شاهنشاهی ایران را در این واحد جغرافیایی برافراشته و به قیمت جان خود آن را حفظ کرده و اکنون به ما به ودیعت سپردهاند دینی که به اسلاف خود داریم و وظیفهای که در قبال نسلهای آینده بر عهده گرفتهایم به ما حکم میکند که در حفظ این پرچم پرافتخار کشور شاهنشاهی و حیات این مرز و بوم و تمامیت واحد جغرافیایی و ارضی خود بکوشیم از آن تا پای جان دفاع کنیم مادام که این نظم وحشتانگیز در جهان برقرار است مدام که بیم از وقوع جنگ و تهاجم ملتها را مضطرب و نگران میدارد تا وقتی که دولتهای بزرگ با مسابقه تسلیحاتی و تبلیغات ارکان آرامش و آسایش جهانیان را متزلزل میسازند و کابوس وحشتناک جنگ سایه مرگبار خود را به روی جهان بگستراند ناگزیر هر مملکتی باید به فکر دفاع از حریم امنیت و حدود و ثغور خود باشد. ما کشوری صلحجو و آرامش طلب هستیم برای ما جنگ مفهومی جز فلاکت و ادبار و مرگ ندارد و به حکم عقل از آن متنفریم اما تجربههای تلخ گذشته نزدیک ما را مجبور میکند که از دفاع خود غافل ننشینیم این تجربههای دردناک را دولتهای بزرگ به ما آموختهاند آن دولتهایی که در دو جنگ گذشته بیطرفی ما را محترم نشمردند و نیمشبی به مرز و بوم ما شبیخون زدند چگونه یک ملتی میتواند این تجربه تلخ را از یاد ببرد و آسوده و غافل بنشیند و راهی را که همه ممالک در تمام قارهها به ضرورت رفتهاند ترک کنند. مگر جز این است که در دنیای امروزه همه ممالک با کشورهای همجوار و دوست خود پیمان بستهاند تا علیه تجاوز به مرزشان مشترکاً دفاع کنند. همان موجباتی که پیمانهای آتلانتیک و سیتو و ناتو و ورشو و پیمانهای دیگر را بوجود آورده. در مملکت ما باشد بیشتر احساس میشود اینها همه زاییده فکر اینهایی است که تسلیحات و تبلیغات کشورهای بزرگ در جهان ایجاد کرده است و هر مملکتی از آنجمله ما را ناگزیر ساخته که با کشورهای مجاور و کشورهای دوست که احتمال تهاجم از ناحیه آنان کمتر است قرارداد همکاری دفاعی منعقد کنیم. اما این امر مسلم و محترم است که ملت ایران هیچگاه در گذشته و حال و آینده قصد تجاوز به هیچ مملکتی نداشته و ندارد و با مقاصد تجاوزکارانه هیچ کشوری همراه نیست.
ایران در شمار اولین ممالکی بود که به جامعه ملل گذشته و سازمان ملل فعلی پیوست و همیشه به اصول آن وفادار و مؤمن بود و همواره مملکت ما از طرفداران جدی صلح جهانی بوده است (صحیح است) کلیه آرا و پیشنهادهای نمایندگان ما در جوامع بینالمللی مؤید تصمیم ملی ما بر پایداری و استقرار صلح جهان بوده است در کلیه اختلافاتی که میان ملل پیش میآمده نمایندگان ما چه در جامعه ملل و چه در جامعه سازمان ملل همواره طرفدار راهحل مسالمتآمیز و اتخاذ طریقه صلحجویانه بودهاند. (صحیح است)
حسننیت و بیغرضی و علاقهمندی را به حفظ آرامش بیش از همه در خلال عبارات همین موافقتنامه همکاری دولت شاهنشاهی ایران و دولت کشورهای متحد آمریکا ظاهر و هویداست.
شاید عده بسیاری از افراد ملت هستند که این همه احتیاط و مراعاتها را در این موافقتنامه با توجه به نگرانی جنگ و تهاجم که سراسر جهان را فرا گرفته از نقاط ضعیف این موافقتنامه میشمارند و بر دولت خرده میگیرند اما آثار روح مسالمتآمیز صلحجوی ما در مواد و عبارات آن به خوبی پیداست به هر صورت این یک موافقتنامه تدافعی است و مربوط به این است که تجاوزی بر علیه کشور ما صورت نگیرد ولی ما امیدوایم و صمیمانه آرزو میکنیم که با تمام کشورهای جهان و مخصوصاً همسایگان خود در صلح و صفای ابدی بهسر بریم و هرگز تجاوزی به ما نشود تا نیازی به استفاده از مقررات این موافقتنامه در تاریخ آینده کشور ما پیش نیاید (احسنت)
رئیس- آقای بزرگ ابراهیمی بفرمایید.
بزرگ ابراهیمی- بنده تصور میکنم بعد از اینکه متن لایحه به مجلس آمد و در انظار و افکار عمومی هم اعلام شد دیگر باری همسایگان محترم ما جای سوء ظنی باقی نمیماند یعنی میفهمند که ما یک عملی بر علیه آنها نکردیم، فقط من از ترس کاکاسیاه چسبیدهام بغل مادرم چاره هم ندارم این را یک قدری فکر کنند و آن مانند خودشان را که به همه چیز سوءظن دارند نسبت به خودشان پدر به پسر، پسر به پدر و برادر به برادر، وزیر به وزیر، وزیر بگم که کمیسر به افسر درباره ما فکر نکنند، استدعای ما این است این موافقتنامه را الان بدهید متخصصینتان بخوانند ببینند غیر از اینکه ما قرار گذاشتیم، که اگر روزی خدای نخواسته از آسمان کسی به ما حملهای بشود اگر ما دلمان خواست بگوییم رفیق به ما کمک کن پس سوءتفاهمی نشود. درست فکر کنید مدت مدیدی است که جنگ اعصاب بین ما و همسایه ما بیخود و بیجهت وجود دارد ما در این جنگ اعصاب تقصیر نداریم، مایک ملت کوچک ضعیفی هستم که برای بقا خودمان کوشش میکنیم که حتیالمقدور در دنیای آتیه زندگانی کنیم (صحیح است) نه اهل جنگ هستیم و نه اهل دادن پایگاه هستیم (صحیح است) دادن پایگاه میسراست ولی با اینکه چندین دفعه بدحسابی کردهاند به این زعمایشان امضاء کردند ایران پل پیران است، حتی تضمین کردند استقلال کشور بعد به همان روش و مانت البته سوء ظن گفت آذربایجان حریم امنیت ما است ولی دیر نگذشت ما از آن دنیایی که نگذاشت متشکریم تشکر ما از رفتن آنها نیست بلکه تشکر از آن دنیایی است که به قانون حفظ بشر و انسانیت از این تجاوز جلوگیری کرد حالا ما آرزو داریم خدای نخواسته آنها چنین کاری نکنند، من میدانم اصلاً در وقت درفکر و مخیله این همسایگان بزرگ تجاوز بدین ملت فقیر و بیچاره نخواهد بود. (چند نفر از نمایندگان- بیچاره چیست) بنده خودم را عرض میکنم.
رئیس- چرا فقیر و بیچاره؟
بزرگ ابراهیمی- من خودم را عرض میکنم، ببخشید شکسته نفسی بود. شکسته نفسی کردم ما بیچاره نیستیم، ضعیف نیستیم اگر بیچاره بودیم تا بهحال رفته بودیم، شکسته نفسی کردم. خدا ما را اینقدر قوی کرده سه هزار سال است زندگی میکنیم، ما از روزی که تمدن داشتیم و آن آذربایجان قفقاز که با ما تمدن داشت و ارمنستان که با ما تمدن داشت آن روز دیگران هنوز در زندگانی نبودند، قربان اگر از رویه دور شدم قهر نکنید، به هر صورت بنده از همه و آقای وزیر امورخارجه که تشریف بردند بیرون خواهش میکنم، از جناب آقای ناصر ذوالفقار به ایشان خواهند فرمود با این آقایان که یک دفعه بیاید مذاکره کنید بگویید آقا والله
ما نسبت به شما متجاوز نیستیم شما هم بیخود و بیجهت نیاید سوء ظن بکنید، با ما که برادر، همسایه. هم تراز هم شخصیت معامله کنید اگر کردید قدمتان روی چشممان برادرهای ما هستید عرض من این بود. (احسنت)
رئیس- رأی نهایی گرفته میشود به ماده واحده آقایان موافقین قیام فرمایند (عده قریب به اتفاق قیام نمودند) تصویب شد. به مجلس سنا برای تصویب فرستاده میشود.
۴- تعیین موقع ودستور جلسه بعد- ختم جلسه
رئیس- جلسه را ختم میکنیم جلسه آینده روز سهشنبه خواهد بود.
دستور هم اول لایحه استخدام شهرستانها که مطرح بود بعد هم بودجه مجلس شورای ملی.
(مجلس یک ربع ساعت بعدازظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی- رضاحکمت